časopis br. 18,19,20. MONTENEGRIN SPORT ACADEMY, Sport Mont Doc. dr Ži vo rad Mar ković, Pe da go ški fa kul tet u Ja go di ni, Sr bi ja Prof. dr Dra go ljub Vi šnjić, Fa kultet sporta i fi zičkog vaspitanja, Beograd Prof. dr Dragan Martinović, Učiteljski fakultet, Beograd UTICAJ DVA MODELA PLANIRANJA NASTAVE FIZIČKOG VASPITANJA NA SPORTSKO-TEHNIČKO ZNANJE UČENICA SREDNJEŠKOLSKOG UZRASTA UVOD U programima fi zičkog vaspitanja, u zavisnosti od uzrasta, prisutan je veliki broj sportsko-tehničkih znanja. Sva ki učenik kroz redovnu nastavu fi zičkog vaspitanja treba da sa vla da mi ni mum obra zov nih zah te va. Sport sko-teh nič ka zna nja su po ve za na i uslovljena prvim te matskim područjem - razvijanje fi zičkih sposobnosti. Veliki značaj sportsko-tehničkog znanja je i u to me da se od re đe ne ve šti ne i ve žbe ne mo gu na u čiti razvijanjem samo fi zičkih sposobnosti, ako se ne poseduje sportsko-tehnička pripremljenost. Tehnika izvođenja vežbi usloviće efekte koje vežba izaziva na organizam učenika. Sportsko-tehnič ko znanje predstavlja sredstvo pomoću kojeg se realizuju ciljevi i zadaci fi zičkog vaspitanja. Veliki broj istraživanja ukazuje na pozitivne efekte različitih modela planiranja i realizacije nastavnih sadržaja nastave fi zičkog vaspitanja. /2, 3, 4 и 5/. Zna čajan uticaj rukometa na antropometrijske karakteristike, motoričke sposobnosti i sportsko-tehnička znanja ispoljio se u istraživanjima Simića /6/ i Mak si mo vi ća /1/. U ovom istraživanju sportsko-tehničko znanje procenjeno je elementima: atletike, ve žba ma na spra va ma i tlu i iz bor nim spor tom (ru kometom). PREDMET I CILJ ISTRAŽIVANJA Predmet istraživanja su predstavljali elementi sportsko-tehničkog znanja predvi đeni planom i programom nastave fi zičkog vaspitanja za prvi razred srednje škole. Cilj is tra ži vanja je bio da se utvr di even tu al na raz li ka iz me đu kontinuiranog i kon cen tri sa nog mo de la pla niranja i realizacije programskih sadržaja nastave fi zičkog vaspitanja u odnosu na sportsko-tehničko znanje uče ni ca. METODOLOGIJA ISTRAŽIVANJA Istraživanje je realizovano u Poljoprivredno-veterinarskoj školi sa domom učenika «Svilajnac» u Svilajncu i u Srednjoj školi «Svilajnac» u Svilajncu. Eksperimentalni i kontrolni tretman rea li zo van je u tra ja nju od 70 škol skih časova. Eks pe ri men tal na gru pa is pi ta ni ca ra di la je, po si ste mu - je dan čas izbornog sporta sa lop tom (ru ko met), je dan čas atle ti ke ili gim na sti ke. To kom čitave školske godine bio je sta lan po zi ti van uti caj sport ske igre (ru ko met), ko ji ni je pre sta jao za vr šet kom da tog ciklusa. Kontrolna grupa is pi ta ni ca ra di la je po stan dard nom planu nastave fi zičkog vaspitanja (nastavni sadrža ji iz zva ničnog programa fi zičkog vaspitanja, po ciklusima). 270
