MAKROEKONOMIJA MAKROEKONOMIJA Rana ekonomska misao
U izučavanju ekonomije staroga vijeka možemo razlikovati tri kulturna kruga: Istok, Grčku Rim.
Kulturu istoka predstavljaju četiri područja: Babilonsko asirsko, kinesko izraelsko. egipatsko i
Babilonsko područje Odnose u privredi je karakterizirao prelaz od naturalnog u novčani sistem. Pladanja su se vršila u žitu i srebru. - reforme imale glavnu svrhu, da skrše ili bar oslabe preveliku ekonomsku snagu dvora i hramova u cilju snižavanja poreskih tereta. Odnose u privredi je karakterizirao prelaz od naturalnog u novčani sistem. Pladanja su se vršila u žitu i srebru. Apsolutnu prevlast su imali posebni odjeli kralja i pojedinih knezova, te hramova
Hamurabijev zakonik Detaljno se uređuje porodično nasljedno i imovinsko pravo Neograničena državna intervencija u ekonomskom području Sva djeca nasljeđuju očevu imovinu na jednake dijelove Nekretnine su davale u zakup, Mogli su se dobiti zajmovi na kamate (20-33% godišnje u novcu i raznim plodovima (žito, susam))
Član 197. Ako on slomi kost drugom čovjeku i njegova de kost biti slomljena. Član 202. Ako neko napadne čovjeka višeg po statusu od svog, treba da javno primi 60 udaraca bičem za volove. Član 216. Ako ljekar napravi veliki zasijek s nožem za operacije i izliječi ili rasječe tumor (iznad oka) sa nožem za operaciju i spasi oko, treba da primi 10 šekela u novcu. Član 221. Ako ljekar izliječi slomljenu kost, pacijent treba da mu plati 5 šekela u novcu. Član 205.Ako rob napadne gospodara, treba da mu se odsječe uho.
U razvoju staroegipatske kulture prevladavaju tri momen
- Ekonomska ekspanzija se vršila jedino prema jugu (osvajanje Etiopije) - kralj jedini i isključivi vlasnik cjelokupne zemlje, a svi su seljaci (felahi) kraljevski kmetovi Kompletan ekonomski život se odvijao oko Nila, glavne žile kucavice ekonomskih zbivanja i prehrane zemlje.
Proizvodnja i podjela poljoprivrednih proizvoda vrši se isključivo pod nadzorom i po uputama kraljevskih činovnika Finansijska uprava zemlje je ved u najstarije doba bila organizirana na centralističkom temelju. Svake druge godine popis zlata, oranica i stoke
Egipatski vladari su svom narodu nametali razne poreze. Bududi da u to doba nije postojala valuta, porez su pladali u naturi, robom ili radom. Zemljoposjednici su pladali porez u žitu i drugim proizvodima koje su uzgajali, dok su obrtnici porez pladali u robi koju su proizvodili
Nomadi sve do 1200 g. p.n.e. kad su se doselili u obedanu zemlju Kanaan. Uz privatno vlasništvo, postojalo je i dalje zajedničko vlasništvo na zemlju. Zadržali su u svom ekonomskom životu uspomene na prastare veze i običaje plemenske organizacije i kolektivističkog uređenja odnosa iz nomadskog razdoblja svoje povijesti. Izrael
Plemenska tradicija se najjače očituje u oštroj zabrani uzimanja kamata na zajmove, sadržanoj u starom Zavjetu. Zabrana uzimanja kamata na zajmove odnosi se samo na Izraelce i prema strancima ova zabrana ne postoji. Ova zabrana predstavlja postulat etike: Ne smiješ imati koristi od nepovoljnog ekonomskog položaja tvog sunarodnjaka.
Institut ropstva je bio ublažen odredbom, da rob, koji pobjegne gospodaru nakon tri godine službe, postaje slobodnim i gospodar ga ne može više teretiti. Socijalno ekonomski odnosi Izraelaca su se vijekovima kretali oko sukoba između dužnika - prezaduženih siromašnih seljaka i vjerovnika - bogatih posjednika ili trgovaca. Reforme, koje su se tokom vremena uvodile, imaju prema tome zajednički cilj: ublažiti teški položaj dužnika.
Ekonomska misao Kine zasnovana je prije 3.000 godina i mnoge ekonomske ideje koje pripadaju savremenoj ekonomskoj nauci nastale su u Kini 200 godina prije nego na tlu Evrope. Kao najvažnije smatra se učenje kineskog mislioca Konfučija i konfučijanstvo je najuticajnija škola mišljenja u historiji Kine. Konfučije nije gledao čovjeka kao zasebno bide u univerzumu, nego je uvijek posmatrao čovjeka u relaciji s drugim čovjekom.
