UNIVERZITET CRNE GORE FAKULTET ZA SPORT I FIZIČKO VASPITANJE Vlahović Vasilije UPOREĐIVANJE MORFOLOŠKIH KARAKTERISTIKA KOD PLIVAČA I FUDBALERA UZRASTA

UNIVERZITET CRNE GORE FAKULTET ZA SPORT I FIZIČKO VASPITANJE Vlahović Vasilije UPOREĐIVANJE MORFOLOŠKIH KARAKTERISTIKA KOD PLIVAČA I FUDBALERA UZRASTA 10-12 GODINA (završni rad) Nikšić, 2016. godine

UNIVERSITY OF MONTENEGRO FACULTY FOR SPORT AND PHYSICAL EDUCATION Vlahovic Vasilije COMPARISON OF MORPHOLOGICAL CHARACTERISTICS OF SWIMMERS AND FOOTBALL PLAYERS AGED 10-12 YEARS (final paper) Niksic, 2016th year ii

PODACI I INFORMACIJE O STUDENTU Ime i prezime: Vlahović Vasilije Datum i mjesto rođenja: 07. oktobar 1990. godine u Nikšiću Naziv završenog osnovnog studijskog programa i godina diplomiranja: Osnovne akademske studije Fizička kultura, 20. godine INFORMACIJE O ZAVRŠNOM RADU Naziv postdiplomskog studija: Akademske postdiplomske specijalističke studije - Fizička kultura. Naslov rada: Upoređivanje morfoloških karakteristika kod plivača i fudbalera uzrasta 10-12 godina Fakultet na kojem je rad odbranjen: Fakultet za sport i fizičko vaspitanje u Nikšiću UDK, OCJENA I ODBRANA ZAVRŠNOG RADA Datum sjednice Vijeća fakulteta na kojoj je prihvaćena tema: Datum prijave završnog rada: Komisija za odbranu rada - 1. Predsjednik komisije: Doc. dr Dragan Krivokapić 2. Mentor: Prof. dr Duško Bjelica 3. Član: Mr. Jovan Gardašević Datum odbrane završnog rada: 28.10.2016. iii

SAŽETAK Osnovni cilj ovog istraživanja bio je da se utvrdi da li postoje razlike u morfološkim karakteristikama kod plivača i fudbalera uzrasta od 10 do 12 godina. Na uzorku od 30 ispitanika muškog pola, plivača članova PVK Nikšić i fudbalera članova FK Sutjeska iz Nikšića primijenjeno je 11 mjernih instrumenata. Podaci dobijeni istraživanjem odrađeni su postupcima deskriptivne statističke procedure, a za upoređivanje rezultata dobijenih mjerenjima korišten je Studentov t-test za male nezavisne uzorke. Rezultati ovog istraživanja pokazali su da nema statistički značajnih razlika u morfološkim karakteristikama između plivača i fudbalera u tom uzrastu. Ključne riječi: morfološke karakteristike, plivanje, fudbal iv

ABSTRACT The main objective of this study was to determine whether there are differences in morphological characteristics of swimmers and soccer players aged 10-12 years. In a sample of 30 male subjects, swimmers members PVK "Niksic" and players members of FC "Sutjeska" from Niksic applied 11 gauges. Data obtained in the survey placed the methods of descriptive statistical procedures, and to compare the results obtained measurements was used Student's t-test for small independent samples. Results of this study showed no statistically significant differences in morphological characteristics between the swimmer and soccer player at that age. Keywords: morphological characteristics, swimming, football v

SADRŽAJ 1. UVODNA RAZMATRANJA... 1 2. TEORIJSKI OKVIR RADA... 3 2.1. Definicije osnovnih pojmova... 3 2.2. Pregled dosadašnjih istraživanja... 3 3. PROBLEM, PREDMET I CILJEVI ISTAŽIVANJA... 6 4. HIPOTEZE ISTRAŽIVANJA... 7 5. METOD RADA... 8 5.1. Tok i postupci istraživanja... 8 5.2. Uzorak ispitanika... 8 5.3. Uzorak mjernih instrumenata... 8 5.4. Opis mjernih instrumenata... 9 5.5. Statistička obrada podataka... 11 6. INTERPRETACIJA REZULTATA... 12 6.1. Rezultati deskriptivne analize... 12 6.2. Rezultati komparativne analize... 16 7. ZAKLJUČAK... 19 LITERATURA... 21 vi

