CRNOGORSKA SPORTSKA AKADEMIJA, Sport Mont časopis br. 18,19,20. Prof. dr Pre drag Ne mec, Dr Dra gan Drob njak, Mr Nenad Manojlović ODREĐIVANJE TIPOLOGIJE IGRE VRHUNSKIH REPREZENTACIJA PUTEM ODBOJKAŠKIH KANONA Nedostatak teoretske misli u odbojci onemogućava korišćenje i dalje razvijanje izuzetnosti ispoljenih u stilu majstora savremenog nadigravanja. Neobičnosti i izuzetnosti nisu u dovoljnoj meri zapažene i identifikovane, a ukoliko se i desi da budu otkrivene, ni su raz vr sta ne pa ne mo gu do bi ti re al ne vred no sti pu tem svog da ljeg ob li ko va nja. Vremenom utisci, koji ne idu dalje od fascinacije i trenutne inspiracije, blede i zajedno sa njihovim nosiocima padaju u zaborav. Primeri takvih nestanaka u odbojkaškoj praksi su mnogobrojni. Ret ka maj stor stva po put Ki mo vih ino va ci ja ili ume šnost Zaj ce va su bi se ri ko ji mogu pomoći una pre đe nju od boj ka ške igre sa mo uko li ko bu du sa ču va ni od za bo ra va i preneti na mlađe generacije. Iako savremena odbojka preživljava jedan od kri znih trenutaka u toku svog razvo ja, ne mo že se re ći da nije evoluirala veoma naglašeno i ubrzano, donoseći no ve ide je i nove postupke vezane za trenažnu tehnologiju koji su se kasnije prenosili i na druge sportske igre i grane. Ipak, odbojka sadašnjeg vremena ima duboke korene u golom praksizmu i veoma bojažljivom pristupu teoretskim znanjima preuzetim iz fundamentalnih nauka. Određi va nje ti po lo gi je igre vr hun skih re pre zen ta ci ja pu tem od boj ka ških ka no na je pravi zadatak stručnjaka i ogleda se u odabiru utakmica i stosedamnaest odbojkaških akcija obeleženih specifičnim situacijama koje se karakteristič ne za od re đeni period ili pojedine vrhunske ekipe. Ova kav vid is tra ži va nja ret ko se pri me nju je zbog to ga što su potrebni eksperti i sa univerzalnim i sa stručnim odbojkaškim znanjem koji će mo ći da pronađu za ko ni to sti pro šlo sti da bi se ima la vi zi ja bu duć no sti. Sva ka ko da to ni je ni ma lo lak ni jed no sta van po sao, ali ovim is tra ži va njem po ku ša no je da se pu tem od boj ka ških kanona pronađe tipologija igre pojedinih vrhunskih ekipa ili igrača. Izdvojene specifične akcije svrstane su u kanone koji lakše objašnjavaju ciljeve stručne opredeljenosti u postavka ma po de le od re đe nih ta kvih si tu a ci ja: U ka non pr vog tem pa (C 1 spadaju: o kanon alme ( o ka non pe na la ( o ka non pe na la tac na (t o ka non ko re je ( o ka non bu ga ri na ( U ka non dru gog tem pa (C 2 se svrstavaju: o kanon duplog penala ( 551
časopis br. 18,19,20. MONTENEGRIN SPORT ACADEMY, Sport Mont o ka non pe na la sa za dr škom (C 2pz o kanon rusa ( U ka non tre ćeg tem pa (C 3 spa da ju o po lu lop te (po lu vi so ke lop te u zo ne 2 i 4 (C 3p o maks (br ze lop te u zo ne 2 i 4 (C 3m o na pad iz zo ne od bra ne (dru ge li ni je iz zo ne 1, 5 ili 6( U ka nonu servisa (C s se na la ze sle de će kategorije: o ka non ser vi sa sa osnov ne li ni je (C so o kanon boč no - lelujavog servisa (C s b-l o ka non da le ko - vi so kog ser vi sa (. Ka non teh ni ka di za nja (C d se sa sto ji iz teh ni ka di zanja: o trougao (C dt o katapult (C dk o olovke (C do o dizanje u frontalnoj ravni,licem prema mreži (C df o dizanje tacna (C dta. Kanon Opis akcije Grupa Br. ak cije Di