ZAVOD ZA STATISTIKU PROGRAM ZVANIČNE STATISTIKE GODINE Podgorica, decembar godina

ZAVOD ZA STATISTIKU PROGRAM ZVANIČNE STATISTIKE 2019-2023. GODINE Podgorica, decembar 2018. godina

SADRŽAJ UVOD PREGLED RAZVOJNIH CILJEVA ZVANIČNE STATISTIKE 1 OPŠTI CILJEVI 2 1. Identifikovanje potreba korisnika i razvijanje partnerstva... 2 2. Harmonizacija sistema zvanične statistike sa međunarodnim standardima i praksom... 3 3. Kvalitet upravljanja statističkim sistemom i procesom rezultata zvanične statistike... 3 4. Upravljanje ljudskim resursima i edukacija... 3 5. Razvoj IT integrisanog sistema za prikupljanje, obradu, objavljivanje i dokumentovanje rezultata zvanične statistike... 4 6. Kreiranje novih izvora podataka za proizvodnju zvanične statistike... 4 7. Diseminacija i komunikacija... 4 SEKTORSKI CILJEVI 5 1. Demografija i socijalne statistike... 5 2. Ekonomske statistike... 6 3. Sektorske statistike... 9 4. Životna sredina i višedomenska statistika... 13 PREGLED OČEKIVANIH REZULTATA ZVANIČNE STATISTIKE PO OBLASTIMA, PODACI O NJIHOVOJ PERIODIČNOSTI I STEPENU USAGLAŠENOSTI SA MEĐUNARODNIM STANDARDIMA 14 1.1 STANOVNIŠTVO Statistika rođenih...... 15 Statistika umrlih... 15 Statistika sklopljenih brakova... 16 Statistika razvedenih brakova... 16 Procjena stanovništva... 17 Osnovni demografski pokazatelji... 17 Statistika unutrašnjih migracija... 18 Statistika sticanja i gubitka državljanstva... 18 Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u 2021. godini... 19 Statistika nelegalnih migracija... 19 Statistika azila... 20 Statistika međunarodnih migracija... 20 Boravišne dozvole... 21 Broj stanovnika iz administrativnih izvora... 21 Gender statistika... 22 Indeks aktivnog starenja... 22 Statističko istraživanje o generacijama i polovima... 23 Evropsko društveno istraživanje (ESS)...... 23

1.2 TRŽIŠTE RADA Anketa o radnoj snazi (ARS)... 24 Statističko istraživanje o zaradama zaposlenih... 24 Statističko istraživanje o osiguranicima - zaposleni po djelatnostima i opštinama... 25 Statističko istraživanje o osiguranicima zaposlenima...... 25 Statističko istraživanje o zaradama iz administrativnih izvora... 26 Statistika slobodnih radnih mjesta... 26 Statističko istraživanje o troškovima rada... 27 Indeks troškova rada... 27 Istraživanje o strukturi zarada... 28 1.3 OBRAZOVANJE I DOŽIVOTNO UČENJE Statističko istraživanje za predškolsko vaspitanje i obrazovanje... 29 Statistika osnovnog obrazovanja... 29 Statistika osnovnog obrazovanja za odrasle... 30 Statistika srednjeg obrazovanja... 30 Statističko istraživanje za upis studenata (osnovne studije)... 31 Statističko istraživanje za diplomirane studente (osnovne studije)... 31 Statističko istraživanje za magistre nauka i specijaliste... 32 Statističko istraživanje o upisu na postdiplomske i doktorske studije... 32 Statističko istraživanje za doktore nauka... 33 Statisičko istraživanje o akademskom, stručnom osoblju i strukturi visokoškolskih organizacija... 33 Statistika cjeloživotnog učenja... 34 Statističko istraživanje domova učenika i studentskih domova... 34 1.4 ZDRAVSTVO Izvještaj o kadrovima u zdravstvu... 35 Izvještaj o porođajima...... 35 Izvještaj o prihodima i izdacima Fonda za zdravstveno osiguranje... 36 Izvještaj o prijavljenim slučajevima i epidemijama zaraznih bolesti... 36 Izvještaj o osiguranim licima po međunarodnim ugovorima o socijalnom osiguranju... 37 Izvještaj o organizaciji i radu bolnica... 37 Izvještaj o izvršenim obaveznim imunizacijama protiv zaraznih bolesti... 38 Izvještaj o liječenim pacijentima u ustanovama bolničke zdravstvene zaštite... 38 Izvještaj o radu i utvrđenim bolestima i stanjima u primarnoj zdravstvenoj zaštiti... 39 Izvještaj o prekidima trudnoće... 39 Izvještaj o higijenskoj ispravnosti vode za piće... 40 Izvještaj o bezbjednosti namirnica i o zdravstvenoj ispravnosti predmeta opšte upotrebe... 40 Istraživanje o uzrocima smrti... 41 Istraživanje o povredama na radu... 41 Anketa o zdravlju i zdravstvenoj zaštiti stanovništva (EHIS)... 42

Statističko istraživanje o povredam i nasilju... 42 Mjerenje odliva ljekara iz javnog zdravstva i iz Crne Gore... 43 Nacionalni zdravstveni računi... 43 1.5 PRIHODI I POTROŠNJA Statistika dohotka i uslova života (EUSILC).... 44 Minimalna potrošačka korpa... 44 Anketa o potrošnji domaćinstava... 45 Istraživanje o prehrambenim navikama domaćinstava... 45 Anketa o korišćenju vremena... 46 Evropsko istraživanje o kvalitetu života (EQLS)... 46 1.6 SOCIJALNA ZAŠTITA Izvještaj o korisnicima prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja... 47 Socijalna zaštita u Crnoj Gori ESSPROS... 47 Korisnici materijalnih davanja socijalne i dječije zaštite... 48 Korisnici usluga smještaja u ustanovama socijalne i dječije zaštite... 48 Izvještaj o korisnicima prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja... 49 Istraživanje o zdravlju, starenju i penzionisanju u Evropi... 49 1.7 PRAVOSUĐE I KRIMINALITET Statističko istraživanje o maloljetnim licima protiv kojih je postupak po krivičnoj prijavi i pripremni postupak završen... 50 Statističko istraživanje o maloljetnim licima prema kojima je krivični postupak pred vijećem pravosnažno završen... 50 Statističko istraživanje o punoljetnim licima protiv kojih je postupak po krivičnoj prijavi i prethodni postupak završen... 51 Statističko istraživanje o punoljetnim licima protiv kojih je krivični postupak pravosnažno završen... 51 Statistika pravosuđa... 52 1.8 KULTURA Statistika elektronskih medija... 53 Sportski klubovi... 53 Statistika kulture po oblastima... 54 2.1 MAKROEKONOMIJA Pregled naplate prihoda Uprave carina... 55 Praćenje kvartalnih indikatora za potrebe kvartalnog BDP... 55 Obračun godišnjeg Bruto domaćeg proizvoda po potrošnoj metodi... 56 Obračun kvartalnog Bruto domaćeg proizvoda po potrošnoj metodi... 56 Obračun godišnjeg Bruto domaćeg proizvoda po proizvodnoj metodi... 57 Obračun kvartalnog Bruto domaćeg proizvoda po proizvodnoj metodi..... 57 Obračun godišnjeg Bruto domaćeg proizvoda po prihodnoj metodi... 58

