Javno JAVNO OBJELODANJIVANJE PODATAKA I INFORMACIJA O POSLOVANJU BANKE PODACI I INFORMACIJE NA

Транскрипт

1 JAVNO OBJELODANJIVANJE PODATAKA I INFORMACIJA O POSLOVANJU BANKE PODACI I INFORMACIJE NA

2 1. SADRŽAJ 2. UVOD PODACI I INFORMACIJE O FINANSIJSKIM ISKAZIMA PODACI I INFORMACIJE O STRATEGIJAMA I POLITIKAMA UPRAVLJANJA ZA SVAKU POJEDINU VRSTU RIZIKA Sistem upravljanja rizicima Strategija i politike upravljanja pojedinim vrstama rizika PODACI I INFORMACIJE O SOPSTVENIM SREDSTVIMA BANKE PODACI I INFORMACIJE O POTREBNOM KAPITALU I PROCJENI ADEKVATNOSTI INTERNOG KAPITALA.1 7. PODACI I INFORMACIJE O IZLOŽENOSTI KREDITNOM RIZIKU Ukupna izloženost kreditnom riziku Dospjela nenaplaćena potraživanja Rizični plasmani i nekvalitetna aktiva Način utvrđivanja rezervacija za potencijalne gubitke i primjena MRS 37 i 39 standarda PODACI I INFORMACIJE O PRIMJENI STANDARDIZOVANOG PRISTUPA ZA PONDERISANJE IZLOŽENOSTI PODACI I INFORMACIJE O IZLOŽENOSTI RIZIKU DRUGE UGOVORNE STRANE PODACI I INFORMACIJE O IZLOŽENOSTI OPERATIVNOM RIZIKU PODACI I INFORMACIJE O TRAJNIM ULAGANJIMA U KAPITAL DRUGIH PRAVNIH LICA PODACI I INFORMACIJE O IZLOŽENOSTI RIZIKU KAMATNE STOPE IZ BANKARSKE KNJIGE PODACI I INFORMACIJE O TEHNIKAMA UBLAŽAVANJA KREDITNOG RIZIKA...34 PRILOG

3 2. UVOD Komercijalna banka ad Budva (u daljem tekstu: Banka) je poštujući odredbe Odluke o javnom objelodanjivanju podataka od strane banaka kreirala ovaj dokument i isti postavila na zvanični sajt Banke U pitanju je sveobuhvatni prikaz podataka koji se odnose na finansijsko stanje Banke, te sistem upravljanja rizicima u Banci. Dokument je podijeljen na sledeće cjeline: Podaci i informacije o finansijskim iskazima, Podaci i informacije o strategijama i politikama za svaku pojedinu vrstu rizika, Podaci i informacije o sopstvenim sredstvima, Podaci i informacije o potrebnom kapitalu i procjeni adekvatnosti internog kapitala, Podaci i informacije o izloženosti kreditnom riziku, Podaci i informacije o primjenim standardizovanog pristupa u ponderisanju izloženosti, Podaci i informacije o izloženosti riziku druge ugovorne strane, Podaci i informacije o izloženosti operativnom riziku, Podaci i informacije o trajnim ulaganjima u kapital drugih pravnih lica, Podaci i informacije o izloženosti riziku kamatne stope iz bankarske knjige, Podaci i informacije o tehnikama ublažavanja kreditnog rizika. Važno je istaći da je Sistem upravljanja rizicima uređen internim aktima Banke gradiranim na sledeći način strategije, politike, procedure, metodologije. Pri tome strategije, politike i procedure usvaja Odbor direktora Banke, dok su metodologije u nadležnosti Glavnog izvršnog direktora i izvršnih direktora Banke (spisak pomenutih akata dat u Prilogu br 1). Nadalje, treba istaći da Banka nema obavezu konsolidovanog izvještavanja u smislu Odluke o javnom objelodanjivanju podataka Centralne banke Crne Gore, pri čemu kao članica bankarske Grupe Komercijalne banke ad Beograd, Banka matičnoj banci za potrebe konsolidovanog izvještavanja na nivou Grupe, dostavlja: Podatke i informacije koje se odnose na kapital Banke, Podatke i informacije koji se odnose na kreditni rizik, Podatke i informacije koji se odnose na tržišni rizik. Konačno, važno je i napomenuti da Banka ne obavlja poslove sekjuritizacije. 3

4 3. PODACI I INFORMACIJE O FINANSIJSKIM ISKAZIMA Podaci i informacije o finansijskim iskazima, i to: 1) opšti podaci o Banci, 2) bilans stanja, 3) bilans uspjeha, 4) iskaz o tokovima gotovine, 5) iskaz o promjenama na kapitalu, 6) pojašnjenja i komentari odbora direktora, 7) izvještaj o bitnim događajima, 8) napomene uz finansijske izvještaje, 9) mišljenje spoljnjeg revizora (samo uz godišnji izvještaj), dati su u posebnom dokumentu naslovljenom Finansijski iskazi Komercijalne Banke ad Budva PODACI I INFORMACIJE O STRATEGIJAMA I POLITIKAMA UPRAVLJANJA ZA SVAKU POJEDINU VRSTU RIZIKA 4.1. Sistem upravljanja rizicima Banka kontinuirano upravlja svim rizicima kojima je izložena u svom poslovanju. U tom smislu, polazeći od veličine Banke, složenosti proizvoda i usluga u svom poslovanju, te nivoa preuzetog rizika, Banka je razvila odgovarajući sistem za upravljanje rizicima. Sistem upravljanja rizicima obuhvata: 4

5 Jedna od ključnih pretpostavki na kojima počiva sistem upravljanja rizicima jesu jasno definisana ovlašćenja i odgovornosti za upravljanje rizicima u Banci i to za sve nivoe radnog procesa i odlučivanja. Upravo uvažavajući navedenu pretpostavku, te poštujući načelo da poslovi preuzimanja rizika budu odvojeni od poslova identifikacije, mjerenja, praćenja i kontrolisanja rizika, Banka je u svojoj organizacionoj strukturi oformila Sektor upravljanja rizicima. Na taj način Banka je obezbijedila, uvažavajući svoj rizični profil i veličinu, da se upravljanje pojedinim rizicima vrši kontinuirano, na dnevnoj osnovi. Sektor upravljanja rizicima je segmentiran na način da se efikasno upravlja svim materijalno značajnim rizicima kojima je Banka izložena u svom poslovanju, pri ćemu je naročit fokus stavljen na upravljanje kreditnim rizikom, rizikom likvidnosti i tržišnim rizicima, te operativnim rizicima. U tom smislu i zaposleni u Sektoru upravljanja rizicima su organizovani uvažavajući potrebu specijalizacije za potrebe praćenja pomenutih rizika Strategija i politike upravljanja pojedinim vrstama rizika Banka, kao stratešku orjentaciju u upravljanju rizicima, definiše optimizaciju nivoa rizika u smislu očekivanih i neočekivanih gubitaka u poslovanju, i s tim u vezi adekvatan nivo kapitala u odnosu na rizični profil Banke. Banka je strategijom upravljanja rizicima predvidjela visok nivo sposobnosti preuzimanja rizika, kao i visoku do srednju averznost ka riziku. 5

6 Dugoročni ciljevi za upravljanje rizicima koje Banka želi da ostvari strategijom su: razvoj aktivnosti u skladu sa poslovnom strategijom i mogućnostima i razvojem tržišta u cilju stvaranja konkurentskih prednosti; izbjegavanje ili minimiziranje rizika u cilju održavanja poslovanja u okvirima prihvatljivog nivoa rizika; minimiziranje negativnih efekata na kapital Banke; održavnje potrebnog nivoa adekvatnosti kapitala; diversifikacija rizika kojima je Banka izložena. U cilju ispunjenja svojih dugoročnih ciljeva za upravljanje rizicima Banka je definisala osnovne principe za preuzimanje i upravljanje rizicima na kojima počivaju sve politike i procedure upravljanja pojedinim rizima Banke. Osnovni principi preuzimanja rizika su: utvrđivanje eksplicitnih i jasnih pravila za upravljanje pojedinim vrstama rizika, sa pratećim politikama i procedurama upravljanja pojedinim vrstama rizika sa odgovarajućim ciljevima djelovanja na nivou Banke; prikupljanje potpunih, pravovremenih i istinitih podataka važnih za upravljanje rizicima i obezbjeđenje adekvatnih kapaciteta za čuvanje i obradu podataka; konzervativnost preuzimanja rizika - podrazumijeva da je odnos prema rizicima koje Banka preduzima takav da, očekivani prinosi značajno nadmašuju gubitke koji mogu nastati preuzimanjem rizika; donošenje poslovnih odluka na temeljima kvalitativnih i kvantitativnih analiza sa osnovom primjenjivih parametara rizika; korišćenje većeg broja metoda za identifikaciju i mjerenje rizika - prilikom upravljanja rizicima Banka pored regulatorno propisanih okvira i pristupa za upravljanje rizicima primjenjuje i interne metode vodeći računa o njihovoj primenljivosti i opravdanosti sa stanovišta ulaganja u njihov razvoj i opravdanosti njihovih primjene sa stanovišta složenosti i obima poslovnih aktivnosti. razvoj mehanizma kvantitativnog modeliranja koji omogućava analizu mjerenja učinaka promjena u poslovnom i tržišnom okruženju na profil izloženosti riziku Banke i dalji uticaj na profitabilnost, likvidnost i neto vrijednost Banke. Osnovni principi upravljanja rizicima su: organizovanje poslovanja zasebne organizacione jedinice za upravljanje rizicima na nivou Banke; funkcionalna i organizaciona odvojenost aktivnosti upravljanja rizicima od redovnih poslovnih aktivnosti Banke; sveobuhvatnost upravljanja rizicima znači da upravljanje rizicima obuhvati sve faze i sve značajne rizike koje se pojavljuju u poslovanju. Uspostavljanje sveobuhvatnog okvira za upravljanje rizicima kao i cjelovitog i efikasnog sistema interne kontrole neophodan je preduslov za dugoročan uspjeh strategije; efektivnost upravljanja rizicima znači da Banka rizicima upravlja kontinuirano na način koji trajno minimizira gubitke; 6

