Microsoft Word - Cicovic Pelemis.doc

Транскрипт

1 Dalibor Fulurija UDK Fakultet fizičkog vaspitanja i sporta, Pale Velemir Vukajlović APEIRON, Banja Luka Originalni naučni rad RELACIJE MOTORIČKIH SPOSOBNOSTI I PRECIZNOSTI KOD MLADIH FUDBALERA SAŽETAK Cilj istraživanja je pokušaj utvrđivanja relacija između motoričkih sposobnosti (kao prediktorski sistem) sa preciznošću udarca fudbalskom loptom u horinzontalni i vertikalni cilj (kao kriterijumski sistem). Uzorak ispitanika su predstavljali fudbaleri Sarajevskoromanijske regije koji se aktivno bave fudbalom, kod kojih je primenjeno osam motoričkih i dva situaciono motorička testa. Rezultati istraživanja dobijeni regresionom analizom ukazuju da ukupni set motoričkih testova na multivarijantnom nivou nije statistički značajan. Analizom uticaja pojedinih motoričkih varijabli na osnovu regresionih koeficijenata i njene značajnosti može se konstatovati da statistički značajan pozitivan uticaj na kriterijumsku varijablu imaju varijable fleksibilnosti i koordinacije: špaga MŠPA i okretnost u vazduhu MOKVZ sa preciznošću udarca lopte nogom u vertikalni cilj na udaljenosti od 20 metara. Kod preciznosti udarca lopte nogom u horizontalni cilj na daljini od 20 metara nije utvrđena statistička značajnost ni na nijednom nivou značajnosti. Ključne reči: motoričke sposobnosti, preciznost, fudbaleri 1. UVOD Uspjeh u fudbalu, kao i u drugim sportovima, zavisi od većeg broja antropoloških dimenzija. Da bi se utvrdile najpovoljnije relacije između motoričkih sposobnosti i situaciono-motoričkih sposobnosti fudbalera, a u cilju kvalitetnijeg programiranja treninga i praćenja uspješnosti procesa treniranja, potrebni su rezultati fundamentalnih istraživanja. Takvih istraživanja je malo u području sportskih igara, a u fudbalu se to posebno odnosi na situaciono-motoričke sposobnosti. Na osnovu mnogobrojnih analiza strukture fudbalske igre može se pretpostaviti da preciznosti udarca lopte nogom predstavlja jedan od najznačajnijih faktora za postizanje dobrih rezultata u fudbalu (Joksimović i saradnici, 2003.). Osnovni cilj fudbalske igre je postizanje pogotka upućivanjem lopte u željenom pravcu i ka tačno usmjerenom cilju. Pored udaraca na gol, preciznost je izuzetno važna i pri organizaciji napada, jer se javlja kao osnovni kriterijum uspešnosti dodavanja, koje predstavlja primarno sredstvo saradnje u fudbalu. (Smajić, 2005.) Preciznost je sposobnost da se aktivnostima gađanja (bacanja predmeta) ili ciljanja (vođenja predmeta) pogodi određeni statičan ili pokretan cilj, koji se nalazi na određenoj udaljenosti. Za preciznost se dugo vjerovalo da je dio koordinacije, tj. posebna vrsta koordinacije, međutim, istraživačima je uspjelo da definišu faktor preciznosti niske korelacije, pa je preciznost dobila svoje mjesto kao posebna latentna dimenzija motoričkih sposobnosti. Preciznost zavisi od centra za percepciju i njegove povezanosti sa retikularnim sistemom i predstavlja osjetljivu motoričku dimenziju, jer rezultati i te kako variraju od emocionalnog stanja u kome se osoba nalazi. (Kurelić, Momirović, Stojanović, Šturm, Radojević & Viskić, 1975.). Percepcija prostora i lokalizacija cilja važe kao uslovi visoke preciznosti. Preciznost je izuzetno složena i osetljiva sposobnost koja zavisi i od momentalnog raspoloženja, emocija, sposobnosti koncentracije, ali i od drugih fizičkih sposobnosti (snage, brzine, fleksibilnosti, ravnoteže). Preciznost zavisi od centra za percepciju i njegove povezanosti sa retikularnim sistemom, ali i od perceptivne kontrole aktivnosti mišića optičkog i kinetičkog karaktera. Preciznost kao motorička 16