Obračun godišnjeg Bruto nacionalnog dohotka... 58 Istraživanje o strukturi prihoda i intermedijarne potrošnje po djelatnostima... 59 Formiranje integrisanog sistema za kompilaciju tabela ponude i upotrebe... 59 Formiranje elemenata potrebnih za obračun Bruto domaćeg proizvoda po prihodnoj metodi... 60 Formiranje okvira i elemenata potrebnih za izradu nefinansijskih sektorskih računa... 60 Formiranje elemenata potrebnih za obračun godišnjeg Bruto domaćeg proizvoda po proizvodnoj metodi... 61 Formiranje elemenata potrebnih za obračun kvartalnog Bruto domaćeg proizvoda po proizvodnoj metodi... 61 Formiranje elemenata potrebnih za obračun godišnjeg Bruto domaćeg proizvoda po potrošnoj metodi... 62 Formiranje elemenata potrebnih za obračun kvartalnog Bruto domaćeg proizvoda po potrošnoj metodi... 62 2.2 STATISTIKA DRŽAVNIH FINANSIJA, MONETARNA I FINANSIJSKA STATISTIKA Statistika državnih finansija u skladu sa ESA 2010... 63 Izvještaj o prekomjernom deficitu i dugu... 63 prijava poreza na dohodak fizičkih lica... 64 Prijava poreza na dobit pravnih lica... 64 Mjesečna prijava na dodatu vrijednost... 65 Registracioni podaci o pravnim i fizičkim licima - poreskim obveznicima... 65 Izvještaj o državnom dugu... 66 Finansijski izvještaji preduzetnika (Bilans stanja i Bilans uspjeha)... 66 Finansijski izvještaji preduzeća (Bilans stanja, Bilans uspjeha i Statistički aneks)... 67 Analiza kolektivnih investicionih šema... 67 Analiza finansijskih instrumenata... 68 Berzansko poslovanje... 68 Statistika ostalih finansijskih institucija... 69 Statistika kamatnih stopa... 69 Statistika monetarnih finansijskih institucija... 70 Međunarodna investiciona pozicija Crne Gore... 70 Istraživanje o međunarodnim transakcijama povezanim sa građevinskim uslugama... 71 Istraživanje o kratkoročnim komercijalnim kreditima... 71 Statistika stranih direktnih investicija u ukupnoj industriji... 72 Analiza statistike državnih finansija... 72 Izvještaj o javnom dugu... 73 Tabela primitaka i izdataka javnog sektora (po ekonomskoj klasifikaciji na kvartalnom nivou)... 73 Glavni agregati primitaka i izdataka javnog sektora... 74 Statistika spoljnjeg duga... 74 2.3 POSLOVNA STATISTIKA Strukturno istraživanje o poslovanju preduzeća... 75 Investicije u osnovna sredstva... 75 Industrijska proizvodnja (PRODCOM)... 76 Indeks proizvodnje i prometa u industriji... 76

Indeks cijena proizvođača industrijskih proizvoda... 77 Indeks cijena proizvođača industrijskih proizvoda za izvoz... 77 Indeks cijena industrijskih proizvoda iz uvoza... 78 Cijene stanova u novogradnji... 78 Potrošnja građevinskog i pogonskog materijala... 79 Građevinski radovi... 79 Građevinska aktivnost... 80 Porušene zgrade sa stanovima... 80 Građevinske dozvole i prijave radova... 81 Indeks prometa u trgovini na malo... 81 Promet u trgovini na veliko... 82 Indeks cijena usluga... 82 Indeks prometa u uslugama... 83 Istraživanje o preduzećima koja imaju jedinice u sastavu... 83 Istraživanje o poslovanju velikih i srednjih preduzeća... 84 Promet u trgovini na malo prema robnim grupama... 84 Istraživanje o strukturi mikro i malih preduzeća... 85 2.4 SPOLJNA TRGOVINA ROBA - USLUGA I BILANS PLAĆANJA Istraživanje o kreditnim poslovima rezidenata sa inostranstvom (godišnje)... 86 Istraživanje o kreditnim poslovima rezidenata sa inostranstvom (kvartalno)... 86 Platni bilans Crne Gore... 87 Istraživanje o poslovima direktnih ulaganja sa inostranstvom (godišnje)... 87 Istraživanje o poslovima direktnih ulaganja sa inostranstvom (kvartalno)... 88 Spoljnotrgovinska robna razmjena Crne Gore... 88 Indeksi jediničnih vrijednosti izvoza i uvoza roba... 89 Spoljnotrgovinska razmjena Crne Gore prema karakteristikama preduzeća - TEC.... 89 Spoljnotrgovinska razmjena Crne Gore u fakturnoj vrijednosti - TIC..... 90 Statistika stranih filijala (unutrašnja i spoljna)... 90 2.5 CIJENE Indeks potrošačkih cijena... 91 Harmonizovani indeks potrošačkih cijena... 91 Harmonizovani indeks potrošačkih cijena u administrativnim cijenama... 92 Formiranje elemenata potrebnih za obračun Pariteta kupovne moći: istraživanje "Potrošna dobra" 92 Bruto domaći proizvod i stvarna individualna potrošnja po stanovniku, prema standardu kupovne moći... 93 Formiranje elemenata potrebnih za obračun Pariteta kupovne moći: istraživanje "Građevinarstvo"... 93 Indeks cijena stambenih objekata.... 94 Indeks cijena stambenih objekata u vlasništvu stanara... 94 Harmonizovani indeks potrošačkih cijena u stalnim poreskim stopama.. 95 Formiranje elemenata potrebnih za obračun Pariteta kupovne moći: istraživanje "Mašine i oprema"... 95

3.1 POLJOPRIVREDA, ŠUMARSTVO I RIBARSTVO Izvještaj o poljoprivrednim preduzećima i zemljoradničkim zadrugama... 96 Izvještaj o veterinarstvu... 96 Istraživanje o ostvarenim prinosima ranih usjeva... 97 Istraživanje o ostvarenim prinosima kasnih usjeva, voća i grožđa... 97 Istraživanje o površinama i zasadima na kraju proljećne sjetve... 98 Istraživanje o strukturi vinograda... 98 Istraživanje o proizvodnji povrća... 99 Izvještaj o stočarstvu poljoprivrednih gazdinstava - Anketa o broju stoke... 99 Izvještaj o klanju stoke i živine u klanicama... 100 Izvještaj o klanju stoke i živine u klanicama (administrativni izvor).... 100 Izvještaj trgovina piladima... 101 Izvještaj o ulazu sirovog mlijeka (kravlje mlijeko) i dobijeni mliječni proizvodi... 101 Izvještaj o ulazu sirovog mlijeka i dobijenim mliječnim proizvodima... 102 Popis poljoprivrede.... 102 Statističko istraživanje o intergrisanoj statistici na nivou poljoprivrednih gazdinstava (osnovni, dodatni i ad hoc podaci)... 103 Bruto domaća proizvodnja mesa... 103 Izvještaj o ribarima i ribolovnim sredstvima u morskom ribarstvu... 104 Izvještaj o ribarstvu na rijekama i jezerima... 104 Izvještaj o morskom ribolovu... 105 Izvještaj o uzgoju ribe i školjaka u marikulturi... 105 Izvještaj o uzgoju ribe u ribnjacima akvakultura... 106 Statistika organske proizvodnje... 106 Istraživanje o prometu pesticida... 107 Agroekološki indikatori razvoj i uspostavljanje sistema statistike agroekoloških indikatora... 107 Statistika šumarstva... 108 Računi u šumarstvu... 108 Agromonetarna statistika... 109 3.2 ENERGETIKA Bilans naftnih derivata... 110 Bilans uglja... 110 Bilans drvnih goriva.. 111 Bilans električne energije... 111 Kompleksni energetski bilans... 112 Kratkoročna statistika energetike... 112 Cijene energije u domaćinstvima i industriji... 113 Potrošnja energenata u domaćinstvoma... 113 Potrošnja energenata u industriji i uslužnim djelatnostima... 114