7 cikličnost upravljanja rizicima podrazumeva da Banka upravljanje rizicima koriguje imajući u vidu fazu u kojoj se nalazi nacionalna ekonomija, odnosno tržišni segmenti na kojima se najznačajniji rizici ispoljavaju; razvoj upravljanja rizicima kao strateško opredeljenje - upravljanje rizicima će se kontinuirano razvijati kako kroz razvoj okvira tako i kroz razvoj prakse; upravljanje rizicima je dio poslovne kulture - svijest o značaju upravljanja rizicima prisutna je na svim nivoima organizacione strukture Banke. Polazeći od prethodno navedenih principa, Banka je kreirala politike upravljanja pojedinim vrstama rizika, kojima se bliže definišu: nаčin orgаnizovаnjа procesа uprаvljаnjа pojedinim vrstama rizika i jаsno razgraničenje odgovornosti organizacionih djelova u svim fazama tog procesа; nаčin procjene rizičnog profilа Bаnke i metodologije zа identifikovаnje i mjerenje, odnosno procjenu pojedinih vrsta rizika; mjere zа ublаžаvаnje pojednih vrsta rizika i prаvilа zа primjenu tih mjerа; nаčini prаćenjа i kontrole pojedinih vsta rizika i uspostаvljаnje sistemа limitа za te rizike, odnosno vrste limitа rizikа koje Bаnkа koristi i njihovа strukturа; nаčin i metodologiju zа sprovođenje procesа interne procjene аdekvаtnosti kаpitаlа Bаnke; principi funkcionisаnjа sistemа internih kontrolа u vezi sa pojedinim vrstama rizika; okvir i učestalost stres testiranja, kao i postupanje u slučajevima nepovoljnih rezultata stres testova. Politike upravljanja pojednim vrstama rizika se preispituju nаjmаnje jednom godišnje, а ako nastanu značajne promjene u rizičnom profilu Banke i češće, odnosno po potrebi Banka vrši njihovu izmjenu. Sektor upravljanja rizicima je nadležan za iniciranje izmjene pjedinih politika. Važno je napomenuti da je proces mjerenja pojedinih vrsta rizika zasnovan na dva paralelna pristupa: regulatorni pristup definisan zakonskim propisima Centralne banke Crne Gore i interni pristup definisan standardima bankarske grupe. Pored toga, treba istaći da Banka kao osnovne tehnike ublažavanja rizika kojima je izložena koristi smanjivanje, diversifikaciju, prenos i izbjegavanje kojima se vrši minimiziranje gubitaka. Konačno, politikama i procedurama upravljanja pojedinim vrstama rizika definiše se sistem izvještavanja o istima. Izvještavanje obuhvata sistem eksternog (CBCG) i internog izvještavanja (Glavni izvršni direktor i izvršni direktori, Odbor direktora, matična banka) o upravljanju pojedinim vrstama rizika. Izvještavanje se vrši na dnevnom, mjesečnom, kvartalnom nivou, kao i vanredno izvještavanje. Nosioci procesa izvještavanja su Sektor finansija i računovodstva i Sektor upravljanja rizicima. 5. PODACI I INFORMACIJE O SOPSTVENIM SREDSTVIMA BANKE Sopstvena sredstva Banke na godine iznose hilj.. Banka redovno izvještava Centralnu banku Crne Gore o stanju sopstvenih sredstava putem Izvještaja o sopstvenim sredstvima Banke - obrazac SSB. 7

8 SSB Sopstvena sredstva banke I/A Osnovni elementi sopstvenih sredstava Pozicija Iznos 1. Uplaćeni akcionarski kapital po nominalnoj vrijednosti, isključujući kumulativne povlašćene akcije Naplaćene emisione premije,isključujući emisione premije po osnovu kumulativnih prioritetnih akcija 2 3. Rezerve koje su formirane na teret dobiti nakon njenog oporezivanja (zakonske, statutarne i druge rezerve) a Rezerve za procijenjene gubitke po regulatornom zahtjevu izdvojene u skladu sa odlukom kojom se propisuju minimalni standardi za upravljanjem kreditnim rizikom u bankama 3a Neraspoređena dobit iz prethodnih godina za koju je skupština akcionara donijela odlukuda bude uključena u osnovni kapital, umanjenaza porez na dobit i druge očekivane troškove Dobit u tekućoj godini (ukoliko su ispunjeni uslovi iz čl 4 Odluke o adekvatnosti kapitala 5 6 Ukupno (pozicije a+4+5) I/B Odbitne stavke pri izračunu osnovnog kapitala 1. Gubitak iz prethodnih godina Gubitak iz tekuće godine 8 3 Nematerijalna imovina (goodwill, licence, patenti, zaštitni znakovi, koncesije) Nominalni iznos stečenih sopstvenih akcija, isključujući povlašćene kumulativne akcije 1 5. Nerealizovani gubitak po osnovu vrijednosnog uskladjivanja finansijske imovine raspoložive za prodaju, po fer vrijednosti Pozitivna razlika izmedju iznosa obračunatih rezervacija za potencijalne gubitke i zbira iznosa ispravke vrijednosti za stavke bilansne aktive i rezervisanja za vanbilansne stavke Iznos prekoračenja limita ulaganja u nepokretnosti i osnovna sredstva,utvrdjenog posebnim propisom Centralne banke 13 8 Ukupno (pozicije ) I/C Osnovni kapital (osnovni elementi sopstvenih sredstava minus odbitne stavke, pozicija 6-14) II/A Dopunski elementi sopstvenih sredstava koji se uključuju u dopunski kapital 1. Nominalni iznos povlašćenih kumulativnih akcija 16 2 Naplaćene emisione premije po osnovu kumulativnih prioritetnih akcija Iznos opštih rezervi, a najviše do 1,25% ukupne rizikom ponderisane aktive 18 4 Subordinisani dug (za koji su ispunjeni uslovi iz člana 6 Odluke) 19 5 Hibridni instrumenti (za koje su ispunjeni uslovi iz člana 7 Odluke) 2 6 Revalorizacione rezerve Ukupno (pozicije ) II/B Odbitne stavke pri izračunu dopunskog kapitala 1. Stečene sopstvene povlašćene kumulativne akcije Potraživanja i potencijalne obaveze obezbijeđeni hibridnim instrumentima ili subordinisanim dugom banke do iznosa u kojem su ti instrumenti uključeni u dopunski kapital Ukupno (pozicije 23+24) 25 II/C Dopunski kapital (dopunski elementi sopstvenih sredstava minus odbitne stavke, pozicija 22-25) II/D Dopunski kapital koji se uključuje u sopstvena sredstva član 8 Odluke IIIA Sopstvena sredstva (osnovni kapital+dopunski kapital koji se uključuje u sopstvena sredstva )prije odbitnih stavki

