međunarodna scena Pismo iz Londona Acija Alfirević P rvi put stig la sam u Lo n d o n 1 0.1 0.1 9 7 6. - na 4 6. ro đ e n d a n b rita n s k o g d ra m a tič a ra H a ro ld a P in te ra. O tad sv a k e g o d in e na taj dan - m a gdje b ila - na n e k i n a čin sla v im svo ju v e z u s Lo n d o n o m i u sp u t se sjetim ro đ en d an a o m ilje n o g m i d ra m a tič a ra. H a ro ld P in te r p rvi put postao je p o zn a t našem g le d ate ljstvu kad je u s ije č n ju 1 9 7 2. u b eog rad sko m A te lje u 2 1 2 izv e d e n a n jeg o va d ram a R o đ e n d a n ( T h e B irth d a y Party) iz 1 9 5 8. g o d in e ; a potom je u p ro lje ć e 1 9 7 4. T e a ta r u gostim a na p o z o rn ic i T e a tra IT D p re m ije rn o izveo Stara v rem e n a (O ld T im e s) iz 1 9 7 1, te 1 9 7 9. d ram u P rije v a ra (B etra ya l) n ap isan u tek g o dinu p rije. H a ro ld P in te r u g la v n o m je p o vu če n i sam o za ta ja n č o v je k, a li i n e p re d v id ljiv p o put n ekih od sv o jih d ra m skih lik o v a, te svo je ro đ en d an e rije tk o s la v i. M e đ u tim, 5 0. ro đ en d an ip a k je bio p ro sla v io i to č e tiri m je se ca i tri d a n a k a sn ije, 1 3. v e lja č e 1 9 8 1, kad m u je n a p o z o rn ic i Lyttelton k a z a lišta K ra lje v sk o g n aro d n o g k a z a liš ta (R o yal N atio n a l th eatre) sc e n sk i izv e d e n a rad io d ram a O b ite ljs k i g la s o v i ( F a m ily V o ic e s ) k o ju je netom z a v rš io, a k o ja je p rethodno izved e n a na B B C ra d iju. T o m p rilik o m je s la v lje n ik H a ro ld P in te r z a m o lio n a z o č n e - m eđu k o jim a sam se im a la sreću z a te ć i - da svaki - um jesto d ara - iz d v o ji 5 0 p e n ija ili je d n u funtu i p rilo ž i d o m a ć ic a m a, je r je od sa k u p lje n o g n o v c a ž e lio kupiti p a p ir i p rib o r za p isa n je te ih p o slati u zatvo r, u Č e h o s lo v a č k u, svo m p rija te lju i k o le gi, d ram sko m p iscu V a c la v u H a v e lu. M o ram p rizn a ti da sam tada p rvi put č u la z a V a c la v a H a v e la i p rilo ž ila 5 0 p e n ija. N ako n toga, p o šlo m i je z a rukom na kratko se sastati s Pin tero m i o b ja v iti u "S tartu " te iste g o d in e č la n a k s n a s lo v o m " P o la s to lje ć a H a ro ld a P in te ra ". S je ća m se da je P in te r tad a g o vo rio o svom žid o v sk o m p o d rije tlu i o d ra s tanju u Istočn o m Lo n d o n u, te d o g a đ a jim a k o ji su na n jega o sta v ili n e iz b ris iv trag i n a jv je ro ja tn ije u vje to v a li n jegovo o b lik o v a n je u je d i n stvenog d ra m a tiča ra. N a jp o tre sn iji događaj ko ji je istaknuo b io je kad je na p o četku II. svjetskog rata 1 9 3 9. e v a k u ira n s drug om lo n d o n sko m d je co m u C o rn w a ll, gdje je p rvi put - b e z s v o jih b liž n jih - o s je tio o s a m lje n o s t, o tu đ en je i strah. N a p o vratku u Lo n d o n 1 9 4 4. 228 KAZALIŠTU : 5-6/2001 I
