EKONOMSKI RAST I RAZVOJ

Транскрипт

1 Univerzitet u Travniku Fakultet za menadžment i poslovnu ekonomiju EKONOMSKI RAST I RAZVOJ

2 Makroekonomske performanse privrede reprezentiraju četiri osnovna pokazatelja: stopa privrednog rasta, stopa inflacije, stopa nezaposlenosti i neto izvoz

3 Pod ekonomskim rastom se podrazumijeva porast vrijednost roba i usluga proizvedenih od strane neke zajednice u određenom vremenu, odnosno porast bogastva ili dohotka jedne države ili zajednice. Ekonomski rast se uglavnom izražava BDP-om ili BDP-om per capita. BDP pokazuje cjelokupnu vrijednost proizvodnje svih finalnih dobara i usluga u jednoj zemlji u godini dana i pokazuje sposobnost nekog društva da zadovoljava svoje potrebe za dobrima koja se na tržištu koriste kao predmet tržišne razmjene.

4 BDP per capita = BDP / broj stanovnika RAST = BDP per capita / BDP per capita

5 Nominalni indeksi BDP Realni indeksi BDP ,4 103, ,07 96, ,29 99, ,09 101, ,59 100, ,21 102, ,97 100, ,59 103, ,3 102,92

6 Realni indeksi BDP Nominalni indeksi BDP

7 stopa rasta BDP Država Austrija 3,6 1,5-3,8 1,9 2,8 0,7 0,1 0,6 1,0 1,5 Hrvatska 5,2 3,1-7,4-1,7-0,3-2,2-1,1-0,1 1,6 2,9 Italija 1,5-1,1-5,5 1,7 0,6-2,8-1,7 0,1 0,8 0,9 Mađarska 0,4 0,9-6,6 0,7 1,7-1,6 2,1 4,0 3,1 2,0 Njemačka 3,3 1,1-5,6 4,1 3,7 0,5 0,5 1,6 1,7 1,9 Poljska 7,0 4,2 2,8 3,6 5,0 1,6 1,4 3,3 3,8 2,7 Slovenija 6,9 3,3-7,8 1,2 0,6-2,7-1,1 3,1 2,3 2,5 Crna Gora - 2,7 3,5 1,8 3,4 2,4 Srbija 5,9 5,4-3,1 0,6 1,4-1,0 2,6-1,8 0,8 2,8 Turska 7,1 5,0 0,8-4,7 8,5 11,1 4,8 8,5 5,2 6,1 Francuska 2,4 0,2-2,9 2,0 2,1 0,2 0,6 0,9 1,1 1,2 Makedonija 6,5 5,5-0,4 3,4 2,3-0,5 2,9 3,6 3,8 2,4

8

9 Ekonomski rast može potaknuti razvoj i dovesti do rasta životnog standarda. Da bi imao povoljan uticaj na razvoj i životni standard, ekonomski rast mora proizlaziti iz konkurentnosti koja de se modi održati kroz određeno vremensko razdoblje, ali i biti utemeljena na znanju, istraživanju i razvoju i inovacijama.

10 Ekonomski razvoj može se definirati kao dinamični proces povedanja stepena zadovoljenja ljudskih potreba. To je proces stalne promjene ljudskih potreba i mogudnosti njihovog zadovoljenja.

11 Ekonomski razvoj, kao šira kategorija, obuhvata ne samo rast obima nacionalne proizvodnje, nego i sve neophodne privredno-sistemske i strukturne promjene. Promjena ukupne društvene strukture je jedna od osnovnih komponenti ekonomskog razvoja i zajedno sa ekonomskim rastom obezbjeđuje rast društvenog proizvoda i nacionalnog dohotka.

12 Prirodni resursi predstavljaju značajan faktor ekonomskog razvoja, jer od vedeg ili manjeg prisustva ovih dobara u nekoj zemlji, pri datim drugim faktorima, ovisi dinamika i struktura privrednog razvoja. Prirodna bogatstva ne predstavljaju limitirajudi faktor razvojara za zemlje koje imaju veliko nacionalno tržište i koje raspolažu i sa raznovrsnijim prirodnim resursima zbog veličine teritorije.

13 Planeta Zemlja ima površinu od 510 miliona km² ili 51 milijardu hektara, pri čemu se pod morima se nalazi 71% ove površine, dok na kopno otpada 29%. Azijski kontinent zahvata 1/3 suhozemne površine, dok na Evropu otpada 3%.