3.3 SAOBRAĆAJ Izvještaj o prometu na aerodromima... 115 Izvještaj o aerodromskoj infrastrukturi i prometu na aerodromima... 115 Izvještaj vazdušnog saobraćaja... 116 Izvještaj o infrastrukturi i prometu u vazdušnom saobraćaju... 116 Izvještaj o prevozu putnika i robe u željezničkom saobraćaju... 117 Istraživanje o željezničkoj infrastrukturi... 117 Istraživanje o putničkom drumskom saobraćaju... 118 Istraživanje o lokalnom saobraćaju... 118 Istraživanje o teretnom drumskom saobraćaju... 119 Izvještaj o putevima i mostovima... 119 Izvještaj o registrovanim drumskim motornim i priključnim vozilima... 120 Izvještaj o broju saobraćajnih nezgoda... 120 Izvještaj o dolascima i odlascima brodova u lukama... 121 Izvještaj o trgovačkoj mornarici... 121 Izvještaj o pretovaru u lukama... 122 Izvještaj o kapacitetu pretovarnih sredstava u pomorskom saobraćaju... 122 Izvještaj o prevozu putnika i robe u pomorskom saobraćaju... 123 Izvještaj o pomorskom prevozu - stanje inventara... 123 Izvještaj o poštanskim i telekomunikacionim uslugama... 124 Izvještaj o poštanskoj i telekomunikacionoj mreži... 124 Mobilnost putnika, drumski saobraćaj, intermodalne emisije iz transporta..... 125 Istraživanje o prometu putnika i robe na aerodromima po parovima aerodroma... 125 3.4 TURIZAM Kružna putovanja stranih brodova... 126 Nautički turizam... 126 Istraživanje o dolascima i noćenjima turista, ukupno... 127 Dolasci i noćenja turista u kolektivnom smještaju... 127 Dolasci i noćenja turista u individualnom smještaju... 128 Turistička aktivnost stanovništva Crne Gore... 128 Satelitski računi u turizmu... 129 3.5 NAUKA, TEHNOLOGIJA I INOVACIJE Istraživanje o upotrebi informaciono - komunikacionih tehnologija u domaćinstvima i od strane pojedinaca... 130 Istraživanje o upotrebi informaciono - komunikacionih tehnologija u preduzećima... 130 Inovativne aktivnosti preduzeća...... 131 Statističko istraživanje o naučno istraživačkoj djelatnosti - istraživanje i razvoj... 131 Statističko istraživanje o izdvajanjima iz državnog budžeta na istraživanje i razvoj (GBAORD statistika)... 132

4.1 ŽIVOTNA SREDINA Statistika voda... 133 Statistika otpada... 133 Računi u životnoj sredini... 134 4.2 REGIONALNE I GEOPROSTORNE STATISTIČKE INFORMACIJE Indikatori održivog razvoja sa UN liste... 135 Indikatori održivog razvoja sa EU liste... 135 Istraživanje o povjerenju u institucije... 136 PREGLED NAJVAŽNIJIH RAZVOJNIH AKTIVNOSTI KOJE SE NE MOGU RASPODIJELITI PO OBLASTIMA OPŠTI CILJEVI RAZVOJNIH AKTIVNOSTI KOJE SE NE MOGU RASPODIJELITI O OBLASTIMA 137 Obezbjeđenje poslovne zgrade Zavoda za statistiku... 138 Razvoj i unaprjeđenje metadata sistema i klasifikacija... 139 Modernizacija prukupljanja podataka u statističke svrhe... 139 Licenciranje softvera, moderni alati i beckup... 139 Razvoj aktivnosti koje se odnosi na metodologiju uzorka... 140 Razvoj aktivnosti koje se odnose na unaprjeđenje registara... 140 NAZIV PROIZVOĐAČA ZVANIČNE STATISTIKE 141 Lista proizvođača zvanične statistike... 142 INFORMACIJE O OČEKIVANIM PROBLEMIMA 143 Informacije o očekivanim problemima... 144 Obrazloženje... 145

UVOD Organizacija i poslovi sistema zvanične statistike, prikupljanje, obrada i čuvanje statističkih podataka i druga pitanja od značaja za zvaničnu statistiku, uspostavljeni su Zakonom o zvaničnoj statistici i sistemu zvanične statistike ( Sl.list Crne Gore, br. 18/12). Na osnovu člana 21 Zakona o zvaničnoj statistici i sistemu zvanične statistike ( Sl.list Crne Gore, br. 18/12) definišu se aktivnosti zvanične statistike za naredni petogodišnji period, zasnovane na Programu zvanične statistike, a u skladu sa Strategijom razvoja zvanične statistike. Program zvanične statistike u period od 2019. do 2023. godine pripremio je, u saradnji sa drugim proizvođačima zvanične statistike, Centralnom banka Crne Gore, Ministarstvom finansija, Ministarstvom nauke, Komisijom za tržište kapitala, Poreskom upravom Crne Gore, Institutom za javno zdravlje, Upravom carina, Fondom za zdravstveno osiguranje, Fondom za penzijskog i invalidskog osiguranja i korisnicima rezultata zvanične statistike (šira javnost). Na nivou statističkog sistema Crne Gore, u narednom petogodišnjem periodu, ukupno je planirano 234 aktivnosti zvanične statistike definisanih po oblastima, njihovoj perodičnosti i stepenu usaglašenosti sa međunarodnim standardima. Od ukupnog broja planiranih aktivnosti njih 175 (ili 75%) je u nadležnosti Zavoda za statistiku, dok je nadležnosti drugih proizvođača zvanične statistike 59 (ili 25%). U narednom petogodišnjem period definisane su aktivnosti zvanične statistike, kroz pregled razvojnih ciljeva zvanične statistike koje se odnose na dalje usaglašavanje i inoviranje zvanične statistike sa međunarodnim standardima i preporukama, uspostavljanje stalnog dijaloga sa korisnicima i razvoj partnerstva, edukaciju statističara kao naučnika koji radi sa podacima, kreiranje novih izvora podataka za proizvodnju zvanične statistike, dalju implementaciju Kodeksa prakse evropske statistike i razvoj integrisanog sistema za prikupljanje, obradu, objavljivanje i dokumentovanje rezultata zvanične statistike. Sastavni dio Programa zvanične statistike za period od 2019. do 2023. godine je i pregled najvažnijih razvojnih aktivnosti koji se ne mogu raspodjeliti po oblastima koji se odnosi na obezbjeđenje poslovne zgrade Zavoda za statistiku, razvoj i unapređenje metadata sistema i klasifikacija, modernizaciju prikupljanja podataka u statističke svrhe, licenciranje softvera, moderni alati i beck-up, razvoj aktivnosti koji se odnosi na metodologiju uzorka i na unapređenje registra. Takođe, posebno je data je lista odgovornih proizvođača zvanične statistike, kao i osvrt na očekivane problem za realizaciju Programa zvanične statistike za period od 2019. do 2023. godine.