1. UVODNA RAZMATRANJA Antropometrija je oblast biologije koja se bavi mjerenjem fizičkih dimenzija ljudskog tijela. Svako ispoljavanje čovjeka je u tijesnoj vezi sa njegovim tjelesnim (morfološkim) karakteristikama i prema tome relacije antropometrijskih kategorija i fizičke aktivnosti zauzimaju značajno mjesto u istraživanjima sporta (Perić, 2006). Prilikom izbora sportske discipline kojom će se pojedinac baviti, tjelesna konstitucija igra značajnu ulogu, a morfološkim mjerenjem mogu da se dobiju značajni podaci za taj izbor (Bjelica & Fratrić, 2011). Plivanje (Ahmetović & Matković, 1995) kao sposobnost čovjeka da se održava na površini vode i da se kreće po njoj predstavlja jedan od tri bazična sporta (plivanje, gimnastika, atletika) što znači da ovaj sport obuhvata pravilno i ravnomjerno razvijanje muskulature i koštanog sistema čovjeka kao i svih funkcija organizma prirodnim putem jer plivanje se odvija pomoću prirodnih pokreta. Ono je osnova svakog ljudskog života jer je plivanje u vodi ono što je hodanje na zemlji. Vještinu plivanja poznavali su stari Asirci i Egipćani, dok su na primjer Rimljani plivanje smatrali vojničkom vještinom. Prvo pisano dijelo o plivanju datira iz 38 godine. Kod plivanja ralikujemo četiri plivačka stila a to su: kraul, delfin, prsno i leđni stil. Ova četiri stila predstavljaju i takmičarske discipline na određenoj dužini (50m, 100,m, 200m, 400m itd.). U plivanju je cilj, kao i u ostalim sportovima iz porodice cikličnih monostrukturalnih kretanja: datu dionicu, datom tehnikom treba što brže savladati (Ahmetović & Matković, 1995). Plivanje se preporučuje djeci od 5-6 godina i idealno je kao početak bavljenja sportom kod djeteta jer se radi o prirodnim pokretima kao što je gore navedeno i osim zdravog rasta i razvoja kao i držanja tijela, bitno je naučiti plivati pa makar i samo održavati se na vodi. Znanja koja djeca steknu plivanjem ostaju za cijeli život i pružaju im sigurnost i uživanje u svim aktivnostima i sportovima vezanim za vodu. Voda je dobar sluga, ali opasan gospodar. Fudbal (Bjelica & Popović, 2012) kao igra koja je oslikana u dodavanju loptom između igrača na markiranoj površini sa ciljem da se postigne pogodak, predstavlja najpopularniji sport na planeti ili kako mnogi kažu najvažniju sporednu stvar u životu ljudi. Savremena fudbalska igra razvila se u Engleskoj poslije stvaranja prvog fudbalskog saveza 1863. godine, a prva pravila datiraju iz iste godine i sa manjim promjenema održala su se do danas. 1

U fudbalu se nadmeću dvije ekipe koje sadrže po 11 igrača (ukupno 22), cilj ekipe je da nadigra protivnika i da postigne što više pogodaka na gol kako bi stekli prednost i pobjedili utakmicu u trajanju od 90 minuta. Ovaj sport privlači veliki broj dječaka i pogodan je za podsticanje pravilnog držanja tijela, oblikovanje muskulature, stvaranje karaktera i odgovornosti. Fudbal je mnogo više od igre, ovaj sport je način da se na djecu prenesu mnoge pozitivne vrijednosti kao što su: poštovanje, tolerancija, fer-plej, sticanje radnih navika i drugo. Jako je jednostavno da djeca uđu u bande, da se počnu drogirati. Trebali bismo učiniti isto tako jednostavnim bavljenje fudbalom ili školovanjem. citat Vince Lombardi. 2

2. TEORIJSKI OKVIR RADA 2.1. Definicije osnovnih pojmova Pokret - Čovjek je rodjen da bi se kretao, pokret predstavlja potrebu čovjeka za uspostavljanje određenog kontakta sa nekim objektom (Idrizović & Idrizović, 2001). Morfološke karakteristike - Specifičnosti građe čovječijeg tijela. Morfološka mjerenja - To je standardizovana istraživačka tehnika za vrednovanje raznih morfoloških karakteristika. Strukturu morfoloških karakteristika sačinjavaju četiri dimenzije (Kurelić i sar. 1975): 1. longitudinalna dimenzionalnost skeleta; 2. transverzalna dimenzionalnost skeleta; 3. cirkularna dimenzionalnost tijela i tjelesna masa; 4. potkožno masno tkivo. Longitudinalna dimenzionalnost skeleta odgovorna je za rast kostiju po dužini i za sve longitudinalne (dužinske) mjere. Transverzalna dimenzionalnost skeleta odgovorna je za rast skeleta u širinu, naročito zglobova, kostiju karilčnog i ramenog pojasa. Cirkularna dimenzionalnost tijela definisana je masom tijela i njenim obimima. Potkožno masno tkivo odgovorno je za sve mjere kožnog nabora. Varijabla - To je promjenljiva veličina, odnosno svaka izmjerena veličina izražena nekom mjernom jedinicom. 2.2. Pregled dosadašnjih istraživanja Madić i sar. (2008) su izvršili istraživanje težinsko visinskog odnosa kao faktor selekcije u plivanju. U ovom istraživanju koje je sprovedeno na 50 vrhunskih i 50 selekcionisanih plivača, izmjeren je body mass index, idealna tjelesna masa (formulom po Lorencu) i Ketlerov težinsko visinski index. Utvrđeno je da najveći broj i procenat vrhunskih plivača pripada visini tijela preko 191cm. Javorac i sar. (20) su izvršili upoređivanje razlika morfoloških karakteristika između fudbalera pionira i učenika osnovne škole. Na uzorku od 196 ispitanika, prosječne starosti 12.45±0.03 godina izvršena je komparacija morfoloških karakteristika. Jedna grupa je 3

