Layout 1
|
|
- Darja Mihajlović
- пре 5 година
- Прикази:
Транскрипт
1 Pregledni Ëlanak / Review article Almanah 2014.: stabilna koronarna bolest srca Almanac 2014: stable coronary artery disease Viktor PerπiÊ*, Marko Boban Thalassotherapia Opatija Klinika za lijeëenje, rehabilitaciju i prevenciju bolesti srca i krvnih æila, Opatija, Hrvatska Thalassotherapia Opatija Clinic for treatment, rehabilitation and prevention of cardiovascular disease, Opatija, Croatia SAÆETAK: Stabilna koronarna bolest karakterizirana je tranzitornim anginoznim tegobama kao posljedice reverzibilnog i relativnog nesklada u opsrkrbi miokarda oksigeniranom krvi prema potrebama u trenucima tjelesnog napora, emocionalnog ili drugog stresa, no moæe se javiti i u mirovanju. KroniËna ishemijska bolest srca Ëini znaëajan izazov u globalnom zbrinjavanju kardiovaskularnih bolesti. U opêoj populaciji ima oëekivanu prevalenciju od 1 do 4%, odnosno ona je nekoliko puta ËeπÊa od akutnog koronarnog sindroma. U preglednom radu prikazane su osnove kliniëke dijagnostike i lijeëenja stabilne koronarne bolesti srca u naπoj sredini te u okrilju recentnih smjernica Europskog kardioloπkog druπtva. KLJU»NE RIJE»I: koronarna bolest srca, dijagnoza, lijeëenje, smjernice. SUMMARY: Stable coronary artery disease is characterized by transient angina symptoms as a result of reversible and relative inequality of myocardial oxygenated blood supply as per needs at the moments of physical exertion, emotional or other stress, but it can also occur at rest. Chronic ischemic heart disease poses a significant challenge in the global management of cardiovascular diseases. In the general population, it shows expected prevalence of 1-4%, that is several times more common than acute coronary syndromes. The review article shows the basics of clinical diagnosis and treatment of stable coronary artery disease in the Republic of Croatia and within the scope of the recent guidelines of the European Society of Cardiology. KEYWORDS: coronary artery disease, diagnosis, treatment, guidelines. CITATION: Cardiol Croat. 2014;9(1-2): Uvod Kardiovaskularne bolesti predstavljaju jedan od najvaænijih javnozdravstvenih problema danaπnjice u Republici Hrvatskoj 1. Radi se o najëeπêim kroniënim bolestima, uz znaëajnu prevalenciju u opêoj populaciji. Navedena grupa odgovorna je za oko polovinu ukupne godiπnje smrtnosti. Epidemioloπki podaci pokazuju varijabilnost, koja se moæe tumaëiti starenjem populacije, opadanjem broja ukupne populacije, dugoroëno negativnim socioekonomskim trendovima, nivou i kontinuitetu preventivnih aktivnosti te djelatnosti zdravstvenog sektora. ZnaËajni pomaci u sustavnom smislu pratili su razvoj aktivnosti oko primarne prevencije, dominantno institucionalnog u domovima zdravlja te mreæi akutne skrbi u bolnicama. Vjerojatno najznaëajniji organizacijski doseg predstavlja stvaranje prve mreæe ranog zbrinjavanja akutnog infarkta miokarda, odnosno tzv. mreæe primarnih perkutanih koronarnih intervencija (PCI-mreæa) 2. Takoappleer se u zadnjih nekoliko godina u Republici Hrvatskoj razvila djelatnost kardiokiruπkih centara, koji ukupno djeluju u okviru pet kliniëkih bolnica te jedne specijalne bolnice. Osobito se mora naglasiti djelatnost Hrvatskog kardioloπkog druπtva te pridruæenih druπtava koje su takoappleer poduzimale brojne javnozdravstvene mjere i sveobuhvatne principe aktivnosti u lijeëenju i kroniënom zbrinjavanju kardiovaskularnih bolesti. Konkordantno s razvojem kardiologije u Republici Hrvatskoj razvija- Introduction Cardiovascular diseases represent one of the most important public health problems of nowadays in Croatia 1. These are commonly chronic diseases, with significant prevalence in the general population. The aforementioned group is accountable for about a half of the total annual mortality. Epidemiological data shows variability, which can be interpreted by aging of the population, by a decline in the number of the total population, the long-term negative socioeconomic trends, the level and continuity of prevention activities and the activities of the health sector. Significant progress in organizational terms was in line with the development of the activities relating to primary prevention, predominantly institutional development in the community health centers and a network of acute care in hospitals. The most significant organizational success was probably the establishment of the first network of early management of acute myocardial infarction, that is, the network of primary percutaneous coronary interventions (PCI-network) 2. In the last few years the activity of cardiac surgery centers has developed in Croatia, being active in the 5 university hospitals and one specialty hospital in total. We must specifically stress the activity of the Croatian Cardiac Society and affiliated associations that have also undertaken a number of public health measures and comprehensive principles of activities in the treatment 2014;9(1-2):53. Cardiologia CROATICA
2 ju se dva stacionarna i jedan ambulantni centar za rehabilitaciju kardiovaskularnih bolesnika. U novije vrijeme, unatoë suboptimalnim resursima zdravstvenog sustava postiæe se dodatne uspjehe zahvaljujuêi dostupnosti i poveêanju primjene suvremenih metoda neinvazivne dijagnostike, izmeappleu ostalog u vidu primjene viπeslojne kompjutorizirane tomografije srca i krvnih æila (MSCT koronarografija), kao i magnetske rezonancije srca. Nadalje, veêim izborom dostupnosti testova optereêenja, takoappleer se pribliæavamo standardu poboljπane individualizacije dijagnostiëkog pristupa i kasnijeg terapijskog zbrinjavanja sindroma grudne boli u odnosu na oëekivanu vjerojatnost prileæeêe koronarne bolesti srca (KBS) 3. Stabilna koronarna bolest srca ZnaËajan izazov u zbrinjavanju kardiovaskularnih bolesti predstavlja kroniëna ishemijska bolest srca koja u opêoj populaciji ima oëekivanu prevalenciju od 1 do 4%, odnosno ona je nekoliko puta veêa od akutnog koronarnog sindroma 4. Stabilna KBS karakterizirana je tranzitornim anginoznim tegobama kao posljedice reverzibilnog nesklada u opskrbi miokarda oksigeniranom krvi prema potrebama u trenucima tjelesnog napora, emocionalnog ili drugog stresa, no moæe se javiti i u mirovanju 5. DijagnostiËka obrada stabilne koronarne bolesti srca Osnovne pretrage u prvoj liniji dijagnostiëke obrade stabilne KBS Ëine: elektrokardiogram (EKG) u mirovanju, standardne laboratorijske nalaze, po potrebi telemetrijsko praêenje EKG ili holter EKG, ultrazvuk srca i ovisno o indikaciji rendgensku sumacijsku snimku torakalnih organa. U sluëaju da pomoêu standardnog transtorakalnog ehokardiografskog pregleda i uz primjenu kontrasta zbog suboptimalne tehniëke dostupnosti nismo u moguênosti uëiniti dobru procjenu srëanih struktura, funkcije ili segmentalnih poremeêaja kontraktiliteta, moæe se uëiniti slikovnu dijagnostiku primjenom magnetske rezonancije (MR srca) 6. Temeljem kliniëke prosudbe potrebno je uëiniti Bayesovu analizu (statistiëka vjerojatnost) odnosa predtestne vjerojatnosti (PTV) prisutnosti KBS, o Ëemu u potpunosti ovisi tijek buduêih dijagnostiëko-terapijskih intervencija. Glavni Ëimbenici koje se pri tom uzima u obzir su: dob, spol i karakteristike simptoma, uz standardnu obradu izraæenosti Ëimbenika kardiovaskularnog rizika. U sluëaju obrade osoba s niæim ili umjerenim omjerom PTV prisutnosti KBS osobito se povoljna Ëini dijagnostika primjenom MSCT koronarografije koja ima dobru negativnu prediktivnu vrijednost (optimalnije za iskljuëenje bolesti), a prednost joj u navedenim okolnostima Ëini obrada mlaappleih osoba s oëekivanim niæim udjelom kalcija u koronarnim arterijama. U Tablici 1 prikazani su osnovni dijagnostiëki testovi za procjenu koronarne bolesti srca. Dodatna obrada osoba s niæom PTV prisutnosti KBS (<15%) ukljuëuje dijagnostiku nekoronarnih uzroka sindroma grudne boli. U sluëaju ponavljanih tegoba, uz pojavu anginoznih tegoba u mirovanju vrijedi u obzir uzeti moguênost vazospastiëke angine 5. Kod ispitanika s intermedijarnom PTV prisutnosti KBS (15-85%) potrebna je dodatna obrada primjenom dostupne neinvazivne dijagnostike. Za sluëaj da se Cardiologia CROATICA and management of chronic cardiovascular diseases. Concordantly with the development of cardiology in the Republic of Croatia, there are two in-patient centers and one out-patient center for the rehabilitation of cardiovascular patients that have been established. In recent times, despite suboptimal resources of the health system, additional success was achieved owing to the availability and increased use of modern methods of non-invasive diagnostics, in the form of using cardiac and blood vessel multi-slice computed tomography (MSCT coronary angiography) and magnetic resonance imaging of the heart. Furthermore, a greater diversity of available diagnostic tests has also resulted in our getting closer to the standard of improved individualization of a diagnostic approach and subsequent therapeutic management of chest pain syndrome compared to the expected probability of the underlying coronary artery disease (CAD) 3. Stable coronary artery disease A significant challenge in the management of cardiovascular disease is a chronic ischemic heart disease that in the general population has an expected prevalence of 1-4%, and it is several times greater than the acute coronary syndrome 4. Stable CAD is characterized by transient angina problems as a result of reversible inequality of myocardial oxygenated blood supply as per needs at the moments of physical exertion, emotional or other stress, but it can also occur at rest 5. Diagnostic evaluation of stable coronary artery disease The basic tests in the first line diagnostic evaluation of stable CAD include: electrocardiogram (ECG) at rest, standard laboratory values, telemetric monitoring ECG or Holter ECG if necessary, echocardiography, and depending on the indication, chest X-ray. In case technical difficulties occur due to suboptimal transthoracic echocardiographic analysis of cardiac structures, function or segmental contractility disorders by applying a standard transhoracic echocardiographic examination and by using the contrast due to suboptimal technical availability, imaging diagnostics can be done by using magnetic imaging resonance (cardiac MRI) 6. Based on clinical judgment, it is necessary to do a Bayesian analysis (statistical probability) of a relationship of pretest probability (PTP) of presence of CAD, which is entirely dependent on the progress of the future diagnostic and therapeutic interventions. The main factors to be taken into consideration are: age, gender, symptom characteristics, along with the standard treatment of pronounced cardiovascular risk factors. In case of treatment of persons with lower or moderate ratio of PTP of CAD, the diagnostics by using MSCT coronary angiography seems to be particularly beneficial, due to an excellent negative predictive value (more optimal for excluding the disease), whereas the treatment of young people with an expected lower proportion of calcium in the coronary arteries makes it more beneficial in the given circumstances. Table 1 shows basic diagnostic tests for the evaluation of coronary artery disease. Additional treatment of persons with lower PTP of CAD (<15%) include the diagnostics of non-coronary causes of chest pain syndromes. In the case of recurring problems along with the occurrence of angina pain at rest, it is worth considering the possibility of vasospastic angina5. In pa- 2014;9(1-2):54.
