ORIGINAL ARTICLE Atelektaza pluća i infekcije donjih dišnih puteva u djece na odjelu za intenzivno liječenje Nada Mladina¹, Devleta Hadžić¹, Amela Selimović² ¹Klinika za dječije bolesti, ²Klinika za ginekologiju i akušerstvo; Univerzitetski klinički centar Tuzla, Bosna i Hercegovina SAŽETAK Cilj rada Prikazati etiološke, kliničke i radiološke karakteristike atelektaze pluća kod djece na intenzivnom tretmanu u Odjeljenju intenzivne njege i terapije Klinike za dječije bolesti Tuzla u jednogodišnjem periodu. Metode Uzorak je obuhvatio 31 dijete sa infekcijom donjih dišnih puteva i atelektazom pluća. Prosječna dob djece iznosila je 3,6 ± 3,9 g. Analizirane su etiološke, kliničke i radiološke karakteristike atelektaze pluća kod djece sa infekcijom donjih dišnih puteva. Corresponding author: Nada Mladina, Klinika za dječije bolesti, Univerzitetski klinički centar Tuzla, Trnovac bb, 75000 Tuzla, Bosna i Hercegovina Phone: ++387 35 303 713 E-mail: nada.m@bih.net.ba Originalna prijava: 22. juli 2008.; Korigirana verzija: 25. oktobar 2008.; Prihvaćeno: 08. novembar 2008. Rezultati U promatranom jednogodišnjem periodu zbog infekcija donjih dišnih puteva, bronhitisa i pneumonije, liječeno je ukupno 332 pacijenta, od čega 208 dječaka (62,7%) i 124 djevojčice (37,3%). Kod 224 (67,5%) pacijenta radiološki nalaz je pokazao pneumoniju, dok je kod 31 (9,3%), uz pneumoniju, opisana i atelektaza pluća. Najčešća je bila desnostrana atelektaza (20 ili 64,5%), dok je u 10 ili 32,3% registrovana lijevostrana, a kod jednog pacijenta (3,2%) obostrana. Općenito osnovno oboljenje bila je infekcija donjih dišnih puteva (30 ili 96,8%), dok je kod samo jednog pacijenta to bio medijastinalni ekspanzivni proces. Klinički znaci, nalazi gasnih analiza i pulsne oksimetrije, bili su u korelaciji i u smislu hipoksemijskog tipa respiratorne insuficijencije. Najčešći uzrok atelektazi pluća bila je staza gustog sekreta, koja je dovela do smetnji ventilacije. Kontinuiranu oksigenoterapiju zahtijevalo je svih 31 pacijenata, najmanje 24 sata, dok je monitoring vitalnih parametara kod 12 ili 38,7% pacijenata bio potreban duže od 24 sata. Prosječna dužina intenzivnog liječenja bila je 4,3 ± 2,7 dana (od 1 do 15 dana). Zaključak Atelektaze pluća kod djece sa infekcijama donjih dišnih puteva u odjeljenju intenzivne njege nisu rijetke. One predstavljaju dodatni faktor rizika za ozbiljne poremećaje plućne ventilacije, naročito u dojenačkoj dobi. Ključne riječi: atelektaza pluća, donji dišni putevi, dijete Med Glas 2009; 6(2): 181-187 181
Medicinski Glasnik, Volumen 6, Number 2, August 2009 UVOD Atelektaza pluća predstavlja poremećaj plućne ventilacije u kojem manji ili veći dio plućnog parenhima nije u stanju da se ispuni vazduhom. Ovaj poremećaj može da se manifestuje odmah poslije rođenja, kao urođena totalna ili parcijalna atelektaza, ili kasnije, tokom života, kao stečena atelektaza (1). Atelektaza nije bolest za sebe već posljedični poremećaj ventilacije pluća nastao zbog niza bolesti i poremećaja. Uzroci atelektaze su brojni. Najčešće je to opstrukcija bronha koja može biti intraluminalna, muralna i ekstramuralna (2). Neke bolesti, kao što su astma, cistična fibroza, neuromuskularne bolesti i dr., uključuju i razvoj atelektaze. (3, 4). Poremećaji plućne ventilacije naročito su česti kod djece mlađe od pet godina, s obzirom da i minimalne promjene u disajnim putevima u tom uzrastu mogu da dovedu do opstrukcije disajnog puta (1, 2). Atelektaza može da protiče asimptomatski i da se otkrije tokom rutinskog fizikalnog ili radiološkog pregleda, a može biti i vrlo dramatična, naročito kod aspiracije stranog tijela u disajnim putevima (1, 2). Klinička slika zavisi od veličine atelektaze, a fizikalni nalaz i od primarne bolesti koja je doprinijela njenom razvoju. Rentgenski snimak pluća je zlatni standard za dijagnozu atelektaze (5, 6). Fleksibilna bronhoskopija korisna je u dijagnostici i u liječenju atelektaze (7). Atelektaza može nastati i posredstvom refleksnog bronhospazma uslijed bola, prijeloma rebara, hirurških intervencija na abdomenu i toraksu, te dijagnostičkih i drugih procedura, kao što su bronhoskopija, bronhografija, anestezija i drugo (8-10). Prognoza i tretman zavise od uzroka atelektaze. Dijagnostika i liječenje moraju biti uzročno usmjereni (2, 6, 8). Cilj ovog istraživanja bila je analiza učestalosti, te etioloških, kliničkih i radioloških karakteristika atelektaza pluća kod djece na intenzivnom tretmanu radi infekcija donjih dišnih puteva u jednogodišnjem periodu. ISPITANICI I METODE Retrospektivnim istraživanjem analizirani su svi pacijenati liječeni na Odjeljenju intenzivne njege i terapije Klinike za dječije bolesti u Tuzli, sa radiološki i klinički potvrđenom atelektazom pluća, u periodu 1. 01. 2006. do 31. 12. 2006. godine. Izvor podataka bio je protokol Odjeljenja intenzivne njege Klinike za dječije bolesti, kao i istorije bolesti liječenih pacijenata. Analizirani su anamnestički podaci, klinički i laboratorijski nalazi, terapijski postupci, dužina boravka u Odjeljenju intenzivne njege i terapije, te ishod liječenja. Od anamnestičkih podataka analiza je obuhvatala mjesto stanovanja, broj hospitalizacijâ, sezonsku distribuciju hospitalizacije, te vodeće kliničke simptome. Od kliničkog nalaza analizirani su uzrast, spol djeteta, opći pedijatrijski nalaz, lokalni auskultatorni nalaz, vitalni parametri (frekvenca pulsa, broj respiracija, tjelesna temperatura, saturacija krvi kisikom, mjerena pulsnim oksimetrom). Od laboratorijskih parametara analizirani su biohemijski nalazi: sedimentacija eritrocita, kompletna krvna slika i hematokrit, C-reaktivni protein, gasne analize, radiološki nalazi i mikrobiološke analize. Sve navedene pretrage rađene su na Poliklinici za laboratorijsku dijagnostiku, Zavodu za radiologiju i Zavodu za mikrobiologiju Univerzitetskog kliničkog centra Tuzla. Od terapijskih postupaka posebno je analizirana primjena i vremenski period oksigenoterapije sa visokim protokom kisika, inhalatorne terapije bronhodilatatorima, antibiotske terapije, sistemske primjene kortikosteroida, potrebe za primjenom kardiotonika i diuretika, rehidratacije kristaloidima, otvaranja dišnog puta, upotrebe balona sa maskom, primjene mehaničke ventilacije, dužine liječenja u Odjeljenju intenzivne njege i terapije, kao i ishodi liječenja. U statističkoj obradi rezultata korištene su standardne metode deskriptivne statistike. REZULTATI U periodu od 1. 01. 2006. do 31. 12. 2006. u Odjeljenju intenzivne njege i terapije Klinike za dječije bolesti Tuzla liječeno je ukupno 767 djece. Zbog respiratornih bolesti liječeno je 332 djece, od čega 208 dječaka (62,7% ) i 124 djevojčice (37,3%). Radiološki nalaz bio je uredan kod 108 pacijenata (32,5%). Kod 224 pacijenta (67,5%) 182