sadržala 82 fudbalera a druga 114 učenika osnovnih škola. Na osnovu istraživanja utvrđeno je da ne postoje statistički značajne razlike. Popovski i sar. (2005) su izvršili istraživanje relacije morfoloških karakteristika i plivačko situacionih sposobnosti selekcionisanih vaterpolista. Uzorak varijabli za procjenu morfoloških karakteristika činilo je 12 mjera, a izvršene su na uzorku 90 vaterpolista, starosti 12 ± 0,5 godina. Dobijeni rezultati upućuju na to da morfološke karakteristike i situaciono-plivačke sposobnosti vaterpolista u ranim fazama selekcije mogu pomoći u poboljšanju selekcije i trenažnog tretmana. Kapidžić i sar. (2010) su izvršili istraživanje odnosa između morfoloških karakteristika i situaciono-motoričkih sposobnosti u fudbalu. Na uzorku od 5 ispitanika (studenti prve i druge godine studija Fakulteta za tjelesni odgoj i sport Univerziteta u Tuzli) starosne dobi od 19 do 22 godine, utvrđeno je da varijable za procjenu potkožnog masnog tkica i varijable voluminoznosti i mase tijela, djeluju kao remeteći faktor na rezultatsku uspješnost u varijablama za procjenu sposobnosti brzine vođenja lopte i takođe na vođenje lopte u slalomu. Pešić i sar. (2013) su istraživali uticaj antropometrijskih karakteristika na rezultate plivanja na 100 metara prsno kod mladih plivača. Istraživanje je sprovedeno na uzorku od 30 plivača starosti od 9 do 12 godina koji su prošli obuku plivanja. Na osnovu dobijenih rezultata može se zaključiti da posmatrano u cjelini, antropometrijeske karakteristika imaju značajnu korelaciju i uticaj na rezultate u plivanju na 100 metara prsnom tehnikom. Posmatrajući pojedinačno longitudinalnu i transverzalnu dimenzionalnost tijela plivača, najznačajniji statistički značajan uticaj ima visina tijela. Dimitrić i sar. (2011) su izvršili istraživanje na temu razlike u antropološkim karakteristikama uspješnih i manje uspješnih plivača uzrasta 10-12 godina. Na uzorku od 72 plivača uzrasta 10 12 godina, koji su imali najmanje 3 godine plivačkog staža (trenažni proces i takmičenja), dobijeni rezultati su pokazali da selekciju u plivanju, kao važan faktor za kvalitetno plivanje i postizanje dobrih rezultata između ostalog treba vršiti i na osnovu antropometrijskih karakteristika, pogotovo tjelesne visine, dužine nogu i raspona ruku. Popović i sar. (2010) su izvršili istraživanje razlika u nekim antropometrijskim karakteristikama mladih fudbalera i dječaka koji se ne bave sportom. Na uzorku od 57 ispitanika muškog pola, uzrasta 17 godina (± 6 mjeseci), dobijeni rezultati ukazuju na to da aktivno bavljenje sportom dovodi do smanjenja naslaga potkožnog masnog tkiva a da u većini slučajeva, kod dječaka ovog uzrasta, u mjerama longitudinalne i transverzalne dimenzionalnosti, kao i kod obimskih dimenzija se ne zapaža značajna razlika pa se može 4

smatrati da ciljane sportske aktivnosti ne utiču na ove karakteristike i da su genetski uslovljene. 5

3. PROBLEM, PREDMET I CILJEVI ISTAŽIVANJA Problem istraživanja je upoređivanje morfoloških karakteristika plivača i fudbalera uzrasta između 10 i 12 godina. Predmet istraživanja su djeca uzrasta 10-12 i njihove morfološke karakteristike. Cilj istraživanja je utvrđivanje razlika u morfološkim karakteristikama kod djece (10-12 godina) koji se bave plivanjem i fudbalom. U skladu sa ciljem postavljeni su sljedeći zadaci: - da se utvrde morfološke karakteristike ispitanika pomoću mjerenja, - uporediti rezultate dobijene mjerenjem, - donijeti zaključak u skladu sa dobijenim rezultatima nakon upoređivanja. 6

4. HIPOTEZE ISTRAŽIVANJA Na osnovu predmeta i cilja istraživanja postavljene su sljedeće hipoteze: H0 - Na osnovu mjerenja morfoloških karakteristika, koja će biti sprovedena, pretpostavlja se da će se morfološke karakteristike između plivača i fudbalera značajno razlikovati. H1 - Na osnovu mjerenja morfoloških karakteristika, koja će biti sprovedena, pretpostavlja se da se morfološke karakteristike kod plivača i fudbalera neće razlikovati. 7

5. METOD RADA 5.1. Tok i postupci istraživanja Ovo transverzalno istraživanje je zasnovano na mjerenju morfoloških karakteristika kod djece uzrasta od 10 do 12 godina. Korišteni su bibliografsko-spekulativni i empirijsko-eksperimentalni metod istraživanja u ovom radu. Da bi rezultati istraživanja bili što vjerodostojniji moralo se voditi računa o sljedećim faktorima: - potrebno je bilo izabrati uzorak ispitanika koji su činili fudbalera i plivača uzrasta od 10 do 12 godina, muškog pola. - potrebno je bilo izvršiti takav izbor mjernih instrumenata koji će nam omogućiti uvid u nivo morfoloških karakteristika, - potrebno je bilo sva mjerenja izvršiti u istim ili sličnim uslovima za svakog ispitanika, - prilikom procjene izabranih testova vodilo se računa da oni ispunjavaju metrijske karakteristike. 5.2. Uzorak ispitanika Populacija iz koje je uzet uzorak ispitanika činila su djeca PVK Nikšić i FK Sutjeska uzrasta od 10 do 12 godina. Uzorak su činili 30 dječaka ( plivača i fudbalera) uzrasta od 10 do 12 godina koji se aktivno bave plivanjem odnosno fudbalom, osim toga trebali su još da ispune sljedeće uslove: - da nemaju zdravstvenih problema, kao i vidljivih posturalnih poremećaja, - da dobrovoljno učestvuju u istraživanju. 5.3. Uzorak mjernih instrumenata - Longitudinalna dimenzionalnost skeleta: 1. Visina tijela (AVIS) 2. Dužina ruke (ADUR) 3. Dužina noge (ADUN) - Transverzalna dimenzionalnost skeleta: 8

