ASCRO, 11:14, 1977 Zavod za bolesti zuba Stomatološkog fakulteta, Zagreb predstojnik Zavoda prof, dr sci. dr Z. Njemirovskij Klinička primjena složenih materijala za kavitete V klase V. POPIĆ i J. ŠUTALO Prim jena složenih m a te rija la u re s to ra tiv n o j s to m a to lo g iji p o slje d n jih je godina pokazala veće i šire m ogućnosti, nego što su to ra n ije om ogućavali s iiik a tn i ili a u ta k riia tn i m a te rija li. Ne želim o ovdje u la ziti u o p isiva n je fiz ik a ln o -k e m ijs k ih svojstava složenih m a te rija la, ali neke b itne k a ra k te ris tik e tih sredstava, kao što su naglašena tvrd o ća i tra n sp a re n tn o s t daju tim m a te rija lim a bezuvjetnu prednost, n aročito za ispune III i V klase. Od m nogih p u b lic ira n ih radova spom injem o opsežna is p itiv a n ja R. P h i l l i p s a i s u r. 1 (1971) i njihova izvršena kontrolna is p itiv a n ja, koja su tra ja la d vije godine ( P h i l l i p s i s u r. 2). Oni su u p o tre b lju ju ć i složene m a te rija le (A d a p tic) za ispune II klase u sta n o vili neka dobra, ali i nepovoljna svo jstva kom pozitnih ma te rija la. Sm atram o da je za nas v rlo važan podatak, da ni nakon d vije godine nije d ija g n o s tic ira n ka rije s zubi, koji su b ili punjeni ko m p o zitn im masama. Neznatne prom jene u po vršin i anatom skog oblika a p ro ksim a ln ih ispuna b ile su p rim ije će n e u po lo vici isp ita n ika, a to se može tu m a č iti kao re z u lta t okluzalnog opterećenja. Isti au to ri navode da su p rim ije tili u 60% p a cije n a ta -isp ita n ika, nakon d v ije godine, laganu prom jenu boje površine ispuna, koja po njihovom m iš lje n ju, n ije re z u lta t prom jene u boji samog m a te rija la. Blaga je m arginalna d is k o lo ra c ija bila p rim ije ćena u 70% isp ita n ika. K ontrolna skupina u koje je bio u p o trije b lje n amalgam, po kazala je veći broj lom ova ispuna. E ksperim entalna is p itiv a n ja M e L u n d i e j a, M u r r a y j a i s u r.3 u tv rd ila su da složeni m a te rija li pokazuju bolja fizika ln o -ke m ijska s v o jstva od s ilik a tn ih ma te rija la. D jelovanjem lim unske kise lin e na površinu s ilik a tn ih i kom pozitnih ispu na, u sta n o vlje n o je pomoću SEM-a (scanning e le c tro n ic m icro sco p e ), da se p ovr šina s ilik a tn o g ispuna znatno više o šte ću je od caklinskog ruba, dok je površina složenih m a te rija la bila daleko o tp o rn ija, čak više nego susjedni caklin ski rub, ko ji om eđuje ispun. A u to ri navode, da su ispuni sa s ilik a tn im m a te rija lim a im ali glađu površinu nego oni od kom pozitnih m a te rija la, nakon uobičajenog p oliranja, što se tum ači ra z lič ito m tvrd o ćo m anorganskog i organskog d ije la složenih m ate rija la. U Z a v o d u z a d e n t a l n u p a t o l o g i j u služim o se ko m pozitnim maten ja lim n već godinam a. M eđutim, zbog k o m e rc ija ln ih razloga visoke cije n e tih ma te rija la na trž iš tu nism o b ili u m ogućnosti da v rš im o opsežnija klin ička is p iti14
vanja. Ipak, in te re s ira lo nas je ponašanje A da p tica, u p o trije b lje n o g u lije č e n ju cerv ika ln ih karioznih lezija, gdje ne bi b ilo blage p ro m jene u p o vršin i anatom skog ob lika kom pozitnog ispuna, što se može o če kiva ti p rilik o m ap ro ksim a ln ih ispuna. Poznato je da u k lin ič k o j praksi nailazim o n e rije tk o na ce rvika ln e kariozne d efekte, kako fro n ta ln ih, tako i la te ra ln ih zubi. U e tio lo g iju tih defekata ne možemo ovdje u la ziti, ali smo ih h tje li lege a rtis o p s k rb iti. U potreba si I ikatnih ispuna u p re d je lu fro n ta ln ih zubi, katkada iz e s te ts k ih razloga, a i zbog re la tiv n o kraćeg vije ka tra janja, nije m ogla z a d o v o ljiti pacijenta, a ni tera p e u ta. S ilik a tn i ispuni nisu u v ije k d o vo ljno o tp o rn i na utje ca j ra z lič itih fa k to ra usne š u p ljin e pa prem a tom u nisu b ili ni tra jn i. Iz ne m alog broja pacijenata, kojim a sm o a p lic