14 Od ukupne kopnene površine jedna polovina se koristi u privredne svrhe: kao obradivo zemljište, kao pašnjaci i kao šume. Najmanje zemlje otpada na jednog stanovnika u Aziji, gdje je stacionirano najbrojnije agrarno stanovništvo (Indija i Kina), a produktivnost rada u agraru je niska. Najbolji položaj ima Sjeverna Amerika (USA i Kanada) u kojoj po stanovniku pripada najviše obradive površine, a i produktivnost rada u agraru je najveda na svijetu.

15 Voda predstavlja izuzetno značajan elemenat privrednog i ekonomskog razvoja. U savremenim uslovima bilježi se sve vedi obim angažiranja ovog resursa, kako u procesu proizvodnje, tako i radi naglašene urbanizacije i koncentriranja stanovnika u gradovima. I Danas u svijetu ssu prisutna sve značajnija ulaganja u pronalaženje podzemne slatke vode i radi čega se preduzimaju veliki poduhvati u uređenju dolina rijeka.

16 Rijeke Hidropotencijal Iskorišteno (u %) MW GWh/god MW GWh/god Una Vrbas Bosna Drina Neretva Trebišnjica Cetina Ukupno

17 Brojnost stanovništva je u prvom redu značajan faktor dimenzioniranja unutrašnjeg tržišta svake zemlje. Potrošački potencijal u jednoj državi je determiniran brojnošdu stanovništva i društvenom produktivnošdu rada, što svoj izraz ima u visini dohotka po stanovniku, dok je struktura potrošnje uslovljena raspodjelom dohotka što obuhvata pojedinačno učešde u novostvorenoj vrijednosti.

18 Struktura stanovništva se odnosi na kvalitativna svojstva populacije i ona je od posebnog značaja za ulogu stanovništva u procesu privređivanja. Kao najvažniji elementi strukture stanovništva se mogu izdvojiti : aktivno i pasivno stanovništvo, obrazovna, odnosno kvalifikaciona struktura i ekonomsko-socijalna struktura.

19 Tehnološki napredak je proces koji osigurava brz ekonomski rast, a sljedstveno tome i ekonomski razvoj. Najbogatije zemlje svijeta postigle su to najviše zahvaljujudi neprekidnom toku investicija i tehnoloških promjena. Tehnološka promjena predstavlja poboljšanje proizvodnje ili uvođenje novih proizvoda, tako da se s istim troškovima dobije više proizvoda. Temelj tehnoloških promjena predstavljaju tehnički izumi i inovacije.

20 Proizvedeno bogatstvo čine ona dobra kojima određena društvena zajednica raspolaže, a koja su rezultat rada, odnosno djelovanja ljudi u procesu proizvodnje. Dva su osnovna metoda izračunavanja proizvedenog bogatstva: naturalni vrijednosni.

21 Prvim metodom se proizvedeno bogatstvo izračunava na osnovu inventarisanja, odnosno popisa proizvedenih dobara i dobra se izražavaju u fizičkim jedinicima. Drugi metod je vrijednosni i pretpostavlja da se proizvedeno bogatstvo izražava u novčanom obliku, na bazi cijena kao novčanog izraza vrijednosti proizvedenih dobara.

22 Strukturu proizvedenog bogatstva u osnovi čine dvije vrste dobara: potrošna i proizvodna. Potrošna dobra čine raznovrsni predmeti, odnosno robe i usluge, što su namijenjeni finalnoj potrošnji. Proizvodna dobra čine raznovrsni fondovi, odnosno osnovna i obrtna sredstva kao materijalna osnova privrednog razvoja.

23 U ekonomskom dijelu akumulacija znači odricanje dijela novostvorene vrijednosti od uvedanja tekude potrošnje u korist osiguravanja materijalne osnove za privredni razvoj. Akumulacija i potrošnja se nalaze u obrnutoj ovisnosti, odnosno, ako je veda akumulacija, manja je potrošnja, i obrnuto, veda finalna potrošnja, znači da je manja akumulacija.

24 izvori akumulacije dijele na osnovne i dodatne. U osnovne izvore ulaze oni oblici formiranja sredstava akumulacije koji su rezultat poslovanja privrednih subjekata. Dodatni izvori akumulacije su rezultat ekonomskopolitičkih mjera i njihova zajednička karakteristika je da omogudavaju formiranje sredstava na ime akumulacije izvan novostvorene vrijednosti (amortizacija, potpunije korištenje proizvodnih faktora, dobrovoljni javni radovi, ekspanzivna monetarno-kreditna politika, inflacija itd).