2 sposobnost zavisi u velikoj mjeri od nasljeđa. Ona zavisi i od opšte fizičke pripremljenosti, kao i od konkretnog uvježbavanja određenog tehničkog elementa. Treba razlikovati preciznost koja se stiče opštom motoričkom pripremom, treningom konkretnih tehničkih elemenata i nasljedne preciznosti. Veći stepen nasljeđene preciznosti omogućava ispoljavanje ove motoričke sposobnosti u svim kretanjima, bez obzira na njihov karakter (Radosav, 1984). Svaka nova spoznaja iz pomenutog područja, ustanovljena naučnim metodama i potvrđena u praksi fudbalske igre, predstavlja korak naprijed efikasnijem radu s mlađim uzrasnim kategorijama, što se, naravno, odražava i na seniorske ekipe. Stoga, predmet ovog istraživanja su motoričke sposobnosti i situaciono - motoričke sposobnosti mladih fudbalera. Ove situaciono - motoričke sposobnosti definisane su kao elevaciona preciznost udarca lopte nogom iz zaleta na udaljenosti od 20 m u horizontalni i vertikalni cilj. Dok je cilj istraživanja definisan kao pokušaj utvrđivanja relacija između motoričkih sposobnosti (kao prediktorski sistem) i situaciono - motoričkih sposobnosti preciznosti (kao kriterijumski sistem). 2. METOD RADA 2.1. Uzorak ispitanika Istraživanje je izvršeno na uzorku od 40 mladih fudbalera u Sarajevsko romanijskoj regiji koji aktivno igraju fudbal. Uzrast ispitanika kretao se u granici od 13 godina Uzorak varijabli Svaka motorička dimenzija (prediktorski sistem) bila je procjenjena sa dva testa i to: Koordinacija: Okretnost na tlu MOTL i Okretnost u vazduhu MOKVZ. Brzina: Taping nogommtan i Taping rukommtap. Fleksibilnost: Duboki pretklon na klupi MDPK i Špaga MŠPA. Eksplozivna snaga:skok udalj iz mjesta eksploz MSDM i Trostrok iz mjesta MTRS. Situaciono-motoričke varijable (kriterijumski sistem) činile su sljedeće varijable: Elevaciona preciznost udarca lopte nogom iz zaleta sa udaljenosti od 20 metara (horizontalni cilj) EPHC20 i Elevaciona preciznost udarca lopte nogom iz zaleta sa udaljenosti od 20 metara (vertikalni cilj) EPVC REZULTATI I DISKUSIJA Tabela 1. Uticaj motoričkih varijabli na elevacionu preciznost udaraca lopte nogom iz zaleta na udaljenosti od 20 metara u vertikalni cilj Partial BETA Cor. R-square p-level MDPK MŠPA MSDM MTRS MOTL MOKVZ MTAN MTAP R=.55 R²=.30 p<.14 Rezultati regresione analize u tabeli 1 pokazuju da je na multivarijantnom nivou mogućnost prognoze dobijenih rezultata elevacione preciznosti udarca lopte nogom iz zaleta sa udaljenošću od 20 metara u vertikalni cilj (kao kriterijumska varijabla) pomoću motoričkih varijabli fudbalera (kao prediktorski sistem) nije statistički značajna (p=.14). Postignuti rezultati kriterijumske varijable i sistem motoričkih varijabli imaju 30 % 17

3 zajedničkih informacija što objašnjava zajednički varijabilitet između sistema prediktora i kriterijumske varijable R²=.30, a potvrđuje koeficijent multiple korelacije (R) sa vrednošću.55. Neobjašnjeni varijabilitet (70%) kriterijuma i prediktora može se pripisati drugim karakteristikama i sposobnostima fudbalera koje nisu uzete u istraživanje. Analizom uticaja pojedinih motoričkih varijabli na osnovu regresionih koeficijenata BETA i njene značajnosti p - level može se konstatovati da statistički značajan pozitivan uticaj na kriterijumsku varijablu imaju varijable fleksibilnosti i koordinacije: špaga MŠPA i okretnost u vazduhu MOKVZ. Ostale varijable nemaju statistički značajnih relacija sa kriterijumom. Rezultati regresione analize ukazuju da će