b io je svje d o ko m b o m b a rd ira n ja i u ža sn u t p o žaro m ko ji je b o m ba p ro u z ro č ila u d vo rištu k u će n je g o vih ro d ite lja iz k o je su o n d a m o ra li ise liti. T a d a je sh vatio kako je lju d sk a e g ziste n c ija n esig u rn a i kako u svako m trenutku p rije ti o p asn o st. A p o slije rata S ir O s w a ld M o sle y e vi fašisti u čv rstili su se u Eng leskoj i Isto čn i Lo ndon b ilo je i d a lje n esig u rn o m jesto. A k o ste iz g le d a li ka o Ž id o v i k to m e jo š n o s ili k n jig e u ru c i, što je m o g lo z n a č iti i da ste k o m u n is t, s v a k o d n e v n o ste b ili iz lo ž e n i n a silju, p riča o je P in ter. P rem d a ste iz b je g a v a li m ra čna i p usta m jesta, u v ije k b i se g ru p ic a p ro vokato ra našla na va šem p u tu s ra z b ije n im b o ca m a u rukam a. T re b a li ste s e d rž a ti m irn o, z a p o č e ti ra z g o v o r s n jim a, k a o : K a k o s t e? I a k o b i vam o d g o v o rili: D o b ro, d o d a ti: O n d a j e sv e d o b r o, z a r n e? i p o ž u r it i s v o jim p u to m. M e đ u tim, n e k o lik o p u ta sa m s e ip a k m o ra o p o tu č i: n isam n ik a k o m o g a o iz b je ć i... U o n im d a n im a b ilo je m n o g o n a silja, a sv je sta n sam da i u o v o m tren u tku d o k g o v o rim u s v ije tu im a m n o g o n a silja... U lo k a ln o j g im n a z iji, koju je p o h a đ ao od 1 9 4 2. do 1 9 4 8, P in te r je poseb n o z a v o lio svog profeso ra englesko g je z ik a, Jo sep h a B re a rle y a, ko ji je b io lju b ite lj teatra i v o d io je ško lsku d ram sku grupu. T a k o je m lad i P in te r g lu m io M a cb e th a i R o m e a, a po za vrše tk u g im n a z ije d o b io je stip e n d iju z a stu d ij glu m e na č u v e n o j K ra lje v s k o j a k a d e m iji d ra m s k ih u m je tn o sti (R o y a l A c a d e m y o f D ra m a tic A rt/ R A D A ). N ašavši se na A k a d e m iji sa stu d entim a k o ji su p o tje ca li iz d ru k č ijih d ru štve n ih s lo je v a i ko ji su d je lo v a li k u ltiv ira n ije i p ro fin je n ije, P in te r se v e o m a n e u g o d n o o s je ć a o pa je p re sta o pohađati A k a d e m iju. M eđ u tim, svako g bi d ana rano ustajao i g lu m io pred ro d ite ljim a da ide na p re d a v a n ja d o k bi z a p ra v o lutao gradom i u v e č e r se v ra ćao k u ći s iz m iš lje n im p rič a m a kako je b ilo na A k a d e m iji tog d a n a. Ip ak, n ije odustao od stu d ija, 1 9 5 1. g o d in e P in te r se u p isao na S re d išn ji fakultet za g o vor i dram u (C en tral Sch o o l o f Sp eech and D ram a) gdje je stu d irao g lu m u. V e ć slje d e ć e godine p ro fe sio n a ln o je g lu m io n a jp rije u p u tu ju ćo j A n e w M cm a ste rso vo j d ru ž in i na tu rn e ji po Irsk o j s n a jp o z n a tijim S h a k e s p e a re o v im tra g e d ija m a, a 1 9 5 3. p rid ru ž u je se lo n d o n sko m k a za lištu K in g 's H am m e rsm ith gdje je su sre o g lu m ic u V iv ie n M e rc h a n t - s v o ju b u d u ću sup ru g u. O d 1 9 5 4. do 1 9 5 7. g lu m io je u sta n d a rd n im k o m e rc