Mladina et al Atelektaza pluća i infekcije donjih dišnih puteva u djece Tabela 1. Dob pacijenata liječenih zbog atelektaze pluća Ukupno Dječaci Djevojčice Dob (godine) ( n = 31) ( n = 18) ( n = 13) 0-1 13 (41,9) 6 7 1-3 5 (16,1) 2 3 3-7 6 (19,4) 4 2 7-14 7 (22,6) 6 1 radiološki je opisana pneumonija, od toga kod 100 pacijenata (44,6%) desnostrana, kod 22 (9,8 %) lijevostrana, a kod 102 pacijenta (45,5%) obostrana pneumonija. Atelektaza pluća radiološki je verificirana kod 31 pacijenta, uzrasta od 2,5 mjeseca do 12,9 godina. Prosječna dob te djece iznosila je 3,60 ± 3,96 godine. Odnos dječaka i djevojčica iznosio je 1,4 : 1. Najveći broj pacijenata bio je dojenačke dobi u kojoj je distribucija po spolu bila ujednačena, dok su u starijim dobnim skupinama dominirali dječaci (Tabela 1). Prvu hospitalizaciju zbog respiratornog oboljenja imalo je 18 pacijenata (58,1%), a njih 13 (41,9%) sa radiološki verificiranom atelektazom pluća imalo je više rehospitalizacija zbog respiratorne bolesti. Najveći broj pacijenata sa radiološki verificiranom atelektazom pluća zabilježen je u mjesecu decembru (12; 38,7%), potom u mjesecima maju i junu (po 5 pacijenata; 16,1%). Najviše liječenih pacijenata bilo je iz Tuzle, (12; 38,7%), potom iz Lukavca i Banovića (po 5 pacijenata; 16,1%). U Tabeli 2. prikazane su prateće bolesti i stanja koja su dijagnosticirana kod pacijenata liječenih zbog atelektaze pluća. Uz atelektazu pluća, najčešće su zabilježene infekcije donjih dišnih puteva, bronhitis i pneumonija (kod 30 pacijenata), dok je jedan pacijent imao ekspanzivni medijastinalni proces. Pacijenti sa ponavljanim hospitalizacijama zbog respiratornih bolesti imali su obično prateća hronična oboljenja, najčešće imunodeficijenciju, anemiju, urođene srčane greške, neuromišićne i neurorazvojne bolesti. Lokalizacija atelektaze bila je Tabela 3. Vitalni parametri kod djece sa atelektazom pluća Parametar Mean ± SD* Minimum Maksimum Median Puls 134 ± 15 100 160 136 Broj respiracija 42 ± 13 20 65 42 Tjelesna temperatura ( C) 37,6 ± 0,74 36,4 39,4 37,5 Pulsna 93 ± 3 85 95 95 oksimetrija (%) *aritmetička sredina ± standardna devijacija Tabela 2. Prateće bolesti i stanja dijagnosticirana kod pacijenata liječenih zbog atelektaze pluća Prateće bolesti i stanja Broj pacijenata* (%) Bronhitis 20 (43,5) Pneumonija 10 (21,7) Imunodeficijencija 5 (10,9) Anemija 4 (8,7) Urođene srčane greške 2 (4,3) Neuromišićne bolesti 2 (4,3) Neurorazvojne bolesti i poremećaji 2 (4,3) Limfom 1 (2,2) *neki pacijenti imali su više od jednog favorizirajućeg faktora za nastanak atelektaze pluća najčešće u desnom plućnom krilu (kod 20 pacijenata; 65%), u lijevom (kod 10 pacijenata; 32%), a samo kod jednog pacijenta bila je prisutna obostrana atelektaza pluća. Klinički atelektaza pluća kod naših ispitanika karakterizirala se znacima dispneje i povećanog rada pluća (tahipneja, tahikardija), hipoksemijom potvrđenom sniženim vrijednostima saturacije krvi kisikom, te znacima prijeteće respiratorne insuficijencije. Vitalni parametri pacijenata sa atelektazom u našem uzorku prikazani su u Tabeli 3. Vitalni parametri (puls i broj respiracija) pacijenata sa atelektazom, u našem uzorku, pokazali su odstupanje i bili većih vrijednosti u odnosu na normalne vrijednosti za dječiju dob. U Tabeli 4 prikazane su vrijednosti pulsa i broja respiracija pacijenata s atelektazom pluća po pojedinim dobnim skupinama i u poređenju sa normalnim vrijednostima za dob. Tabela 4. Vitalni parametri pacijenata s atelektazom pluća po pojedinim dobnim skupinama Dob (godine) 0-1 1-3 3-7 7-14 Puls (u min.) normalno Respiracije (u min.) 126 120 120 100 160 150 136 144 mean 146,7 136 124,3 120,6 minimalno maksimalno 110-160 100-140 95-120 60-110 26 42 24 10 65 60 52 48 mean 49,3 47,6 36 29,4 minimalno maksimalno normalno 30-40 25-30 20-25 15-20 183