fudbaleri koji imaju bolje rezultate u fleksibilnosti i koordinaciji imati bolje rezultate u elevacionoj preciznosti udarca lopte nogom iz zaleta sa udaljenošću od 20 metara u vertikalni cilj. Takođe se uočavaju različitosti u postignutim rezultatima prilikom testiranja što nam govori da igrači nisu bili dovoljno spremni i ne prilagođeni, njima,,,novoj motoričkoj sposobnosti prilikom testiranja i uopšte na treninzima. Da bi se igrači prilagodili kroz programirani rad motoričkim sposobnostima potrebno je primjeniti instrukcije koje je u svom istraživanju govorio Rakočević. Prilagođenost programiranju rada sa fudbalerima, posebno mlađih uzrasnih kategorija neophodno je sadržaje rada prilagoditi stepenu spremnosti za izvođenje i učenje nekog pokreta, kretanja ili vještine. Spremnost za učešće u fudbalskoj igri determinisana je stepenom postignute zrelosti. Ukoliko dječak nije ni postigao stepen zrelosti za učenje nekih pokreta ili kretanja, nikakve metode učenja neće pomoći. Sazrevanje omogućava da se u određenom trenutku razvoja dijete uključi u proces učenja određenih motoričkih vještina sa velikom vjerovatnoćom na uspjeh. Preciznost koja se dostiže uz pomoć treninga je specifična. Ona se javlja u određenom stepenu i u sasvim određenom zadatku, i samo pod uslovima koji su postojali na treningu. Veoma značajno za metodiku treninga u fudbalu je činjenica da se preciznost u značajnoj mijeri nasljeđuje i nasljeđena preciznost nosi sveopšti karakter. Posebno dolazi do izražaja u novonastalim situacijama (Rakočević 1984 i 1996.). Tabela 2. Uticaj motoričkih varijabli na elevacionu preciznost udaraca lopte nogom iz zaleta na udaljenosti od 20 metara u horizontalni cilj Partial BETA Cor. R-square p-level MDPK MŠPA MSDM MTRS MOTL MOKVZ MTAN MTAP R=.32 R²=.11 p<.89 Prema dobijenim rezultatima regresione analize (tabela 2) može se konstatovati da motoričke varijable fudbalera, kao prediktorski sistem, nemaju statističku značajnu povezanost na multivarijantnom nivou (p=.89) sa rezultatima elevacione preciznosti udarca lopte nogom iz zaleta sa udaljenošću od 20 metara u horizontalni cilj, kao kriterijumska varijabla. Dobijeni rezultati kriterijske varijable i set motoričkih varijabli imaju 11% zajedničkih informacija što objašnjava zajednički varijabilitet između sistema prediktora i kriterijumske varijable R²=.11, a to potvrđuje i koeficijent multiple korelacije (R) sa koeficijentom.32. Ostalih 89% varijabiliteta mogu se pripisati drugim karakteristikama i sposobnostima fudbalera koje nisu obuhvaćene ovim radom. Regresioni parcijalni koeficijenti (BETA) i njena značajnost p-level ukazuju, da varijable koordinacije, brzine, 18

4 fleksibilnosti i eksplozivne snage, nemaju statistički značajnu povezanost sa kriterijumskom varijablom i nećemo ih dalje obrađivati. Moguće je da je i trener prilikom procesa selekcije pogriješio u odabiru igrača pa nam dobijeni rezultati nisu valjani. Treneri su ti koji vrlo često odlučuju za kriterijume kao što su fizička konstitucija, snaga, izdržljivost, smatrajući da će na taj način lakše i brže afirmisati svoj rad kroz takmičarski uspjeh ekipe koju treniraju. Neophodno je da preciznost bude obavezni kriterijum u selekciji igrača. U fudbalu, posebno u metodici treninga, mora se mnogo više poklanjati pažnja preciznosti, jer je to sposobnost koja u današnjem fudbalu, igračima pruža mogućnost ostvarenja visokog nivoa efikasnosti i majstorstva (Smajić, 2008). 