9 III/B Odbitne stavke od sopstvenih sredstava Direktna ili indirektna ulaganja u drugu banku ili drugu kreditnu ili finansijsku instituciju u iznosu većem od 1% kapitala tih institucija Ulaganje banke u subordinisani dug i hibridne instrumente druge banke ili druge kreditne ili finansijske institucuje u kojoj banka ima direktna ili indirektna ulaganja u iznosu većem od 1% kapitala te institucije Direktna ili indirektna ulaganja u druge banke ili druge kreditne ili finansijske institucije u iznosu do 1% njihovog kapitala i ulaganja u subordinisani dug i hibridne instrumente koja nijesu obuhvaćenatačkom 2 ovog stava ukoliko prelazi 1% iznosa sop Direktna ili indirektna ulaganja u akcije društva za osiguranje, društva za reosiguranjeili osiguravajuće holding kompanije u iznosu većem od 1% iznosa SSB, prije umanjenja koje se vrše u skladu sa članom 9 Odluke Iznos direktnog ili indirektnog ulaganja u pravno lice koje se bavi nefinansijskom poslovnom aktivnošću koji prelazi 1% iznosa sopstvenih sredstava banke,prije umanjenja koja se vrše u skladu sa članom 9 Odluke 6 Iznos ukupnih direktnih i indirektnih ulaganja u pravna lica koja se bave nefinansijskom poslovnom aktivnošću, koji prelazi 3% iznosa sopstvenih sredstava banke, prije umanjenja koja se vrše u skladu sa članom 9 Odluke 34 7 Potraživanja od pravnih lica i potencijalne obaveze prema pravnim licima povezanim sa bankom, ako su ta potraživanja ili te potencijalne obaveze uspostavljene pod uslovima koji su povoljniji u odnosu na uslove koji se 35 primjenjuju prema drugim licima koja 8 Potraživanja i potencijalne obaveze obezbijeđene akcijama drugih banaka ili drugih kreditnih ili finansijskih institucija koje se ne kotiraju na priznatim berzama iz Priloga 1 Odluke 36 9 Iznos izloženosti po osnovu sekjuritizacijskih pozicija, koji je u skladu sa dijelom ove Odluke kojim se uredjuje sekjuritizacija, utvrdjen kao odbitna stavkaod sopstvenih sredstava. 37 III/C Ukupno odbitne stavke od sopstvenih sredstava (pozicije ) 38 IV Osnovni kapital umanjen za 5% odbitnih stavki sopstvenih sredstava (pozicija 38) V Dopunski kapital umanjen za 5% odbitnih stavki sopstvenih sredstava (pozicija 38) 4 97 VI Osnovni kapital po potrebi umanjen stav 3 člana 9 Odluke VII SOPSTVENA SREDSTVA (Osnovni kapital +Dopunski kapital) (V+VI) Koeficijent solventnosti banke na dan godine iznosi 19,17 % i iznad je zakonom propisanog limita od 1%. KSB Koeficijent solventnosti Banke ( ) R. br. Opis stavki Pozicija Tabela Iznos I Sopstvena sredstva banke 42 SSB Osnovni kapital 41 SSB Dopunski kapital 4 SSB 97 II Ukupno ponderisana bilansna aktiva Ponderisana bilansna aktiva 84 PBA Ponderisane vanbilansne stavke 25 PVB III Potreban kapital za tržišne rizike IV Potreban kapital za operativni rizik 966 V Potreban kapital za rizik zemlje

10 VI Potreban kapital za druge rizike 73 VII Koeficijent solventnosti banke 19,17% 6. PODACI I INFORMACIJE O POTREBNOM KAPITALU I PROCJENI ADEKVATNOSTI INTERNOG KAPITALA Banka je, u skladu sa Odlukom o adekvatnosti kapitala Centralne Banke Crne Gore (primjena počela godine), u svojim aktima inkorporirala obavezu razvoja i implementiranja interne procjene adekvatnosti kapitala (ICAAP). Osnovni cilj ICAAP-a je da se poboljša veza između rizičnog profila Banke, upravljanja rizicima i kapitala Banke. ICAAP predstavlja proces kojim se obezbjeđuje da Banka: adekvatno identifikuje, mjeri, agregira, prati i kontroliše rizike kojima je izložena; održava adekvatan iznos kapitala u odnosu na rizični profil banke; uspostavlja stabilne sisteme za upravljanje rizikom i dalje ih razvija. Prilikom implementacije ICAAP-a, Banka konzistentno primjenjuje sljedeće osnovne principe: Princip odgovornosti, koji podrazumijeva da je upravljačka struktura Banke odgovorna za cjelokupni process interne procjene adekvatnosti kapitala. Princip proporcionalnosti, koji podrazumijeva da je interna procjene adekvatnosti kapitala srazmjerna prirodi, obimu i složenosti poslovanja, sistemu upravljanja rizicima i pristupima koji se koriste za izračunavanje minimalnih zahtjeva za kapitalom. Princip materijalnosti, koji podrazumijeva da se interna procjene adekvatnosti kapitala fokusira na obezbjeđivanje adekvatnosti internog kapitala banke sa poslovne perspektive, te da se u tom smislu moraju procijeniti svi poslovni rizici, sa fokusom na one rizike koji su materijalno značajni za Banku. Banka sprovodi proces interne procene adekvatnosti kapitala, odnosno utvrđuje iznos internog kapitala u skladu sa rizičnim profilom, sistemom za upravljanje rizicima, tehnikama koje koristi za minimiziranje rizika i vrši njegovu raspodjelu. Interna procjena adekvatnosti kapitala sastavni je dio sistema upravljanja rizicima i omogućuje Organima Banke da u svakom trenutku procijene sve značajne rizike kojima je Banka izložena ili može biti izložena. Rezultate postupka interne procjene adekvatnosti kapitala Banka koristi za: definisanje i praćenje strategije upravljanja rizicima; alokaciju kapitala na pojedine poslovne linije; donošenje odluka u procesu kreditiranja i planiranja; donošenje značajnih strateških odluka (npr. ponuda novog proizvoda, ulazak na nova tržišta i sl.). 1

11 Banka je u skladu sa regulatornim zahtjevom na bazi propisanih metodologija utvrdila potrebni kapital za pojedine rizike kojima je izložena u svom poslovanju u ukupnom iznosu od hilj., dok je na osnovu interne procjene adekvatnosti kapitala utvrdila iznos internog kapitala u ukupnom iznosu od hilj.. Dodatni kapital na dan godine, u skladu sa internom procjenom kapitala, iznosi hilj. - za operativni rizik 3.45 hilj., za kreditni i njemu srodne rizike hilj., za rezidualne rizike 732 hilj., za rizik koncentracije 32 hilj., dok je za strateški rizik potrebno izdvojiti dodatni kapital u iznosu od 43 hilj.. Rizični profil STUB 1 Procjena internog kapitala na dan godine Regulatorni zahtjevi za kapitalom Dodatni kapital u skladu sa ICAAP-om Ukupan Kreditni rizik Operativni rizik Tržišni rizik STUB 2 Rizici koji nijesu u potpunosti obuhvaćeni Stubom 1 Rezidualni rizik (CRM) Rizik sekjuritizacije Rizici iz Stuba 2 Rizik kamatne stope iz bankarske knjige Rizik koncentracije Ostali značajni rizici Rizik likvidnosti Strateški rizik Reputacioni rizik Ostali rizici Eksterni faktori UKUPNO

12 Rezultati sprovedenog stresnog testiranja koji se odnose na pojedine vrste rizika, pri čemu ovdje dajemo objedinjeni pregled potrebnog kapitala po pojedinim vrstama rizika, identifikovanog na bazi sprovedenih stresnih testiranja prikazani su u sljedećoj tabeli: VRSTE RIZIKA DODATNI KAPITAL U SKLADU SA STRESNIM TESTIRANJEM (hilj ) Kreditni rizik Operativni rizik 3.45 Tržišni rizik Rezidualni rizik 732 Rizik kamatne stope iz bankarske knjige Rizik koncentracije 32 Rizik likvidnosti Strateški rizik 43 Rizik zemlje UKUPNO PODACI I INFORMACIJE O IZLOŽENOSTI KREDITNOM RIZIKU 7.1. Ukupna izloženost kreditnom riziku Na bazi poslovanja Banke na dan godine u domenu ukupne izloženosti kreditnom riziku, može se konstatovati da je došlo do blagog povećanja (rast od 1,76%, odnosno ) u odnosu na godine. Najveće oscilacije kod bilansne izloženosti zabilježene su kod kratkoročnih kredita (povećanje 116,85%, odnosno ), depozita kod banaka (povećanje 12,42%, odnosno ), dok je najveće smanjenje kod kamata i naknada (smanjenje za , odnosno 66,7%) i kod dospjelih potraživanja (smanjenje za , odnosno 55,87%). Vanbilansna izloženost kreditnom riziku zabilježila je rast od ili 1,25% (agregatno). Najveće oscilacije u vanbilansnoj izloženosti zabilježene su kod činidbenih garancija (rast , odnosno 53,61%), dok je zabilježen pad kod plativih garancija (pad za , odnosno 18,82%) I neiskorišćenih preuzetih obaveza (pad za , odnosno 1,87%). RB Vrsta plasmana % učešća % učešća % učešća Razlika =3-7 1=3/7 1 Kratkoročni krediti , , , ,85 2 Dugoročni krediti , , , ,3 3 Dospela potraživanja , , ,34 ( ) 44,13 4 Depoziti kod banaka , , , ,42 5 Kamate i naknade , , ,5 ( ) 33,3 Index 12