3 Diagnostic test Sensitivity (%) Specificity (%) Table 1. Common diagnostic tests for diagnosing the presence of coronary artery disease (modified from European Society of Cardiology 2013 guidelines 5 ). Exercise electrocardiogram Exercise stress echocardiography Exercise stress SPECT Dobutamine stress echocardiography Dobutamine stress MRI Vasodilatator stress echocardiography Vasodilatator stress SPECT Vasodilatator stress MRI Coronary computerized tomography Vasodilatator stress PET SPECT = single photon emission computerized tomography; MRI = magnetic resonance imaging; PET = positron emission tomography. radi o visokom stupnju PTV prisutnosti KBS (>85%), uz kliniëke simptome koji jasno odgovaraju anginoznim dodatna testiranja neinvazivnom dijagnostikom nisu nuæno potrebna te se bolesnika moæe uputiti na invazivnu koronarografiju5. U potonjem navedenom sluëaju primjena dodatnih neinvazivnih dijagnostika oëekivano ne dovodi do preciznijeg odgovora o prisutnosti KBS, no u sluëaju procijenjene kliniëke opravdanosti primjena dodatnih testova pomaæe u dodatnoj diferencijaciji rizika pojave glavnih neæeljenih kardiovaskularnih dogaappleaja. U pogledu ispitanika s intermedijarnim stupnjem PTV prisutnosti KBS primjena MSCT za procjenu kalcifikata koronarnih arterija prema Agastonu, kada su iznosi kalcija >400 dovodi do znaëajnog poveêanja udjela pozitivnih nalaza (laæno i stvarno pozitivnih). Obrada MSCT-kalcijskim skoringom moæe se tada dijelom i smatrati pouzdanim ekvivalentom konvencionalnih stres testova, no odluka o daljoj obradi, odnosno invazivnoj koronarografiji u smislu æurnosti obrade donosi se temeljem ostalih karakteristika kliniëke procjene 7. Stres testovi primjenom tjelesnog optereêenja predstavljaju metodu prvog izbora u dijagnostiëkoj obradi, jednostavno zbog veêe reprezentativnosti patofizioloπkih promjena u kontroliranom testiranju koje su bliske naporima u svakodnevnom æivotu. Nadalje, primjena tjelesnog optereêenja donosi nam vrijedne kliniëke podatke poput objektivnije procjene stupnja podnoπenja tjelesnih napora, dinamiku vrijednosti arterijskog tlaka i pulsa, uz monitoriranje elektrokardiografskih promjena. Primjena farmakoloπkih oblika stresa osobito je pogodna za dodatnu obradu veê poznatih segmentalnih poremeêaja kontraktiliteta miokarda, ili kod osoba koji ne mogu uspjeπno izvesti test uz primjenu tjelesnog optereêenja. Dobutaminski stres test pokazao se osobito korisnim za izazivanje nesklada u opskrbi i potrebama miokarda za kisikom. Osobito su velike moguênosti otkrivanja segmentalnih ispada u kontraktilitetu nakon primjene dobutamina, u smislu detekcije vijabilnosti / omamljenosti miokarda na MR srca 8. Vaæno je napomenuti da je sigurnosni profil primjene dobutaminskog stresa podjednak kod MR srca i ehokardiografije 9. Primjena vazodilatatorskih testova poput adenozina, odnosno tzv. MRI-perfuzije znaëajno se ËeπÊe koristi u kliniëkoj praksi, uz zadovoljavajuêi sigurnosni profil i dobar stupanj dijagnostiëke toënosti, podjednak SPECT i PET testiranjima 10. Ukoliko se za procjenu ispada perfuzije primjenjuju kvalitativne metode analize protoka, dijagnostiëka toëtients with intermediate PTP of CAD (15-85%) additional treatment by using the available non-invasive diagnostics is required. In case that a high degree of PTP of CAD (>85%) along with clinical symptoms that clearly resembles angina chest pain, additional tests by noninvasive diagnostics are not necessarily taken, and a patient may well be referred for invasive coronary angiography5. In the latter case, the application of additional noninvasive diagnostics does not, as expected, lead to a more precise answer about the presence of CAD, but if it is clinically justified, the application of additional tests helps in additional differentiation of risks for occurrence of major adverse cardiovascular events. Regarding the subjects with intermediate degree of PTV of CAD, the use of MSCT to evaluate coronary artery calcification based on Agaston score, when the amounts of calcium >400 leads to a significant increase in the proportion of positive results (falsely and truly positive ones). The evaluation based on MSCT-calcium scoring can then partly be considered to be a reliable equivalent to conventional stress tests, but the decision on further treatment or invasive coronary angiography in terms of the urgency of the treatment is to be made on the basis of other characteristics of the clinical evaluation 7. Stress tests by using the physical stress represent the first choice method in the diagnostic evaluation, simply because of the greater representativeness of pathophysiological changes in the controlled environment that are as close to the everyday life stress. Furthermore, the use of physical stress brings us valuable clinical data such as objective evaluation of a degree of endurance of physical stress, dynamics of blood pressure and pulse, accompanied by the monitoring of changes in the ECG. The application of pharmacological stress types is particularly suited for additional evaluation of already known segmental myocardial contractility disorders, or in patients who are unable to successfully perform the test with physical load. Dobutamine stress test is established as particularly useful for inducing of mismatch of myocardial oxygen supply and myocardial oxygen demands. There are particularly great possibilities of identifying segmental deficits in the contractility after the administration of dobutamine, in terms of detection of viability/numbness of myocardium to MRI 8. It is important to note that the safety profile of the application of dobutamine stress is equal in MRI and echocardiography 9. The vasodilatator tests such as adenosine, or the so-called 2014;9(1-2):55. Cardiologia CROATICA
4 nost MR srca odgovara pribliæno invazivnoj koronarografiji uz primjenu frakcione analize protoka/rezerve (FFR) 11. Procjena vijabilnosti miokarda pomoêu MR srca pruæa morfoloπke detalje visoke rezolucije, ukljuëujuêi i funkcionalnu procjenu lijeve klijetke u svega 30-ak minuta oslikavanja. Princip oslikavanja gadolinijem temelji se na veêoj brzini ispiranja gadolinija iz normalnog miokarda naspram onog zamijenjenog fibrozom ili oæiljkom. Na tim osnovama odgoappleeno oslikavanje, 5 do 20 minuta nakon ubrizgavanja kontrastnog sredstva, jasno Êe prikazati fibrozu ili oæiljak. U kliniëkim ispitivanjima na ljudima, MR srca uz primjenu gadolinija kao kontrastnog sredstva je predstavljena kao precizna metoda odreappleivanja vijabilnosti miokarda u kojoj je oporavak funkcije miokarda nakon koronarne premosnice predstavljen kao referentni standard. U 52 bolesnika koji su bili podvrgnuti koronarnoj revaskularizaciji, uoëena je bolja regionalna funkcija u 82% segmenata u kojih nije ustanovljena preoperativna imbibicija kontrastom, u 64% segmenata s 1% do 25% zahvaêenosti miokarda, a svega 37% u segmentima s 26% do 50% zahvaêenosti miokarda. 