Karakteristike razvoja turizma u SiCG Asistent: Branislava Hristov Stančić kabinet: 711a e-mail: branislava@ekof.bg.ac.rs
1988-2002.- poboljšana struktura smeštajnih kapaciteta ali samo prividno, jer je razlog za to pad obima komplementarnih kapaciteta. OBIM I STRUKTURA OBJEKATA ZA SMEŠTAJ 1954-2006.-kapaciteti su uvećni 10,4x, tj. rasli su po stopi od 4,6% 1954-1988.- kapaciteti su rasli po prosečnoj godišnjoj stopi od 7,8% 1988-2006.- kapaciteti su opadali po prosečnoj godišnjoj stopi od 1,2% Odnos komplementarnih i osnovnih kapaciteta je bio nepovoljan usled ekonomskih i političkih promena, veću rezistenciju su pokazali osnovni kapaciteti neregistrovan smeštaj-mogućnost za rad u sivoj zoni
hoteli su zauzimali dominantno mesto, a zatim privatne sobe od 2002-2006.godine- broj kreveta se povećao za 55. 000- realni rast je bio 6. 000, a ostatak se odnosi na registraciju postojećih kapaciteta- prevođenje iz sive zone u regularno poslovanje I SiCG dominirali su hoteli sa 3* i 2* (65%)-relativno povoljna struktura loš sistem kategorizacije hotela-broj zvezdica ne ukazuje na nivo kvaliteta usluga
OSTVARENI REZULTATI U TURISTIČKOM PROMETU 1989.- SFRJ svrstana u 25 vodećih turističkih zemalja Zabeležen je turistički promet od 20,5 mln turista sa oko 100,6 mln noćenja i oko 3 mlrd $ deviznog priliva SiCG su apsorbovale oko 22% ukupnog turističkog prometa i 37% noćenja što je odgovaralo obimu smeštajnih kapaciteta (18% ukupno) Razlozi za ovakvo stanje: 1. Strani turisti se orijentišu pre svega na primorske destinacije 2. Državna intervencija u oblasti turizma bila je selektivna i nedosledna 3. Crna Gora se tek 80-ih godina uključuje u turističke tokove 4. Otežana saobraćajna pristupačnost
OBIM TURISTIČKOG PROMETA U SRBIJI I CRNOJ GORI Problemi u statističkom merenju podataka turističkih kretanja i njihovoj neobuhvatnosti nastaju zbog: 1. Ne uzimanja u obzir turista koji odsedaju u privatnim sobama, apartmanima i kućama koje nisu registrovane za prihvat gostiju 2. Neevidentiranja turisičkog prometa turista vezanog za segment poseta rodbini i prijateljima 3. Neevidentiranje turista koji borave u vlastitim stanovima i kućama za odmor 4. Višestruko prijavljivanje istih turista u različitim smeštajnim objektima 5. Nemogućnost uvida u podatke za KiM od 1999.godine
U periodu od 1948-2006.godine dominantno učešće domaćeg turizma u ukupnim turističkim kretanjima. 1948-1986.godine -rast turističkog prometa (prema broju turista 6,4%, prema broju noći 5,3%) 1986-2006.godine - pad turističkog prometa (prema broju turista 3,5%, prema broju noći 3,4%) tri ključne godine u kojima je zabeležen najveći pad turističkog prometa su: 1991. godina- početak ratnih sukoba 1993. godina- zabeležena hiperinflacija 1999. godine- NATO bombardovanje
STRUKTURA TURISTIČKOG PROMETA Najposećenija turistička mesta prema broju dolazaka su glavni administrativni centri (Beograd, Podgorica i Novi Sad) Najposećenija turistička mesta prema broju noćenja su primorska mesta (1/3 noćenja), dok su banjska i planinska mesta obuhvatala po 20% noćenja. Turistički promet po vrstama turističkog mesta je sličan u slučaju ukupnog i domaćeg turističkog prometa, dok se on razlikuje u slučaju inostranog tur.prometa. Srbija dominira u broju dolazaka stranih turista-poslovni posetioci, a Crna Gora u broju noćenja stranih turista-uobičajeni turisti.