13 Hartije od vrednosti koje nisu raspoređene u knjizi trgovanja Učešće u kapitalu drugih pravnih lica Sredstva stečena naplatom potraživanja Bilansna aktiva koja se uključuje u knjigu trgovanja , , ,77 ( ) 8, 3., 3., 3., - 1, , , ,59 ( ) 6, Ostala aktiva ,14 (145.59) - Ukupno bilansna izloženost , , , ,76 1 Plative garancije , , ,46 ( ) 81,18 2 Činidbene garancije , , , ,61 3 Avali i akcepti menica Nepokriveni akreditivi Neiskorišćene preuzete obaveze Druge vanbilansne stavke po kojima može doći do plaćanja Ukupno vanbilansna izloženost , , ,76 (986.77) 89, , , , ,25 Ukupno ,71 Banka od godine primjenjuje novu Odluku CBCG o minimalnim standarima za upravljanje kreditnim rizikom u bankama. Glavna izmjena se odnosi na promjenu procenata u okviru pojedinih grupa i podgrupa. Tako sada u okviru grupe A imamo podgrupe A1 i A2 procenti rezervacija % i 1%, u okviru grupe B imamo B1 i B2 procenti rezervacija 2% i 7%, u okviru grupe C imamo podgrupe C1 i C2 procenti rezervacija 2% i 4%, grupa D 7% i grupa E 1%. Takođe, promjena se odnosi i na to da je ovom Odlukom uveden direktan uticaj prvoklasnog i adekvatnog kolaterala na poboljšanje klasifikacije primjenom MRS 37 i 39. Kategorije rizika prema kriterijumima CBCG EUR Klasifikacija % učešća % učešća Razlika =2-6 A ,78% ,12% B ,34% ,3% ( ) C ,46% ,36% (654.45) D ,79% ,4% E ,62% ,17% ( ) Ukupno ,% ,%

14 Sektorska i granska struktura portfolija EUR RB Sektor i grana delatnosti % učešća % učešća Razlika Index =3-7 1=(3/7)*1 1. Sektor finansija i osiguranja ,59% ,38% ,74% 2. Sektor javnih preduzeća i privrednih društava ,53% ,51% (2.2.56) 95,44% 2.1. Poljoprivreda, šumarstvo, ribarstvo ,1% ,16% ( ) 59,57% 2.2. Prerađivačka industrija i proizvodnja ,82% ,91% ( ) 66,83% 2.3. Snabdevanje električnom energijom 27,% ,6% (45.272),6% 2.4. Građevinarstvo ,93% ,87% ( ) 74,26% 2.5. Trgovina na veliko i malo ,35% ,31% ,96% 2.6. Uslužne delatnosti ,72% ,65% ,13% 2.7. Obrazovanje, zdravstvo i socijalni rad ,81% ,2% ( ) 52,69% 2.8. Poslovanje sa nekretninama ,49% ,97% ( ) 59,4% 2.9. Ostalo ,3% ,4% (37.164) 88,31% 3. Sektor preduzetnika -,% -,% Javni sektor ,21% ,75% ,67% 5. Sektor stanovništva ,68% ,36% ,83% 6. Sektor stranih lica -,% -,% Sektor drugih komitenata -,% -,% - - UKUPNO ,% ,% ,36% U portfoliju Banke, što se tiče sektorske strukture na dan godine, najveće učešće ima Sektor javnih preduzeća i privrednih društava sa 45,53%, dok je sektor stanovništva zastupljen sa 3,68%. Posmatrano granski u portfoliju Banke najzastupljenije su trgovina na veliko i malo sa 19,35% i uslužne djelatnosti sa 11,72% Dospjela nenaplaćena potraživanja Nivo dospjelih potraživanja na dan godine smanjen je u odnosu na godine ( ili 58,39%) najvećim dijelom zbog prenosa na vanbilans 1% obezvrijeđenih potraživanja, kao i naplate NPL klijenata. 14

15 Pregled ukupnih dospelih potraživanja po vrstama klijenata EUR Razlika Vrsta klijenta Dospjela potrazivanja % ucesca u ukupnim plasmanima Dospjela potrazivanja % ucesca u ukupnim plasmanima Dospjela potrazivanja Index =2-4 7=(2/4)*1 Drzava -,% -,%,% Privredni klijenti ,6% ,41% ,23% Banke 945,1% 945,% 1,% Stanovnistvo ,4% ,78% ,53% Ukupno ,96% ,26% ,61% Pregled dospelih potraživanja po kategorijama rizika prema kriterijumima CBCG EUR Ocjena Razlika Index =2-3 5=(2/3)*1 A ,33% B (21.449) 23,15% C (136.8) 44,42% D ,23% E ( ) 31,86% Neklasifikovano Ukupno ( ) 41,61% 7.3. Rizični plasmani i nekvalitetna aktiva Shodno izmjeni Odluke o minimalnim standardima za upravljanje kreditnim rizikom CBCG uveden je pojam nekvalitetni krediti NPL, te samim tim analogno tome su definisani i rizični plasmani. Pod nekvalitetnim kreditima, odnosno rizičnim plasmanima, podrazumijevaju se krediti, odnosno plasmani klasifikovani u klasifikacionim grupama C, D i E. U periodu od do godine došlo je do smanjenja nivoa rizičnih plasmana, stoga procentualno učešće rizičnih plasmana u ukupnim plasmanima smanjeno je u odnosu na uporedni datum sa 11,17% na 4,3%. 15

16 Pregled rizičnih plasmana po vrstama klijenta CBCG EUR Razlika Vrste klijenata NPL % učešća NPL % učešća Rizicni plasmani Index =2-4 7=(2/4)*1 Država Privredni klijenti ,36% ,48% ,9% Banke -,% -,% - - Stanovništvo ,89% ,44% ,44% Ukupno ,3% ,17% ,92% Grafički prikaz kretanja rizičnih plasmana po vrstama klijenta 9,, 8,, 7,, 6,, 5,, 4,, 3,, 2,, 1,, Rizični plasmani Privreda stanovništvo Primjetno je da je u periodu došlo do agregatnog smanjenja nivoa rizičnih kredita u iznosu od , što je uzrokovano padom rizičnih plasmana kod stanovništva ( , odnosno 53,55%), kao i padom kod kategorije privrednih klijenata ( , odnosno 6,75%). 16

17 Pregled rizičnih kredita po vrstama klijenata EUR Vrste klijenata Bruto krediti NPL % učešća Bruto krediti NPL % učešća Država Privredni klijenti ,41% ,21% 1. Velika preduzeca ,% ,% 2. Srednja preduzeca ,% ,92% 3. Mala preduzeća ,21% ,46% 4. Ostalo ,% ,% 5. Poljoprivredni krediti Mikro klijenti ,73% ,28% 7. Preduzetnici ,% ,43% Banke - -,% - -,% Stanovništvo ,35% ,88% 1. Fizička lica ,35% ,88% Ukupno ,51% ,8% Grafički prikaz učešća nekvalitetnih kredita u ukupnim kreditima Rizični krediti 9,, 8,, 7,, 6,, 5,, 4,, 3,, 2,, 1,, Privreda Stanovništvo Ukupno 17

18 Pokrivenost rizičnih plasmana regulatornim rezervama EUR Vrste klijenata Ukupno angažovanje Regulatorne rezerve % Ukupno angažovanje Regulatorne rezerve % Privredni klijenti ,1% ,73% Banke ,% Stanovništvo ,84% ,1% Ukupno ,65% ,34% 7.4. Način utvrđivanja rezervacija za potencijalne gubitke i primjena MRS 37 i 39 standarda Banka, u skladu sa regulativom CBCG, obračunava iznos rezervacija za potencijalne gubitke po stavkama aktive korišćenjem knjigovodstvene vrijednosti potraživanja koja se množi sa utvrđenim procentom rezervacije. Promjenom regulative, od godine, Banka vrši obračun ispravki vrijednosti po MRS 39 i 37, koje se upoređuje sa obračunom rezervi za kreditne gubitke po klasifikaciji CBCG, kako bi se utvrdile nedostajuće rezerve koje se izdvajaju na teret tekuće dobiti ili neraspoređene dobiti iz ranijeg perioda. Pregled rezerve za procenjene kreditne gubitke po vrstama klijenata i kategorijama rizičnosti po CBCG EUR Vrste klijenata Ukupno angažovanje Regulatorne rezerve % Ukupno angažovanje Regulatorne rezerve % =3/ =11/1 Privredni klijenti ,11% ,94% Banke ,% ,% Stanovništvo ,3% ,46% Ukupno ,48% ,23% Ukupno A ,5% ,31% Ukupno B ,44% ,48% Ukupno C ,17% ,3% Ukupno D ,% ,% Ukupno E ,% ,% 18