ira li složene m a te rija le, iz d v o jili smo d vije pa cije n tic e. U prve, stare 24 god, v e rific ir a li smo brojne ce rvika ln e ka- 1 2 SI. 1. Diskoloracija i kariozne površine na gornjim frontalnim zubima. karioznih defekata kompozitnim ispunima. SI. 2. Opskrba rije š e tip a»sicca«, s izraženom d is k o lo ra c ijo m karijozne p o vršin e na g o rn jim zu bim a (si. 1). E stetski v rlo uspjelu opskrbu karioznih defekata prikazuje slika 2. U druge p a cije n tic e, sta re 36 god, p o s to ja li su c e rv ik a ln i d e fe k ti g ornje fro n te, koje smo p rije dvije godine o p s k rb ili s ilik a tn im ispunim a (a c h a tit b io ch ro m a tic). Nakon tog vrem ena m ogli smo k o n s ta tira ti v e lik o o šte će n je s ilik a tn ih ispuna, što se može u o čiti na s lic i 3. 3 SI. 3. Velika oštećenja na gornjim frontalnim zubima, frontalnih zubi. SI. 4. 4 Preparacije V klase 15
F S lika 4 prikazuje gotove p re p a racije V klase fro n ta ln ih zubi. K a vite ti su op sk rb lje n i o k s ifo s fa tn im cem entom (SI. 5). D e fin itiv n u opskrbu ka vite ta s kompozitom prikazuje slika 6. Način izrade p re paracije V klase n ije se u b iti razlikovao od p re paracije kad smo p rim ije n ili s ilik a tn a punjenja. N astojali sm o da p re p a racija bude dublja, s iz raženom re te n c ijo m. Svi su pre p a rira n i k a v ite ti b ili o p s k rb lje n i za štitn o m podlogom iz o ks ifo s fa tn o g cem enta. K a vite ti su punjeni A d a p tico m. U klin ičko m m a te rija lu p rim ije n jiv a li smo i druge složene m a te rija le, kao što su: C o n c i s e, S m i l e i Opotow. 5 6 SI. 5. Kaviteti opskrbljeni oksifosfatnim cementom. SI. 6. Definitivna opskrba prednjih zubi kompozitnim materijalom. A d a p t i c, tv o rn ič k i preparat firm e»j o h n s o n-j o h n s o n«sa sto ji se od d viju pasta, od kojih jedna ima ulogu katalizatora. Pravilo je da se obje kom ponente svaka za sebe izm ije ša ju p rije upotrebe. To se v rš i p la stičn o m špatulom. Jednom p o lo vico m špatule m iješam o masu iz jedne bočice, a drugom polovicom špatule drugu masu. Nakon toga uzima se jednaka k o lič in a jedne i druge mase, u om jeru koji odgovara v e lič in i prepariranog kaviteta. V rije m e m ije ša n ja ne s m ije tra ja ti duže od 20 sekunda. Unošenje i a p lika ciju A d a p tica tre b a izve sti spre tn o i brzo, je r se on naglo stvrdnjava. U in te rva lu od jedne i pol m in u te, A d a p tic je plastičan i pogodan za obradu. Da bi se p o stig la glatka po vršin a ispuna, danas se u p o tre b lja vaju tv o rn ič k i izrađene a lu m in ijs k e s a v itljiv e m a tric e raznih v e lič in a. Na žalost, često ne možemo izbjeći p o lira n je ta kvih ispuna. P re p o ru čljivo je ne u p o tre b lja vati obična m etalna i dijam antna svrdla u svrhu p o lira n ja. P o lirali smo ispune posebnim disko vim a (c u ttle fis h d iscim a i c irk o n ije v im s ilik a tn im discim a ), koje je u tu svrhu izradila firm a 3M. Treba u p o zo riti da se A d a p tic m ora držati na nižoj te m p e ra tu ri zraka (n a jb o lje u friž id e ru ), je r se inače znatno produžava v rije m e stvrdn ja va n ja i takav n ije za klin ič k u upotrebu. Na te m e lju naših k lin ič k ih iskustava, preporučam o da se dno p reparacije ce rvika ln o g ka vite ta p rilik o m unošenja kom po zit m a te rija la nalazi što bliže h o rizo n ta ln o j ra vn in i, da bi se m a te rija l zadržao određeno i potrebno v rije m e na m jestu a p lik a c ije. Da bism o p o s tig li što bolju adaptaciju i o b liko va n je kom pozitnih m a te rija la u c e rv ik a ln im ka v ite tim a s lu ž ili smo se tv o rn ič k i izrađenim a lu m in ijs k im lako s a v itljiv im m atricam a. E stetski iz gled, koji smo p o s tig li, k o ris te ć i kom pozitne m a te rija le, bio je više nego zadovo ljavaju ći. lako danas po sto je brojne k ritič k e ocjene složenih m a te rija la, možemo slobodno reći, da ta sredstva znače napredak u odnosu na s ilik a tn e i a u ta krila tn e m a te rija le. Na te m e lju v la s titih opažanja, kao i re zu lta ta b ro jn ih autora, možemo su g e rira ti prim je n u složenih m a te rija la, tam o gdje p o s to ji o b je ktivn a indikacija. 16