Prosečna dužina boravka i u slučaju domaćih i u slučaju stranih turista je bila veća u Crnoj Gori nego u Srbiji. 65% turista je odselo u hotelima, a u slučaju stranih turista taj procenat je 85%. Izvori tražnje: Najveći broj dolazaka zabeležen je u slučaju turista koji su dolazili iz BiH, Nemačke i Slovenije, dok je najveći broj noćenja zabeležen u slučaju turista koji su dolazili iz BiH, Nemačke i Češke. Beograd je bio najatraktivnija i najposećenija destinacija u SiCG (28% svih dolazaka i 12% svih noćenja; 42% dolazaka stranih turista i 26% noćenja stranih turista)
Karakteristike razvoja turizma u Srbiji
TURISTIČKI PROMET I KAPACITETI ZA SMEŠTAJ 1989-2014.godine- turistički promet u Srbiji je imao tendenciju pada 2014. godine Srbija je ostvarila tek 51% turističkog prometa iz 1989.godine Visoko učešće domaćeg turističkog prometa (53% u dolascima i 64% u noćenjima) 2014. godine najvažniji inostrani izvor tražnje u Srbiji su turisti iz BiH (7% dolazaka) i turisti iz BiH (8% noćenja) Posetioci iz bivših republika nekadašnje SFRJ su glavni izvor tražnje sa 29% u dolascima i 28% u noćenjima.
najvažnija turistička mesta u Srbiji bila su Beograd i Novi Sad- 1/3 svih dolazaka i 65% dolazaka stranih turista Najvažnija turistička mesta što se tiče noćenja bila su banjska mesta (30%) Beograd najvažnije turističko mesto (33% dolazaka i 22% noćenja, preko polovine svih dolazaka i noćenja u slučaju stranih turista)
KAPACITETI ZA SMEŠTAJ 2014. godine- Srbija je raspolagala sa 102.940 ležaja Struktura smeštajnih kapaciteta: 1. Osnovni smeštajni kapaciteti 54% Hoteli (65%) 2. Komplementarni smeštajni kapaciteti 46% do 2002. godine broj smeštajnih kapaciteta stalno opada- opada broj prijavljenih ležaja u komplementarnim kapacitetima od 2003. godine primećuje se njegova tendencija rasta 2007. godine zabeležen je najveći porast kada je broj prijavljenih ležaja u komplementarnim kapacitetima porastao za 50% u odnosu na 2006. godinu
TURISTIČKI BILANS SRBIJE 2015.godine- AKTIVA- 1.048 mln $ prihoda od stranih turista PASIVA- 1.097 mln USD potrošnja domaćih turista u inostranstvu DEFICIT TURISTIČKOG BILANSA- oko 48 mln $ ne postoje procene potrošnje domaćih turista u zemlji ( rade se obično na bazi anketa)
INSTITUCIONALNI OKVIR RAZVOJA TURIZMA U SRBIJI JAVNI SEKTOR Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija (MTTT) je odgovorno za vođenje politike u turizmu. U okviru MTTT rade Sektor za turizam i Sektor za turističku inspekciju Sektor turizma obuhvata četiri odseka: 1. Odsek za istraživanje i razvoj turističkih proizvoda (analiza postojećeg i potencijalnog stanja na domaćem i inostranom tržištu) 2. Odsek za konkurentnost (integralni razvoj turizma, sprovođenje Strategije razvoja turizma..) 3. Odsek za plan i analizu (izrada i planiranje budžeta, predinvesticiona i investiviona analiza ponuđenih projekata) 4. Odsek za upravljanje kvalitetom (postupak kategorizacije, izrada propisa u domenu standarda kvaliteta u turizmu)
Sektor turističke inspekcije bavi se kontrolom poštovanja zakona i propisa. Turistička organizacija Srbije-promocija Srbije kao turističke destinacije: koordinacija pojedinačne ponude privatnog sektora u kreiranju destinacijskog proizvoda Lokalne turističke organizacije- marketing turizma na nivou turističkih mesta
UDRUŽENJA PRIVATNOG SEKTORA Udruženje putničkih agencija Srbije-YUTA (1954.)- unapređenje rada tur.agencija i zaštita putnika-oko 400 članova Udruženje turističkih agencija Srbije-ATAS-oko 30 članova Asocijacija nezavisnih turističkih agencija Srbije-ANTAS-oko 50 članova Poslovno udruženje ugostitelja-hores
TRENDOVI U MEĐUNARODNOM TURIZMU turizam je veoma osetljiv na ekonomske fluktuacije i njegova glavna odrednica će i u budućnosti biti svetski BDP na njega u velikoj meri utiču politička stabilnost i bezbednost (teroristički napadi) jak i pozitivan uticaj informacione tehnologije na turizam trend ka kraćim odmorima (kraće radno vreme, raniji odlazak u prenziju, rast prihoda, last minute ponude..) masovni turizam zamenjen turizmom po meri putnika porast učešća starije populacije u turističkim putovanjima trend ka: avanturističkim putovanjima, krstarenjima, eko turizmu, kulturnom turizmu, tematskom turizmu.. predlozi ka razvoju: religioznog turizma i pojavi sekundarnih gradova..