za nje uz la zne al me (u vi si ni ko le na I,V 21, Na pad pe na lom, al ma osta je kao dru ga mo guć nost na pa da prvim tempom I 22 Al ma sa var kom I 56 Al ma sa ukr šta njem dva na pa da ča I 58 Al ma sa var kom (za dr škom iz zo ne dva I 61 Na pa dač hva ta za let za du gu a do bi ja krat ku al mu I 63 Alma igrača iz zo ne dva u zo nu četiri (ukršta nje I 81 Al ma sa još dve mo guć no sti na pa da I 74 Alma sa zadrškom I,V 91 Alma (R koje se završava između protivničkih bloke ra, Za itsev de mon stri ra per fek ciju tehnike dizanja - kameni stav I 100 Pr vi tem po sa za ma hom ru ke pre ko gla ve, te lom bočno prema mreži francuz (F I 104 Produžena, alma SSSR-a (R I 106 Di za nje lop te te hi kom ka ta pult na pr vi tem po (pe nal I 6 Di za nje lop te iz vi si ne ku ko va pre ko gla ve sa tri me tra od mreže napadaču ko ji na pa da pr vim tem po (pe nal I 23 C 2pz Posle prijema ser vi sa na pad pe na lom a iz kon tra na pa da pe nalom sa za dr škom I,II 30 552
CRNOGORSKA SPORTSKA AKADEMIJA, Sport Mont časopis br. 18,19,20. Penal ispred, drugi napadač na pa da pe na lom iza gla ve di za ča I 32 Penal ispred istovreme no i rus I 35 Od igravanje iste kombinacije u napadu posle prvog i drugog kon tra na pa da što do no si poen pro tiv nič koj eki pi II 42 Produženi penal koji be ži od blo ka I 43 Iz u zet no brz pr vi tem po sa za le tom iz zo ne dva I 71 t Na pa dač do bi ja lop tu, pr vi tem po, ko ja pre la zi na pro tiv ničku stranu terena, penal tacna II 52 Posle nekoliko menjanja poseda lopte iz kon tra na pa da uspe šno odigrana koreja II 20 Ko re ja iz zo ne dva (pro či tan na pad ali ni je iz blo ki ran I 80 Različite akcije (istog igrača po sle ser vi sa i u kon tra na pa du, završetak korejom I,II 92 Fran cuz iz ko re je I 105 Finta igrača ko ji kre će na pe nal iza i od sko kom u stra nu na pada sa al mom iz zo ne dva ( bu ga rin. I 11 Bu ga rin bez blo ka pro tivnika I 16 Bu ga rin iz zo ne če ti ri ali lop ta ide na al mu (mo gućnost završet ka na pa da ra ni je I 79 Bu ga rin iza gla ve di za ča I 83 Bu ga rin sa ukr šta njem I 85 Po sle nekoliko menjanja poseda lopte odigrava se dupli penal iza gla ve iz kon tra na pa da i osva ja se meč poen bez blo ka II 12 Dupli penal iza glave, produžena lopta za dru gi tem po I 19 Du pli pe nal iza gla ve I 38 Ukr šta nje igra ča pr ve li ni je I 44 Igrač zo ne napada prima ser vis i na pa da du pli pe nal (srećno prolazi I 45 Du pli pe nal sa ukr šta njem I 66 Du pli pe nal iz zo ne če ti ri I 75 Du pli pe nal i pe nal iza I 90 Dupli penal realizuje igrač ko ji je pri mio ser vis I 95 Du pli pe nal ko ji se za vr ša va na pa dom iz me đu pro tiv ničkih blo ke ra I 99 Uspo ren sni mak du plog pe na la i od vla čenje bloka protivni ka I 109 Dupli penal SAD-a (škol ski pri mer I 117 C 2pz Pe nal sa za dr škom i al ma kao dru ga mo guć nost I 24 C 2pz Penal sa zadrškom I 67 Rus ko ji ve zu je dva igra ča pr ve li ni je i pe nal iza I 13 Uspe šno iz ve den rus po sle lo šeg pri je ma ser vi sa I 18 Rus is pred di za ča i od i gra na ko re ja iza gla ve di za ča I 26 553