19 Regulatorne rezerve po vrstama klijenata: Regulatorne rezerve 9,, 8,, 7,, 6,, 5,, 4,, 3,, 2,, 1,, privreda stanovništvo Pored gore navedenog, Banka primjenjuje i računovodstvene standarde MRS 37 i 39 u dijelu obezvređenja plasmana, i u skladu sa tim ima razvijen model internog rejtinga. Rejting sistem nije samo instrument za oblikovanje pojedinačnih odluka i procenjivanje nivoa rizika pojedinačnog plasmana, već takođe formira osnovu za analizu portfolija, a predstavlja i podršku prilikom definisanja limita i odobrenja plasmana Banke, kao I podršku u postupku obezvređenja plasmana i procjene rezervisanja za gubitke po vanbilansnim pozicijama u cilju rangiranja nivoa rizičnosti plasmana. Rejting sistem ima za cilj implementaciju jedinstvene rejting mjere u okviru bankarske Grupe i omogućavanje diferencijacije pojedinačnih kategorija rejtinga. Ispravke vrijednosti u skladu sa MRS 37 i 39 standardom Vrste klijenata Ukupno angažovanje Ispravke vrednosti i rezervisanja za vanbilans % Ukupno angažovanje Ispravke vrednosti i rezervisanja za vanbilans Neklasifikovano ,93% ,% Privredni klijenti ,87% ,81% 1. Velika preduzeca ,27% ,99% % 19

20 2. Srednja preduzeca ,92% ,1% 3. Mala preduzeća ,94% ,2% 4. Ostalo ,3% ,1% Banke ,% ,% Stanovništvo ,89% ,96% 1. Fizička lica ,46% ,23% 2. Poljoprivredni krediti Mikro klijenti ,64% ,21% 4. Preduzetnici ,% ,11% PORTFOLIO ,74% ,88% Ukupno ,51% ,68% Ukupno ,72% ,15% Ukupno ,85% ,87% Ukupno ,1% ,42% Ukupno ,51% ,18% Neklasifikovano ,93% ,% Stupanjem na snagu nove Odluke o minimalnim standardima za upravljanje kreditnim rizikom (od ), Banka ima jedinstven obračunu ispravki vrijednosti i po internom i po regulatornom pristupu. Na bazi tako utvrđenih rezervacija za potencijalne gubitke i ispravki vrijednosti, Banka utvrđuje potrebne, posebne i nedostajuće rezerve. Pregled rezerve za procijenjene gubitke, ispravki vrijednosti, rezervisanja po vanbilansu i potrebne rezerve EUR Razlika Promjena u % Rezerva za procenjene gubitke (63,39)% Ispravke vrednosti bilansne aktive (63,48)% Rezervisanje po vanbilansnim stavkama (5,31%) Potrebna rezerva za procenjene gubitke pristup na nivou partije (24,55%) Formirana rezerva iz dobiti - Razlika (24,55%) Potrebna rezerva za procenjene gubitke pristup na nivou portfolija (15,15%) *Napomena: Nivo nedostajuće rezerve dobija se analitički kao zbir pozitivnih razlika potrebne rezerve na dan i potrebne rezerve na dan godine. 2

21 Ispravka vrijednosti bilansne aktive i rezervisanja za vanbilansne stavke bilježi smanjenje od 61,48% ( EUR) na godine u odnosu na uporedni datum Regulatorna rezerva u posmatranom periodu bilježi pad u odnosu na uporedni datum i to za cca EUR, odnosno 63,39%. Potrebna rezerva za procijenjene gubitke (na nivou partije) bilježi pad za EUR, odnosno 24,55%. 8. PODACI I INFORMACIJE O PRIMJENI STANDARDIZOVANOG PRISTUPA ZA PONDERISANJE IZLOŽENOSTI Banka, prilikom ponderisanja izloženosti primjenjuje odredbe Odluke o adekvatnosti kapitala propisane od strane Centralne Banke Crne Gore. Ponderisanja izloženosti i utvrđivanja potrebnog kapitala s tim u vezi, Banka na kvartalnom nivou prati i izvještava Centralnu banku Crne Gore u skladu sa propisanim obrascima izvještaja o potrebnom kapitalu za pojedine vrste rizika, odnosno koeficijentu solventnosti Banke (PBA, PVB). Važno je napomenuti da, prilikom ponderisanja izloženosti Banka ne koristi rejtinge eksternih institucija i izvoznih kreditnih agencija. PBA - Ponderisana bilansna aktiva u ( ) Ponder % Naziv potraživanja Rezervacije (veći iznos ili obračunate rezervacije ili ispravke vrij.) Rizikom ponderisani iznos izlož. 1 Izloženost prema Evropskoj centralnoj banci 2 Izloženost prema centralnim vladama, centralnim bankama, administrativnim tijelima i neprofitnim društvima koja pri utvrđivanju pondera rizika imaju tretman centralne vlade za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije sa stepenom kreditnog kvaliteta 1 3 Izloženost prema centralnim vladama, centralnim bankama, administrativnim tijelima i neprofitnim društvima koja pri utvrđivanju pondera rizika imaju tretman centralne vlade za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate izvozne kreditne agencije sa stepenom kreditnog kvaliteta i 1 4 Izloženost prema centralnoj vladi u Crnoj Gori i CBCG 5 Izloženosti prema multilateralnim razvojnim bankama (član 25 Odluke o adekvatnosi kapitala) - u daljem tekstu: Odluka 6 Izloženost prema međunarodnim organizacijama (član 26 Odluke) 7 Gotovina i gotovinski ekvivalenti 8 Zlatne poluge koje se nalaze u trezoru banke ili su deponovane na drugom mjestu kao obezbjeđenje za obaveze banke 21

22 9 Izloženosti koje su predmet kreditne zaštite, a za koje su ispunjeni uslovi za primjenu pondera % (član 12 stav 1, član 13 tačka 1, član 14 Odluke) 1 Dio izloženosti koji je pokriven priznatom garancijom i drugim oblicima nematerijalne kreditne zaštite za koju su ispunjeni uslovi za primjenu pondera % u skladu sa članom 119 Odluke Ponder 1% 1 Izloženosti u obliku pokrivenih obveznica za koje su ispunjeni uslovi iz člana 45, tačka 1 2 Izloženosti koje su predmet kreditne zaštite, a za koje su ispunjeni uslovi za primjenu pondera 1% (član 12 stav 2, član 13 tačka 2 Odluke) Ponder 2% 1 Izloženost prema centralnim vladama, centralnim bankama, administrativnim tijelima i neprofitnim društvima koja pri utvrđivanju pondera rizika imaju tretman centralne vlade za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije sa stepenom kreditnog kvaliteta 2 2 Izloženost prema centralnim vladama, centralnim bankama, administrativnim tijelima i neprofitnim društvima koja pri utvrđivanju pondera rizika imaju tretman centralne vlade za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate izvozne kreditne agencije sa stepenom kreditnog kvaliteta 2 3 Izloženost prema institucijama, jedinicama regionalne ili lokalne samouprave, (član 22 Odluke) administrativnim tijelima i neprofitnim društvima (član 24, stav 1, tačka 2 Odluke), multirateralnim razvojnim bankama (član 25 stav 2 Odluke), za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije, sa izvornim ili preostalim rokom dospijeća dužim od tri mjeseca, sa stepenom kreditnog kvaliteta 1 4 Izloženost prema institucijama, jedinicama regionalne ili lokalne samouprave, (član 22 Odluke) administrativnim tijelima i neprofitnim društvima (član 24, stav 1, tačka 2 Odluke), multirateralnim razvojnim bankama (član 25 stav 2 Odluke), za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije, sa izvornim ili preostalim rokom dospijeća do tri mjeseca, sa stepenom kreditnog kvaliteta 1,2 ili Izloženost prema institucijama, jedinicama regionalne ili lokalne samouprave, (član 22 Odluke) administrativnim tijelima i neprofitnim društvima (član 24, stav 1, tačka 2 Odluke), multirateralnim razvojnim bankama (član 25 stav 2 Odluke), za koje banka ne koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije, sa izvornim ili preostalim rokom dospijeća do tri mjeseca(ili ponder rizika koji se dodjeljuje izloženostima prema centralnoj vladi u kojoj je sjedište te institucije, ukoliko je veći) 6 Izloženosti u obliku pokrivenih obveznica za koje su ispunjeni uslovi iz člana 45, tačka 2 7 Izloženost prema privrednim društvima za koje banka koristi kreditni rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije sa stepenom kreditnog kvaliteta 1 22