Medicinski Glasnik, Volumen 6, Number 2, August 2009 U Tabeli 5 prikazani su parametri acidobaznog statusa i gasnih analiza pacijenata s atelektazom pluća. Rezultati osnovnih laboratorijskih parametara krvne slike, sedimentacije eritrocita i nalaza C-reaktivnog proteina prikazani su u Tabeli 6. U 20 pacijenata (64,5%) vrijednost C- reaktivnog proteina kod prijema bila je iznad 10 mg/l. Broj leukocita kod prijema bio je u 14 pacijenata (45,2%) iznad 15 x 10 9 /L, a 13 je pacijenata (41,9%) bilo febrilno kod prijema, sa izmjerenom tjelesnom temperaturom iznad 38 C. Mikrobiološka analiza pokazala je pozitivne kulture brisa ždrijela i nosa kod 9 (29,0%), odnosno kod 3 (9,7%) pacijenta. Najčešće su bili izolirani Staphylococcus aureus (5 izolata), Klebsiella spp. (4 izolata), te Pseudomonas aeruginosa, Candida albicans i Mycobacterium tuberculosis (po 1 izolat). Nije bilo pozitivnih nalaza hemokulture. Oksigenoterapija tokom najmanje 24 sata, primijenjena je kod svih (31) pacijenata. Monitoring vitalnih parametara duži od 24 sata, zahtijevalo je 12 pacijenata (38,7%). Antibiotska parenteralna terapija, terapija bronhodilatatorima i intenzivna respiratorna fizikalna terapija s ciljem drenaže bronhalnog sekreta, primijenjena je kod svih (31) pacijenata. Kardiotonike, u okviru terapijskog tretmana, zahtijevalo je 13 pacijenata (41,9%). Najveći broj pacijenata, koji su imali manifestne znake srčanog popuštanja i zahtijevali u terapiji kardiotonike i diuretike, bila su dojenčad; osam pacijenata (61,5%). U jednog pacijenta bila je indicirana terapijska bronhoskopija i drenaža. Pacijent sa dijagnosticiranim malignim procesom u medijastinumu podvrgnut Tabela 5. Parametri acidobaznog statusa pacijenata s atelektazom Parametar Mean ± SD* ph 7,35 ± 0,07 7,08 7,47 7,35 pco2 (kpa) 4,99 ± 0,96 2,64 7,49 4,9 po2 (kpa) 6,62 ± 1,27 3,59 8,6 6,85 Bazni višak -2,4 ± 4-14 2,5-1,4 Bikarbonati (mmol/l) 21 ± 3,6 10 28 21,25 Saturacija kisikom (%) 78 ± 12 45,2 90 80 *aritmetička sredina ± standardna devijacija je odgovarajućoj terapiji prema usvojenim protokolima. Prosječna dužina liječenja u Odjeljenju intenzivne njege bila je 4,3 ± 2,7 dana (od 1 do 15 dana), a prosječna dužina ukupnog bolničkog tretmana bila je 14,6 ± 11,4 dana (od 5 do 57 dana). DISKUSIJA Dobna distribucija pacijenata sa atelektazom pluća u našem istraživanju pratila je dobnu distribuciju ukupnog uzorka pacijenata sa respiratornim bolestima, što se uglavnom slaže sa podatkom da su, uz atelektazu pluća, najčešće zabilježene infekcije donjih dišnih puteva, bronhitis i pneumonija, kao i sa podacima iz literature (1-3). Distribucija po spolu pacijenata sa atelektazom u našem istraživanju razlikovala se u odnosu na ukupni uzorak pacijenata sa respiratornim bolestima. Nasuprot prednosti dječaka u ukupnom uzorku respiratornih bolesti, koja je u dojenačkom periodu najizrazitija, u našem uzorku pacijenata sa atelektazom pluća ustanovljena je minimalna prednost djevojčica u dojenačkom periodu. Ovu razliku teško je objasniti, čak i kad se uzmu u obzir i prateće bolesti i stanja koja su zabilježena kod naših pacijenata sa atelektazom. Mogući razlog mogao bi biti i relativno kratak period istraživanja. Pacijenti sa ponavljanim hospitalizacijama zbog respiratornih bolesti, u našem istraživanju imali su obično prateća hronična oboljenja, najčešće imunodeficijenciju, anemiju, urođene srčane greške, neuromišićne i neurorazvojne Tabela 6. Laboratorijski pokazatelji pacijenata sa atelektazom Parametar Sedimentacija eritrocita C-reaktivni prot. (mg/l) Hemoglobin (g/l) Broj eritrocita (x1012/l) Broj leukocita (x109/l) Hematokrit (L/L) Mean ± SD* Minimum Maksimum Median Minimum Maksimum Median 33 ± 27 5 110 30 37 ± 56 0,1 249 17,5 116 ± 16 75 148 119 4,23 ± 0,52 3,2 5,4 4,2 14,4 ± 5,4 5,2 27 13,7 0,34 ± 0,04 0,27 0,4 0,34 184