4. Širina ramena (AŠRA) 5. Širina kukova (AŠIK) - Cirkularna dimenzionalnost i masa tijela: 6. Masa tijela (AMAS) 7. Obim grudnog koša (AOGK) 8. Obim potkoljenice (AOPK) - Potkožno masno tkivo 9. Kožni nabor trbuha (AKNT) 10. Kožni nabor na leđima (AKNL) 11. Kožni nabor nadlaktice (AKNN) 5.4. Opis mjernih instrumenata 1. VISINA TIJELA (AVIS) mjeri se antropometrom po Martinu. Pri mjerenju ispitanik je obavezno bos, stoji u spravnom stavu na čvrstoj vodoravnoj podlozi. Glava ispitanika treba da je u takvom položaju da frankfurtska ravan bude horizontalna. Ispitanik ispravlja leđa koliko je moguće, a stopala sastavlja. Ispitivač stoji sa lijeve strane ispitanika i kontroliše da li je antropometar postavljen neposredno duž zadnje strane tijela i vertikalno, a zatim spušta metalni prsten klizač da horizontalna prečka dođe na glavu (tjeme) ispitanika. Rezultat se čita sa tačnošću od 0,1 cm. 2. DUŽINA RUKE (ADUR) mjeri se skraćenim antropometrom. Ispitanik, prilikom mjerenja stoji u uspravnom stavu relaksiranih ramena sa lijevom rukom opruženom pored tijela. Ispitivač stavlja jedan krak antropometra na spoljni dio akromiona, a drugi na vrh najdužeg prsta ruke (daktilion III). Mjeri se tačnost od 0,1 cm. 3. DUŽINA NOGE (ADUN) mjeri se antropometrom po Martinu. Primjerenju ispitanik, obavezno bos i malo spuštenih gaćica, stoji u uspravnom stavu sa sastavljenim petama na čvrstoj vodoravnoj podlozi. Vrh kraka antropometra postavi se na lijevu prednje-gornju bedrenu bodlju (spina ilica anterior superior) i pročita njena visina od poda. Rezultat se čita sa tačnošću od 0,1 cm. 4. ŠIRINA RAMENA (AŠRA) (biakromialno rastojanje) mjeri se skraćenim antropometrom. Pri mjerenju ispitanik je u gaćicama (ženske osobe i sa olabavljenim prsnikom) i stoji u uspravnom stavu s ležerno opuštenim ramenima. Ispitivač stoji sa zadnje strane ispitanika i postavlja vrhove krakova antropometra na spoljašnji dio jednog i drugog 9

akromiona uz dovoljan pritisak, da se potisne meko tkivo. Rezultat se čita sa tačnošću od 0,1 cm. 5. ŠIRINA KUKOVA (AŠIK) (bitrohanterijalno rastojanje). Ispitanik je u uspravnom stavu sa spojenim stopalima i gaćicama podignutim naviše. Krakovi skraćenog antropometra (pelvimetra) stavljaju se na najlateralnije djelove lijeve i desne kvrge butne kosti (trohanter maior) trochanterion tačke. Krakovima skraćenog antropometra treba pritisnuti mekane djelove tijela. Ukoliko se kod gojaznih osoba pipaju trohanteri butnih kostiju, ispitaniku kažemo da podigne nogu tako da možemo lakše da se orjentišemo gdje su najisturenije tačke na trohanterima butnih kostiju. Tačnost mjerenja je 0,1 cm. 6. MASA TIJELA (AMAS) mjeri se vagom postavljenom na horizontalnu potlogu. Ispitanik bos i u gaćicama (ženske osobe i u prsniku), stane na sredinu vage i mirno stoji u uspravnom stavu. Kada se kazaljka na vagi umiri, rezultat se čita sa tačnošću 0,5kg (zaokružuje se na nižu vrijednost). 7. OBIM GRUDNOG KOŠA (AOGK) mjeri se metalnom mjernom trakom. Pri mjerenju ispitanik je samo u gaćicama, stoji uspravno u stavu sa rukama opuštenim pored tijela. Mjerna traka mu se obavije oko grudnog koša uspravno na osovinu tijela, prolazeći horizontalno kroz tačku pripoja 3. i 4. rebra za grudnu kost. Rezultat mjerenja čita se kada je grudni koš u srednjem položaju (pri kraju normalnog izdisaja, odnosno, u pauzi između izdisaja i udisaja). Rezultat se čita sa tačnošću od 0,1 cm. 8. OBIM POTKOLJENICE (AOPK) se mjeri metalnom mjernom trakom. Pri mjerenju ispitanik sjedi na stolu ili visokoj klupi tako da potkoljenica slobodno visi. Mjerna traka se obavija oko lijeve potkoljenice, upravno na njenu osu i u njenoj gornjoj trećini (proba se na 2-3 mjesta) i izmjeri na mjestu najvećeg obima. Rezultat se čita tačnošću od 0,1 cm. 9. KOŽNI NABOR TRBUHA (AKNT) mjeri se kaliperom podešenim da pritisak vrhova krakova na kožu bude 10 gr/mm². Pri mjerenju ispitanik je u gaćicama, koje su malo spuštene (ženske osobe i u prsniku) i stoji u uspravnom stavu ležerno opuštenim rukama niz tijelo i relaksiranim trbuhom. Ispitivač palcem i kažiprstom vodoravno odigne nabor kože na lijevoj strani trbuha u nivou pupka i 5 cm lijevo od njega pazeći da ne uhvati i mišićno tkivo, obuhvati vrhovima kalipera nabor kože i uz pritisak od 10 gr/mm² pročita rezultat. Mjerenje se vrši tri puta, a kao konačna vrijednost uzima se centralna vrijednost. Rezultat se čita sa tačnošću od 0,1 cm. 10. KOŽNI NABOR NA LEĐIMA (AKNL), ispitanik je u stojećem stavu ležerno opuštenim rukama niz tijelo. Ispitivač palcem i kažiprstom ukoso odigne nabor kože neposredno ispod donjeg ugla lijeve lopatice, pazeći da ne zahvati i mišićno tkivo, obuhvati 10