PROGRAM ZVANIČNE STATISTIKE 2019-2023. GODINE PREGLED RAZVOJNIH CILJEVA ZVANIČNE STATISTIKE 1

Programski ciljevi zvanične statistike 2019-2023. godine, određeni su na bazi sektorskih nacionalnih politika, uvažavajući strateške ciljeve Crne Gore na međunarodnom planu (EU integracije, članstvo u UN, NATO i drugim međunarodnim organizacijama). Sa tim u vezi, nacionalne sektorske politike, kao i obaveze iz procesa pregovora sa EU i članstva u međunarodnim organizacijama, kroz Program zvanične statistike 2019 2023. godine podržane su sledećim statističkim domenima: (i) Stanovništvo; (ii) Tržište rada; (iii) Obrazovanje i doživotno učenje; (iv) Zdravstvo; (v) Prihodi i potrošnja građana; (vi) Socijalna zaštita građana; (vii) Pravosuđe i kriminalitet; (viii) Kultura; (ix) Makroekonomska statistika; (x) Državne finansije, monetarna i finansijska oblast; (xi) Biznis statistika; (xii) Cijene; (xiii) Odnosi sa inostranstvom; (xiv) Poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo; (xv) Energetika; (xvi) Saobraćaj; (xvii) Turizam; (xviii) Nauka, tehnologija i inovacije; (xix) Životna sredina i (xx) ostale višedomenske statistike. OPŠTI CILJEVI 1. USPOSTVALJANJE STALNOG DIJALOGA SA KORISNICIMA PODATAKA I RAZVOJ PARTNERSTVA Uspostavljanje stalnog foruma korisnika u cilju sagledavanja njihovih potreba za rezultatima zvanične statistike; Povećati značaj korisnika rezultata zvanične statistike u radu Savjeta statističkog sistema; Uključivanje zahtjeva korisnika zvanične statistike kroz petogodišnji Program zvanične statistike i njihova realizacija na godišnjem nivou, kroz Plan zvanične statistike u partnerstvu sa proizvođačima zvanične statistike; Organizovati donatorske sastanake u cilju stvaranja mogućnosti za učešćem partnera u finansiranju statističkih aktivnosti kroz donacije ili druge oblike finansiranja; Promovisanje statističke pismenosti putem: (i) organizovanih javnih diskusija, seminara i konferencija (ii) uvođenje programa obuka u saradnji sa akademijom, civilnim društvom, privatnim sektorom i drugim zainteresovanim stranama (iii) organizovanje tematskih radionica sa glavnim korisnicima u cilju pružanja informacija u interaktivnom i lako razumljivom načinu; Organizovanje konsultativnih seminara sa medijima kao glavnog partnera u procesu diseminacije rezultata zvanične statistike; Uspostavljanje formalnih partnerstava u cilju razvijanja statističke zajednice; Redovno sprovođenje Istraživanja o zadovoljstvu korisnika uz detaljnu analizu dobijenih rezultata istraživanja, kao i monitoring relevantnosti i korisnosti postojec ih rezultata zvanične statistike. 2

2. EDUKACIJA STATISTIČARA KAO NAUČNIKA KOJI RADE SA PODACIMA Izrada Startegije upravljanja ljudskim resursima; Edukacija kadra u procesu prikupljanja, obrade i diseminacije rezultata zvanične statistike, sa posebnim akcentom na modernizaciju procesa i upravljanje kvalitetom; Edukacija nove generacije naučnika koji rade sa podacima shodno EU licenciranom magistarskom programu (European Master of official statistics EMOS) i doktorskim studijama u oblasti zvanične statistike; Edukacija menadžera za upravljanje statističkim procesima shodno Kodeksu prakse evropske statistike; Povećanje učešća Zavoda za statistiku u međunarodnim radnim grupama na temu modernizacija statističkih procesa i Big Data; Redovno sprovođenje Istraživanja o zadovoljstvu zaposlenih. 3. DALJE USAGLAŠAVANJE I INOVIRANJE ZVANIČNE STATISTIKE SA MEĐUNARODNIM STANDARDIMA/PREPORUKAMA Usklađivanje metodologija statističkih istraživanja sa relevantnim metodološkim okvirom i konceptom kvaliteta EU; Proizvodnja indikatora održivog razvoja za potrebne globalnog izvještavanja (UN), kao i za potrebe regionalnog izvještavanja EU i UNECE regiona; Razvoj zvanične statistike u skladu sa drugim relevantnim međunarodnim standardima; Uspostavljanje MMF specijalnog sistema diseminacije podataka. 4. KREIRANJE NOVIH IZVORA PODATAKA ZA PROIZVODNJU ZVANIČNE STATISTIKE Izvršiti analizu i izmjenu zakonodavnog okvira Crne Gore u cilju korišćenja podataka koje su u posjedu privatnih kompanija i organa državne uprave za potrebe zvanične statistike; Povećavati broj admnistrativnih izvora podataka u proizvodnji rezultata zvanične statistike; Razvijati nove metode u prikupljanju podataka; Razvijati i testirati nove izvore podataka u proizvodnji zvanične statistike; Implementirati pilot projekte sa novim izvorima podataka i metodama prikupljanja podataka; Razvijati nove metode za pristup novim izvorima podataka u cilju procjene njihovog kvaliteta u skladu sa principima Kodeksa prakse zvanične statistike; 3

5. DALJA IMPLEMENTACIJA KODEKSA KVALITETA ZVANIČNE STATISTIKE Uvođenje i primjena Generičkog modela statističkog poslovnog procesa (GSBPM) koji služi za opisivanje i dokumentovanje svakog statističkog istraživanja na standardizovan i usklađen način; Dalje unaprjeđenje modela upravljanja kvaliteta Total Quality management (TQM); Uvesti praksu samoocjenjivanja i interne revizije kvaliteta rezultata zvanične statistike shodno EU praksi i preporukama EU revizija (Peer Review); Obezbjeđenje zaštite podataka primjenom Opšte regulative o zaštiti podataka o ličnosti (General data Protection Regulation GDPR). 6. RAZVOJ IT INTEGRISANOG SISTEMA ZA PRIKUPLJANJE, OBRADU, OBJAVLJIVANJE I DOKUMENTOVANJE REZULTATA ZVANIČNE STATISTIKE Razvoj IT integrisanog sistema koji prati poslovni proces GSBPM modela na nivou statističkog sistema Crne Gore; Razvijen IT sistem elektronskog arhiviranja i dokumentovanja; Integracija statističkih podataka između domenskih statistika u Zavodu za statistiku; Integracija administrativnih izvora podataka; Integracija podataka između zvaničnih proizvođača statistike; Razvoj sistema za prenos podataka i metapodataka EUROSTAT-u na nivou statističkog sistema Crne Gore; Razvoj diseminacione baze podataka za open data na nivou statističkog sistema Crne Gore. 7. RAZVOJ DISEMINACIJE I KOMUNIKACIJE PODATAKA U SKLADU SA POTREBAMA DIGITALNOG DRUŠTVA Uspostavljanje dinamičkog zvaničnog sajta Zavoda za statistiku; Redizajniranje diseminacione baze podataka; Implementiranje alata podrške korisnicima User support; Diseminacija rezultata zvanične statistike, kroz animacije, interaktivne alatke, aplikacije, napredniju vizualizaciju, vidljivost na društvenim mrežama; Organizovanje foruma aktivnih korisnika rezultata zvanične statistike; Promovisanje zvanične statistike kao brenda; Uspostavljanje organizacione jedinice za odnose sa korisnicima/javnošću. 4