Mladina et al Atelektaza pluća i infekcije donjih dišnih puteva u djece bolesti. Sva ova stanja obično podrazumijevaju teškoće sa disanjem i hranjenjem, što donekle može objasniti češću zastupljenost pacijenata sa ovim hroničnim bolestima i poremećajima među pacijentima sa atelektazom pluća. Ovo se uglavnom slaže sa rezultatima sličnih istraživanja (3, 4, 6). Sezonska distribucija pacijenata sa atelektazom pratila je sezonsku distribuciju ukupnog uzorka pacijenata sa respiratornim bolestima. Klinička slika zavisi od veličine područja zahvaćenog atelektazom (1-3). U našem istraživanju, kliničke karakteristike pacijenata sa atelektazom pluća uglavnom su bili znaci dispneje i povećanog rada pluća (tahipneja, tahikardija), što se slaže sa činjenicom da je u našem uzorku najčešći uzrok atelektazi pluća (kod 96,8%) najvjerovatnije bila staza sekreta u pacijenata sa bronhitisom i pneumonijom, dok je kod jednog pacijenta (3,2%) atelektaza bila uzrokovana kompresijom tumorskih masa iz medijastinuma. Podaci iz literature značajno se razlikuju od ustanove do ustanove (2-7) i uglavnom su ovisni o patologiji koju određeni zdravstveni centar zbrinjava. Našim istraživanjem nisu obuhvaćeni pacijenti sa stranim tijelom u bronhima jer se oni, po organizaciji posla, liječe u Klinici za otorinolaringologiju. Fizikalni nalaz, također, zavisi od primarne bolesti koja je doprinijela razvoju atelektaze (1-3). Mada je atelektaza uglavnom mehaničkog porijekla, vrlo često postoje znaci bakterijske infekcije, što najviše zavisi od primarnog plućnog poremećaja (9, 15-19). Atelektaze su vrlo podložne i sekundarnim bakterijskim infekcijama (9, 14). Nespecifični markeri upale (sedimentacija eritrocita, C-reaktivni protein i leukociti) imaju ograničeno značenje pri dijagnosticiranju bakterijskih infekcija kod djece s atelektazom. Ipak, značajno je istaći da se vrlo visoke vrijednosti pojedinih upalnih markera rijetko viđaju pri virusnim infekcijama (15-17). Lala i saradnici (18) ustanovili su kako se kod djece sa pneumonijom nalaz CRP-a veći od 10 mg/l signifikantno češće javlja u grupi djece s bakterijskim pneumonijama u odnosu na ostale uzročnike. Slične rezultate objavili su Bircan i saradnici (19). U našem istraživanju našli smo umjereno povišene biohemijske parametre bakterijske infekcije. Najčešće izolovani bakterijski uzročnici u našem istraživanju bili su Staphylococcus aureus i Klebsiella spp. što govori o populaciji našeg uzorka, s obzirom da ovi uzročnici više odgovaraju etiologiji bolničkih pneumonija i pneumonija kod imunodeficijentnih pacijenata. Podaci iz literature su različiti, a rezultati slični našima, objavljeni su u nekoliko studija (14, 20). Liječenje pacijenata sa atelektazom pluća zavisi od njezinog uzroka (6). U slučaju aspiracije i stranog tijela u disajnim putevima, terapija izbora je bronhoskopska evaluacija, evakuacija stranog sadržaja i drenaža. Fizikalna terapija općenito je od posebnog značaja i koristi. Drenaža sekreta je osnovna mjera i cilj terapije bilo koje endobronhalne opstrukcije (20). Smatra se da je kod atelektaze, koja traje duže od godinu dana, proces na plućima ireverzibilan i da je u tom slučaju indicirano hirurško liječenje (22). U našem istraživanju, tokom jednogodišnjeg perioda, u jednog pacijenta bila je indicirana terapijska bronhoskopija i drenaža, dok mehaničku potporu disanju i hirurško liječenje nije bilo