nabor kože vrhovima kalipera i očita rezultat. Mjerenje se vrši tri puta, ali ne redom, nego u nizu uzimanja ostalih mjera. 11. KOŽNI NABOR NADLAKTICE (AKNN) Mjeri se kaliperom. Ispitanik je u stojećem stavu, a ruke su opuštene uz trup. Kažiprstom i palcem lijeve ruke odigne se uzdužni nabor kože na najširem mjestu troglavog mišića (m. tricepsa), u istoj visini gdje se mjeri i obim nadlaktice, i prihvati krajevima kalipera. Rezultat se pročita kada se postigne odgovarajući pritisak. 5.5. Statistička obrada podataka Podaci dobijeni istraživanjem obrađeni su postupcima deskriptivne statističke procedure. Za svaku varijablu obrađeni su centralni i disperzioni parametri kao i mjere asimetrije i spljoštenosti: - Aritmetička sredina (Mean); - Standardna devijacija (Std. Dev); - Raspon varijacije (Range); - Maksimalna vrijednost (Max); - Minimalna vrijednost (Min); - Koeficijent zakrivljenosti (Skewness); - Koeficijent izduženosti (Kurtosis). Za upoređivanje razlika aritmetičkih sredina morfoloških karakteristika između plivača i fudbalera korišten je Studentov t-test za male nezavisne uzorke. 11

6. INTERPRETACIJA REZULTATA 6.1. Rezultati deskriptivne analize U tabeli broj 1 prikazani su deskriptivni parametri varijabli kod plivača uzrasta od 10 do 12 godina, a u tabeli broj 2 prikazani su parametri varijabli kod fubalera istog uzrasta. Variable Tabela br. 1 - rezultati deskriptivne statistike kod plivača N Range Minimum Maximum Mean Std. Deviation Skewness Kurtosis Statistic Statistic Statistic Statistic Statistic Std. Error Statistic Statistic Std. Error Statistic Std. Error AVIS 40.10 140.00 180.10 6.7467 3.47061 13.44161.368.580-1.275 1.121 AMAS 58.70 32.00 90.70 48.3000 3.96702.36420 1.504.580 3.243 1.121 ADUR 19.90 59.00 78.90 68.0800 1.89378 7.33458.200.580-1.759 1.121 ADUN 25.10 78.90 104.00 89.9867 2.23504 8.65628.174.580-1.541 1.121 AŠRA.00 30.10 45.10 36.0733 1.199 4.46166.495.580 -.521 1.121 AŠIK 12.80 22.00 34.80 27.1133.95971 3.71692.389.580 -.333 1.121 AOGK 46.20 64.00 110.20 79.0533 3.10920 12.04188 1.180.580 1.878 1.121 AOPT 16.50 25.50 42.00 31.7867.99047 3.83608 1.074.580 2.860 1.121 AKNT 28.80 5.00 33.80 11.9467 1.87060 7.24479 2.149.580 5.657 1.121 AKNL 17.60 4.40 22.00 8.3000 1.12660 4.36332 2.460.580 7.168 1.121 AKNN 10.00 5.60.60 10.2133.87123 3.37424.168.580-1.448 1.121 Valid N Legenda: Variable varijable, N broj entiteta, Range raspon varijacije, Minimum minimalna vrijednost, Maximum maksimalna vrijednost, Mean aritmetička sredina, Std. Dev. standardna devijacija, kvadratni korijen varijanse, Skewness skjunis, Kurtosis kurtozis. U tabeli broj 1 su prikazani osnovni deskriptivni parametri morfoloških karakteristika plivača. Kod varijable visina tijela (AVIS) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 6.74cm, sa standardnom greškom od 3.47 i standardnom devijacijom 13.44. Minimalni rezultat je 140cm, a maksimalni 180.10cm. Kod varijable masa tijela (AMAS) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 48.30kg, sa standardnom greškom od 3.96 i standardnom devijacijom.36. Minimalni rezultat je 32kg, a maksimalni 90.70kg. 12

Kod varijable dužina ruke (ADUR) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 68.08cm, sa standardnom greškom od 1.89 i standardnom devijacijom 7.33. Minimalni rezultat je 59cm, a maksimalni 78.90cm. Kod varijable dužina noge (ADUN) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 89.98cm, sa standardnom greškom od 2.23 i standardnom devijacijom 8.65. Minimalni rezultat je 78.90cm, a maksimalni 104cm. Kod varijable širina ramena (AŠRA) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 36.07cm, sa standardnom greškom od 1. i standardnom devijacijom 4.46. Minimalni rezultat je 30.10cm, a maksimalni 45.10cm. Kod varijable širina kukova (AŠIK) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 27.11cm, sa standardnom greškom od 0.95 i standardnom devijacijom 3.71. Minimalni rezultat je 22cm, a maksimalni 34.80cm. Kod varijable obim grudnog koša (AOGK) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 79.05cm, sa standardnom greškom od 3.10 i standardnom devijacijom 12.04. Minimalni rezultat je 64cm, a maksimalni 110.20cm. Kod varijable obim potkoljenice (AOPT) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 31.78cm, sa standardnom greškom od 0.99 i standardnom devijacijom 3.83. Minimalni rezultat je 25.50cm, a maksimalni 42cm. Kod varijable kožni nabor trbuha (AKNT) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 11.94mm, sa standardnom greškom od 1.87 i standardnom devijacijom 7.24. Minimalni rezultat je 5mm, a maksimalni 33.80mm. Kod varijable kožni nabor na leđima (AKNL) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 8.30mm, sa standardnom greškom od 1.12 i standardnom devijacijom 4.36. Minimalni rezultat je 4.40mm, a maksimalni 22.00mm. Kod varijable kožni nabor nadlaktice (AKNN) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 10.21mm, sa standardnom greškom od 0.87 i standardnom devijacijom 3.37. Minimalni rezultat je 5.60mm, a maksimalni.60mm Negativne vrijednosti skjunisa (mjere asimetrije Gausove krive) ukazuju da je kriva distribucije rezultata negativno asimetrična, odnosno nagnuta u stranu boljih rezultata kakve u ovom slučaju nemamo. Pozitivne vrijednosti skjunisa ukazuju da je kriva distribucije rezultata nagnuta u stranu lošijih rezultata koje imamo u svim varijablama osim u onim koje su izvan 13