SEKTORSKI CILJEVI 1. DEMOGRAFIJA I SOCIJALNE STATISTIKE Proizvodnja podataka o stanovništvu, njegovom prirodnom i mehaničkom kretanju, uslovima života, korišćenju savremenih tehnologija, cjeloživotnom učenju, korišćenju vremena (što je u nadležnosti Sektora za demografiju i socijalne statistike) je neophodna kako bi se kreirala slika o stanju društva u Crnoj Gori i kreirale politike za praćenje i razvoj poboljšanja kvaliteta života građana Crne Gore. Zbog sve dinamičnijeg načina života i kretanja stanovništva neophodno je kontinuirano raditi na unaprjeđenju metodologija i metoda u društvenim statistikama, kako u cilju usaglašavanja sa relavantnim regulativama Evropske Unije, tako i u cilju povećanja kvaliteta zvanične statistike i pravovremenosti proizvodnje podataka. Pregled najvažnijih razvojnih prioriteta na području društvenih statistika 1. Uspostaviti proizvodnju podataka za Popis stanovništva 2020. godine iz administrativnih izvora: Obezbijediti pristup podacima sa identifikatorima iz svih registara u Crnoj Gori; Uspostaviti povezanost među administrativnim registrima; Raditi na uspostavljanju baze podataka domaćinstava; Realizovati pilot Popisa koristeći tradicionalni metod prikupljanja podataka; Upoređivanje metodologije i podataka proizvedenih tradicionalnom metodom i iz administrativnih izvora. 2. Jačanje kapaciteta u cilju veće iskorišćenosti već postojećih podataka: Integracija administrativnih izvora i anketnih istraživanja; Analiza neodaziva; Analiza metoda koje se koriste u prikupljanju podataka; Edukacija i razvoj ljudskih kapaciteta kroz obuke za sofisticirane analize podataka i poređenje i povezivanje podataka iz različitih izvora. 3. Kontinuirano unaprjeđenje metodologija i kvaliteta istraživanja sa područja društvenih i demografskih statistika, u skladu sa preporukama EUROSTAT-a: Međunarodne migracije (boravišne dozvole, nelagalne migracije, statistika azila, imigracije, emigracije); Statistika o slobodnim radnim mjestima; Statistika obrazovanja; Statistika kriminaliteta; Statistika kulture; Anketa o potrošnji domaćinstava. 5

2. EKONOMSKE STATISTIKE Osnovni cilj postojanja statistike nacionalnih računa je uvid u stanje i kretanje performansi ekonomije, omogućavajući mjerenje nivoa ekonomskog razvoja zemlje i stope ekonomskog rasta. Podaci nacionalnih računa omogućavaju izradu indikatora koji se koriste za makroekonomske analize kao i za realno planiranje i uspješno realizovanje ekonomske politike. Tokom perioda 2019-2023. godine nastaviće se sprovođenje aktivnosti sa ciljem dalje harmonizacije statistike Nacionalnih računa Crne Gore sa standardima Evropske Unije. Kontinuirano će se raditi na poboljšanju obuhvata i kvaliteta administrativnih izvora podataka kako bi se poboljšala konzistentnost i obezbijedila doslednija primjena međunarodne metodologije Evropskog sistema nacionalnih i regionalnih računa (ESA 2010), kao i svih pratećih podzakonskih akata i uredbi koje se vežu za implementaciju Regulative (EU) 549/2013. Pregled najvažnijih razvojnih prioriteta na području ekonomskih statistika 1. Kontinuirana primjena ESA 2010 metodologije: Razvijanje administrativnih izvora podataka uz obezbjeđivanje optimalnih administrativnih kapaciteta za potrebe kontinuiranog definisanja i razvrstavanja institucionalnih jedinica po institucionalnim sektorima u cilju izrade sektorskih nefinansijskih računa, a kojima će se obezbijediti podaci o stanju i tokovima ekonomskih aktivnosti u svim sektorima; Dalje usaglašavanje Bruto nacionalnog dohotka praćeno iscrpnijim obuhvatom bruto domaćeg proizvoda i unaprjeđenjima postignutim u statistici platnog bilansa; Ažuriranje GNI inventory dokumenta koji opisuje izvore i metode korišćene za obračun nefinansijskih nacionalnih računa; Uvođenje preostalog, trećeg metoda obračuna Bruto domaćeg proizvoda po prihodnoj metodi koji će omogućiti sagledavanje strukture Bruto domaćeg proizvoda sa aspekta distribucije dohotka. 2. Formiranje integrisanog sistema za kompilaciju tabela ponude i upotrebe u formi matričnog prikaza proizvodnog procesa ekonomije po proizvodima i djelatnostima: Dalji razvoj tabela ponude i upotrebe koje omogućavaju detaljnu analizu proizvodnje i upotrebe proizvoda i usluga. Tabele ponude pružaju informacije o izvorima ponude proizvoda u jednoj ekonomiji, a s druge strane tabele upotrebe pružaju informacije o izvorima gdje se proizvodi i ostali primarni faktori proizvodnje troše; Realizacija istraživanja o strukturi prihoda i intermedijalne potrošnje po djelatnostima. 6

3. Dalje unaprjeđenje obračuna kvartalnog BDP-a uvođenjem novih metoda obračuna praćenih razvojem neophodnih izvora podataka: Kontinuirani razvoj postojećih i uvođenje novih izvora podataka za obračun kvartalnog bruto domaćeg proizvoda po potrošnoj metodi; Uvođenje obračuna bruto domaćeg proizvoda po proizvodnoj metodi u kvartalnoj dinamici; Uspostavljanje modela za desezoniranje vremenske serije kvartalnog bruto domaćeg proizvoda; Razvijanje tehnika za ulančavanje mjera obima kvartalnog bruto domaćeg proizvoda. 4. Jačanje saradnje između institucija koje u djelokrugu svog rada, prikupljaju i objavljuju makroekonomske statistike u primjeni ESA 2010 metodologije: 1. Unaprjeđenje kvaliteta statistike nacionalnih računa sektora opšte države i sa njom povezanih statistika primjenom međunarodnih smjernica korišćenjem metodologije Evropskog sistema nacionalnih i regionalnih računa (ESA 2010), kao i svih pratećih podzakonskih akata i uredbi koje se vežu za implementaciju Regulative (EU) 549/2013 (Ministarstvo finansija); 2. Nastavak primjene ESA 2010 metodologije u statistici javnog duga i deficita (Ministarstvo finansija); 3. Priprema podataka i tabela za izvještavanje prema zahtjevima Postupka u slučaju prekomjemog deficita (EDP) (Ministarstvo finansija); 4. Dalje unaprjeđenje statistike platnog bilansa u skladu sa smjernicama iz šestog izdanja MMFovog priručnika za sastavljanje statistike platnog bilansa i neto investicione pozicije (Centralna banka Crne Gore); 5. Razvoj statistike godišnjih finansijskih računa u skladu sa ESA 2010 (Centralna banka Crne Gore). Pregled najvažnijih razvojnih prioriteta u oblasti robne razmjene: 1. Razvoj statistike robne razmjene Crne Gore sa inostranstvom sa stanovišta privrednih subjekata koja direktno učestvuju u robnoj razmjeni, prema karakteristikama preduzeća; 2. Dalje unaprjeđenje statistike robne razmjene Crne Gore sa inostranstvom sa stanovišta privrednih subjekata koja direktno učestvuju u robnoj razmjeni, izražena u fakturnoj vrijednosti odnosno vrijednosti u valuti; 3. Unaprjeđenje formata za prenos podataka spoljnotrgovinske robne razmjene, DOC MET 400. 7