neophodno primijeniti ni kod jednog djeteta sa atelektazom pluća. Analiza učestalosti atelektaze pluća kod djece sa infekcijama donjih dišnih puteva, koja su zahtijevala intenzivni nadzor i tretman, pokazala je da je učešće atelektaza kao precipitirajućeg faktora poremećaja plućne ventilacije značajno, naročito u dojenačkoj populaciji. Atelektaza pluća kod ovih pacijenata klinički je odgovarala slici osnovnog oboljenja. Blagovremena dijagnostika, kao i energične mjere liječenja infekcije donjih dišnih puteva, uz adekvatan fizikalni tretman, kod većine pacijenata u našem istraživanju bile su dovoljne za uspješno terapijsko rješavanje nastalog poremećaja plućne ventilacije. Kod tumačenja ovih rezultata svakako treba uzeti u obzir i kratak period istraživanja, te su potrebna daljnja prospektivna istraživanja koja će obuhvatiti veći broj pacijenata. ZAHVALE / IZJAVE Komercijalni ili potencijalni dvostruki interes ne postoji. 185
Medicinski Glasnik, Volumen 6, Number 2, August 2009 LITERATURA 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Šićević S. Atelektaza pluća. U: Plućne bolesti u dece. Savremena administracija. Beograd 1990; 312-1. Raos M, Klancir SB, Dodig S, Kovač K. Atelektaze pluća u dječjoj dobi. Paediatr Croat 1999; 43: 95-99. Peroni DG, Boner AL. Atelectasis: mechanisms, diagnosis and management. Pediatr Respir Rev 2000; 1: 274-8. Birnkrant DJ. The assessment and management of the respiratory complications of pediatric neuromuscular diseases. Clin Pediatr (Phila) 2002; 41: 301-8. Ashizawa K, Hayashi K, Aso N, Minami K. Br J Radiol 2001; 74: 89-97. Schindler MB. Treatment of atelectasis: where is the evidence? Crit Care 2005; 9: 341-2. Holmgren NL, Cordova M, Ortuzar P, Sanchez I. Role of flexible bronchoscopy in the re-expansion of persistent atelectasis in children. Arch Bronconeumol 2002; 38: 367-71. Hendriks T, de Hoog M, Lequin MH, Devos AS, Merkus PJ. Crit Care 2005; 9: 351-6. Riccetto AG, Zambom MP, Pereira IC, Morcillo AM. Influence of socioeconomic and nutritional factors on the evolution to complications in children hospitalized with pneumonia. Rev Assoc Med Bras 2003; 49: 191-5. Krause MF, von Bismarck P, Oppermann HC, Ankerman T. Bronchoscopic surfactant administration in pediatric patients with persistent lobar atelectasis. Respiration 2008; 75: 100-4. Toyoshima M, Maeoka Y, Kawahare H, Maegaki Y, Ohno K. Pulmonary atelectasis in patients with neurological or muscular disease; gravity-related lung compression by the heart and intra-abdominal organs on persistent supine position. No To Hattatsu 2006; 38: 419-24. Lutterbey G, Wattjes MP, Doerr D, Fischer NJ, Gieseke J Jr, Schild HH. Atelectasis in children undergoing either propofol infusion or positive pressure ventilation anesthesis for magnetic resonance imaging. Pediatr Anesth 2007; 17: 121-5. Blitman NM, Lee HK, Jain VR, Vicencio AG, Girshin M, Haramati LB. Pulmonary atelectasis in children anesthetized for cardiothoracic MR: evaluation of risk factors. J Comput Assist Tomogr 2007; 31: 789-94. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. Wu KH, Lin CF, Huang CJ, Chen CC. Rigid ventilation bronchoscopy under general anesthesia for treatment of pediatric pulmonary atelectasis caused by pneumonia: A review of 33 cases. In Surgery 2006; 91: 291-4. Tumgor G, Celik U, Alabaz D, Cetiner S, Yaman A, Yildizdas D, Alhan E. Aetiological agenst, interleukin-6, interleukin-8 and CRP concentrations in children with communitiy-acquired pneumonia. Ann Trop Pediatr 2006; 26:285-91. Almirall J, Bolibar I, Toran P, Pera G, Boquet