12 Meta analizom ranijih studija primjena MSCT koronarografije u dijagnostici KBS pokazuje visoke stope senzitivnosti (98-99%) i negativne prediktivnu vrijednost (99-100%), no uz neπto manju specifiënost (82-89%) i pozitivnu prediktivnu vrijednost (91-93%) 13. Na drugoj strani, veêa multicentriëna studija na bolesnicima s poznatom KBS, ranijim perkutanim koronarnim intervencijama i preboljelim infarktom, dijagnostiëka toënost je neπto niæa (senzitivnost 85%, specifiënost 90%) 14. Tahikardija, artitmije i poveêan udio kalcifikata koronarnih arterija zbog mineralnih artefakata oteæavaju analizu MSCT koronarografije te smanjuju dijagnostiëku toënost 15. Procjena dugoroënog kliniëkog rizika stabilne koronarne bolesti srca Procjena dugoroënog kliniëkog rizika stabilne KBS ukljuëuje analizu veêeg broja Ëimbenika iz sfere kliniëkog pregleda i obrade Ëimbenika rizika, relevantnih ranijih anamnestiëkih podataka te nalaza aktualne dijagnostiëke obrade uz podrazumijevanje primjene kliniëkog zbrinjavanja u skladu s vaæe- Êim smjernicama kliniëke prakse, odnosno medicine utemeljene na dokazima. Posljednje smjernice Europskog kardioloπkog druπtva (ESC) iz godine podrazumijevaju visok kliniëki rizik, odnosno opravdanost za dodatnom invazivnom obradom, uz pruæanje moguênosti adekvatnog oblika revaskularizacijskog lijeëenja (gdje je to moguêe) za bolesnika s oëekivanom stopom jednogodiπnjih komplikacija i velikih neæeljenih dogaappleaja od 3% 5. DijagnostiËko-terapijsko kliniëko pitanje, odnosno obrada stope rizika ukljuëuje kliniëku reevaluaciju, procjenu rizika temeljem istisne frakcije lijeve klijetke, odgovora na stres testiranje i morfoloπkog nalaza koronarnih arterija. U Tablici 2 prikazane su stope rizika, temeljem dijagnostiëke obrade, prema vaæeêim smjernicama ESC. MRI-perfusion are significantly more commonly used in clinical practice, with a satisfactory safety profile and a sufficient degree of diagnostic accuracy, equaling to SPECT and PET tests 10. If qualitative methods of flow analysis are applied for the evaluation of perfusion deficit, the diagnostic accuracy of MRI approximately corresponds to invasive coronary angiography accompanied by using fractional flow reserve (FFR) analysis 11. The evaluation of myocardial viability by using MRI provides high-resolution morphological details, including functional evaluation of the left ventricle in only 30 minutes of imaging. The principle of gadolinium-based imaging is based on a delayed wash out of gadolinium from normal myocardium compared to the one replaced by fibrosis a scar. A delayed imaging from 5 to 20 minutes after the injection of a contrast agent will clearly show fibrosis or a scar. In clinical trials on human subjects, cardiac MRI accompanied by the use of gadolinium as a contrast agent is introduced as an accurate method of identifying myocardial viability where the recovery of the myocardial function after coronary artery bypass surgery is presented as a reference standard. In 52 patients who underwent coronary revascularization, we observed a better regional function in 82% of segments in whom preoperative imbibition by the contrast agent was not established, in 64% of segments where myocardium was affected from 1% to 25%, and only 37% in segments where myocardium was affected from 26% to 50%. 12 In a meta-analysis of of MSCT coronary angiography in the diagnostics of CAD shows a high rate of sensitivity (98-99%) and negative predictive value (99-100%), but with slightly lower specificity (82-89%) and positive predictive value (91-93%) 13. A larger multi-centric study on patients with a history of CAD, previous percutaneous coronary interventions and previous myocardial infarction shows that the diagnostic accuracy is slightly lower (sensitivity 85%, specificity 90%) 14. Tachycardia, arrhythmia and an increased frequency of calcification of the coronary arteries due to mineral artifacts make the performance of the analysis of MSCT coronary angiography more difficult and reduce diagnostic accuracy 15. Evaluation of long-term clinical risk of stable coronary artery disease The evaluation of the long-term clinical risk of stable CAD involves an analysis of a large number of factors in the field of clinical examination and processing of risk factors, relevant previous history data and findings of the current diagnostic workup assuming the application of the clinical management in accordance with applicable clinical practice guidelines or evidence-based medicine. The latest guidelines of the European Society of Cardiology (ESC) of 2013 suggest a high clinical risk, or the justification for additional invasive workup, accompanied by providing an adequate form of revascularization treatment (where possible) for patients with an expected rate of annual complications and major adverse events of 3% 5. Diagnostic and therapeutic clinical question or evaluation of risk rate involves clinical re-evaluation, risk assessment based on the left ventricular ejection fraction, the response to stress test and morphological findings of coronary arteries. Table 2 shows the risk level, based on the diagnostic workup, according to the applicable ESC guidelines. Cardiologia CROATICA 2014;9(1-2):56.
5 Table 2. Definitions of risk by diferent testing modalities according to the European Society of Cardiology 2013 guidelines 5. High risk Cardiovascular mortality 3%/year Exercise stress electrocardiogram Intermediate risk Cardiovascular mortality 1-3%/year Low risk Cardiovascular mortality <1%/year Ischaemia imaging High risk Intermediate risk Low risk Area of ischaemia >10% (>10% SPECT; >2/16 segments MRI; >3 dobutamine-induced dysfunctional segments; >3 dysfunctional segments by stress echocardiography) Area of ischaemia 1-10% and any ischaemia less than high risk by MRI or stress echocardiography No ischaemia Significant lesions of high risk category (three-vessel disease High risk with proximal stenoses, left-main and proximal stenosis Multislice computed of left anterior descendent artery) tomography coronary Intermediate risk Significant lesion(s) in large and proximal coronary artery(ies) angiography but not high risk category. Low risk Normal coronary artery or plaques only. Adapted from ESC 2013 guidelines 5 Mikrovaskularna angina Primarna mikrovaskularna bolest kliniëki se prezentira kao tipiëne ponavljajuêe anginozne tegobe. Navedeni entitet ËeπÊe se javlja uz πeêernu bolest, hipertrofiënu kardiomiopatiju ili aortnu stenozu te se podrazumijeva pod sekundarnom mikrovaskularnom bolesti, za razliku od stabilne KBS. Dugogodiπnja arterijska hipertenzija takoappleer ponekad dovodi do pojave grudne boli uz uredan morfoloπki nalaz epikardijalnih koronarnih arterija, no iz ranijih istraæivanja poznati su sluëajevi koronarografski utvappleene smanjene koronarne priëuve (FFR), Ëak i u uvjetima bez znaëajnije hipertrofije lijeve klijetke. Nasuprot tome, uz hipertenzivnu hipertrofiju lijeve klijetke dolazi do hipertrofije kardiomiocita, umnaæanja veziva, kao i perivaskularnih promjena u intramuralnom toku koronarne cirkulacije uz poremeêaje dijastoliëke funkcije 16. Dodatna obrada potrebna je kada su slikovne ili EKG metode stres testiranja postavile sumnju na KBS, no nalaz koronarografije je iskljuëio fiksnu ili dinamiëku koronarnu stenozu u epikardijalnom tijeku koronarnih arterija 17. Dijagnostika, obrada i prognostiëki Ëimbenici vazospastiëke angine, koja takoappleer suπtinski ne spada u oblike stabilne KBS prikazani su u odgovarajuêim smjernicama ESC. Zbrinavanje stabilne koronarne bolesti srca Moramo napomenuti da sveukupno zbrinjavanje ishemijske bolesti srca ukljuëuje aktivnosti oko rane dijagnostike i prevencije te kontinuiranih sveobuhvatnih mjera koje moraju osigurati Ëim povoljniju podlogu u vidu kroniënog zbrinjavanja Ëimbenika rizika. U naπoj dræavi i dalje je prisutna relativno velika zastupljenost puπenja, suboptimalne kontrole arterijske hipertenzije, dislipidemije i pretilosti te nepovoljan socioekonomski profil koji su bitan izazov u javnozdravstvenom smislu 18. U suπtinskom smislu lijeëenje stabilne KBS u okrilju medicine utemeljene na dokazima podrazumijeva optimizaciju medikamentozne terapije kombiniranu s mjerama interven- Microvascular angina Primary microvascular disease clinically presents as a typical recurring angina symptoms. The above said disease commonly occurs with diabetes, hypertrophic cardiomyopathy or aortic stenosis, and is understood to be secondary microvascular disease, unlike