časopis br. 18,19,20. MONTENEGRIN SPORT ACADEMY, Sport Mont Rus, kineske reprezentacije I 28 Rus i pe nal iza, ku va njem se osva ja poen zbog do bro formiranog blo ka I 33 Rus (uspo ren sni mak I 68 Iz kon tra na pa da pe nal iza i rus II 37 Rus iz zo ne tri (gre ška blo ke ra u zo ni tri I 72 Rus iz zo ne dva I 73 Rus iz zo ne tri i pe nal iza gla ve I 78 Rus, bu ga r ske re pre zen ta ci je I 101 Rus SAD-a I 113 Rus SAD-a iz zo ne dva I 114 Rus Bra zi la iz zo ne četiri I 116 C 3p Pri jem ser vi sa i na pad na ne sa sta vljen pro tiv nički blok (dru gi na pa dač od vla či protivničkog srednjeg blokera I 8 C 3p Dve teške pozicije za dizanje lopte koje uspešno re ša va ju i dizač i na pa dač iz zo ne tri V 55 C 3p Dizanje polu lopte napadaču ko ji je pri mio ser vis V 87 C 3m Maks sa var kom I 59 C 3m Maks, bra zil ske re prezentacije, iz na pa da po sle pri je ma servi sa i iz kon tra na pa da. I,II 108 C 3m Maks na je dan blok I 110 Na pad iz zo ne od bra ne (zo na pet III 15 Napadači pr ve li ni je na pa da ju du pli pe nal i od vla če blok a loptu do bi ja igrač iz zo ne je dan (dru ga li ni ja bez blo ka III 25 Po sle lo šeg pri je ma ser vi sa na pa dač (po sle na spo razuma diže dobru loptu igraču iz zo ne pet ko ji pro la zi pro tiv nički blok I 46 Napad igrača zo ne pet (dru ga li ni ja kao iz ne na đenje III 48 Ak ci jom na pa da ča iz pr ve li ni je osta vljen je bez blo ka igrač iz zo ne od bra ne ko ji uspe šno re ša va tu si tu a ci ju III 77 Odvlačenje bloka igrača pr ve li ni je a lop tu do bi ja igrač dru ge linije III 82 Napad iz zone jedan (druge linije pre ko dvoj nog blo ka pro tivnika III 112 C so Skok ser vis sa osnov ne li ni je iz me sta ( flot IV 34 C so Le lu ja nje i pro pa da nje ser vi sa IV 107 C s b-l Boč no - le lu ja vi ser vis IV 27 Dobro vidljiv centričan sudar šake i lopte prilikom servisa što izaziva propadanje lopte na osnovnu liniju protivničkog polja IV 40 Servis odozdo pesnicom visoko gore, (lopta propada i iznenađuje primača ser vi sa, sa mo jed nom u to ku utak mice IV 49 554
CRNOGORSKA SPORTSKA AKADEMIJA, Sport Mont časopis br. 18,19,20. Servis centrič nim su da rom ša ke i lop te gde lop ta pro pa da i pada u ne bra nje ni deo te re na IV 50 Pro pa da nje ser vi sa tik uz mre žu IV 70 Iz uzetan servis (Zaitseva što rezultira fenomenalnim blokom po sle lo šeg pri je ma ser vi sa IV 102 C do Dizanje alme tehni kom olov ke V 51 C do Dizanje prvog tem pa, po sle lo še do da ne lop te za kon tra na pad, na če ti ri me tra od mre že, što je iz ne na đe nje za pro tivnički blok V 86 C df Dizanje lopte iz zone četiri u zonu jedan (preko glave, di zač je okrenut licem prema mreži V 54 C df Dizanje lop te li cem pre ma mre ži se još jed nom po ka za lo kao iznenađenje za protivničku odbranu V 97 C dk Di za nje lop te iz zo ne tri (sa gru di na pr vi tem po I,V 3 Di za nje lop te iza gla ve u zo nu je dan iz ve oma teške pozicije (u C dk vi si ni ku ko va teh ni kom ka ta pult V,III 47 C dk C dl Di za nje lop te, li cem pre ma mre ži iz vi si ne ku ko va pre ko gla ve (tehnika katapult V 96 C d ta Kuvanje dizača tac nom pre ko blo ka po sle ne ko li ko od ličnih odbrana V 57 C d ta Dizanje duplog penala jednom rukom V 64 C d ta Kuvanje le vom ru kom iz sko ka di za ča na mre ži I,V 69 Tipologija igre se zasniva prvenstveno na upotrebi određenih akcija ili individualnog stila igranja odbojke putem kojih će se ustanoviti strateška orijentacija tehničko - tak tičkih elemenata igre i njihova tradicionalna struktura odbojkaškog usmerenja. Detaljnom analizom ovih zako ni to sti tač no se mo že usta no vi ti sa ko jeg pod ručja dolaze pojedini timovi i igrači i u zavisnosti od potreba strateške orijentacije moguće je stva ra ti timsku taktiku i njihovu kompoziciju. Ne sme se zaboraviti da su u prošlosti pojedine akcije dobijale nazive upravo prema nacionalnostima ili strateškom opredeljenju igrača ili eki pa ko je su ih pr vi put iz ve le. LITERATURA Bjelica, S., Maksimović, N., «De fer minisanost ostvarivanja uspešnih rezultata sportista», Sport mont 2-3/04, 2004., Podgorica. Drobnjak, D., Zna čaj od boj ka ške la bo ra to rij ske selekcije u stvaranju i vođenju vrhunskih odbojkaša, Doktorska disertacija, 2007, Fakultet za menadžment u sportu, Univerzitet,,Braća Ka rić, Beograd. Momirović, K. i saradnici, «Neke antropometrijske karakteristike vrhunskih sportista», Fizička kultura 2, 1978., Beograd. Momirović, K. i saradnici, Selekcija vrhunskih sportista, SIZ za fi zičku kulturu Hrvatske, Zagreb, 1987. Nejić, D., Razlike u nivou morfoloških karakteristika i motoričkih sposobnosti od- 555
časopis br. 18,19,20. MONTENEGRIN SPORT ACADEMY, Sport Mont bojkašica u odnosu na rang takmičenja, Doktorska disertacija, Fakultet fi zičke kulture, Beograd, 2000. Nemec, P., Procena perspektivnosti postignuća jugoslovenskih odbojkaša, Doktorska disertacija, Fakultet fi zičke kulture, Beograd, 1994. Nemec, P., Prognostika u sportu, I Me đunarodna konferencija,,menadžment u sportu, Univerzitet,,Braća Ka rić, Be o grad, april 2005. Nemec, P., Primena EKS testa u sport skom prak si su, II Kon gres CSA i III Na učna me đunarodna konferencija CSA, Bijela (Her ceg No vi, 2006. Ra đo, I., Talović, M., «Univerzalni model selekcije za vrhunsko sportsko stvaralaštvo», Sport mont br.8-9/05, 2005., Pod gorica. Tomić, D., Gla vo vić, S. i Ne mec, P., Principi i primjeri procene perspektivnosti odbojkašica i odbojkaša, Svijetlost OOUR Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Sarajevo, 1983. Tomić, D. i Ne mec, P., Odbojka u teoriji i praksi, SIA, Be o grad, 2002. Vuković, M., «Kla si fikacija grupa odbojkaša na bazi morfoloških karakteristika i motoričkih sposobnosti», Fakultet fi zičke kulture, Zbornik radova br.6/92, 1992., No vi Sad Zaciorski, V., «Selekcija u sportu», Trenerska treibina 3, 1974., Beograd. Židišin, M., «Izbor talento va ne omla di ne za od boj ka ške se lekcije», Telesna Vychova Mladeže 4, 1976., Prag. Životić, D., Upravljanje sportskim treningom, Ministarstvo sporta i omladine u Vla di Re pu bli ke Sr bi je, Be o grad, 1999. SUMMARY The lack of the o re ti cal tho ught in vol leyball ma kes it hard to use and de ve lop specialties in style of great masters in modern outplay. The peculiarity and the exceptio na lity are not no ti ced and re cog ni zed eno ugh and, if it even hap pens to get di sco ve red, they are not clas si fi ed so they can not be the real va lu es du ring the furt her sha ping. By the ti me the im pres si ons (that are not go ing furt her than fa sci na tion and in spi ra tion of a mo ment are fa ding and di sap pe a ring as well as the ir car ri ers. The exam ples of that kind of disappearing are numerous in volleyball practise. 556