23 8 Kratkoročne izloženosti prema institucijama i privrednim društvima za koje postoji kreditni rejting (kratkoročni rejting emitetna) dodijeljen od strane priznate eksterne institucije, sa stepenom kreditnog kvaliteta 1(član 51 Odluke) 9 Izloženosti u vidu udjela u kapitalu investicionih fondova za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije, sa stepenom kreditnog kvaliteta 1(član 52 Odluke) 1 Izloženosti pozicija u sekjuritizaciji sa stepenom kreditnog kvaliteta 1(član 154 Odluke) 11 Gotovina na putu 12 Dio izloženosti koji je obezbijeđen do visine tržišne vrijednosti priznatog kolaterala ukoliko su ispunjeni uslovi iz člana 11 za primjenu pondera 2% 13 Dio izloženosti koji je pokriven priznatom garancijom i drugim oblicima nematerijalne kreditne zaštite za koju su ispunjeni uslovi za primjenu pondera 2% u skladu sa članom 119 Odluke Ponder 35% 1 Izloženosti obezbijeđene stambenim nepokretnostima za koje su ispunjeni uslovi iz člana 37 Odluke Izloženost banke nastala po osnovu ugovora o lizingu čiji je predmet stambena nepokretnost ukoliko su ispunjeni uslovi iz člana 37 stav 2 Odluke Ponder 5% 1 Izloženost prema centralnim vladama, centralnim bankama, administrativnim tijelima i neprofitnim društvima koja pri utvrđivanju pondera rizika imaju tretman centralne vlade za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije sa stepenom kreditnog kvaliteta 3 2 Izloženost prema centralnim vladama, centralnim bankama, administrativnim tijelima i neprofitnim društvima koja pri utvrđivanju pondera rizika imaju tretman centralne vlade za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate izvozne kreditne agencije sa stepenom kreditnog kvaliteta 3 3 Izloženost prema institucijama, jedinicama regionalne ili lokalne samouprave, (član 22 Odluke) administrativnim tijelima i neprofitnim društvima (član 24, stav 1, tačka 2 Odluke), multirateralnim razvojnim bankama (član 25 stav 2 Odluke), za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije, sa izvornim ili preostalim rokom dospijeća dužim od tri mjeseca, sa stepenom kreditnog kvaliteta 2 ili 3 23

24 4 Izloženost prema institucijama, jedinicama regionalne ili lokalne samouprave, (član 22 Odluke) administrativnim tijelima i neprofitnim društvima (član 24, stav 1, tačka 2 Odluke), multirateralnim razvojnim bankama (član 25 stav 2 Odluke), za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije, sa izvornim ili preostalim rokom dospijeća do tri mjeseca, sa stepenom kreditnog kvaliteta 4 ili Izloženost prema institucijama, jedinicama regionalne ili lokalne samouprave, (član 22 Odluke) administrativnim tijelima i neprofitnim društvima (član 24, stav 1, tačka 2 Odluke), multirateralnim razvojnim bankama (član 25 stav 2 Odluke), za koje banka ne koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije, sa izvornim ili preostalim rokom dospijeća dužim od tri mjeseca(ili ponder rizika koji se dodjeljuje izloženostima prema centralnoj vladi u kojoj je sjedište te institucije, ukoliko je veći) 6 Izloženost prema privrednim društvima za koje banka koristi kreditni rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije sa stepenom kreditnog kvaliteta 2 7 Izloženosti obezbijeđene hipotekom ili fiducijom na poslovnoj nepokretnosti u Crnoj Gori do 5% tržišne vrijednosti nepokretnosti (član 38 stav 1 tačka 1Odluke) 8 Izloženost banke nastala po osnovu ugovora o lizingu čiji je predmet poslovna nepokretnost do 5% tržišne vrijednosti nepokretnosti ukoliko su ispunjeni uslovi iz člana 38 stav 3 Odluke 9 Izloženosti ili djelovi dospjele a nenaplaćene izloženosti (duže od 9 dana) koji su obezbijeđeni nepokretnostima iz člana 35 stav1 tačka 1i 2Odluke, za koje su ispunjeni uslovi iz člana 42 stav Izloženosti u obliku pokrivenih obveznica za koje su ispunjeni uslovi iz člana 45, tačka 3 11 Kratkoročne izloženosti prema institucijama za koje postoji kreditni rejting (kratkoročni rejting emitetna) dodijeljen od strane priznate eksterne institucije, sa stepenom kreditnog kvaliteta 2( član 51 Odluke) 12 Kratkoročne izloženosti prema privrednim društvima za koje postoji kreditni rejting (kratkoročni rejting emitetna) dodijeljen od strane priznate eksterne institucije, sa stepenom kreditnog kvaliteta 2( član 51 Odluke) 13 Izloženosti koje su u potpunosti obezbijeđene hipotekom ili fiducijom nad poslovnim nepokretnostima na teritoriji zemalja članica EU (dijelu izloženosti utvrđenom u skladu sa članom 39 Odluke) 14 Izloženosti u vidu udjela u kapitalu investicionih fondova za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije, sa stepenom kreditnog kvaliteta 2 (član 52 Odluke) 24

25 15 Izloženosti pozicija u sekjuritizaciji sa stepenom kreditnog kvaliteta 2 (član 154 Odluke) 16 Dio izloženosti koji je obezbijeđen do visine tržišne vrijednosti priznatog kolaterala ukoliko su ispunjeni uslovi iz člana 11 za primjenu pondera 5% 17 Dio izloženosti koji je pokriven priznatom garancijom i drugim oblicima nematerijalne kreditne zaštite za koju su ispunjeni uslovi za primjenu pondera 5% u skladu sa članom 119 Odluke Ponder 75% 1 Izloženost prema fizičkim licima, malim i srednjim preduzećima (ukoliko su ispunjeni uslovi iz člana 34 Odluke) Ponder 1% 1 Izloženost prema centralnim vladama, centralnim bankama, administrativnim tijelima i neprofitnim društvima koja pri utvrđivanju pondera rizika imaju tretman centralne vlade za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije sa stepenom kreditnog kvaliteta 4 i 5 2 Izloženost prema centralnim vladama, centralnim bankama, administrativnim tijelima i neprofitnim društvima koja pri utvrđivanju pondera rizika imaju tretman centralne vlade za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate izvozne kreditne agencije sa stepenom kreditnog kvaliteta 4,5 i Izloženost prema centralnim vladama, centralnim bankama, za koje banka ne koristi kreditni rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije ili izvozne kreditne agencije 4 Izloženost prema javnim državnim tijelima iz člana 24 stav 2Odluke 5 Izloženost prema institucijama, jedinicama regionalne ili lokalne samouprave, (član 22 Odluke) administrativnim tijelima i neprofitnim društvima (član 24, stav 1, tačka 2 Odluke), multirateralnim razvojnim bankama (član 25 stav 2 Odluke), za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije, sa izvornim ili preostalim rokom dospijeća dužim od tri mjeseca, sa stepenom kreditnog kvaliteta 4 ili Učešće banke u kapitalu ili ulaganje u druge elemente sopstvenih sredstava druge kreditne institucije ukoliko ne predstavlja odbitnu stavku sopstvenih sredstava (član 31 Odluke) 7 Izloženost prema privrednim društvima za koje banka koristi kreditni rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije sa stepenom kreditnog kvaliteta 3 ili 4 8 Izloženost prema privrednim društvima za koje ne koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije pod uslovima iz člana 32 stav 2 Odluke 25