limitirajućeg intervala ±2 odnosno sa statistički značajno pozitivnom asimetrijom a to su varijable kožni nabor trbuha AKNT (2.149) i kožni nabor na leđima AKNL (2.460). Negativne vrijednosti kurtozisa (mjera homogenosti Gausove krive) imamo kod varijabli visina tijela (AVIS), dužina ruke (ADUR), dužina noge (ADUN), širina ramena (AŠRA), širina kukova (AŠIK) i kožni nabor nadlaktice (AKNN) i one ukazuju na platikurtičnu krivu, odnosno da su rezultati u ovom testu heterogeni. Kod ostalih varijabli pozitivne vrijednosti kurtozisa su visoke i ukazuju na to da se radi o značajnoj leptokurtičnosti odnosno izuzetnoj homogenosti. Variable Tabela br. 2 - rezultati deskriptivne statistike kod fudbalera N Range Minimum Maximum Mean Std. Deviation Skewness Kurtosis Statistic Statistic Statistic Statistic Statistic Std. Error Statistic Statistic Std. Error Statistic Std. Error AVIS 28.30 148.20 176.50 161.0600 1.98978 7.70638.266.580 -.450 1.121 AMAS 25.20 35.00 60.20 48.8467 2.04413 7.91688 -.347.580-1.264 1.121 ADUR 11.40 64.80 76.20 69.1067.93816 3.63347.376.580-1.014 1.121 ADUN 20.00 84.00 104.00 92.1267 1.40829 5.45429.712.580.271 1.121 AŠRA 7.60 31.40 39.00 35.8133.52905 2.04900 -.424.580.006 1.121 AŠIK 7.30 24.90 32.20 28.6000.54911 2.12670 -.321.580 -.629 1.121 AOGK.80 66.30 82.10 75.7600 1.35470 5.24674 -.518.580 -.876 1.121 AOPT 8.10 27.00 35.10 32.2000.74951 2.20490 -.479.580 -.245 1.121 AKNT 11.70 5.10 16.80 9.5733.88863 3.44165.656.580 -.200 1.121 AKNL 3.50 5.00 8.50 6.7467.24993.96796.178.580 -.308 1.121 AKNN 7.20 5.20 12.40 9.0267.65309 2.52939 -.3.580-1.444 1.121 Valid N Legenda: Variable varijable, N broj entiteta, Range raspon varijacije, Minimum minimalna vrijednost, Maximum maksimalna vrijednost, Mean aritmetička sredina, Std. Dev. standardna devijacija, kvadratni korijen varijanse, Skewness skjunis, Kurtosis kurtozis. U tabeli broj 2 su prikazani osnovni deskriptivni parametri morfoloških karakteristika fudbalera. Kod varijable visina tijela (AVIS) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 161.06cm, sa standardnom greškom od 1.98 i standardnom devijacijom 7.70. Minimalni rezultat je 148.20cm, a maksimalni 176.50cm. Kod varijable masa tijela (AMAS) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 48.84kg, sa standardnom greškom od 2.04 i standardnom devijacijom 7.91. Minimalni rezultat je 35kg, a maksimalni 60.20kg. 14

Kod varijable dužina ruke (ADUR) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 69.10cm, sa standardnom greškom od 0.93 i standardnom devijacijom 3.63. Minimalni rezultat je 64.80cm, a maksimalni 76.20cm. Kod varijable dužina noge (ADUN) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 92.12cm, sa standardnom greškom od 1.40 i standardnom devijacijom 5.45. Minimalni rezultat je 84.00cm, a maksimalni 104cm. Kod varijable širina ramena (AŠRA) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 35.81cm, sa standardnom greškom od 0.52 i standardnom devijacijom 2.04. Minimalni rezultat je 31.40cm, a maksimalni 39.00cm. Kod varijable širina kukova (AŠIK) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 28.60cm, sa standardnom greškom od 0.54 i standardnom devijacijom 2.12. Minimalni rezultat je 24.90cm, a maksimalni 32.20cm. Kod varijable obim grudnog koša (AOGK) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 75.76cm, sa standardnom greškom od 1.35 i standardnom devijacijom 5.24. Minimalni rezultat je 66.30cm, a maksimalni 82.10cm. Kod varijable obim potkoljenice (AOPT) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 32.20cm, sa standardnom greškom od 0.74 i standardnom devijacijom 2.20. Minimalni rezultat je 27cm, a maksimalni 35.10cm. Kod varijable kožni nabor trbuha (AKNT) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 9.57mm, sa standardnom greškom od 0.88 i standardnom devijacijom 3.44. Minimalni rezultat je 5.10mm, a maksimalni 16.80mm. Kod varijable kožni nabor na leđima (AKNL) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 6.74mm, sa standardnom greškom od 0.24 i standardnom devijacijom 0.96. Minimalni rezultat je 5mm, a maksimalni 8.50mm. Kod varijable kožni nabor nadlaktice (AKNN) aritmetička sredina za ovaj subuzorak iznosi 9.02mm, sa standardnom greškom od 0.65 i standardnom devijacijom 2.52. Minimalni rezultat je 5.20mm, a maksimalni 12.40mm. Negativne vrijednosti skjunisa (mjere asimetrije Gausove krive) ukazuju da je kriva distribucije rezultata negativno asimetrična, odnosno nagnuta u stranu boljih rezultata koje imamo kod varijabli masa tijela (AMAS), širina ramena (AŠRA), širina kukova (AŠIK), obim grudi (AOGK), obim potkoljenice (AOPT) i kožni nabor nadlaktice (AKNN). Pozitivne vrijednosti skjunisa ukazuju da je kriva distribucije rezultata nagnuta u stranu lošijih rezultata