X, Balanzo X, Sauca G. Contribution of C-reactive protein to the diagnosis and assesment of severity of community-acquired pneumonia. Chest 2004; 125:1335-42. Lagerstrom F, Engfeldt P, Holmberg H. C-reactive protein in diagnosis of comunity-acquired pneumonia in patient in primary care. Scand Infect Dis 2006; 38:964-9. Lala SG, Madhi SA, Pettifor JM. The discriminative value of C-reactive protein levels in distinguishing betwen community-acquired bacteriaemic and respiratory virus-associated lower respiratory tract infections in HIV-1-infected and uninfected children. Ann Trop Pediatr 2002; 22:271-9. Bircan A, Kaya O, Gokirmak M, Ozturk O, Sahin U, Akkaya A. C-reactive protein, leukocyte count and ESR in the assesment of severity of community-acquuired pneumonia. Tuberk Toraks 2006; 54:22-9. Schechter MS. Airway clearence applications in infants and children. Respir Care 2007; 52: 1382-90. Bar-Zohar D, Sivan Y. The yield of flexible fiberoptic bronchoscopy in pediatric intensive care patients. Chest 2004; 126: 1353-9. Choudhury SR, Chadha R, Mishra A, Kumar V, Singh V, Dubey NK. Lung resections in children for congenital and acquired lesions. Pediatr Surg 2007; 23: 851-9. 186
Mladina et al Atelektaza pluća i infekcije donjih dišnih puteva u djece Lung atelectasis and lower respiratory tract infections in children in the intensive care unit Nada Mladina¹, Devleta Hadžić¹, Amela Selimović² ¹Pediatrics Clinic, ²Gynecology and Obstetrition Clinic; University and Clinical Center Tuzla, Bosnia and Herzegovina ABSTRACT Aim To determine etiologic, clinical and radiological findings of lung atelectasis in children undergoing intensive treatment in the Department of Intensive Care Unit at the Pediatric Clinic Tuzla in one-year period. Methods We analyzed a group of 31 children with lower respiratory tract infections and pulmonary atelectasis. Their average age was 3,6 ± 3,9 years. We analyzed etiologic, clinical and radiological findings of pulmonary atelectasis among children with lower respiratory tract infections. Results In one year period we treated 332 patients due to lower respiratory tract infections, bronchitis and pneumonia, 208 boys (62, 7%) and 124 girls (37, 3%). In 224 (67,5%) patients radiologic findings showed pneumonia, while in 31(9,3%) of patients radiological findings showed pneumonia and pulmonary atelectasis, as well. The most frequent was the right-sided atelectasis (20 or 64,5%), while in 10 or 32,3% left sided atelectasis was noticed. In only one patient (3,2%) bilateral atelectasis was found. Generally etiologic base was the infection of lower respiratory tract (30 or 96, 8%). It was only one patient with mediastinal expansive process. Clinical signs, gas analyses and plus oximetries were in correlation and showing hypoxemic type of respiratory insufficiency. The most frequent cause of lung atelectasis was mucus stasis. All 31 patients demanded oxygen therapy and monitoring of vital parameters at least for 24 hours, while in 12 or 38,7% of them, monitoring of vital parameters was needed longer than 24 hours. Average duration of intensive treatment was 4, 3± 2, 7 days (1-15 days). Conclusion Pulmonary atelectasis are not rare in children with lower respiratory tract infections in Intensive Care Unit. They are an additional risk factor for serious disturbances of pulmonary ventilation, especially in infancy. Key words: pulmonary atelectasis, lower respiratory tract, child Original submission: 22 July 2008.; Revised submission: 25 October 2008; Accepted: 08 November 2008. 187