the stable CAD. Long-term hypertension can sometimes lead to chest pain with normal morphology of epicardial coronary arteries, but the previous studies suggest the well-known case of determined reduced fractional flow reserve (FFR), even without significant left ventricular hypertrophy. Unlike this, hypertensive left ventricular hypertrophy is accompanied by hypertrophy of cardiomyocytes, proliferation of connective tissues, as well as perivascular changes in the intramural flow of coronary circulation with diastolic function disorders 16. Additional evaluation is required when the imaging or ECG stress test methods suggest CAD, but the result of coronary angiography has excluded fixed or dynamic coronary stenosis in the flow of epicardial coronary arteries 17. Diagnostics, treatment and prognostic factors of vasospastic angina, which also essentially is not considered as stable CAD are presented in the relevant ESC guidelines. Management of stable coronary artery disease We have to note that the overall management of ischemic heart disease includes the activities involving early diagnostics and prevention as well as continuous comprehensive measures which must provide a favorable base in the form of chronic risk factor management. In our country, a relatively high prevalence of smoking, suboptimal control of hypertension, dyslipidemia and obesity and adverse socioeconomic profile that are essential challenge in public health terms are still present 18. The treatment of stable CAD within the scope of evidencebased medicine basically involves the optimization of medical therapy combined with measures of intervention treat- 2014;9(1-2):57. Cardiologia CROATICA
6 cijskog lijeëenja perkutanim koronarnim intervencijama i/ili kardiokiruπkim zahvatima. Medikamentozna terapija stabilne koronarne bolesti Ciljevi medikamentozne terapije stabilne KBS podrazumijevaju: 1. kontrolu simptoma (angina) 2. prevenciju neæeljenih kardiovaskularnih dogaappleajaa 3. dobru kontrolu Ëimbenika kardiovaskularnog rizika. U pogledu antiaterosklerotske terapije ciljevi lijeëenja ukljuëuju stabilizaciju i regresiju poznatih plakova, smanjenje sistemske upalne reakcije blagog intenziteta i spreëavanje aterotrombotskih komplikacija. Optimalna medikamentozna terapija stabilne KBS ukljuëuje viπe grupa lijekova poput: antitrombocitnih, inhibiotora 3-hidroksi-3-metilglutarilkoenzim-A-reduktaze (statini), blokatore beta adrenergiëkih receptora, nitrate, inhibitore enzima angiotenzinogenske konvertaze, kalcijske antagoniste te grupu novijih antiishemijskih lijekova poput ranolazina, trimetazidina i ivabradina 19. U pogledu opêih terapijskih napomena vaæno je istaknuti da u okrilju dobre medicinske prakse lijeëenje stabilne KBS podrazumijeva primjenu barem 2 grupe lijekova (antiishemijsko i preventivno lijeëenje neæeljenih kardiovaskularnih dogaappleaja), bolesnike kontinuirano treba poduëavati o stanju bolesti, pridruæenim rizicima te na svakoj kontroli uëiniti procjenu pridræavanja terapije kao i terapijske uëinkovitosti (rezistencija). Uz statin, mandatorna terapija spreëavanja neæeljenih kardiovaskularnih dogaappleaja ukljuëuje acetilsalicilatnu kiselinu, odnosno klopidrogel u sluëaju nepodnoπenja acetilsalicilata. Iako su se noviji P2Y antagonisti prasugrel i tikagrelor u dosadaπnjim studijama pokazali i terapijski uëinkovitijim od klopidrogela, adekvatne studije primarno u pogledu stabilne KBS joπ nisu dostupne. Takoappleer vrijedi napomenuti, da primjena dvojne antitrombocitne terapije u okrilju stabilne koronarne ili aterosklerotske bolesti uz poviπen kardiovaskularni rizik (studija CHARISMA) nije dovodila do bolje prevencije velikih neæeljenih kardiovaskularnih dogaappleaja, a izlaæe bolesnika dodatnim rizicima komplikacija, odnosno krvarenja 20. Nasuprot tome, kod poznatih aterotrombotskih komplikacija i akutnog koronarnog sindroma primjena dvojne antiagregacijske terapije je vrijedna i korisna te opisana u nadleænim smjernicama. Revaskularizacijsko lijeëenje Revaskularizacijsko lijeëenje, kao πto je ranije spomenuto, treba imati na umu kod bolesnika sa stabilnom KBS i oëekivanom procijenjenom stopom rizika kardiovaskularnih dogaappleaja 3% na godinu. Dodatna kliniëka reevaluacija preporuëa se u intermedijarnim razredima rizika ( 1 do 3%/godina) 5. Odluku o vremenu i opsegu optimalnog oblika revaskularizacijskog lijeëenja uputno je donijeti na struënom konziliju koji ukljuëuje intervencijskog kardiologa i kardijalnog kirurga te ostale subspecijalnosti u okrilju kliniëkog pitanja. Dodatne stratifikacije rizika opisane su u ranijem tekstu o dijagnostiëkoj obradi te nadleænim smjernicama ESC. ment by percutaneous coronary interventions and/or surgical interventions. Medical therapy of stable coronary artery disease The goals of medical therapy of stable CAD include: 1. the control of symptoms (angina) 2. prevention of adverse cardiovascular events 3. good control of cardiovascular risk factors. Regarding the antiatherosclerotic therapy, the treatment goals include stabilization and regression of known plaques, reduction of systemic inflammatory response of mild intensity and prevention of atherothrombotic complications. Optimal medical therapy of stable coronary artery disease includes several groups of drugs such as: antiplatelet, 3-hydroxy-3-methylglutaryl-coenzyme-A reductase inhibitors (statins), beta adrenergic receptor antagonists, nitrates, angiotensin-converting enzyme inhibitors, calcium antagonists, and a group of new anti-ischemic drugs such as ranolazine, trimetazidine and ivabradine 19. Regarding general therapeutic notes, it is important to stress that within the scope of good medical practice, the treatment of stabile CAD involves the administration of at least two groups of drugs (anti-ischemic and preventive treatment of adverse cardiovascular events). Besides, the patients should be continually studied as to the state of the disease, associated risks, and the evaluation of therapy compliance and the therapeutic efficacy (resistance) should be made at the time of every follow-up. In addition to statin, the mandatory therapy for prevention of cardiovascular adverse events includes acetylsalicylic acid or clopidogrel in case of intolerance of acetylsalicylates. Although the more recent P2Y antagonists prasugrel and ticagrelor proved in the previous studies to be more therapeutically effective than clopidogrel, the relevant studies primarily in terms of stable CAD are not yet available. The use of dual antiplatelet therapy for stable coronary or atherosclerotic diseases with increased cardiovascular risk (CHARIS- MA study) did not result in better prevention of major adverse cardiovascular events, but it exposed patients to additional risks of complications, i.e. bleeding 20. On contrary, in case of atherothrombotic complications and acute coronary syndrome the use of dual antiplatelet therapy is beneficial and useful, and is described in the relevant guidelines. Revascularization treatment Revascularization treatment, as mentioned earlier, should be taken into consideration in patients with stable CAD and the expected estimated risk rate for cardiovascular events 3% per year. Additional clinical re-evaluation is recommended in the intermediate risk classes ( 1 to 3%/year) 5. The decision on the timing and extent of the optimal form of revascularization treatment is to be analyzed by multiprofessional teamwork involving intervention cardiologists, cardiac surgeons and other subspecialties with regard to the clinical issue. Additional risk stratifications have been described in the ESC relevant guidelines considering acute and postacute care settings. Cardiologia CROATICA 2014;9(1-2):58.