koje imamo kod varijabli visina tijela (AVIS), dužina ruke (ADUR), dužina noge (ADUN), kožni nabor trbuha (AKNT) i kožni nabor na leđima (AKNL). Negativne vrijednosti kurtozisa (mjera homogenosti Gausove krive) imamo kod varijabli visina tijela (AVIS), masa tijela (AMAS), dužina ruke (ADUR), širina kukova (AŠIK), obim grudi (AOGK), obim potkloljenice (AOPT), kožni nabor trbuha (AKNT) i kožni nabor na leđima (AKNL) i one ukazuju na platikurtičnu krivu odnosno da su rezultati u ovom testu heterogeni. Kod ostalih varijabli vrijednosti kurtozisa su pozitivne što ukazuje na leptokurtičnu krivu, odnosno na homogene rezultate. 6.2. Rezultati komparativne analize U tabeli broj 3 i 4 prikazani su podaci t-testa za nezavisne uzorke, koji se koristi za poređenje srednje vrijednosti neke neprekidne promjenjive u dvije različite grupe subjekata. U ovom slučaju neprekidne promjenljive čine tretirane varijable za procjenu morfoloških karakteristika (njih 11), a grupe subjekata su subuzorci ispitanika plivača i fudbalera. Tabela br. 3 - grupna statistika AVIS Grupa N Mean Std. Deviation Std. Error Mean Plivači 6.747 13.4416 3.4706 Fudbaleri 161.060 7.7064 1.9898 AMAS Plivači 48.300.3642 3.9670 Fudbaleri 48.847 7.9169 2.0441 ADUR Plivači 68.080 7.3346 1.8938 Fudbaleri 69.107 3.6335.9382 ADUN Plivači 89.987 8.6563 2.2350 Fudbaleri 92.127 5.4543 1.4083 AŠRA Plivači 36.073 4.4617 1.20 Fudbaleri 35.813 2.0490.5290 AŠIK Plivači 27.113 3.7169.9597 Fudbaleri 28.600 2.1267.5491 AOGK Plivači 79.053 12.0419 3.1092 Fudbaleri 75.760 5.2467 1.3547 16

AOPT Plivači 31.787 3.8361.9905 Fudbaleri 32.200 14.7809 3.8164 AKNT Plivači 11.947 7.2448 1.8706 Fudbaleri 9.573 3.4416.8886 AKNL Plivači 8.300 4.3633 1.1266 Fudbaleri 6.747.9680.2499 AKNN Plivači 10.2133 3.37424.87123 Fudbaleri 9.0267 2.52939.65309 U ovoj tabeli broj 3 prikazana je srednja vrijednost (mean) i standardno odstupanje (standard deviation) vrijednost za svaku grupu, kao i broj osoba (N) u svakoj grupi. Tabela br. 4 - rezultati t-testa za male nezavisne uzorke AVIS AMAS ADUR ADUN AŠRA assumed not assumed assumed not assumed assumed not assumed assumed not assumed assumed not assumed Levene's Test for T-test for Equality of Means Equality of Variances F Sig. t df Sig. (2-tailed) Mean Difference 9,662.004-1,078 28.290-4.3133-1,078 22,306.292-4.3133 1.993.169 -.122 28.903 -.5467 -.122 20.945.904 -.5467 18.125.000 -.486 28.631-1.0267 -.486 20.481.632-1.0267 7.901.009 -.810 28.425-2.1400 -.810 23.603.426-2.1400 7.521.011.205 28.839.2600.205 19.654.840.2600 Std. Error Difference 4.0005 4.0005 4.4627 4.4627 2.1134 2.1134 2.6417 2.6417 1.2677 1.2677 AŠIK assumed not assumed 5.329.029-1.345-1.345 28 22.279.190.192-1.4867-1.4867 1.1057 1.1057 AOGK assumed 6.331.018.971.971 28 19.131.340.344 3.2933 3.2933 3.39 3.39 not assumed AOPT assumed 1.672.207-1.119-1.119 28.877.273.280-4.4133-4.4133 3.9428 3.9428 not assumed AKNT 2.294.141 1.146 28.261 2.3733 2.0709 17