ija ln im k o m e d ija m a i d ra m a m a pod g lu m a čkim im en o m D a v id B a ro n. U to v rije m e p isao je p o e z iju, kratke p riče i rom an P a tu ljc i (T h e D w a rfs) k o ji je k a sn ije p re in a č io u d ra m u. Z a svo ju prvu d ram u, Pinter je n e o č e k iv a n o d o b io id e ju. N a je d n o j za b a v i u Lo n d o n u u ve li su ga u sobu gdje je u g led ao d v a č o v je k a. Jedan je bio siću šan i n ep restan o g o vo rio nešto d o k je p rip re m ao je lo drug om - g o lem o m v o z a č u k a m io n a ko ji je im ao kapu na g lavi i n ije p ro zb o rio ni rije č i. O o vo m n e o b ičn o m p rizo ru P in ter je p riča o svom p rija te lju H e n ry ju W o o lfu rekavši da ć e jed n o g d a n a n ap isati dram u te m e lje n u na s lic i i p rilic i ta d v a č o v je k a. D o k je P in te r g lu m io u k a z a liš tu u T o rq u a y u, je d n u mu je v e č e r izn e n a d a te le fo n ira o W o o lf p ita ju ći ga z a d ra m u, i u če tiri p o slije p o d n e v a P in ter je sa sta vio svo ju p rvu dram u S o b a (T h e R o o m ) p re m ije rn o izved e n u 15. s v ib n ja 1 9 5 7. u B risto lu u re ž iji W o o lfa. D ra m a je postigla n e o če k iv a n i u sp je h, tako d a je p o zn ati p ro d u ce n t M ic h a e l C o d ro n z a m o lio P in tera da n ap iše drugu d ra m u. P in te r m u je usko ro dao d ram u Z a b a v a (T h e Party) koju su potom p re in a č ili u R o đ e n d a n (T h e B irth d a y Party). R o đ e n d a n je p rvi put izv e d e n u p ro lje ć e 2 8. tra v n ja 1 9 5 8. u T h e A rts T h e atre u u C a m b rid - geu, a potom u O xfo rd u i W o lv e rh a m p to n u, te na koncu tu rn e je 19. sv ib n ja u lo n d o n sko m k a za lištu L y ric H a m m e rsm ith. K ritič a ri su tu dram u o dm ah slije d e će g d a n a n ap ali b ro jn im p re z irn im i o p tu žu ju ć im o svrtim a, ta ko da su p ro d u ce n t C o d ro n i u p ra va k a z a liš ta o d lu č ili pred stavu skin u ti s reperto ara n ako n sam o šest iz v e d b i. U g le d n i k ritič a r H a ro ld H o b so n potom je u "T h e S u n d a y T im e s u " 2 5. s v ib n ja 5-6/2001 j KAZALIŠTE 229 - -----
o b ja v io svoj o svrt u k o je m je h v a lio R o đ e n d a n, a u n jeg o vu autoru - H a ro ld u Pinteru - p re p o z nao " z n a č a jn i n o vi g las b rita n ske d ra m e " (a sig n ific a n t n e w v o ic e o f B ritish dram a). P re m d a je d ra m a s k in u ta s re p e rto a ra, P in te ro v a b rilja n tn a k a rije ra d ram sko g p isca u p ra vo je za p o č e la z a h v a lju ju ć i i H o b so n o vo j v id o v ito sti. O ta d a, od 1 9 5 8, R o đ e n d a n se n eprestan o izvo d i na p o zo rn ic a m a d ilje m s v ije ta ; a u p ro lje ć e 1 9 9 8. d ram a R o đ e n d a n p ro sla v ila je svoj 4 0. ro đ e n d an u k a z a liš tim a d ilje m V e lik e B rita n ije. Isto vrem e n o č a k u d va lo n d o n sk a k a z a liš ta - R ich m o n d i P ic c a d illy - pred b ro j nom o d u še v lje n o m p u b lik o m. N akon R o đ e n d a n a iz P in te ro va p era n astale su d ra m e N ezn a tn a b o l (A S lig h t A c h e ), D iz a lo za je l o (T h e D u m b W a iter) i K u ć e p a z ite lj (T h e C a re ta k er), p rvi put izved e n a 2 7. tra v n ja 1 9 6 0. u A rts k a za lištu u Lo n d o n u. V rlo je b rzo ta d ra m a, kao i R o đ e n d a n, postala n a jiz v o đ e n ija P in te ro v a d ra m a. S lije d e P a tu ljc i (T h e D w a rfs), Iz la z a k (A N ig h t O u t), V e če rn ja šk o la (N ig h t S c h o o l), Z b irk a (T h e C o lle c tio n ), L ju b a v n ik (L o v e r ), Č a ja n k a (T e a P a rty) i P o v ra ta k (H o m e c o m in g ) p re m ije rn o izv e d e n a 3. lip n ja 1 9 6 5. u A ld w y c h k a za lištu u Lo n d o nu i ko ja je potom po svom z n a č a ju u P in tero vu opusu stala u z m jesto R o đ e n d a n a i K u ć e p a z ite ija. U P o vra tk u je u u lo zi Ruth b riljira la P in te ro v a sup ru g a V iv ie n M e rc h a n t, p rem d a je Pinteru u to v rije m e "z a p e la z a o ko " in telig e n tn a i zg o d n a n o v in a rk a Jo an B la c k w e ll s ko jo m će k a sn ije o stvariti se d m o g o d išn ju lju b a vn u v e z u. P o s lije P o v ra tk a, P in te r stv a ra d ra m u P o d ru m (B a se m e n t), K r a jo lik (L a n d s c a p e ), Tišin a (S ile n c e ), Stara vrem en a (O ld Tim es), S a m o g o v o r (M o n o lo g u e ), N ič ija z e m lja (N o M a n 's L a n d ) te 1 9 7 8. dram u P rijeva ra in sp iriranu sv o jo m v e zo m s Joan B la c k w e ll. R astavši se od V iv ie n M e rch a n t, P in ter se u p ustio u n o vu v e z u s aristo kratk in jo m Lad y A n to n io m F ra s e r, in a č e ista k n u to m k n již e v n ic o m, s kojo m se usko ro v je n č a o. N jih o v o v je n č a n je sv o je v rsn a je m ala ap su rd n a d ra m a : na sam o m v je n č a n ju is p o s t a v ilo se d a P in te r i M e r c h a n t o v a n is u u o p ć e r a z v e d e n i! U E n g le sk o j, n a im e, pri ra zv o d u b raka postoje d v a stu p n ja - " n is i" i "a b so lu t" - i tek kod postiz a n ja d rug og b rak se sm atra razvrg n u t. T a k o d a su P in te r i La d y Frase r u p rvo m p o ku šaju o b a v ili te k fo rm a ln u p ro s la v u s g o stim a. N e k o lik o m je se ci k a s n ije, n ako n što su svi d o k u m e n ti b ili u red u, P in te r i Lady Fraser tih o su p o n o vn o o tišli pred m a tiča ra i do d a n a s su u sretnom b raku. N a sa v je t i n ag o vo r La d y Frase r, P in ter "va d i iz la d ic e " d ram u S ta k le n ik (H o th o u se ) koju je n ap isao 1 9 5 8. i d a je je na izv o đ e n je u H am - pstead k a z a liš te 1 9 8 0. Pam tim d a sam se na p red stavi S ta k le n ik a z a te k la u d ruštvu jed n o g drugog a firm ira n o g b ritan sko g d ra m a tič a ra - T o m a S to p p a rd a, k o ji je ta ko đ e r o b o žavate lj H a ro ld a P in te ra. N ako n sv o jih p rvih "p o la sto lje ć a " H aro ld P in te r n a sta v io je biti p lo d an i o va d va desetlje ć a n a p isa v ši d ram e Vrsta A lja s