7 Received: 5 th Feb 2014; Accepted: 8 th Feb 2014 *Address for correspondence: Thalassotherapia Opatija, Marπala Tita 188/1, HR Opatija, Croatia. Phone: ; Fax: viktor.persic@ri.t-com.hr Literature 1. Kralj V, oriê T, TomiÊ B, Hrabak-ÆerjaviÊ V. Sources of information for indicators of mortality and morbidity of cardiovascular diseases. Cardiol Croat. 2011;6(1-2): NikoliÊ Heitzler V, Babic Z, Milicic D, et al. Results of the Croatian Primary Percutaneous Coronary Intervention Network for patients with ST-segment elevation acute myocardial infarction. Am J Cardiol. 2010;105: Fihn SD, Gardin JM, Abrams J, et al.; American College of Cardiology Foundation; American Heart Association Task Force on Practice Guidelines; American College of Physicians; American Association for Thoracic Surgery; Preventive Cardiovascular Nurses Association; Society for Cardiovascular Angiography and Interventions; Society of Thoracic Surgeons. ACCF/AHA/ACP/AATS/PCNA/SCAI/STS. Guideline for the diagnosis and management of patients with stable ischemic heart disease: a report of the American College of Cardiology Foundation/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines, and the American College of Physicians, American Association for Thoracic Surgery, Preventive Cardiovascular Nurses Association, Society for Cardiovascular Angiography and Interventions, and Society of Thoracic Surgeons. J Am Coll Cardiol. 2012;60:e Hemingway H, McCallum A, Shipley M, Manderbacka K, Martikainen P, Keskimaki I. Incidence and prognostic implications of stable angina pectoris among women and men. JAMA. 2006;295: Task Force Members, Montalescot G, Sechtem U, Achenbach S, et al ESC guidelines on the management of stable coronary artery disease: the Task Force on the management of stable coronary artery disease of the European Society of Cardiology. Eur Heart J. 2013;34: Hendel RC, Patel MR, Kramer CM, et al. ACCF/ACR/SCCT/SCMR/ASNC/NASCI/SCAI/SIR 2006 appropriateness criteria for cardiac computed tomography and cardiac magnetic resonance imaging: a report of the American College of Cardiology Foundation Quality Strategic Directions Committee Appropriateness CriteriaWorking Group, American College of Radiology, Society of Cardiovascular Computed Tomography, Society for Cardiovascular Magnetic Resonance, American Society of Nuclear Cardiology, North American Society for Cardiac Imaging, Society for Cardiovascular Angiography and Interventions, and Society of Interventional Radiology. J Am Coll Cardiol. 2006;48: Genders TS, Meijboom WB, Meijs MF, et al. CT coronary angiography in patients suspected of having coronary artery disease: decision making from various perspectives in the face of uncertainty. Radiology. 2009;253: Wahl A, Paetsch I, Gollesch A, et al. Safety and feasibility of high-dose dobutamine-atropine stress cardiovascular magnetic resonance for diagnosis of myocardial ischaemia: experience in 1000 consecutive cases. Eur Heart J. 2004;25: Selvanayagam JB, Kardos A, Francis JM, et al. Value of delayed-enhancement cardiovascular magnetic resonance imaging in predicting myocardial viability after surgical revascularization. Circulation. 2004;110: Nagel E, Lehmkuhl HB, BockschW, et al. Noninvasive diagnosis of ischemia-induced wall motion abnormalities with the use of high-dose dobutamine stress MRI: comparison with dobutamine stress echocardiography. Circulation. 1999;99: Schwitter J, Wacker CM, Wilke N, et al. MR-IMPACTII: Magnetic Resonance Imaging for Myocardial Perfusion Assessment in Coronary artery disease Trial: perfusion-cardiac magnetic resonance vs. single-photon emission computed tomography for the detection of coronary artery disease: a comparative multicentre, multivendor trial. Eur Heart J. 2012;34: Lockie T, Ishida M, Perera D, et al. High-resolution magnetic resonance myocardial perfusion imaging at 3.0-Tesla to detect hemodynamically significant coronary stenoses as determined by fractional flow reserve. J Am Coll Cardiol. 2011;57: Paech DC,Weston AR. A systematic review of the clinical effectiveness of 64-slice or higher computed tomography angiography as an alternative to invasive coronary angiography in the investigation of suspected coronary artery disease. BMC Cardiovasc Disord. 2011;11: Miller JM, Rochitte CE, Dewey M, et al. Diagnostic performance of coronary angiography by 64-row CT. N Eng J Med. 2008;359: Brodoefel H, Burgstahler C, Tsiflikas I, et al. Dual-source CT: effect of heart rate, heart rate variability, and calcification on image quality and diagnostic accuracy. Radiology. 2008;247: Shaw LJ, Bugiardini R, Merz CN. Women and ischemic heart disease: evolving knowledge. J Am Coll Cardiol. 2009;54: Lanza GA, Crea F. Primary coronary microvascular dysfunction: clinical presentation, pathophysiology, and management. Circulation. 2010;121: Reiner Z, Mihatov S, Milicic D, Bergovec M, Planinc D. Treatment and secondary prevention of ischemic coronary events in Croatia (TASPIC-CRO study). Eur J Cardiovasc Prev Rehabil. 2006;13: Henderson RA, O Flynn N. Management of stable angina: summary of NICE guidance. Heart. 2012;98: Bhatt DL, Fox KA, HackeW, et al. Clopidogrel and aspirin versus aspirin alone for the prevention of atherothrombotic events. N Eng J Med. 2006;354: ;9(1-2):59. Cardiologia CROATICA
ВЕЋУ МЕНТОРА
НАСТАВНО-НАУЧНОМ ВЕЋУ ФАКУЛТЕТА МЕДИЦИНСКИХ НАУКА УНИВЕРЗИТЕТА У КРАГУЈЕВЦУ Комисија за припрему извештаја у саставу: 1. проф. др Марина Петровић, ванредни професор за ужу научну област Интерна медицина
ВишеMicrosoft Word - CroDiab Registar 2009.doc
HRVATSKI ZAVOD ZA JAVNO ZDRAVSTVO Zagreb, Rockefellerova 7. - SVEUČILIŠNA KLINIKA VUK VRHOVAC Dugi dol 4a, Zagreb IZVJEŠĆE ZA 2009. Nacionalni registar osoba sa šećernom bolešću CroDiab National Diabetes
Вишеuntitled
StruËni rad / Professional article Registar perkutanih koronarnih intervencija u KliniËkom bolniëkom centru Sestre milosrdnice Percutaneous Coronary Intervention Registry in University Hospital Centre
ВишеMicrosoft Word - CroDiab Registar 2008.doc
HRVATSKI ZAVOD ZA JAVNO ZDRAVSTVO Zagreb, Rockefellerova 7. - SVEUČILIŠNA KLINIKA VUK VRHOVAC Dugi dol 4a, Zagreb IZVJEŠĆE ZA 2008. Nacionalni registar osoba sa šećernom bolešću CroDiab National Diabetes
ВишеMAZALICA DUŠKA.pdf
SVEUČILIŠTE JOSIPA JURJA STROSSMAYERA U OSIJEKU ELEKTROTEHNIČKI FAKULTET Sveučilišni studij OPTIMIRANJE INTEGRACIJE MALIH ELEKTRANA U DISTRIBUCIJSKU MREŽU Diplomski rad Duška Mazalica Osijek, 2014. SADRŽAJ
ВишеKARDIO LIST Davor Miličić, u ime Hrvatskoga kardiološkog Članak zaprimljen: društva, te radnih skupina za akutni koronarni sindrom, klini
KARDIO LIST Davor Miličić, u ime Hrvatskoga kardiološkog Članak zaprimljen: 30. 5. 2007. društva, te radnih skupina za akutni koronarni sindrom, kliničku kardiovaskularnu farmakologiju i za intervencijsku
ВишеActa medica Medianae (2000) 6 (21-25) PRETHODNA SAOPŠTENJA MORBIDITET OD AKUTNOG INFARKTA MIOKARDA U POPULACIJI ROMA GRADA NIŠA Marko LAZOVIĆ, Svetlan
Acta medica Medianae (2000) 6 (21-25) PRETHODNA SAOPŠTENJA MORBIDITET OD AKUTNOG INFARKTA MIOKARDA U POPULACIJI ROMA GRADA NIŠA i Milomir RANĐELOVIĆ Klinika za kardiovaskularne holesti Kliničkog centra
ВишеKARDIOLOGIJA U PRAKSI ODABRANA POGLAVLJA CARDIOLOGY IN PRACTICE SELECTED CHAPTERS Dijabetes i koronarna bolest srca Diabetes and Coronary Heart Diseas
KARDIOLOGIJA U PRAKSI ODABRANA POGLAVLJA CARDIOLOGY IN PRACTICE SELECTED CHAPTERS Dijabetes i koronarna bolest srca Diabetes and Coronary Heart Disease Izet AganoviÊ 1, Jozo Boras 2, Nikica Car 2, Æeljko
ВишеISSN СТАТИСТИКА СТАНОВНИШТВА ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ POPULATION STATISTICS ANNUAL RELEASE 25. IV Број/No. 115/19 РОЂЕНИ И УМРЛИ У РЕПУБ
ISSN 2490-2950 2018 ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ POPULATION STATISTICS ANNUAL RELEASE 25. IV 2019. Број/No. 115/19 РОЂЕНИ И УМРЛИ У РЕПУБЛИЦИ СРПСКОЈ BIRTHS AND DEATHS IN REPUBLIKA SRPSKA Благи раст броја живорођених
ВишеPowerPoint Presentation
Како ревизије сврсисходности пословања утичу на рад корисника јавних средстава у Србији? Налази ревизија сврсисходности пословања као средства за унапређење вредности добијене за уложен новац Београд,
ВишеОригинални радови Општа медицина 2009;15(3-4); UDC: (497.11) Прим. мр сц. мед. Нада Вукадиновић, прим. др мед. Биљана Цимбаље
Оригинални радови Општа медицина 2009;15(3-4); 156-162 UDC: 616-008.9-036-02 (497.11) Прим. мр сц. мед. Нада Вукадиновић, прим. др мед. Биљана Цимбаљевић, др мед. Србијанка Петровић Дом здравља Крушевац
ВишеISSN СТАТИСТИКА СТАНОВНИШТВА ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ POPULATION STATISTICS ANNUAL RELEASE 25. IV Број/No. 121/18 РОЂЕНИ И УМРЛИ У РЕПУБ
ISSN 2490-2950 2017 ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ POPULATION STATISTICS ANNUAL RELEASE 25. IV 2018. Број/No. 121/18 РОЂЕНИ И УМРЛИ У РЕПУБЛИЦИ СРПСКОЈ BIRTHS AND DEATHS IN REPUBLIKA SRPSKA Благи пад броја живорођених
ВишеISSN СТАТИСТИКА СТАНОВНИШТВА ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ POPULATION STATISTICS ANNUAL RELEASE 25. IV Број/No. 107/17 РОЂЕНИ И УМРЛИ У РЕПУБ
ISSN 2490-2950 2016 ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ POPULATION STATISTICS ANNUAL RELEASE 25. IV 2017. Број/No. 107/17 РОЂЕНИ И УМРЛИ У РЕПУБЛИЦИ СРПСКОЈ BIRTHS AND DEATHS IN REPUBLIKA SRPSKA Благи раст броја живорођених
ВишеNN indd
PETAK, 13. STUDENOGA 2015. NARODNE NOVINE BROJ 124 STRANICA 27 PRILOG 1. STRANICA 28 BROJ 124 NARODNE NOVINE PETAK, 13. STUDENOGA 2015. PRILOG 2. PETAK, 13. STUDENOGA 2015. NARODNE NOVINE BROJ 124 STRANICA
ВишеHBIS GROUP SERBIA IRON & STEEL D.O.O. BEOGRAD CI Sektor Kontinualno poboljša je Continuous Improvement Sector..