AKNL AKNN assumed not assumed assumed not assumed assumed not assumed 1.146 20.013.265 2.3733 2.0709 5.768.023 1.346 28.189 1.5533 1.40 1.346.375.198 1.5533 1.40 1.729.199 1.090 28.285 1.18667 1.08883 1.090 25.958.286 1.18667 1.08883 Da bi se utvrdilo postoji li statistički značajna razlika između dvije grupe treba očitati podatke iz kolone Sig (2-tailed) u odjeljku t-test for Equality of Means, vodeći računa o sljedećim uslovima: u koliko je broj u ovoj koloni jednak ili manji od 0.05, tada postoji statistički značajna razlika između srednjih vrijednosti zavisne promjenljive u svakoj od dvije grupe, a ako je taj broj veći od 0.05, razlika između ove dvije grupe nije značajna, nego slučajna (Perić, 2006). Ovo se radi sa pouzdanošću od 95%. Prateći sve prethodno iznešene informacije dolazi se do zaključka, da je svaka od varijabli veća od 0.05 i u ovom istraživanju nema statistički značajnih razlika. 18

7. ZAKLJUČAK Osnovni cilj ovog istraživanja bio je da se utvrdi da li postoji statistički značajna razlika morfoloških karaktristika između fudbalera i plivača. Na uzorku od 30 ispitanika ( fudbalera i plivača) muškog pola uzrasta od 10 do 12 godina, članova FK Sutjeska i PVK Nikšić iz Nikšića primijenjeno je 11 mjernih instrumenata (visina tijela, težina tijela, dužina ruke, dužina noge, širina ramena, širina kukova, obim grudi, obim potkoljenice, kožni nabor trbuha, kožni nabor na leđima i kožni nabor nadlaktice). Studentovim t-testom za male nezavisne uzorke je utvrđeno da nema statistički značajnih razlika ni za jednu varijablu, pa se hipoteza H0 koja je glasila: H0 - Na osnovu mjerenja morfoloških karakteristika, koja će biti sprovedena, pretpostavlja se da će se morfološke karakteristike između plivača i fudbalera značajno razlikovati odbacuje. Studentovim t-testom za male nezavisne uzorke je utvrđeno da nema statistički značajnih razlika ni za jednu varijablu, pa se hipoteza H1 koja je glasila: H1 - Na osnovu mjerenja morfoloških karakteristika, koja će biti sprovedena, pretpostavlja se da se morfološke karakteristike kod plivača i fudbalera neće razlikovati u potpunosti prihvata. Rezultati ovog istraživanja su pokazali da nema statistički značajnih razlika u morfološkim karakteristikama između fudbalera i plivača u ovom uzrastu. Ovo istraživanje može doprinijeti boljem praćenju, planiranju i programiranju treninga plivanja ili fudbala tako što može služiti kao poređenje nekom sličnom istraživanju iz prostora morfoloških karakteristika, a osim toga može se ponoviti na istom uzorku ispitanika i vidjeti da li ima napretka ili stagnacije u prostoru morfoloških karakteristika. Takođe ovim istraživanjem se može ukazati na potencijalne buduće fudbalere ili plivače, jer su ispitivane morfološke karakteristike od bitnog značaja za bavljenje ovim sportovima, a upoređivanjem sa nekim prethodnim istraživanjima slične tematike mogu dovesti do pozitivnih rezultata. Podaci dobijeni ovim istraživanjem mogu biti korisni i sa aspekta individualnog praćenja fudbalera i plivača, utvrđivanje njihovog trenutnog stanja koje bi moglo biti polazna tačka u budućem trenažnom procesu. 19

Rezultati ovog istraživanja su samo potvrda nekih ranijih istraživanja koja su za cilj imala izučavanje morfoloških karakteristika kod fudbalera i plivača. 20

LITERATURA Ahmetović, Z., & Matković, I.(1995). Teroija plivanja. Novi Sad. Bjelica, D.(2006). Sportski trening. Podgorica. Bjelica, D., & Fratrić, F.(2011). Sportski trening. Podgorica. Bjelica, D., & Popović, S.(2012). Fudbal - tehnika, taktika. Podgorica. Dimitrić, G., Krsmanović, T., & Batez, M.(2011). Razlike u antropološkim karakteristikama upešnih i manje uspešnih plivača uzrasta 10-12 godina. Glasnik antropološkog društva Srbije, 263-268. Idrizović, Dž., & Idrizović, K.(2001). Osnovi antropomotorike. Podgorica. Javorac, D., Smajić, M., Molnar, S., Barašić, A., Tomić, B., Stracenski, M., & Marković, S.(20). Razlike u morfološkim karakteristikama između fudbalera pionira i učenika osnovnih škola. Glasnik Antropološkog društva Srbije, 33-38. Kapidžić, A., Smajić, M., Radoman, M., & Tomić, B.(2010). Odnos između morfoloških karakteristika i situaciono motoričkih sposobnosti u nogometu. Sport Mont, 21-22. Kurelić, N., Momirović, K., Stojanović, M., Šturm, J., Radojević, Đ., & Viskić-Štalec, N.(1975). Struktura i razvoj morfoloških i bazično-motoričkih dimenzija omladine. Beograd. Madić, D., Đurašković, R., & Okičić, T.(2008). Težinsko visinski odnos kao faktor selekcije u plivanju. Glasnik antropološkog društva Srbije, 245-250. Perić, D.(2006). Metodologija naučnih istraživanja. Novi Sad. Peščić, M., Jorgić, B., Okičić, T., & Madić, D.(2013). Uticaj antropometrijskih karakteristika na rezultate plivanja na 100 metara prsno kod mladih plivača. Treća međunarodna konferencija Sportske nauke i zdravlje Zbornik radova. Popović, S., Molnar, S., & Mašanović, B.(2010). Razlike u nekim antropometrijskim karakteristikama mladih fudbalera i dečaka koji se ne bave sportom. Glasnik antropološkog društva Srbije, 273-279. Popovski, D., Aleksandrović, M., & Madić, D.(2005). Relacije morfoloških karakteristika i plivačko-situacionih sposobnosti selekcionisanih vaterpolista. Sport Mont, 19-24. 21