CRNOGORSKA SPORTSKA AKADEMIJA, Sport Mont časopis br. 18,19,20. Uzorak ispitanica Istraživanjem - eksperimentalnim tretmanom su obuhvaćene 92 ispitanice podeljene u dva posebna subuzorka - prema kriterijumu realizacije programskih sadržaja nastave fi zičkog vaspitanja: eksperimentalna grupa sa 50 i kontrolna grupa sa 42 ispitanice prvog razreda srednje ško le. Uzorak varijabli Uzorak varijabli su či ni li ele men ti sport sko-teh ničkog znanja predviđeni planom i programom nastave fi zičkog vaspitanja za prvi razred srednje škole. Za procenu nivoa usvojenosti sportsko-tehničkog znanja iz atletike primenjene su tri, iz ve žbi na spra va ma i tlu tri i ru ko me ta če ti ri va ri jable. Procena je izražena numerički, skalom od jedan do pet, na osnovu ekspertnih procena visoko kvalifikovanih stručnjaka iz oblasti atletike, gimnastike i rukometa. Na inicijalnoj proceni jednostruka fin ta u ja ču stranu, imala je tri modaliteta ocena. Ni ski start i teh ni ka sprin ter skog tr čanja, bacanje kugle tehnikom O Brajen, skok u dalj ko račnom tehnikom, preskok zgrč ka, hva ta nje i do da va nje lop te, skok šut u vis i igra na dva go la, ima ju četiri modaliteta oce na, a pre met stran ce i va ga čeono, imaju pet modaliteta ocena. Na finalnoj proceni niski start i tehnika sprinterskog trča nja i va ga čeono imaju četiri modaliteta ocena. Ostale varijable imaju pet modaliteta ocena. Matematič ko-sta tistič ka ob ra da po da taka Po da ci do bi je ni em pi rij skim is tra ži va njem su ob ra đeni odgovarajućim matematičko-statistič kim po stup ci ma. Da bi te sti rali značajnost razlika ekspe ri mentalne i kontrolne grupe ispitanica u odnosu na sportsko-tehnič ka zna nja pri me nje na je: mul ti va ri jant na ana li za va ri jan se, Roj-ev test i dis kri mi na tiv na ana li za. REZULTATI ISTRAŽIVANJA Ana li za ko ja sle di tre ba da do ka že da li po sto ji ili ne po sto ji zna čajna razlika između eks pe ri mentalne i kontrolne grupe ispitanica na inicijalnoj i finalnoj proceni u odnosu na deset istraživanih varijabli. Tabela 1. Zna čaj nost razlika između eks pe ri men tal ne i kon trol ne gru pe is pi ta ni ca na inicijalnoj i fi nalnoj proceni u odnosu na procenu sportsko-tehničkog znanja Analiza n F p Manova - i 10 2.994.003 Diskriminativna - i 10 2.957.003 Manova - f 10 27.202.000 Diskriminativna - f 10 26.866.000 Mul ti va ri jant na ana li za va ri jan se uka zu je da iz me đu eksperimentalne i kontrolne grupe ispitanica na inicijalnoj i finalnoj proceni u odnosu na deset istraživanih varijabli sportsko-tehnič kog zna nja po sto ji sta ti stički značaj na raz li ka sa ni vo om sta ti stičke značaj no sti od p=.003 na ini ci jal noj i p=000 na finalnoj proceni. 271
časopis br. 18,19,20. MONTENEGRIN SPORT ACADEMY, Sport Mont Na osno vu dis kri mi na tiv ne ana li ze mo že mo sa si gur nošću kon sta to va ti sta ti stički zna čajnu razliku i jasno definisanu granicu između eksperimentalne i kontrolne grupe ispitanica na inicijalnoj i finalnoj proceni u odnosu na sportsko-tehnič ka zna nja sa ni voom statističke značaj no sti od p=.003 na ini ci jal noj i p=000 na finalnoj proceni. (tabela 1) Tabela 2. Zna čaj nost razlika između eks pe ri men tal ne i kon trol ne gru pe is pi ta ni ca na inicijalnoj i fi nalnoj proceni u odnosu na sportsko-tehničko znanje po varijablama Varijable χ R F p χ R F p Ni ski start i teh ni ka sprinterskog trčanja.092.092.758.386.387.420 18.810.000 Ba ca nje ku gle teh ni kom O Bra jen.099.100.881.350.446.498 29.073.000 Skok u dalj ko račnom tehnikom.102.103.942.334.495.570 42.300.000 Premet strance.206.210 4.078.046.461.520 32.622.000 Preskok zgrčka.274.285 