5. ZAKLJUČAK Na osnovu predmeta i cilja isrtraživanja utvrđeni su sljedeći zaključci: Na multivarijantnom nivou nisu utvrđene statistički značajne relacije (p=.14) motoričkih sposobnosti sa situaciono-motoričkom preciznošću udarca lopte nogom u vertikalni cilj na 20 metara. Dobijene su statistički značajne relacije p-level motoričkih testova na univarijantnom nivou (špaga MŠPA i okretnost u vazduhu MOKVZ) sa rezultatom elevacione preciznosti udarca lopte nogom na udaljenosti od 20 metara u vertikalni cilj. Motoričke sposobnosti na multivarijantnom nivou nemaju statistički značajne relacije (p=.89) sa situaciono-motoričkom preciznošću udarca lopte nogom u horizontalni cilj na 20 metara. Takođe,nisu dobijene statistički značajne relacije p-level motoričkih varijabli na univarijantnom nivou i nema potrebe ih dalje analizirati. 6. LITERATURA 1. Joksimović, A., Debelnogić, M., & I. Joksimović (2003). Relacije između motoričkih sposobnosti i preciznosti fudbalera.u Zborniku D.Živković. (Izd.), X Međunarodni naučni skup FIS komunikacije (str ). Niš: Fakultet fizičke kulture. 2. Kurelić, N., K. Momirović, M. Stojanović, J. Šturm, Radojević, N. & N. Viskić (1975). Struktura i razvoj morfoloških i motoričkih dimenzija omladine. Beograd: Fakultet fizičke kulture. 3. Radosav, R. (1984). Karakteristike nekih obeležja psihosomatskog statusa fudbalera različitih uzrasnih kategorija. Magistarski rad. Novi Sad: Fakultet fizičke kulture. 4. Radosav, R.(1985). Rad u pionirsko-omladinskoj kategoriji. Novi Sad: FS Novog Sada. 5. Rakočević, T. (1984). Razlike u nekim situacionim testovima preciznosti izmenu treniranih i netreniranih nogometaša. Magistarski rad. Zagreb: Fakultet fizičke kulture. 6. Rakočević, T. (1996). Efikasnost primjene aktivnosti za razvoj repetitivne snage u manifestaciji situacione preciznosti početnika u fudbalu. (Disertacija). Novi Sad: Fakultet fizičke kulture. 7. Smajić, M. (2005). Relacije morfoloških karakteristika i bazično motoričkih sposobnosti sa specifičnom preciznošću fudbalera uzrasta godina Disertacija. Novi Sad: Fakultet fizičke kulture. 8. Smajić, M. & Molnar, S. (2008). Uticaj morfoloških karakteristika i bazično motoričkih sposobnosti na factor preciznosti pogađanja cilja nogom na manjoj udaljenosti. Glasnik Antropološkog društva Srbije. Vol. 43, str Novi Sad. 19

5 RELATIONS MOTOR ABILITIES AND PRECISION FOR YOUNG FOOTBALLERS ABSTRACT The aim of the research is an attempt to determine the relation between motor ability (predictive system) and precision kick soccer ball in the horizontal and vertical target (criteria) system. The sample represented football players Sarajevo Romanija region who are actively engaged in football, who were subjected to eight motor and two situational motor tests. The research results obtained by regression analysis indicate that the total set of motor tests on the multivariate level was not statistically significant. Analyzing the impact of individual mobility variables based on regression coefficients and its significance can be concluded that the statistically significant positive effect on the variable with variable flexibility and coordination: the pouch MSPA and agility in the air MOKVZ with precision, hitting the ball into the vertical target at a distance of 20 meters. With the precision of hitting the ball into the goal on a horizontal distance of 20 meters was not found statistically significant or at any level of significance. Key words: motor capabilities, precision, football players Korespondencija: Dr Dalibor Fulurija, docent Fakultet fizičkog vaspitanja i sporta Pale Stambulčić bb Pale, RS-BiH dalibor.fulurija@paleol.net 20