CI.. (Continuous Improvement CI) je eđu arod o priz ata metodologija implementirana 00. godi e u ašoj fa ri i Continuous Improvement (CI) is an internationally recognized methodology implemented in our
Вишеuntitled
2011;6(12):367. Pregledni Ëlanak Almanah 2011.: akutni koronarni sindrom.»asopisi nacionalnih druπtava predstavljaju odabrana istraæivanja koja predstavljaju napredak u kliniëkoj kardiologiji Review paper
ВишеPRILOG I. PONUDBENI LIST S DODACIMA ZA ZAJEDNICU PONUDITELJA I PODIZVODITELJE / APPENDIX I. BIDDING LIST WITH APPENDICES FOR JOINT BIDDERS AND SUB- CO
PRILOG I. PONUDBENI LIST S DODACIMA ZA ZAJEDNICU PONUDITELJA I PODIZVODITELJE / APPENDIX I. BIDDING LIST WITH APPENDICES FOR JOINT BIDDERS AND SUB- CONTRACTORS Predmet nabave / Subject of procurement:
ВишеIzvorni znanstveni članak Original scientific paper Perkutana koronarna intervencija balonom obloženim lijekom: hrvatsko iskustvo Percutaneous Coronar
Izvorni znanstveni članak Original scientific paper Perkutana koronarna intervencija balonom obloženim lijekom: hrvatsko iskustvo Đeiti Prvulović 1 *, Vjekoslav Tomulić 2, Maja Strozzi 3, Lovel Giunio
ВишеNN indd
BROJ 81 STRANICA 9 PRILOG 1. Obrazac PISK-1 Zahtjev za priznavanje inozemnih stručnih kvalifikacija Application for recognition of professional qualifications Žensko Female Muško Male of profession 3.
ВишеIn accordance with Article 33 Paragraph 2 Item 4 of the Listing Rules of the Belgrade Stock Exchange j.s.c. Belgrade, NIS j.s.c. Novi Sad announces RE
In accordance with Article 33 Paragraph 2 Item 4 of the Listing Rules of the Belgrade Stock Exchange j.s.c. Belgrade, NIS j.s.c. Novi Sad announces REPORT ON COMPANY BODY'S SESSION 126th NIS j.s.c. Board
ВишеEdukacija radovi unutar teme MOGUĆNOSTI PRIMJENE MOBILNE APLIKACIJE U NASTAVI TJELESNE I ZDRAVSTVENE KULTURE Ilija Majstorović Kineziološki Fakultet S
Edukacija radovi unutar teme MOGUĆNOSTI PRIMJENE MOBILNE APLIKACIJE U NASTAVI TJELESNE I ZDRAVSTVENE KULTURE Ilija Majstorović Kineziološki Fakultet Sveučilišta u Zagrebu, ilija.majstorovic93@hotmail.com
ВишеHONDLOVA 2/9, ZAGREB OSOBNE SMJERNICE ZA REGULACIJU GLIKEMIJE ZA BOLESNIKE NA INTENZIVIRANOM LIJE»ENJU INZULINOM ime prezime 9
HONDLOVA 2/9, ZAGREB OSOBNE SMJERNICE ZA REGULACIJU GLIKEMIJE ZA BOLESNIKE NA INTENZIVIRANOM LIJE»ENJU INZULINOM ime prezime 9 Uvod Samokontrola je jedan od osnovnih Ëimbenika u praêenju i lijeëenju šeêerne
ВишеAdresa: Maršala Tita 9a/I Telefon: (033) Faks: (033) Web: Datum i vrijeme slanj
Adresa: Maršala Tita 9a/I Telefon: (033) 251-590 Faks: (033) 251-595 E-mail: ejn@javnenabavke.gov.ba Web: https://www.ejn.gov.ba Datum i vrijeme slanja obavještenja na objavu:27.6.2016. u 13:59 ISPRAVKA
ВишеАдреса: Maršala Tita 9a/I Телефон: (033) Факс: (033) Е-маил: Wеб: Датум и вријеме слања
Адреса: Maršala Tita 9a/I Телефон: (033) 251-590 Факс: (033) 251-595 Е-маил: ejn@javnenabavke.gov.ba Wеб: https://www.ejn.gov.ba Датум и вријеме слања обавјештења на објаву:1.12.2018. u 14:43 ОБАВЈЕШТЕЊЕ
ВишеAdresa: Maršala Tita 9a/I Telefon: (033) Faks: (033) Web: Datum i vrijeme slanj
Adresa: Maršala Tita 9a/I Telefon: (033) 251-590 Faks: (033) 251-595 E-mail: ejn@javnenabavke.gov.ba Web: https://www.ejn.gov.ba Datum i vrijeme slanja obavještenja na objavu:27.6.2016. u 15:49 ISPRAVKA
ВишеGSK radionica hipertenzije
Uloga liječnika obiteljske medicine u liječenju šećerne bolesti Ivica Cvetković Samobor, Gajeva 37 www.ordic.hr 9/24/2011 ŠEĆERNA BOLEST Termin šećerna bolest označava metabolički poremećaj multiple etiologije
ВишеIn accordance with Article 33 Paragraph 2 Item 4 of the Listing Rules of the Belgrade Stock Exchange j.s.c. Belgrade, NIS j.s.c. Novi Sad announces RE
In accordance with Article 33 Paragraph 2 Item 4 of the Listing Rules of the Belgrade Stock Exchange j.s.c. Belgrade, NIS j.s.c. Novi Sad announces REPORT ON COMPANY BODY'S SESSION 68th NIS j.s.c. Board
ВишеUpala pluća – koji su faktori rizika i uzročnici, liječenje
Kreni zdravo! Stranica o zdravim navikama i uravnoteženom životu https://www.krenizdravo.rtl.hr Upala pluća - koji su faktori rizika i uzročnici, liječenje Upala pluća jedan je od vodećih uzroka oboljenja
ВишеDragi trkac i/ice, I ove godine imamo preporuku za vaš smještaj na Jahorini, ali ovog puta je to c ista eksluziva po STVARNO POSEBNIM cijenama u izuze
Dragi trkac i/ice, I ove godine imamo preporuku za vaš smještaj na Jahorini, ali ovog puta je to c ista eksluziva po STVARNO POSEBNIM cijenama u izuzetnom hotelu Lavina s zvjezdice! Hotel ima izvrsnu hranu,
ВишеNo Slide Title
Akreditacija laboratorijskih pretraga - sadašnjost ili budućnost? Dr. sc. Sonja Perkov, spec.medicinske biokemije Klinički zavod za medicinsku biokemiju i laboratorijsku medicinu, Kliničke bolnice Merkur
ВишеUDK364.4(058) ISSN PRAVNI FAKULTET SVEUČILIŠTA U ZAGREBU STUDIJSKI CENTAR SOCIJALNOG RAĐA STUDIJSKOG CENTRA SOCIJALNOG RADA 1994 'f Zagreb,
UDK364.4(058) ISSN 1330-6456 PRAVNI FAKULTET SVEUČILIŠTA U ZAGREBU STUDIJSKI CENTAR SOCIJALNOG RAĐA STUDIJSKOG CENTRA SOCIJALNOG RADA 1994 'f Zagreb, prosinac 1994. UDK 364.4(058) ISSN 1330-6456 PRAVNI
ВишеISSN СТАТИСТИКА ОБРАЗОВАЊА ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ EDUCATION STATISTICS ANNUAL RELEASE 1. IV Број/No. 88/19 ОБРАЗОВАЊЕ У САОБРАЋАЈУ EDU