26 9 Izloženosti obezbijeđene hipotekom ili fiducijom na poslovnoj nepokretnosti u Crnoj Gori koja prelazi 5% tržišne vrijednosti nepokretnosti (član 38 stav 1 tačka 2 Odluke) 1 Izloženost banke nastala po osnovu ugovora o lizingu čiji je predmet poslovna nepokretnost koja prelazi 5% tržišne vrijednosti nepokretnosti ukoliko su ispunjeni uslovi iz člana 38 stav 3 Odluke 11 Ostale izloženosti obezbijeđene nepokretnostima (koje ne ispunjavaju uslove za razvrstavanje u neku od kategorija iz člana 35, stava 1, tačka 1 i 2) Izloženosti ili djelovi dospjele a nenaplaćene izloženosti (duže od 9 dana) koji nijesu obezbijeđeni kolateralom, ukoliko izdvojene rezerve za potencijalne kreditne gubitke prelaze 2% neobezbijeđenog dijela ukupne izloženosti Izloženosti ili djelovi dospjele a nenaplaćene izloženosti (duže od 9 dana) koji su obezbijeđeni nepokretnostima iz člana 35 stav1 tačka 1i 2Odluke umanjenim za rezervacije za potencijalne gubitke(član 42 stav 3 Odluke) 14 Izloženosti u obliku pokrivenih obveznica za koje su ispunjeni uslovi iz člana 45, tačka 4 15 Kratkoročne izloženosti prema institucijama za koje postoji kreditni rejting (kratkoročni rejting emitetna) dodijeljen od strane priznate eksterne institucije, sa stepenom kreditnog kvaliteta 3 (član 51 Odluke) 16 Kratkoročne izloženosti prema privrednim društvima za koje postoji kreditni rejting (kratkoročni rejting emitetna) dodijeljen od strane priznate eksterne institucije, sa stepenom kreditnog kvaliteta 3 (član 51 Odluke) 17 Izloženosti u vidu udjela u kapitalu investicionih fondova za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije, sa stepenom kreditnog kvaliteta 3 ili 4 (član 52 Odluke ) 18 Izloženosti u vidu udjela u kapitalu investicionih fondova za koje banka ne koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije (član 52 stav1 tačka 2 Odluke ) 19 učešće u kapitalu drugih pravnih lica pravnih lica i ostalim kapitalnim ulaganjim, isključujući ulaganja koja predstavljaju odbitnu stavku pri izračunavanju sopstvenih sredstava banke(član 58 Odluke) 2 Materijalna imovina (zemljište, zgrade, oprema, avansi za materijalnu imovinu i materijalnu imovinu u pripremi (Član 62 Odluke) Izloženosti za koje drugim odredbama ove odluke nije propisan način primjene pondera rizika član 63 Odluke) 22 Izloženosti pozicija u sekjuritizaciji sa stepenom kreditnog kvaliteta 3(član 154 Odluke) 26

27 23 Dio izloženosti koji je obezbijeđen do visine tržišne vrijednosti priznatog kolaterala ukoliko su ispunjeni uslovi iz člana 11 za primjenu pondera 1% 24 Dio izloženosti koji je pokriven priznatom garancijom i drugim oblicima nematerijalne kreditne zaštite za koju su ispunjeni uslovi za primjenu pondera 1% u skladu sa članom 119 Odluke Ponder 15% 1 Izloženost prema centralnim vladama, centralnim bankama, administrativnim tijelima i neprofitnim društvima koja pri utvrđivanju pondera rizika imaju tretman centralne vlade za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije sa stepenom kreditnog kvaliteta 6 2 Izloženost prema centralnim vladama, centralnim bankama, administrativnim tijelima i neprofitnim društvima koja pri utvrđivanju pondera rizika imaju tretman centralne vlade za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate izvozne kreditne agencije sa stepenom kreditnog kvaliteta 7 3 Izloženost prema institucijama, jedinicama regionalne ili lokalne samouprave, (član 22 Odluke) za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije, sa izvornim ili preostalim rokom dospijeća dužim od tri mjeseca, sa stepenom kreditnog kvaliteta 6 4 Izloženost prema administrativnim tijelima i neprofitnim društvima (član 24, stav 1, tačka 2 Odluke), multirateralnim razvojnim bankama (član 25 stav 2 Odluke), za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije, sa izvornim ili preostalim rokom dospijeća dužim od tri mjeseca, sa stepenom kreditnog kvaliteta 6 5 Izloženost prema institucijama, jedinicama regionalne ili lokalne samouprave, (član 22 Odluke) za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije, sa izvornim ili preostalim rokom dospijeća do tri mjeseca, sa stepenom kreditnog kvaliteta 6 6 Izloženost prema administrativnim tijelima i neprofitnim društvima (član 24, stav 1, tačka 2 Odluke), multirateralnim razvojnim bankama (član 25 stav 2 Odluke), za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije, sa izvornim ili preostalim rokom dospijeća do tri mjeseca, sa stepenom kreditnog kvaliteta 6 7 Izloženost prema privrednim društvima za koje banka koristi kreditni rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije sa stepenom kreditnog kvaliteta 5 ili 6 8 Izloženosti ili djelovi dospjele a nenaplaćene izloženosti (duže od 9 dana) koji nijesu obezbijeđeni kolateralom, ukoliko izdvojene rezervacije za potencijalne kreditne gubitke ne prelaze 2% neobezbijeđenog dijela ukupne izloženosti 9 Visokorizične izloženosti u skladu sa članom 43 i 44 Odluke 27

28 1 Kratkoročne izloženosti prema institucijama za koje postoji kreditni rejting (kratkoročni rejting emitetna) dodijeljen od strane priznate eksterne institucije, sa stepenom kreditnog kvaliteta 4,5,ili 6 (član 51 Odluke) 11 Kratkoročne izloženosti prema privrednim društvima za koje postoji kreditni rejting (kratkoročni rejting emitetna) dodijeljen od strane priznate eksterne institucije, sa stepenom kreditnog kvaliteta 4,5,ili 6 (član 51 Odluke) 12 Izloženosti u vidu udjela u kapitalu investicionih fondova za koje banka koristi rejting utvrđen od strane priznate eksterne institucije, sa stepenom kreditnog kvaliteta 5 ili 6 (član 52 Odluke) 13 Izloženosti po osnovu ulaganaja u otvorene investicione fondove povezanih sa visokim rizikom (član 52, stav 2 Odluke) Ponder 35% 1 Izloženosti pozicija u sekjuritizaciji sa stepenom kreditnog kvaliteta 4 (član 154 Odluke) UKUPNO PONDERISANA BILANSNA AKTIVA PVB - Ponderisane vanbilansne stavke u ( ) R. br. Vrsta vanbilansnih stavki Iznos Faktor Ponderisana Izlozenosti konverzije vrijednost Nizak rizik Neiskorišćeni kreditni aranžmani (ugovori o kreditu, kupovini hartija od vrijednosti, izdavanju garancija ili akcept) koji se mogu bezuslovno opozvati u svakom trenutku bez prethodnog obavještavanja, ili daju mogućnost automatskog otkaza zbog pogoršanja kreditne sposobnosti korisnika kredita Besuslovno opozive kreditne linije odobrene stanovništvu (kreditne kartice, prekoračenja na računu) za koje ugovoreni uslovi dozvoljavaju banci da ih u potpunosti opozove (bezuslovno opozive kreditne linije) 6.85 % % 3. Izloženosti koje su predmet materijalne i nematerijalne kreditne zaštite, a za koje su ispunjeni uslovi za primjenu pondera % % Ukupan iznos vanbilansnih stavki ponderisanih sa faktorom konverzije % Srednje nizak rizik Dokumentarni akreditivi kod kojih isporuka ima ulogu kolaterala i drugi instrumenti za koje postoji mogućnost potpunog namirenja iz kolaterala Neiskorišćeni kreditni aranžmani s originalnim rokom dospijeća do jedne godine, koji ne mogu biti bezuslovno opozvani u bilo koje vrijeme bez prethodnog obavještenja kao i neiskorišćeni kreditni aranžmani koji ne pružaju mogućnost automatskog otkaza zbog pogoršanja kreditne sposobnosti korisnika 2% 2% Ukupan iznos vanbilansnih stavki ponderisanih sa faktorom konverzije 2% 28

29 Srednji rizik Izdati i potvrđeni dokumentarni akreditivi (koji ne predstavljaju stavku srednje niskog rizika) Jemstva i garancije (uključujući činidbene garancije, garancije za dobro izvršenje posla, carinske garancije i garancije za izmirenje poreza) i garancije koje nemaju svojstvo kreditnih supstituta 5% % Neopozivi stand-by akreditivi koji nemaju svojstvo kreditnih supstituta 5% Neiskorišćeni kreditni aranžmani (kupovina HOV, izdavanje garancija ili akcepta) sa originalnim rokom dospijeća dužim od jedne godine Aranžmani u vezi s izdavanjem kratkoročnih obveznica (NIFs) i obnovljivi aranžmani pokroviteljstva nad izdavanjem srednjoročnih obveznica (RUFs) % 363 5% Ukupan iznos vanbilansnih stavki ponderisanih sa faktorom konverzije 5% 1.44 Visoki rizik 1. Garancije koje imaju svojstvo kreditnih supstituta % Akcepti 1% 3. Indosirane mjenice koje ne glase na drugu banku 1% 4. Transakcije sa pravom na regres 1% 5. Neopozivi stand-by akreditivi koji imaju svojstvo kreditnih supstituta 1% 6. Imovina kupljena na osnovu ugovora o direktnoj terminskoj kupovini 1% 7. Ugovori o terminskim depozitima 1% 8. Neplaćeni dio djelimično uplaćenih akcija i hartija od vrijednosti 1% 9. Ugovori o prodaji i reotkupu imovine 1% 1. Ostale rizične vanbilansne obaveze 1% Ukupan iznos vanbilansnih stavki ponderisanih sa faktorom konverzije 1% UKUPAN IZNOS PONDERISANIH VANBILANSNIH STAVKI PODACI I INFORMACIJE O IZLOŽENOSTI RIZIKU DRUGE UGOVORNE STRANE Za potrebe izračunavanja potrebnog kapitala za rizik druge ugovorne strane, u skladu sa regulativom CBCG, Banka je dužna da izračunava izloženosti za sljedeće stavke iz trgovačke i bankarske knjige: 1) OTC finansijske derivate; 2) kreditne derivate; 3) repo, reverse repo ugovore i ugovore o pozajmljivanju hartija od vrijednosti ili robe drugoj ugovornoj strani i od druge ugovorne strane, 4) transakcije kreditiranja kupovine hartija od vrijednosti uz plaćanje naknade i, 5) transakcije sa dugim rokom izmirenja. Kako Banka nema knjigu trgovanja definisanu strategijom i planom poslovanja, i ne obavlja poslove u vezi sa gore navedenim vrstama finansijskih transakcija, Banka nije izložena riziku druge ugovorne strane i ne obračunava potrebni kapital za rizik druge ugovorne strane. 29