Osnovne Konfučijeve teze su: porezi trebaju polaziti od proizvodnih sposobnosti obveznika, potrošnja države treba biti prilagođena prihodima države, životni standard treba biti u skladu s društvenim statusom (bez ekstrema u rastrošnosti ili štedljivosti), najvažnija obaveza vladara treba biti dobrobit naroda i da se vlada ne treba miješati u privredu, osim u slučajevima kada je potrebno pomodi proizvodnji i održavanju pravedne raspodjele dohotka.
Grčka Ekonomska djelatnost se posmatra s aspekta etike i za nju se postavljaju etički postulati. Platon (djela:država, Zakoni i Državnik imaju cilj prikazati uređenje savršene, idealne države. Narod je podijeljen u tri staleža: stalež učitelja i vladara), stalež branitelja i stalež hranitelja. Prva dva staleža obuhvataju one, koji treba da vladaju državom i da je brane i zovu se čuvari, dok u tredi stalež spadaju svi oni, koji se bave privrednim poslovima (poljoprivreda, obrt, trgovina), zanimanjima, koja u Platonovoj savršenoj državi imaju posve podređeno značenje.
Aristotel Prirodna je težnja za blagostanjem, a neprirodna je težnja lakomost za novcem i bogatstvom, koja ne vodi računa o moralnim vrijednostima čovjekovog života. Novac je zajednički nazivnik u kojem se konkretiziraju i realiziraju sve ekonomske potrebe ljudi. Novac je opšte mjerilo vrijednosti i opšte sredstvo zamjene.)
Aristotelova teorija privatnog vlasništva: stvara posebno zadovoljstvo, koj e proističe iz egoizma, koji je priroda usadila u čovjeka, uklonjene su sve one smetnje i sporovi koji su neizbježivi pratioci svake zajednice dobara (kolektivno vlasništvo); svako de radije raditi i proizvoditi, kad zna da radi za vlastitu korist.
Aristotelov glavni doprinos ekonomskom razmišljanju odnosio se na robnu razmjenu i korištenje novca u toj razmjeni. Smatrao je da su ljudske potrebe umjerene, a želje neograničene. Stoga je proizvodnja robe za zadovoljavanje potreba opravdana i prirodna, dok je proizvodnja robe u pokušaju da se zadovolje neograničene želje neprirodna.
Razmjenu je shvadao kao bilateralni proces u kojem je, kao rezultat razmjene, objema stranama bolje. Poticaj za razmjenu je višak koji imaju dvije strane u potencijalnoj trgovini, koji je svaka voljna dati za dobra druge strane. Njegovo viđenje razmjene utvrdilo je važne preduslove trgovine i te su premise postale bitnim dijelom ekonomske analize.
Za razliku od Grka, Rimljani nisu dali značajan doprinos razvoju ekonomije. Veliko Carstvo ostavilo je malo nasljedstvo što se tiče ekonomskog raspravljanja. Nije bilo sposobno da izrodi velike socijalne mislioce.
Slobodan pristup tržištu omogudavao je da se roba proizvedena na jednom mjestu prodaje u drugim regijama i državama. Privreda se razvijala na osnovu stvaranja poljoprivrednih viškova, urbanog rasta i kretanja stanovništva, teritorij alne ekspanzije, tehnološki h inovacija, oporezivanj a i sl. Negativna strana rimske ekonomije bila je prevelika ovisnost o poljoprivredi, spor razvoj tehnologije, visoka potrošnja i niska razina ulaganja u industriju.
Rimljani su bili prvenstveno narod vojnika - osvajača, narod organizatora - upravnika, koji su nam ostavili savršeno izbrušeni pravni sistem. Rimski klasični pravnici postavili su prve temelje pravne nauke, a njihovo djelo su nastavili francuski pravnici kasnog srednjeg vijeka, a potom njemački i nizozemski pravnici, počevši od 16. vijeka
Recepcija rimskog prava uobičajeni je naziv za preuzimanje rimskog prava u državama zapadne i srednje Evrope za pozitivno pravo koje je važilo kao supsidijarno opde pravo pored feudalnog, partikularnog prava. Pozitivno pravo predstavlja pravni pojam koji se odnosi na važede pravne propise ili propise koji su na snazi ( pozitivno-pravni propisi).
Supsidijarnost je načelo prema kojem odlučivanje o zajedničkim pitanjima mora biti preneseno na najniži mogudi stepen društvene organizacije, dok centralna vlast ima samo ulogu nadopune političkog odlučivanja na lokalnom nivou. Načelo supsidijarnosti potiče iz nauka katoličke crkve. Ovo načelo uvedeno je i u EU Ugovorom iz Maastrichta iz 1992 na temelju Evropske povelje o lokalnoj samoupravi iz 1985.