ISSN 2490-2950 2018 СТАТИСТИКА ОБРАЗОВАЊА ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ EDUCATION STATISTICS ANNUAL RELEASE 1. IV 2019. Број/No. 88/19 ОБРАЗОВАЊЕ У САОБРАЋАЈУ EDUCATION IN TRAFFIC У 2018. години, 217 ауто-школa обављало
ВишеF84 Zahtjev za priznavanje inostrane visokoškolske kvalifikacije (zaokružiti) Application for academic recognition of foreign higher qualification (ci
Zahtjev za priznavanje inostrane visokoškolske kvalifikacije (zaokružiti) Application for academic recognition of foreign higher qualification (circle) A. U SVRHU ZAPOŠLJAVANJA - STRUČNO PRIZNAVANJE /
ВишеPisanje predloga projekta
MINISTARSTVO ZA NAUKU I TEHNOLOŠKI RAZVOJ Konsultativni biro za meñunarodne projekte Sedmi okvirni program EU za istraživanje i razvoj Kako učestvovati u projektima O čemu će biti reči... Učešće MSP u
ВишеAkta 4.indb
TERAPIJA AKUTNOG INFARKTA MIOKARDA KOD ŽENA Ružica Janković 1, Milan Pavlović 1, Svetlana Apostolović 1, Zoran Perišić 1, Danijela Đorđević-Radojković 1 i Boris Đinđić 2 Iako po preporukama AHA/ACC 1 ne
ВишеKATUŠIĆ ANTONIO.pdf
SVEUILIŠTE JOSIP JURAJ STROSSMAYER ELEKTROTEHNIKI FAKULTET OSIJEK Preddiplomski studij raunarstva PROGRAMSKI JEZIK RUBY ZAVRŠNI RAD Antonio Katuši OSIJEK, svibanj 2015. SVEUILIŠTE JOSIP JURAJ STROSSMAYER
ВишеMicrosoft Word - Prelomljen 30 broj.doc
Informacijska i komunikacijska tehnologija u razvoju Registra preventivnih aktivnosti J.Kern, I.Pristaš, V.Ilakovac Uvod Neosporna je činjenica da se medicinska struka, bez obzira o kojoj se specijalizaciji
ВишеMicrosoft PowerPoint - bergman
Prof.dr.sc.Biserka Bergman Marković Prof.dr.sc. Milica Katić Davorka Vrdoljak,dr.med. Ksenija Kranjčević,dr.med. Suzana Maltar Delija,dr.med. Valerija Bralić Lang,dr.med. Marija Klarić,dr.med. Data analysis:
Вишеuntitled
2011;6(7-8):87. Kratko priopêenje KroniËna bubreæna insuficijencija kardiovaskularni Ëimbenik rizika Short communication Chronic renal failure cardiovascular risk factor Daniela LonËar*, Mithat TabakoviÊ,
ВишеRegistar za AKS, LEKTORISANO (2)
Институт за јавно здравље Србије,, Др Милан Јовановић Батут Institute of Public Health of Serbia Dr Milan Jovanovi ć Batut ИНЦИДЕНЦИЈА И МОРТАЛИТЕТ ОД АКУТНОГ КОРОНАРНОГ СИНДРОМА У СРБИЈИ INCIDENCE AND
ВишеAM_Ple_LegReport
6.12.2018 A8-0417/158 Amandman 158 Uvodna izjava 21. (21) Studije, uključujući ispitivanja, koje poslovni subjekti podnose u sklopu zahtjeva za odobrenje na temelju sektorskih propisa Unije o hrani obično
ВишеВЕЋУ МЕНТОРА
НАСТАВНО-НАУЧНОМ ВЕЋУ ФАКУЛТЕТА МЕДИЦИНСКИХ НАУКА УНИВЕРЗИТЕТА У КРАГУЈЕВЦУ Комисија за припрему извештаја у саставу: 1. проф. др Марина Петровић, ванредни професор за ужу научну област Интерна медицина
ВишеПОКАЗАТЕЉИ КВАЛИТЕТА ВОЂЕЊА ЛИСТА ЧЕКАЊА
ПОКАЗАТЕЉИ КВАЛИТЕТА ВОЂЕЊА ЛИСТА ЧЕКАЊА Листе се воде за следеће медицинске интервенције и процедуре: 1. Преглед методом компјутеризоване томографије (ЦТ дијагностика ендокранијума и кичменог стуба) 2.
ВишеMicrosoft Word - AKS 2010def.doc
PROCENA ISHEMIJSKOG RIZIKA KOD BOLESNIKA SA AKUTNIM KORONARNIM SINDROMOM BEZ ST ELEVACIJE M. R. Damjanović, M. Pavlović, Z. Perišić, G. Koraćević, S. Apostolović, D. Đorđević-Radojković, S. Šalinger-Martinović,
Више46th Croatian & 6th International Symposium on Agriculture
IZVORNI ZNANSTVENI RAD Smanjenje prinosa poljoprivrednih kultura u uvjetima bez navodnjavanja na području sjeveroistočne Bosne Univerzitet u Sarajevu, Poljoprivredno-prehrambeni fakultet, Zmaja od Bosne
ВишеАдреса: Maršala Tita 9a/I Телефон: (033) Факс: (033) Е-маил: Wеб: Датум и вријеме слања
Адреса: Maršala Tita 9a/I Телефон: (033) 251-590 Факс: (033) 251-595 Е-маил: ejn@javnenabavke.gov.ba Wеб: https://www.ejn.gov.ba Датум и вријеме слања обавјештења на објаву:6.12.2018. u 10:21 ОБАВЈЕШТЕЊЕ
Више1
UPITNIK O ORGANIZACIJI, PROIZVODIMA I O ŽELJENOJ PROCEDURI OCJENJIVANJA USKLAĐENOSTI SA DIREKTIVOM ZA OPĆA MEDICINSKA POMAGALA 93/4/EEC MDD* * Direktiva 93/4/EEC za opća medicinska pomagala (MDD) je izmjenjena
ВишеMicrosoft Word Prilog potvrdi (proširenje, suženje..)-post. doku.(606374)
PRILOG POTVRDI O AKREDITACIJI br.: : Klasa/Ref. : 383-02/17-80/006 Urbroj/Id. : 569-02/4-18-34 Datum izdanja priloga /Annex Issued on: 2018-03-29 Norma: HRN EN ISO/IEC 17025:2007 Standard:(ISO/IEC 17025:2005+Cor.1:2006;
ВишеУНИВЕРЗИТЕТ У КРАГУЈЕВЦУ ФАКУЛТЕТ МЕДИЦИНСКИХ НАУКА Ана Пејчић Интеракције између лекова код болесника са акутним коронарним синдромом у зависности од
УНИВЕРЗИТЕТ У КРАГУЈЕВЦУ ФАКУЛТЕТ МЕДИЦИНСКИХ НАУКА Интеракције између лекова код болесника са акутним коронарним синдромом у зависности од фазе лечења Ментор: Проф. др Горан Давидовић Крагујевац, 2018.
ВишеАдреса: Maršala Tita 9a/I Телефон: (033) Факс: (033) Е-маил: Wеб: Датум и вријеме слања
Адреса: Maršala Tita 9a/I Телефон: (033) 251-590 Факс: (033) 251-595 Е-маил: ejn@javnenabavke.gov.ba Wеб: https://www.ejn.gov.ba Датум и вријеме слања обавјештења на објаву:27.3.2019. u 11:34 ИСПРАВКА
ВишеHKS Ljetni Kosarkaski Kamp Letak Web HR v2.cdr
LJETNI KOŠARKAŠKI KAMP HRVATSKOG KOŠARKAŠKOG SAVEZA BIOGRAD 2017 SUMMER BASKETBALL CAMP OF CROATIAN BASKETBALL FEDERATION BIOGRAD 2017 GENERALNI SPONZOR / GENERAL SPONSOR GDJE? WHERE? U jednom od najljepših
Вишеuntitled
Pregledni Ëlanak / Review article Almanah 2011.: kardiomiopatije.»asopisi nacionalnih druπtava predstavljaju odabrana istraæivanja koja predstavljaju napredak u kliniëkoj kardiologiji Almanac 2011: Cardiomyopathies.