30 1. PODACI I INFORMACIJE O IZLOŽENOSTI OPERATIVNOM RIZIKU Banka obracunava potrebni kapital u skladu sa regulatornim pristupom i kapitalni zahtjev u skladu sa metodologijom Grupe, za potrebe konsolidovanog izvještavanja. Regulatorni pristup Banka za izračunavanje potrebnog kapitala po regulatornom pristupu koristi jednostavni metod. Potrebni kapital za operativni rizik se izračunava tako što se osnovica za izračunavanje potrebnog kapitala pomnoži sa koeficijentom,15 i dobijeni iznos uveća za 25 %. Osnovicu za izračunavanje potrebnog kapitala predstavlja prosjek neto kamatonosnih i neto nekamatonosnih prihoda za tri prethodne uzastopne poslovne godine. Godina u kojoj je zbir neto kamatonosnih i neto nekamatonosnih prihoda Banke negativan, ne uključuje se u izračunavanje potrebnog kapitala za operativni rizik. U izračunavanje godišnjih neto kamatonosnih i neto nekamatonosnih prihoda banke uključuju se sljedeće stavke: 1) prihod od kamata; 2) rashodi od kamata; 3) prihod od dividendi; 4) prihod od provizija i naknada; 5) rashodi od provizija i naknada; 6) neto dobici ili gubici iz finansijskih poslova; 7) troškovi po osnovu eksternalizacije usluga, plaćeni davaocu usluga koji je matično ili podređeno društvo banke sa sjedištem u Crnoj Gori, ili pravnog lica pod nadzorom nadležnog regulatornog tijela koji je uređen na jednak način kao u zemljama Evropske Unije; 8) ostali prihodi. Godišnji prihod pri utvrđivanju potreba za kapitalom izračunava se prije odbijanja bilo kojih rezervacija. Pri izračunavanju potrebnog kapitala za operativni rizik, ne uključuju se sljedeće stavke: 1) ostvareni gubici i dobici iz prodaje finansijskih sredstava koja se drže do dospjeća; 2) prihodi koji ne potiču iz redovnog poslovanja banke; 3) prihodi koji proističu iz osiguranja. Banka, u skladu sa regulatornim pristupom, vrši izračunavanje potrebnog kapitala za operativni rizik na bazi revidiranih izvještaja, a ako revidirani izvještaji nijesu dostupni banka može koristiti nerevidirane podatke ili procjene. Obračunat potrebni kapital za operativne rizike na godine iznosi 966 hilj. Pristup u skladu sa metodologijom na nivou Grupe Banka za izračunavanje potrebnog kapitala po internom pristupu koristi standardizovani metod. Razvrstavanje konta prihoda i rashoda koji ulaze u obračun kapitalnog zahtjeva za operativni rizik, na poslovne linije Banke vrši se na osnovu knjigovodstvenih računa koji su otvoreni u kontnom planu Banke. 3

31 Otvaranje računa vrši se na zahtjev poslovnih sektora u skadu sa njihovim poslovnim potrebama - sa opisom konta koji odgovaraju namjeni za koju je traženo otvarenje konta. 11. PODACI I INFORMACIJE O TRAJNIM ULAGANJIMA U KAPITAL DRUGIH PRAVNIH LICA Na dan Banka ima vlasnički udio u Montenegroberzi ad Podgorica. Banka redovno izvještava Centralnu Banku Crne Gore o ulaganjima u kapital drugih pravnih lica putem Izvještaja o ulaganjima u kapital drugih pravnih lica. Red. Br. Učešće u kapitalu ili glasačkim pravima (naziv pravnog lica) MB Djelatnost F/N Oblik ulaganja** % vlasnistva Iznos MONTENEGROBERZA AD PODGORICA F 1,39% U K U P NO PODACI I INFORMACIJE O IZLOŽENOSTI RIZIKU KAMATNE STOPE IZ BANKARSKE KNJIGE Na godine rezultat mjerenja rizika kamatne stope korišćenjem standardizovanog kamatnog šoka (u skladu sa regulativom CBCG) pokazuje da iznos ukupne rizikom ponderisane pozicije bankarske knjige u odnosu na sopstvena sredstva Banke iznosi 4,14% što je u granicama propisanog limita od 2%. 31

32 Izvještaj o GAP-u kamatnog rizika (regulatorni pristup): Eur Preko 1 godine Ukupno Gap dospijeća (31.94) (1.71) (119) (1.183) Kumulativni gap (31.94) (33.614) (33.734) (34.917) Gap dospijeća (29.171) (1.861) (1.85) Kumulativni gap (29.171) (31.32) (32.882) (32.316) Gap dospijeća (29.423) (1.892) 717 (7.312) Kumulativni gap (29.423) (31.315) (3.598) (37.99) Pored standardizovanog kamatnog šoka definisanog propisima CBCG, u upravljanju rizikom kamatne stope iz bankarske knjige, Banka primjenjuje i metodologiju definisanu standardima grupe. Racio analiza rizika kamatne stope po internoj metodologiji Grupe: RACIA KAMATNOG RIZIKA Limiti Relativni GAP - (12,32) (4,86) (9,18) Koeficijent dispariteta -,85,94,89 Indikator kamatno osetljive aktive Limit ekonomske vrijednosti kapitala - 69,55 75,77 7,79 Max 2% 4,99 7,9 8,25 Kumulativni GAP do 3 mjeseca/ukupna aktiva +/ -3% (7,54) (2,23) (1,82) Gap / kamatno osjetljiva aktiva - (12,32) (2,23) (9,18) Limiti: Koeficijent dispariteta na dan godine, manji je od jedinice, što ukazuje na to da je aktiva osjetljiva na kamatni rizik manja od pasive osjetljive na kamatni rizik, odnosno da postoji negativan GAP uzrokovano rastom nivoa pasive u dijelu transakcionih depozita privrede i stanovništva. Indikator kamatno osjetljive aktive pokazuje da je učešće kamatno osjetljive aktive u ukupnoj aktivi 69,55%, na posmatrani datum i smanjen je u odnosu na uporedni period. Rezultat mjerenja ekonomske vrijednosti kapitala pokazuje da iznos ukupne rizikom ponderisane pozicije bankarske knjige u odnosu na sopstvena sredstva Banke iznosi 4,99% i usklađen je sa propisanim limitom na nivou Grupe. Pokazatelj limita kamatnog rizika kumulativni GAP do 3 mjeseca/ukupna aktiva na dan iznosi (7,54%) što je u skladu sa propisanim limitom na nivou Grupe. Ostvarena vrijednost je u granicama previđenog limita. 32

33 U hiljadama EUR Grafički prikaz kretanja ukupnih GAP ova kamatnog rizika i valutne strukture GAP ova kamatnog rizika 4, Kretanje GAP-ova likvidnosti 2, <1M 1-3M 3-12M >12M (2,) (4,) ANALIZA OSJETLJIVOSTI KAMATNOG RIZIKA Na rezultati analize osjetljivosti i scenario analiza izloženosti kamatnom riziku su sledeći: Scenario Promjena Opis scenarija Rizikom ponderisana pozicija ( EUR) SC 1 SC 2 SC 3 Krive prinosa Rast krive prinosa u svim valutama za +2 BP Pad krive prinosa u svim valutama za -2 BP Rast krive prinosa: za iznos maksimalnog rasta na mjesečnom nivou izraženo u BP, za valute EUR/USD/CHF 367 (367)