7.772.007.446.498 29.029.000 Uzmak.363.389 15.719.000.492.465 41.269.000 Hvatanje i dodavanje lopte.347.369 13.907.000.597.744 109.066.000 Jednostruka fin ta u ja ču stra nu.209.214 4.224.043.629.810 167.403.000 Skok šut u vis.123.124 1.366.246.629.809 166.498.000 Igra na dva go la.014.014.017.897.583.718 93.900.000 Na osno vu re zul ta ta Roj-evog te sta konstatujemo statistički značajne razlike između eksperimentalne i kontrolne grupe ispitanica na inicijalnoj proceni u premetu strance sa nivoom statističke značajnosti od p=.046, u preskoku zgrčka sa nivoom statističke značajnosti od p=.007, u vagi čeono sa nivoom statističke značajnosti od p=.000, u hvatanju i dodavanju lopte sa nivoom statističke značajnosti od p=.000 i jednostrukoj fin ti u ja ču stranu sa nivoom statističke značaj no sti od p=.043. Uočene statistički značajne razlike u pet istraživanih varijabli sportsko-tehnič kog zna nja su u ko rist eks pe rimen tal ne gru pe is pi ta ni ca. Do bi je ne raz li ke su re zul tat usvo je no sti is tra ži va nih va ri ja bli u prethodnom školovanju. U ostalim varijablama između eksperimentalne i kontrolne grupe ne postoji statistički značajna razlika. Na finalnoj proceni konstatujemo statistički značajne razlike između eksperimentalne i kontrolne grupe ispitanica, u svih deset istraživanih varijabli sa nivoom statističke zna čaj no sti od p=.000. Sta ti stički značaj ne raz li ke su u ko rist eks pe ri men tal ne gru pe ispitanica i rezultat su eksperimentalnog tret ma na. (ta be la 2) Tabela 3. Koeficijenti diskriminativnosti između eksperimentalne i kontrolne grupe ispitanica na inicijalnoj i finalnoj proceni u odnosu na stanje sportsko-tehničkog znanja Va rij ble Ko e ficijenti diskriminativnosti Hva ta nje i do da va nje lop te - i.128 Vaga čeono - i.096 Skok šut u vis - f.578 Jednostruka fin ta u ja ču stra nu - f.352 272
CRNOGORSKA SPORTSKA AKADEMIJA, Sport Mont časopis br. 18,19,20. Koeficijenti diskriminativnosti u tabeli 3. upuću ju da je naj ve ća razlika između eksperimentalne i kontrolne grupe ispitanica na inicijalnoj proceni u hvatanju i dodava nju lop te sa ko e ficijentom diskriminativnosti od.128 i vagi čeono sa koeficijentom diskriminativnosti od.096. Na finalnoj proceni najveća razlika između eksperimentalne i kon tr ol ne gru pe je u skok šu tu u vis sa ko e ficijentom diskriminativnosti od.578 i jednostrukoj fin ti u ja ču stra nu sa ko e ficijentom diskriminativnosti od.352. Tabela 4. Ho mo ge nost eks pe ri men tal ne i kon trol ne gru pe is pi ta ni ca na ini ci jal noj i fi nalnoj proceni u odnosu na stanje sportsko-tehničkog znanja Grupe m/n % Eks pe ri men tal na - i 34/50 68.00 Kontrolna - i 35/42 83.33 Eks pe ri men tal na - f 47/50 94.00 Kontrolna - f 39/42 92.86 Na inicijalnoj proce ni na osno vu pro cen tu al nih vrednosti u tabeli 4. možemo konstatovati veću homogenost u kontrolnoj grupi ispitanica, u kojoj od 42 ispitanice 35 ima de finisane karakteristike svoje grupe i homogenost iznosi 83.33%. U eksperimentalnoj grupi 34 ispitanice imaju karakteristike svoje gru pe i ho mo ge nost iz no si 68.00%. Na finalnoj proceni homogenost je poveća na u obe gru pe, ali je po ve ćanje veće u finalnoj grupi i iznosi 94%, što ukazuje