k e (A K in d o f A la sk a ), P o sta ja V ic to ria (V ic to ria S ta tio n ), Č a šica z a sreta n p u t (O n e fo r the R o a d ), P la n in s k i je z i k (M o u n ta in La n g u a g e ), N o v i s v je ts k i p o r e d a k (T h e N e w W o r ld O rd e r), V rije m e z a z a b a v u (P arty Tim e), M je s e č in a (M o o n lig h t), P e p e o p e p e lu (A sh e s to A sh e s ) i 1 9 9 9. P ro sla v u (C e le b ra tio n ) k o ja je kao sv je t ska p re m ije ra izv e d e n a 1 6. o ž u jk a 2 0 0 0. u lo n d o n sko m A lm e id a k a za lištu u re ž iji sam og auto ra! O v im kao da je P in te r sam in ic ira o i z a p o č e o p ro s la v u sv o g p re d sto je ć e g 7 0. ro đ e n d a n a, a o d rža n u na sam dan - 1 0. 1 0. 2 0 0 0. u p ro sto rija m a iz d a v a č k e k u će Fab er an d F a b e r k o ja je, in a č e, tis k a la n a jv iš e P in te ro vih d je la. M e đ u tim, P in te r je ip ak bio izn e n a đ e n i iskren o d irn u t o vo m p ro slavo m na k o jo j su m u p re d sta v ili i p o k lo n ili kn jig u pod n aslo vo m H a ro ld P in te r: A C e le b ra tio n, a ko ja se sastoji od e seja n je g o vih p rija te lja i ko lega u k o jim a o ni na an egdotski i im p re sio n ističk i n a č in p o k u ša v a ju u ći u bit P in te ro ve o so b n o s ti i p o sto janosti.
"Stari b ik se i d alj p ro p in je " (T h e o ld b u ll su rg e s on) - n ap isao je H e n ry W o o lf. Jer, u z n eke časn e izn im k e poput G o e th e a, S h a w a i M ille ra, v e ć in a d ram skih p isa c a su do 7 0. H. Pinter: Prijevara, Teatar u gostima, Zagreb, 1979. Na slici: V. Drach, N. Spasojević, R. Bašić go d in e m rtvi, u m iro v in i ili p o tro še n i. A li P in ter je o d rža o svoj duh i tije lo. S im o n G ra y u svom sastavku P in tera u sp o re đ u je s D ic k e n so m, a D a v id H are p iše : "... on je o so b a k o ja je prostu d ira la i a p so rb ira la e u ro p ske id e je i ko ja ih je h tje la rasp rsn u ti, sa za stra š u ju ć im tre sko m, u o k ru ž je engle ske ra d n ičk e k la se " (... h e w a s a m an w h o h a d re a d a n d a b s o rb e d E u ro p e a n id e a s a n d w h o w a n te d to e x p lo d e them, w ith a te rrify in g b ang, in to E n g lish w o rk in g c la ss se t tin gs). R ich a rd Eyre n ap isao je da je "P in te r postao p rid je v n i, n je g o vo d je lo ušlo je u k u ltu rn i k rv o to k : on je postao dio o no g tko sm o i što sm o m i" (P in ter has b e c o m e a d je c tiv a l, h is w o rk h a s e n te re d th e c u ltu ra l b lo o d stre a m : h e 's b e c o m e p a rt o f w h o a n d w h a t w e a re). S ir Eyre d a lje sp o m in je kako je n a js n a ž n iju p o litič k u d ra m u ika d v id io u Pragu 1 9 6 9. g o d in e n ep o sred n o n ako j ruske in v a z ije, a ko ja je b ila "d ra m a o to ta lita rizm u, p ro g a n ja n ju, slo b o d i, strahu i lju b a zn o sti, pod n a slo v o m R o đ e n d a n " (a p la y a b o u t to ta lita ria n ism, p e rs e c u tio n, fre e d o m, fe a r a n d k in d