Pregled najvažnijih razvojnih prioriteta u oblasti statistike cijena: 1. Dalja harmonizacija statistike cijena sa međunarodnim standardima; 2. Kontinuirano unaprjeđivanje kvaliteta podataka, praćenje istog u vidu redovne izrade izvještaja o kvalitetu i referentnih metapodataka; 3. Unaprjeđenje metodologije prikupljanja podataka, testiranje novog načina prikupljanja podataka (tableti, scanner podaci); 4. Razvoj i poboljšanje administrativnih izvora podataka za potrebe indeksa cijena stambenih objekata (HPI); 5. Automatizacija obračuna indeksa potrošačkih cijena/harmonizovanog indeksa potrošačkih cijena. 8

3. SEKTORSKE STATISTIKE Statistika poljoprivrede, šumarstva i ribarstva Statistika poljoprivrede obuhvata: statistiku biljne proizvodnje, statistiku stoke, mesa i jaja; statistiku mlijeka i mliječnih proizvoda; strukturalnu statistiku; agromonetarnu statistiku; statistiku ribarstva; statistiku organske proizvodnje kao i agroekološku statistiku. Sastavni dio statistika poljoprivrede je i agromonetarna statistika, koja obuhvata ekonomske račune u poljoprivredi i cijene. Ekonomski računi u poljoprivredi sastoje se od niza međusobno povezanih računa: proizvodni račun, račun stvaranja dohotka, račun preduzetničkog dohotka i kapitalni račun. Predstavljaju satelitske račune Evropskog sistema integrisanih ekonomskih računa (ESA) čija je glavna svrha izrada analiza poljoprivrednog proizvodnog procesa i ostvarenog dohotka u poljoprivredi. Osnovni zakonski okvir ekonomskih računa u poljoprivredi je Uredba (ES) 138/2004 Evropskog parlamenta i Savjeta od 5. decembra 2003. godine. Cijene u poljoprivredi obuhvataju apsolutne cijene na mjesečnom, kvartalnom i godišnjem nivou, indekse cijena i cijene zemljišta i zemljišne rente. Pravni osnov za uspostavljanje sistema apsolutnih cijena i indeksa cijena je Priručnik za cijene u poljoprivredi od marta 2008. godine. Apsolutne cijene i indeksi cijena u poljoprivredi imaju veoma važnu ulogu u uspostavljanju sistema ekonomskih računa u poljoprivredi u skladu sa standardima i zahtjevima Evropske unije. Cijene zemljišta i zemljišne rente prikazuju vrijednost prodaje i zakupa zemljišta, na jednom hektaru poljoprivrednog zemljišta u referentnom periodu (kalendarska godina) u skladu sa zajedničkom metodologijom Evropske unije. Sistem ekonomskih računa i cijena u poljoprivredi treba da obezbijedi informacionu osnovu za planiranje, donošenje odluka i procjenu efekta mjera poljoprivredne politike zemlje. Okosnica statistike poljoprivrede je Popis poljoprivrede koji se sprovodi svake desete godine. U usvojenoj Strategiji Evropske unije za statistiku poljoprivrede 2020. i šire 1 navodi se da poljoprivredna statistika ima za cilj da proizvodi podatke o poljoprivredi koji na efikasan način sa podnošljivim opterećenjem treba da zadovoljavaju sadašnje i buduće korisnike. Strategija za poljoprivrednu statistiku 2020. i šire, pruža dva nova zakonska okvira: Uredba za Integrisanu statistiku poljoprivrednih gazdinstava (Integrated Farm Statistics IFS), i Uredba o statistici poljoprivrednih proizvoda (Statistics on Agricultural Input/Output SAIO). Okvirni propisi sadržaće elemente kao što su periodičnost, obuhvat, preciznost i zahtjeve kvaliteta, dok će tehnički elementi kao što su opis i definicije varijabli biti obuhvaćeni odgovarajućim implementacionim aktima. Pregled najvažnijih razvojnih prioriteta u oblasti poljoprivrede i ribarstva: 1 Strategy for agricultural statistics for 2020 and beyond http://ec.europa.eu/eurostat/documents/749240/749310/strategy+on+agricultural+statistics_final/fed9adb7-00b6-45c5-bf2c-2d7dcf5a6dd9 9

1. Nastavak harmonizacije sa međunarodnim standardima i EU zakonodavstvom u oblasti poljoprivrede: Usaglašavanje nacionalnog zakonodavnog okvira u oblasti statistike poljoprivrede sa novim zakonodavstvom Evropske unije. Najvažnije je razviti novi zakonodavni okvir za istraživanja poljoprivrednih gazdinstava u budućnosti, počevši sa Popisom poljoprivrede 2020. godine i predviđenih istraživanja (moduli i sateliti) u 2020. i 2023. godini. U navedenom periodu, će raditi na implementaciji drugog zakonodavnog okvira o statistici poljoprivrednih proizvoda i predviđenih istraživanja u godinama između 2019. i 2023. kao i na modernizaciji metoda prikupljanja podataka. Sprovođenje Popisa poljoprivrede - Prioritetan cilj je sprovođenje Popisa poljoprivrede čiji podaci igraju ključnu ulogu u projektovanju, implementaciji, monitoringu i evaluaciji Zajedničke poljoprivredne politike EU (Common agriculture policy - CAP), kao i nacionalne poljoprivredne politike i okosnica su poljoprivrednog statističkog sistema. Kontinuirano praćenje kvaliteta, kao i detaljna izrada i pregled ključnih statističkih rezultata u svim podoblastima statistike poljoprivrede nastaviće se i u ovom periodu. 2. Veće korišćenje administrativnih podataka, registara i baza podataka u statističke svrhe: Omogućiti bolju upotrebu administrativnih podataka i podataka prikupljenih od drugih administrativnih izvora. Poboljšanje statističkog potencijala administrativnih podataka u oblastima statistike ribarstva, agroekološke statistike (statistika pesticida) i statistike klanja u klanicama, shodno potpisanom Sporazumu o saradnji sa organom državne uprave nadležnim za poslove poljoprivrede, kao i usklađivanje definicija sa istim; Povezivanje sa postojećim administrativnim bazama podataka i registrima u cilju ažuriranja podataka u Statističkom registru poljoprivrednih gazdinstava (SRPG); Primjena modernih informaciono-komunikacionih rješenja u prosecu ažuriranja registra; Usklađivanje, integracija i koordinacija sa drugim statističkim oblastima posebno u odnosu na statistiku životne sredine. 3. Uvođenje novih metoda prikupljanja podataka Uvođenje novih metoda u prikupljanju podataka putem web aplikacije i korišćenje CATI metode u oblasti statistike poljoprivrede. 10