da od 50 ispitanica 47 ima karakteristike svoje grupe. Na gra fi ko nu 1. ap sci sa pred sta vlja hvatanje i dodavanje lopte sa petostepenom skalom ocena, a na ordinati je vaga čeono sa petostepenom skalom ocena. U odnosu na osu hva ta nje i do da va nje lop te u kon trol noj gru pi is pi ta ni ca naj vi še je za stu plje na oce na jedan, a u eksperimentalnoj grupi ispitanica je najviše zastupljena ocena dva. U odnosu na osu va ga čeono za kontrolnu grupu ispitanica je najviše zastupljena ocena dva, a za eksperimentalnu grupu ispitanica ocena pet. Gra fi kon 1 i 2. Elip se (in ter va la po ve re nja) eks pe ri men tal ne i kon trol ne gru pe ispitanica na inicijalnoj i fi nalnoj proceni u odnosu na dva najdiskriminativnija stanja sportsko-tehnič kog zna nja jdfn-5 jdfn-4 jdfn-3 1 2 jdfn-2 skst-1 skst-2 skst-3 skst-4 skst-5 jdfn-1 273
časopis br. 18,19,20. MONTENEGRIN SPORT ACADEMY, Sport Mont Legenda: eks pe ri men tal na (1) i kon trol na (2); oce na 1 (hvdv - 1); oce na 2 (hvdv - 2); oce na 3 (hvdv - 3); oce na 4 (hvdv - 4) i oce na 5 (hvdv - 5); oce na 1 (va ga - 1); oce na 2 (va ga - 2); oce na 3 (va ga - 3); oce na 4 (va ga - 4) i oce na 5 (va ga - 5); oce na 1 (skst - 1); oce na 2 (skst - 2); oce na 3 (skst - 3); oce na 4 (skst - 4) i oce na 5 (skst - 5); oce na 1 (jdfn - 1); oce na 2 (jdfn - 2); oce na 3 (jdfn - 3); oce na 4 (jdfn - 4) i oce na 5 (jdfn - 5). Na gra fikonu 2. apscisa predstavlja skok šut u vis sa petostepenom skalom ocena, a na ordinati je jednostruka fin ta u ja ču stranu sa petostepenom skalom ocena. U odnosu na osu skok šut u vis u kon trol noj gru pi is pi ta ni ca do mi ni ra oce na je dan, a u eks pe rimen tal noj gru pi is pi ta ni ca je naj vi še za stu plje na oce na pet. U od no su na osu jed no stru ka fin ta u ja ču stranu za kontrolnu grupu ispitanica je najviše zastupljena ocena jedan, a za eksperimentalnu grupu ispitanica ocena pet. ZAKLJUČNA RAZMATRANJA Dobijeni rezultati na finalnoj proceni ukazuju da je u eksperimentalnoj grupi ispitanica u svim istraživanim varijablama sportsko-tehničkog znanja na finalnoj proceni do šlo do po ve ćanja ocena. U kontrolnoj grupi ispitanica nastava fi zičkog vaspitanja, realizovana po zvaničnom nastavnom planu i programu, nije uspela da izazove povećanje ocena na finalnoj proceni u: niskom startu i tehnici sprinterskog trčanja, bacanju kugle tehnikom O' Brajen, sko ku u dalj iz me sta, pre me tu stran ce, pre sko ku zgrč ka i skok šu tu u vis. Po ve ćanje ocena u eksperimentalnoj grupi ispitanica naročito kod elemenata rukometne tehnike možemo pripisati uticaju ekspe ri men talnog tretmana, koji se odvijao tokom čitave školske godine i njegovi pozitivni efekti su uslovili izrazita povećanja ocena u elementima ru ko met ne teh ni ke. Mul ti va ri jant na ana li za va ri jan se uka zu je na sta ti stički značaj nu raz li ku iz me đu eksperimentalne i kontrolne grupe ispitanica na finalnoj proceni, u odnosu na sportskotehnička znanja, sa nivoom statističke značajnosti od p=.000. Roj-evim te stom utvr đena je statistički značaj na raz li ka iz me đu eksperimentalne i kontrolne grupe ispitanica na finalnoj proceni, za svih deset istraživanih varijabli sportsko-tehničkog znanja. Statistički