n e ss, c a lle d T h e B irth d ay Party). A la n Bates u svom p rilo g u p risje ć a se kako je 1 9 6 0. od svog m e n e d že ra d o b io je d n u d ram u z a koju m u je rekao da je "n e m o že u h vatiti ni z a g lavu ni z a rep" (c o u ld n 't m a k e h e a d o r tail), a li n e m a ju ći p o sla Bates ju je p rih va tio m ad a ni sam n ije ra zu m io o če m u se ra d i; m eđ utim p riv u k la ga je n je n a p o e z ija i č o v je k o lju b lje. (I d id n 't u n d e rsta n d the p la y e ith e r b u t that I'd h a d an in s tic tiv e re a ctio n to its p o e try a n d h u m a n ity.) A d ram a o kojo j je rije č b ila je K u ć e p a z ite lj (T h e C a reta k er). Pinter u p rin c ip u o d b ija govo riti o sv o jim d ram am a. Ja n isa m teore tiča r. N isa m m je ro d a v a n ili p o u z d a n ko m e n ta to r d ra m sk e s c e n e, d ru štv e n e s c e n e, b ilo k o je sc e n e. P iše m d ra m e, k a d m i to p o la z i za ru k o m, i to je s v e - izre k a o je u svo m v e ć leg en d arn o m govoru na D rža v n o m studentsko m d ram sko m fe stiva lu u B risto lu 1 9 6 2. Tea ta r j e v e lik a, e n e rg ičn a, ja v n a d je la tn o st. P isa n je je, za m e n e, p o s v e p riv a tn a d je la tn o st, p je sm a ili d ram a, nem a ra z lik e. Š to ja p iše m n e o b a v e z u je se na ništa d ru g o n e g o na s e b e sa m o. M o ja o d g o v o rn o s t n ije p rem a g le d a te ljim a, k ritič a rim a, p ro d u c e n tim a, re ž ise rim a, g lu m cim a ili lju d im a o p ć e n ito, n e g o p rem a d o tič n o j d ra m i, sa m o j. O b ič n o z a p o č n e m d ra m u na p o s v e je d n o s tavan n a č in ; n a đ e m p a r lic a u o d re đ e n o m k o n tekstu, b a c im ih sku p a i slu ša m što g o v o re, d o k d rž im n iz a k p ro fil. K o n te k st je, za m e n e, u v ije k b io k o n k re ta n i o d re đ e n, a ta k o đ e r i lica. N ik a d n isa m z a p o č e o n i je d n u d ra m u iz n e k e a p stra ktn e id e je ili te o rije... 5-6/2001 j KAZALIŠTE j 231
G le d a te lji, k ritič a ri i te o re tičari če sto su u z P in te ro vo d je lo p rid o d a v a li frazu "n e d o statak k o m u n ik a c ije " (fa ilu re o f c o m u n ic a tio n ) što je on o va k o k o m e n tira o : Ja v je ru je m u su p ro tn o. M is lim da k o m u n ic i ra m o p re d o b ro, u s v o jo j tišin i, u o n o m e što n ije r e č e n o, i da j e o n o što s e d o g a đ a n ep resta n a iz lik a, o č a jn ič k i z a la z n ič k i p o k u š a j da se d rž im o sa m i se b e. K o m u n ik a c ija je is u v iše z a stra šu ju ć a. U ć i u n e č iji tu đ i ž iv o t je z a p re p a š ć u ju ć e. R a z o tk riti d ru g im a siro m a štv o u n am a sa m im a je p re-stra h o vita m o g u ć n o st. U P in te ro vim d ra m a m a če sto n a ila z im o na b ru taln o st i n a silje, a li i d o zu h u m o ra. N e p iše m s o d re đ e n im c ilje m, n a m je ro m - p o ja šn ja v a au to r. N e m a m n e k u id e o lo g iju u s v o jim d ram am a. S a m o p iš e m ; ja sam v rlo in strin k tiv a n p isa c. N e m a m p ro ra ču n a n c ilj ili a m b ic iju ; je d n o s ta v n o se z a te k n e m k a k o p iše m n e što što o n d a s lije d i s v o j vla stiti p u t. I taj p u t id e za tim da u k lju č i d je la n a silja je d n e ili d ru g e vrste, je r je ta k a v s v ije t u k o je m ž iv im. Isto ka o i vi. A h u m o r j e n e što tako m iste rio z n o. N e p iše m n ik a k v e sm ije šn e stvari, a li n e što o d toga č in i da s e sm ije m. Z a te k n e m se k a k o se sm ije m d o k p iše m i p rim je ć u je m da se je d a n ili d va č o v je k a ta k o đ e r sm iju, s vrem ena na v rije m e. Pin tero v je z ik i stil su je d in stv e n i; u te o riji već u v rije že n o o kara kte rizira n i kao "p in te ro v ski". Im am p o s e b a n o d n o s p rem a rije č im a k o je sta vlja m na p a p ir i lic im a k o ja n a sta ju iz n jih što n itk o n e m o ž e p o d ije liti sa m n o m - k a že P in te r. I m o ž d a z a to o sta je m ra v n o d u ša n p rem a p o h v a la m a i z a p ra v o p o s v e in d ife ren ta n p rem a p o g rd a m a. P o h v a le i p o g rd e o d n o se se na n e ko g a tko se z o v e P in ter. N e z n a m č o v je H. Pinter: Prijevara, Teatar u gostima, Zagreb, 1979 Na slic i: Ana Karić ka o k o je m g o v o re. Z n a m d ra m e, a li na p o s v e d r u k č iji n a čin, na p o s v e p riv a ta n n a čin. N e m o g u su m ira ti n i je d n u o d s v o jih dram a. N e m o g u o p isa ti n i je d n u o d n jih, o sim što m o g u r e ć i: To j e o n o što se d o g o d ilo. To j e o n o što su r e k li. T o j e o n o što su u č in ili. U o k v iru p ro sla v e P in te ro va 7 0. ro đ en d an a u C o m e d y k a za lištu na W e st Endu p o stavlje n a je d ra m a K u ć e p a z ite lj s " v e lik im " M ich a e lo m G a m b o n o m u n a slo v n o j u lo z i, a kojem je o vaj atrib u t d ao S ir R alp h R ich ard so n g le d a ju ći ga k a o B re c h to v a G a lile a 1 9 8 0. g o d in e na p o četku n jeg o ve k a rije re. In a če, G a m b o n je p reth o d n o igrao u P in te ro v o j P rije v a ri 1 9 7 8. P re m d a, d a k le, v e lik i sad a v e ć i sam nositelj titu le " S ir", G a m b o n n ije tip g lu m ca z v ije z d e p o p ut o n ih ko ji se o b ičn o p o ja v lju ju u k a z a lištim a k o m e rc ija ln o g W e st En d a. M eđ u tim, ra s p ra v lja ju ć i za što se P in te ro v K u ć e p a z ite lj p rik a z u je na W e st En d u, k ritičari su došli do 232 KAZALIŠTE 5-6/2001
z a k lju č k a d a je to stoga što je ta d ram a sam a po sebi z v ije z d a! (T h e p la y is a star!) D ra m u je kao svoj d ar P interu re žira o n jegov o b o žavate lj P a tric k M a rb e r, in a če istaknuti d ra m a tič a r m la đ e g e n e ra cije, ko ji je n ag lasio da je u p ra vo K u ć e p a z ite lj kojeg je s lu č a jn o bio v id io u Lyttelto nu 1 9 8 0. b io presudan z a n je g o vo b a v lje n je teatro m. O s im teatra, H aro ld P in ter je kao g im n a z i ja la c o tkrio i z a v o