Pregled najvažnijih razvojnih prioriteta u oblasti šumarstva: Statistika šumarstva obezbjeđuje podatke o podizanju i gajenju šuma, o promjenama u površini šuma, o iskorišćavanju državnih i privatnih šuma, o štetama u privatnim i državnim šumama, o građevinskim objektima, saobraćajnicama i mehanizaciji u šumarstvu kao i o podacima o lovstvu. 1. Veće korišćenje administrativnih izvora podataka u cilju povećanja kvaliteta i jačanje uloge Zavoda za statistiku u kreiranju administrativnih izvora podataka; 2. Razvoj ekonomskog računa u šumarstvu u skladu sa EU zahtjevima; 3. Početak razvoja šumarskih računa; 4. Kontinuirano unaprjeđivanje kvaliteta podataka i praćenje kroz izradu i dostavljanje izvještaja o kvalitetu; 5. Unaprjeđenje metodologije prikupljanja podataka, testiranje novog načina prikupljanja podataka (CAPI, CAWI metodom). Pregled najvažnijih razvojnih prioriteta u oblasti agromonetarne statistike: 1. Dalja harmonizacija agromonetarne statistike sa nacionalnim i međunarodnim standardima; 2. Kontinuirano unaprjeđivanje kvaliteta podataka i praćenje kroz izradu i dostavljanje izvještaja o kvalitetu; 3. Unaprjeđenje metodologije prikupljanja podataka, testiranje novog načina prikupljanja podataka (CAWI metodom). Poslovne statistike Pregled najvažnijih razvojnih prioriteta u oblasti poslovnih statistika 1. Usklađivanje novog Evropskog zakonodavnog okvira sa crnogorskim sistemom zvanične statistike koji se odnosi na poslovne statistike, FRIBS (Framework regulation integrating business statistics); 2. Veće korišćenje administrativnih izvora podataka u cilju povećanja kvaliteta i jačanja uloge Zavoda za statistiku u kreiranju administrativnih izvora podataka; 3. Uvođenje novih metoda za prikupljanje podataka preko internet aplikacija; 4. Kontinuirani rad na poboljšanju kvaliteta istraživanja u skladu sa Kodeksom prakse Evropske statistike (metadata i izvještaji o kvalitetu); 5. Razvijanje administrativnih izvora podataka uz obezbjeđivanje optimalnih administrativnih kapaciteta za potrebe harmonizacije strukturne biznis statistike i statistike stranih filijala; 6. Kalendarsko i sezonsko prilagođavanje kratkoročnih poslovnih statistika; 7. Uvođenje nedostajućih istraživanja u cilju usklađivanja sa EU zahtjevima. 11

Pregled najvažnijih razvojnih prioriteta u oblasti energetike: 1. Potpuno usklađivanje kratkoročne energetske statistike; 2. Realizacija istraživanja o potrošnji energenata u sektoru domaćinstva u Crnoj Gori; 3. Realizacija istraživanja o potrošnji energenata u sektoru usluga u Crnoj Gori. Pregled najvažnijih razvojnih prioriteta u oblasti statistike saobraćaja 1. Dalja harmonizacija statistike saobraćaja u skladu sa međunarodnim standardima; 2. Veće korišćenje administrativnih izvora u cilju smanjenja troškova i smanjenja opterećenosti izvještajnih jedinica; 3. Uvođenje novih metoda u prikupljanju podataka, prelazak sa tradicionalnih metoda na savremene metode prikupljanja podataka preko internet aplikacija tamo gdje postoji mogućnost; 4. Uvođenje detaljnog sistema izvještavanja u pomorskom saobraćaju; 5. Realizacija istraživanja o mobilnosti putnika i prometu automobila. Pregled najvažnijih razvojnih prioriteta u oblasti statistike turizma 1. Kontinuirani rad na razvoju i harmonizaciji statistike turizma s evropskim zakonodavstvom; 2. Kontinuirani rad na analizi i unaprjeđenju kvaliteta administrativnih izvora podataka za praćenje turističkog prometa; 3. Unaprjeđenje saradnje sa institucijama koje su izvor registara iz oblasti turizma; 4. Analiza mogućnosti korištenja administrativnih izvora podataka za statističko praćenje nautičkog i kruzing turizma; 5. Dalja unaprjeđenja načina prikupljanja podataka u cilju veće primjene savremenih metoda prikupljanja podataka preko internet aplikacija (dolasci i noćenja turista). 12

4. ŽIVOTNA SREDINA I VIŠEDOMENSKA STATISTIKA Statistika životne sredine Statistika životne sredine je višedomenska oblast u okviru koje se publikuju podaci iz oblasti statistike voda i statistike otpada. Cilj statistike otpada je obezbjeđivanje harmonizovanih podataka o otpadu u cilju praćenja implementacije EU politike zaštite životne sredine u oblasti otpada. Osnovni zakonski okvir u statistici otpada je Regulativa 2150/2002 Evropskog parlamenta i Savjeta čiji je cilj prikupljanje uporedivih i usklađenih podataka o otpadu. Statistika voda obezbijeđuje osnovne podatke o vodnim resursima. Istraživanjima iz oblasti statistike voda prikupljuju se, obrađuju i objavljuju podaci o količinama zahvaćenih, korišćenih i otpadnih voda u industriji, količinama voda koje se koriste za navodnjavanje u poljoprivredi, snabdijevanje pitkom vodom u naseljima, količinama ispuštenih otpadnih voda, uređajima za prečišćavanje otpadnih voda i kanalizacionoj mreži. Pregled najvažnijih razvojnih prioriteta u oblasti statistike životne sredine: 1. Dalja harmonizacija statistike otpada sa nacionalnim i međunarodnim standardima; 2. Dalja harmonizacija statistike otpada sa različitim vrstama tretiranja otpada; 3. Početak razvoja pojedinačnih vrsta otpada: otpad od hrane i sekundarni otpad (razvoj metodologije); 4. Veće korišćenje administrativnih izvora podataka u cilju povećanja kvaliteta i jačanje uloge Zavoda za statistiku u kreiranju administrativnih izvora podataka; 5. Razvoj dva monetarna računa u životnoj sredini (poreski račun i račun dobara i usluga u životnoj sredini); 6. Usklađivanje statistike voda sa nacionalnim zahtjevima i harmonizacija sa EU zahtjevima. 13

PREGLED OČEKIVANIH REZULTATA ZVANIČNE STATISTIKE PO OBLASTIMA, PODACI O NJIHOVOJ PERIODIČNOSTI I STEPENU USAGLAŠENOSTI SA MEĐUNARODNIM STANDARDIMA 14

Oblast: 11 1.1. Stanovništvo 88 Statistika rođenih Statistika rođenih ima za cilj da proizvede podatke o demografskim karakteristikama živorođenog djeteta, kao i demografskim i socioekonomskim karakteristikama roditelja. Dobijeni podaci potrebni su za analizu prirodnog kretanja stanovništva na nivou Crne Gore i opština. Podaci predstavljaju osnov i za izračunavanje niza analitičkih demografskih indikatora koji se koriste u svrhu izrade analiza bilo sadašnje ili buduće strukture populacije. Ministarstvo unutrašnjih poslova, Opština Preporuke UN za proizvodnju vitalne statistike, Regulativa EU 1260/2013 Nepotpuna usklađenost definicija iz Matičnog registra rođenih i Statistike rođenih. 89 Statistika umrlih Statistika umrlih ima za cilj da proizvede podatke o demografskim i socioekonomskim karakteristikama umrlih lica. Na osnovu ovih podataka omogućuje se praćenje i proučavanje ukupnog mortaliteta stanovništva. Dobijeni podaci potrebni su za analizu prirodnog kretanja stanovništva na nivou Crne Gore i opština. Podaci predstavljaju osnov i za izračunavanje niza analitičkih demografskih indikatora koji se koriste u svrhu izrade analiza bilo sadašnje ili buduće strukture populacije Ministarstvo unutrašnjih poslova, Opština Preporuke UN za proizvodnju vitalne statistike, Regulativa EU 1260/2013 Nepotpuna usklađenost definicija iz Matičnog registra umrlih i Statistike umrlih. 15