Sažetak Učestalost upotrebe složenih materijala u restorativnoj stomatologiji, zbog njihovih dobrih svojstava (transparentnost i tvrdoća), ponukala je atoure da provedu niz kliničkih istraživanja. Primjena složenih (composite) materijala ima svoju domenu naročito kad je riječ o ispunima na aproksimalnim plohama prednjih zuba i na karioznim defektima zubnih vratova, jer se oni odlikuju dobrim kemijskim svojstvima. Autori su primjenjivali A d a p t i c tvrtke J o h n s o n & J o h n s o n kao i C o n s i s e tvrtke 3M. Posebnom su tehnikom radili ispune, na cervikalnim predjelima sjekutića, očnjaka i pretkutnjaka. Autori navode, da su promatrajući ispune, nakon određenog vremena, ustanovili, da su ti ispuni imali određene i velike prednosti pred dosad upotrebljavanim materijalima. Na nekoliko slika prikazane su kariozne lezije na zubnim vratovima, način prepara cije i definitivni ispuni tih kaviteta složenim materijalima. Zaključno autori iznose način aplikacije složenih materijala i preporučuju praktičarima njihovu primjenu. Summary CLINICAL APPLICATION OF COMPOSITE MATERIAL FOR CLASS V. CAVITIES The incidence of the application of composite materials in restorative dentistry because of their good qualities (transparency and hardness) prompted the authors to undertake a number of clinical observations. The application of composite materials finds its articular sphere of influence in fillings on the approximate plane of the front teeth and in carious defects of the necks of the teeth since composite resins have shown to possess good chemical properties. The authors have applied Adaptic, manufactured by H. Johnson and Johnson and Consise, manufactured by 3 M. A special technique was applied in filling the cervical part of the incisors, canines and premolars. The authors mention that by examining the fillings after a certain period they established that these fillings showed definite and great advantages over the materials applied previously. Carious lesions of the tooth necks are shown on several photos, the manner of preparation and the final filling of these cavities by means of composite materials. The manner of application of composite materials is described in the conclusion and their application and their application recommended to practicians. Zusammenfassung DIE KLINISCHE ANWENDUNG VON COMPOSITE-MATERIALIEN BEI KAVITÄTEN DER KLASSE V. Die häufige Anwendung der Composite-Materialien in der restaurativen Stomato logie wegen Ihrer gute Eigenschaften (Transparenz und Härte), hat die Autoren zu kli nischen Beobachtungen veranlasst. Die Anwendung hat insbesondere ihre Indikation für Füllungen an approksimalen Flächen der Frontzähne und bei kariösen Zahnhalsdefekten. Zur Anwendung kamen A d a p t i c der Firma J o h n s o n & J o h n s o n, als auch C o n c i s e 3M. Eine speziele Technik wird für Füllungen in den Zahnhalsgegenden der Schneidezähne, Augenzähne und Prämolaren beschrieben. Die Kontrolle der Füllungen nach einer bestimmten Zeitperiode konnte die grossen Vorteile dieser Füllungen im Verhältnis zu den früher angewandten Materialien, festste llen. An einigen Abbildungen sind die kariösen Zahnhalsdefekte, die Präparationsart und die definitiven Füllungen dieser Kavitäten m it Composite-Materialien dargestellt. Abschliesend wird die Methode der Applikation dieser Materialien vorgebracht und ihre Anwendung in der allgemeinen Praxis empfohlen. 17
LITERATURA 1. PHILLIPS, R. W., AVERY, D. R., MEHRA, R., SWARTZ, M. S., Me CUNE, R. J.: R., SWARTZ, M. S., Mc CUNE, R. J.: Prosthet. Dent., Vol. 28. N. 2, August 1972 J. Prosth. Dent., 26:68, 1971 3. Me LUNDIE, A. C., MURRAY, F. D.: 2. PHILLIPS, R. W., AVERY, D. R., MEHRA, Prosth. Dent. Vol. 27, N. 5, May 1972 Primljeno za objavljivanje 16. prosinca 1976.