lio film te p o hađ ao sve film s k e p red stave u lo kaln o m kin u i postao č la n film s k o g k lu b a H a c k n e y u isto čn o m Lo n d o n u. K a sn ije je sam n ap isao s c e n a rije p rem a sv o jim d ra m a m a R o đ e n d a n, K u ć e p a z i te lj, P o vra ta k i P rijeva ra, kao i b ro jn e d rug e film sk e sce n a rije ko ji su postigli u sp jeh na film skim p la tn im a. Je d in i film sk i scen a rij k o ji je o stao n e re a liz ira n je U traganju za iz g u b lje n im v re m e n o m (R e m e m b ra n c e o f T h in g s Past) p rem a P ro u sto vu rom anu A la re c h e rc h e d u te m p s p e rd u, a k o ji je P in ter sastavio 1 9 7 2. na n ag o vo r Jo sep h a Lo seya. Z a lju b lje n ic i teatra, k a z a liš n o j že n i D i T ra v is - b ivšo j g lu m ic i ko ja je zb o g o s je ć a ja trem e n ap u stila g lu m u te stu d ira la re ž iju, a o nd a se p o vu k la da u ž iv a u m a jčin stv u u Proustovu kraju L o n g u e v ille i L u n e ra y u F ra n c u sk o j, s lu č a jn o je d o p ala u ruke k n jig a s tiska n im P in te ro vim sc e n a rije m U tra g a n ju... što ju je 1 9 9 6. n avelo da film sk i sce n a rij ad ap tira z a izvo đ e n je na p o z o rn ic i. H a ro ld P in ter i P a tricia Lo sey (u d o vic a Jo sep h a Lo se ya, op. p.) n isu se p ro tiv ili o vo j id e ji, te je 1 9 9 9. T re v is in a a d a p ta c ija U tra g a n ju... b ila za v rš e n a i u o k v iru p ro slave P in te ro va 7 0. ro đ en d an a p o sta v lje n a u n je n o j re ž iji na scen u k a z a liš ta C o tte s lo e (n a jm a n je k a z a liš te K ra lje v sk o g narodnog k a za lišta, o p. p.) u stud enom 2 0 0 0, a potom je p rem je šten a na v e lik u p o zo rn icu O liv ie r k a za lišta. O v a p red stava b ila je n a jm o n u m e n ta ln iji p o klo n H aro ld u Pinteru k o ji je - p ro m atrala sam ga - dok sm o se sku p a za te k li na pred stavi u O liv ie r u, 4. 4. 2 0 0 1, izg le d ao sreta n u S p in o zin o m z n a č e n ju te rije č i! O sim u te atru, H a ro ld a P in tera n a jč e šć e m o že te za te ć i na igralištu k rike ta ko ji neum o rn o igra v e ć sko ro p o la sto lje ć a, a u jed n o je k a p e ta n i " e m in in c e b la n c " m o m ča d i " G a ie tie s ". U d ru ž e n je p isa ca V e lik e B rita n ije (W rite rs' G u ild o f G re a t B rita in ) n e d a vn o je n o m in ira lo P in te ra z a N o b e lo vu nagradu 2 0 0 1. godine s o b ja šn je n je m d a je on "n e sam o n a jv a ž n iji i n a ju tje c a jn iji d ra m a tič a r d rug e p o lo v ic e 2 0. s to lje ć a, nego i strastveno a n g a žira n u borbi z a je d n a k o st, p ravd u i m ir" (n o t o n ly th e m o st im p o rta n t a n d in flu e n tia l d ra m a tist o f the s e c o n d h a lf o f the 2 0 th c e n tu ry, h e is a lso p a s s io n a te ly c o m m ite d to e q u a lity, ju s t ic e a n d p e a c e ). S n a jb o ljim ž e lja m a, ili - k ako m i je Pinter n e k o ć sam b io n a p isa o : W ith B e st W is h e s! I 5-6/2001 KAZALIŠTE 1 233