KLJUČNI TURISTIČKI PROIZVODI U Strtegiji razvoja turizma (2005.) definisani su najvažniji turistički proizvodi za Srbiju: Kratki gradski odmori (city break) Kružna putovanja (touring)-unutar granica ili kroz više zemalja Poslovni turizam+mice Zdravstveni turizam (Spa/Wellness, Medicinski turizam) Planine i jezera Nautika (more i mirne vode) Događaji (events) Ruralni turizam Specijalni interesi Za Srbiju su ovi proizvodi bitni jer ih: karakteriše veliki i konstantan obim tražnje, dinamična stopa rasta tražnje i velika potrošnja po danu boravka.
TURISTIČKO STRUKTURISANJE SRBIJE quick win proizvodi-proizvodi najvećeg potencijala za brzu primenu i komercijalizaciju tradicionalna politika razvoja- bazirana na komparativnim prednostima destinacija (jeftina radna snaga, nekontrolisano korišćenje resursa, jeftin kapital, niski porezi..) danas- formirati odgovarajuće turističke klastere koje čini skup tur.atrakcija, tur.infrastruktura i suprastruktura, sadržaj i aktivnosti, odnosno uslužna i proizvodna preduzeća na jednom homogenom geografskom području. u Srbiji se pored načela izgradnje konkurentnosti na bazi turističkog iskustva mora voditi računa i o: 1. Veličini i kvalitetu nasleđenog internacionalnog tur.biznisa 2. Poslovnoj atraktivnosti potencijalnih proizvoda u kojima Srbija konkuriše 3. Strukturi atrakcija i mogućnosti izgradnje sistema tur.iskustava, imidža i brenda pojedinih klastera Primeri: Beograd, Vojvodina, Jugozapadna Srbija i Jugoistočna Srbija..
PROJEKCIJE RASTA Umerena varijanta za 2015. godinu: realizovano 15 mln turističkih noćenja- 48% stranih turista i 52% domaćih turista Najvažniji turistički proizvodi: planine i jezera, poslovni turizam+mice i zdravstveni turizam Najveći broj noćenja ostvario bi se na području klastera Jugozapadna Srbija Rast smeštajnih kapaciteta na 150 hiljada
Ambiciozna varijanta za 2015. godinu: realizovano 18 mln turističkih noćenja DA LI SU OVE PROCENE REALNE??? Pretpostavke klasterske distribucije i projekcije rasta turizma bazirane su na sledećim pretpostavkama: 1. društveno-ekonomski razvoj Srbije biće baziran na osnovama izraženog patriotizma i nacionalnog identiteta uz tendenciju priključenja EU 2. razvoj turizma biće pod ingerencijom novoformirane centralizovane agencije za razvoj 3. uvođenje i komercijalizacija novih turističkih proizvoda 4. uklanjanje uskih grla i iznalaženje rešenja za komercijalizaciju turističkih proizvoda kao što su nautika, zdravstveni turizam, planine i jezera itd.
OSNOVNE PRETPOSTAVKE DALJEG RAZVOJA TURIZMA U SRBIJI Privatni sektor mora biti motor pokretač za turistički razvoj Srbije Vlada mora da bude uključena u dovoljnoj meri u razvoj i u pružanje pomoći privatnom sektoru Formiranje novih asocijacija privtnog sektora na inicijativu Vlade kako bi se sprovela bolja kooperacija i kolektivne akcije u privatnom sektoru Vlada mora da ima raznovrsne uloge u vođenju turističke politike
HVALA NA PAŽNjI!!!