značaj na raz li ka je u ko rist eks pe ri men tal ne gru pe ispitanica. Dis kri mi na tiv na ana li za sa ni vo om sta ti stičke značaj no sti od p=.000 upu ću je na statistički značaj nu raz li ku i ja sno de finisanu granicu između eksperimentalne i kontrolne grupe ispitanica na finalnoj proceni sportsko-tehničkog znanja. Koeficijenti diskriminativnosti upuću ju da od četiri najveće razlike između eks perimentalne i kontrolne grupe na finalnoj proceni tri su izazvane elementima rukometne teh ni ke. Ho mo ge nost je ve ća u eks pe ri men talnoj grupi ispitani ca. Li te ra tu ra /1/ Maksimović, S. (2000). Efek ti dva raz li čita programa rukometa na učenike petog razreda osnovne škole. Nepublikovani magistarski rad. Beograd: Fakultet fi zičke kulture. 274
CRNOGORSKA SPORTSKA AKADEMIJA, Sport Mont časopis br. 18,19,20. /2/ Mar ko vić, Ž. (2006). Uti caj dva na čina planiranja na rezultate nastave fi zičkog vaspitanja u prvom i drugom razredu srednje škole. Nepublikovani magistarski rad. Beograd: Fakultet sporta i fi zičkog vaspitanja. /3/ Mar ko vic, Z. (2006). The le vel of in for ma tion and theoretical knowledge of secondary school stu dents. Physi cal Cul tu re, (2), 196-201. /4/ Milanović, LJ. (2000). Ne ka zapažanja o efikasnosti dva različita programa vežbanja (zva nič nog i alternativnog) u redovnoj nastavi fi zičkog vaspitanja u osnovnoj školi. Fi zič ka kul tu ra, 54 (1-4), 63-68. /5/ Mi la no vić, LJ. (2003). Osavremenjavanje programa u nastavi fi zičkog vaspitanja - еventualni prav ci. Zbornik radova. Užice: Uči telj ski fa kul tet, (4), 219-230. /6/ Si mić, M. (1981). Uti caj po seb no programirane nastave rukometa na neke dimenzije psi ho so mat skog sta tu sa učenika Osnovne škole «Po pin ski bor ci» u Vr njačkoj Banji. Ne pu bli ko va ni ma gi star ski rad. Be o grad: Fa kul tet fi zičkog vaspitanja. THE IN FLU EN CE OF TWO MO DELS OF PHYSI CAL EDU CA TION PLAN NING ON SPORT-TECHNICAL KNOWLEDGE OF SECONDARY SCHOOL FE MA LE STU DENTS The goal of this research was to determine eventual difference between continuous and con cen tra ted mo del of plan ning and re a li za tion of pro gram con tents of Physi cal Education in relation to sport-technical knowledge of female students. This research was educational experiment with longitudinal character on the specimen of 92 female examinees divided into two sub specimens - according to the criterion of realization of program contents of Physical Education lesson: experimental group with 50 female exa mi ne es and con trol gro up with 42 se con dary school fe ma le exa mi ne es of year one. Sport-technical knowledge was evaluated with ten variables. Multivariant analysis of the variance, Roy s test, discriminative analysis and descriptive analysis were applied in processing of data which were acquired by empirical research. Statistically signifi cant differences, in favor of experimental group in all ten researched variables, indicate that the con tents of ex pe ri men tal tre at ment re sul ted in po si ti ve ef fects in sport-tec hni cal knowledge of female stu dents in ex pe ri men tal gro up. Key words: in fl uence, planning, Physical education teaching, sport-technical know led ge, se con dary school 275