90 Statistika sklopljenih brakova Statistika sklopljenih brakova ima za cilj proizvodnju podataka koji omogućavaju osnovne demografske analize stanovništva na nivou Crne Gore ili opština. Istraživanjem se prikupljaju podaci o braku, kao i osnovni demografski, obrazovni i ekonomski podaci o licima koja stupaju u brak. Podaci predstavljaju osnov za izračunavanje niza analitičkih demografskih indikatora koji se koriste u svrhu izrade analiza bilo sadašnje ili buduće strukture populacije., Opština Preporuke UN za proizvodnju vitalne statistike Ne očekuju se problemi pri sprovođenju ovog statističkog istraživanja. 91 Statistika razvedenih brakova Statistika razvedenih brakova ima za cilj proizvodnju podataka koji omogućavaju osnovne demografske analize stanovništva na nivou Crne Gore ili opština. Istraživanjem se prikupljaju podaci o braku, osnovni demografski, obrazovni i ekonomski podaci o licima koja se razvode kao i podaci o njihovoj djeci. Podaci predstavljaju osnov za izračunavanje niza analitičkih demografskih indikatora koji se koriste u svrhu izrade analiza bilo sadašnje ili buduće strukture populacije. Pravosudni informacioni sistem - PRIS, Opština Preporuke UN za proizvodnju vitalne statistike Ne očekuju se problemi pri sprovođenju ovog statističkog istraživanja. 16

92 Procjena stanovništva Procjene stanovništva omogućavaju proizvodnju podataka o promjeni broja stanovnika u toku jedne godine, čime se obezbjeđuje godišnji broj stanovnika po polu i starosti, a distribuiran po opštinama. Ovi podaci su neophodan input za izračunavanje osnovnih demografskih indikatora. Ministarstvo unutrašnjih poslova, Opština Preporuke UN za proizvodnju vitalne statistike, Regulativa EU 1260/2013 Uključivanje međunarodnih migracija u izradu procjena stanovništva. 93 Osnovni demografski pokazatelji Osnovni demografski indikatori prikazuju prirodno kretanje stanovništva preko stopa, indeksa i drugih pokazatelja. Najčešće korišćeni demografski indikatori su stopa živorođenih, stopa umrlih, stopa sklopljenih brakova, stopa razvedenih brakova, stopa umrle odojčadi, stopa smrtnosti djece ispod pet godina, vitalni indeks, stopa rasta/pada stanovništva, ukupna stopa fertiliteta, opšte i sprecifične stope fertiliteta, specifične stope mortaliteta, koeficijent starosti, indeks starenja, prosječna starost pri sklapanju prvog braka (muškarca, žene) i drugi. Podaci se koriste u svrhu izrade analiza bilo sadašnje ili buduće strukture populacije., Opština Preporuke UN za proizvodnju vitalne statistike, Regulativa EU 1260/2013 Nemogućnost izrade novih indikatora zbog nedostatka administrativnih kapaciteta. 17

94 Statistika unutrašnjih migracija Neusklađena Statistika unutrašnjih migracija prati kretanje stanovnika unutar Crne Gore. Podaci koji se proizvode odnose se na polnu i starosnu strukturu migranata. Osim ovih podataka prate se još i bračno stanje, mjesto rođenja, obrazovanje kao i prethodno/sljedeće prebivalište migranata. Ovi podaci se koriste za izradu analiza mehaničkog kretanja stanovnika, kao i za izračunavanje procijenjenog broja stanovnika na nivou opština. Podaci se prikupljaju iz Registra prebivališta koji vodi Ministarstvo unutrašnjih poslova. Ministarstvo unutrašnjih poslova, Opština Nacionalna metodologija statistike unutrašnjih migracija Ažurnost građana Crne Gore u prijavama stvarnog preseljenja. 96 Statistika sticanja i gubitka državljanstva Neusklađena Statistika sticanja i gubitka državljanstva proizvodi podatke o licima koja su stekla crnogorsko državljanstvo prema njihovom prethodnom državljanstvu, polu i starosti kao i o licima koja su izgubila crnogorsko državljanstvo prema novom državljanstvu koje su stekli i polu. Podaci se prikupljaju iz Registra crnogorskih državljana koji vodi Ministarstvo unutrašnjih poslova. Ministarstvo unutrašnjih poslova 2019 (probno), 2020, 2021, 2022, 2023 Regulative 862/2007, 351/2010 Prema Regulativi 862/2007 podaci se odnose na lica koja su stekla/izgubila crnogorsko državljanstvo a imaju uobičajeno boraviste u Crnoj Gori. Administrativni izvor ne raspolaže podatkom koji omogućava izvođenje definicje uobičajenog mjesta boravka prema regulativi. Istraživanje je probno i Godišnjim planom zvanične statistike će biti definisan prelazak u redovno istraživanje. 18

97 Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u 2021. godini Popisom stanovništva, domaćinstava i stanova u 2021. godini biće obezbijeđeni podaci o ukupnom broju i prostornom razmještaju osnovnih jedinica popisa (stanovnika, domaćinstava i stanova). Kako bismo pratili međunarodne preporuke neophodno je i upoznavanje sa istima. Prema dosadašnjoj praksi period 2014-2018. godina prepoznat je kao period izrade preporuka i instrumenata za popis. Navedeni instrumenti se po pravilu testiraju 2019. godine. Pored periodike koja je prepoznatljiva kao desetogodišnja, ostali elementi - izvor podataka, rokovi za prikupljanje i objavu podataka i metod istraživanja biće prepoznati kada se utvrdi metod popisa. Ministarstvo unutrašnjih poslova, Poreska uprava, Fond penzijskog i invalidskog osiguranja, Fond zdravstva, Baza Ministratva prosvjete, MEIS i drugi administrativni izvori Desetogodišnja, Opština, Naselje 2021 Preporuke UNECE za popis stanovništva i stanovanja za rundu popisa 2020, Okvirna regulativa EU 763/2008, Implementacione regulative 2017/543, 2017/712, 2017/881 144 U zavisnosti od metode prikupljanja podataka popisa prepoznate su različite grupe problema: U slučaju sprovođenja registarskog popisa kao glavni prepoznati preduslovi definisani Zaključkom Vlade su: izrada adresnog registra i pristup individualnim podacima sa identifikatorom registara koji su vlasništvu Ministarstava i drugih organa državne uprave. Statistika nelegalnih migracija Neusklađena Statistika nelegalnih migracija proizvodi podatke o licima koja su odbijena na kopnenoj, morskoj i vazdušnoj granici Crne Gore prema državljanstvu i osnovama za odbijanje; o licima koja su ilegalno prisutna na teritoriji Crne Gore prema državljanstvu, starosti i polu i o licima koja moraju da napuste Crne Goru. Ministarstvo unutrašnjih poslova 2019 (probno), 2020 (probno), 2021, 2022, 2023 Regulative 862/2007, 351/2010 Usklađivanje nacionalnog zakonodavstva sa EU Regulativama kako bi administrativni izvor stekao uslove za proizvodnju traženih podataka. 19