ВишеАдреса: Maršala Tita 9a/I Телефон: (033) Факс: (033) Е-маил: Wеб: Датум и вријеме слања
Адреса: Maršala Tita 9a/I Телефон: (033) 251-590 Факс: (033) 251-595 Е-маил: ejn@javnenabavke.gov.ba Wеб: https://www.ejn.gov.ba Датум и вријеме слања обавјештења на објаву:22.10.2018. u 8:29 ИСПРАВКА
ВишеУНИВЕРЗИТЕТ У КРАГУЈЕВЦУ
УНИВЕРЗИТЕТ У КРАГУЈЕВЦУ ФАКУЛТЕТ МЕДИЦИНСКИХ НАУКА НАСТАВНО-НАУЧНОМ ВЕЋУ ОДЛУКА ВЕЋА ЗА МЕДИЦИНСКЕ НАУКЕ УНИВЕРЗИТЕТА У КРАГУЈЕВЦУ О ФОРМИРАЊУ КОМИСИЈЕ ЗА ОЦЕНУ ЗАВРШЕНЕ ДОКТОРСКЕ ДИСЕРТАЦИЈЕ На седници
ВишеVRAČEVIĆ FRANJO.pdf
SVEUČILIŠTE JOSIPA JURJA STROSSMAYERA U OSIJEKU ELEKTROTEHNIČKI FAKULTET Sveučilišni studij IZRADA PROJEKTA AKTIVNE ENERGETSKI NEOVISNE KUĆE Diplomski rad Franjo Vračević Osijek, 2015 godina. SADRŽAJ 1.
ВишеISSN СТАТИСТИКА ОБРАЗОВАЊА ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ ШКОЛСКА ГОДИНА/SCHOOL YEAR почетак/beginning of 2018/2019 EDUCATION STATISTICS ANNUAL RELEASE П
ISSN 2490-2950 СТАТИСТИКА ОБРАЗОВАЊА ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ ШКОЛСКА ГОДИНА/SCHOOL YEAR почетак/beginning of 2018/2019 EDUCATION STATISTICS ANNUAL RELEASE Претходни подаци/preliminary data 1. IV 2019. Број/No.
ВишеTITLE
Travnik, 18.5.2017. Sveučilište Hercegovina Herzegovina University Institucionalni rani i predškolski odgoj i obrazovanje u BIH Institutional early and pre-school education in BIH Ograničenja obrazovnih
ВишеАдреса: Maršala Tita 9a/I Телефон: (033) Факс: (033) Е-маил: Wеб: Датум и вријеме слања
Адреса: Maršala Tita 9a/I Телефон: (033) 251-590 Факс: (033) 251-595 Е-маил: ejn@javnenabavke.gov.ba Wеб: https://www.ejn.gov.ba Датум и вријеме слања обавјештења на објаву:31.7.2017. u 13:16 ОБАВЈЕШТЕЊЕ
ВишеPreliminarni prikaz programa / Preliminary programme Tabelarni prikaz naučnog program XXII kongresa Udruženja kardiologa Srbije (UKS) oktobar, 2
Preliminarni prikaz programa / Preliminary programme Tabelarni prikaz naučnog program XXII kongresa Udruženja kardiologa Srbije (UKS) 17-20 oktobar, 2019, Zlatibor, Srbija Program-at-a-glance of the XXII
ВишеАдреса: Maršala Tita 9a/I Телефон: (033) Факс: (033) Е-маил: Wеб: Датум и вријеме слања
Адреса: Maršala Tita 9a/I Телефон: (033) 251-590 Факс: (033) 251-595 Е-маил: ejn@javnenabavke.gov.ba Wеб: https://www.ejn.gov.ba Датум и вријеме слања обавјештења на објаву:15.10.2018. u 13:46 ОБАВЈЕШТЕЊЕ
Вишеuntitled
ПОКАЗАТЕЉИ КВАЛИТЕТА РАДА СТАЦИОНАРНИХ ЗДРАВСТВЕНИХ УСТАНОВА У БЕОГРАДУ ЗА ПЕРИОД..-3... ГОДИНЕ -КАРДИОХИРУРГИЈА- Кардиохирургија је медицинска дисциплина у оквиру које се обављају високоспецијализоване
ВишеCRNOGORSKA SPORTSKA AKADEMIJA, Sport Mont časopis br. 15,16,17. Mirko Šaranović Opšta bolnica B. Orlandić, Bar PROMENE KRVNOG PRITISKA U TOKU TESTA FI
Mirko Šaranović Opšta bolnica B. Orlandić, Bar PROMENE KRVNOG PRITISKA U TOKU TESTA FIZIČKIM OPTEREĆENJEM KOD NORMOTENZIVNIH I HIPERTENZIVNIH REKREATIVACA UVOD Arterijska hipertenzija zauzima vodeće mesto
ВишеMicrosoft Word - Kardio2004KCfinale.doc
TERAPIJA AKUTNOG KORONARNOG SINDROMA KOD ŽENA R. Janković, S. Apostolović, D. Đorđević-Radojković, M. Pavlović, Z. Perišić, A. Stojković, E. Dimitrijević, V. Stojanović, A. Mihajlović, V. Eraković Klinika
ВишеMaster slide prezentacija
Javnozdravstveni problem premalignih i malignih lezija vrata maternice u Republici Hrvatskoj Ante Ćorušić Zagreb,23. svibnja 2018. Cervical Cancer Second Most Frequent Cancer in Young European Women 1
ВишеSchönox Izjava o Svojstvima Izdanje Identifikacijski broj Verzija 2.1 HRN EN 13813: IZJAVA O SVOJSTVIMA Temeljem dodatka I
Izdanje 04.05.2015 Identifikacijski broj 116012901 Verzija 2.1 HRN EN 13813:2002 15 IZJAVA O SVOJSTVIMA Temeljem dodatka III Uredbe (EU) 305/2011 SCHÖNOX UNIPLAN 11 60 12 901 1. Tip proizvoda: Jedinstveni
ВишеMicrosoft Word - AKS 2008konacno.doc
ANTITROMBOCITNA TERAPIJA KOD BOLESNIKA SA AKUTNIM KORONARNIM SINDROMOM BEZ ELEVACIJE ST SEGMENTA S. Apostolović, V. Topić Klinika za kardiovaskularne bolesti, Klinički centar Niš Sažetak Adhezija i aktivacija
ВишеSG/NJ 2018;23:13-7 DOI: /sgnj Mišljenje medicinskih sestara i tehničara o metodama vođenja sestrinske dokumentacije-iskustva žu
DOI: 10.11608/sgnj.2018.23.004 13 Mišljenje medicinskih sestara i tehničara o metodama vođenja sestrinske dokumentacije-iskustva županijske bolnice Opinion of nurses and technicians about the methods of
ВишеZdravstveno stanje stanovništva za godinu
ЗДРАВСТВЕНО СТАЊE СТАНОВНИШТВА ЗА 2010. ГОДИНУ Analysis of health of population of Republic of Srpska 2010 Prilikom korištenja podataka iz ove publikacije obavezno navesti izvor, Institut za javno zdravstvo
ВишеGAJSKI
L. Gajski, Socijalni Ëimbenici bolesti Socijalni Ëimbenici bolesti Lidija Gajski e-mail: lidija-gajski@zg.t-com.hr UDK: 616-058.316.624 StruËni rad Primljeno: 20. studenoga, 2007. PrihvaÊeno: 4. prosinca
ВишеNo type Здравствено, пензијско и инвалидско осигурање Health, pension and disability insurance 479
No type 479 Методолошка објашњења Methodological explanations... 481 ТАБЕЛЕ TABLES.1. Здравствено осигурање Health insurance...483.2. Расходи здравственог осигурања Health insurance expenditures...483.3.
ВишеZBORNIK APSTRAKTA BR. 1.ai
I INTERNACIONALNI NAUČNI SIMPOZIJUM ULOGA I ZNAČAJ NOVE EKONOMIJE I INTERNATIONAL SCIENTIFIC SYMPOSIUM ROLE AND IMPORTANCE OF NEW ECONOMY BIJELJINA 01. OKTOBAR 2013 GODINE ORGANIZATOR: Oikos institut -
ВишеIn accordance with Article 33 Paragraph 2 Item 4 of the Listing Rules of the Belgrade Stock Exchange j.s.c. Belgrade, NIS j.s.c. Novi Sad announces RE
In accordance with Article 33 Paragraph 2 Item 4 of the Listing Rules of the Belgrade Stock Exchange j.s.c. Belgrade, NIS j.s.c. Novi Sad announces REPORT ON COMPANY BODY'S SESSION 132nd NIS j.s.c. Board
ВишеNo type Здравствено, пензијско и инвалидско осигурање Health, pension and disability insurance 507
No type 507 Методолошка објашњења Methodological explanations... 509 ТАБЕЛЕ TABLES.1. Здравствено осигурање Health insurance...511.2. Расходи здравственог осигурања Health insurance expenditures...511.3.
ВишеAdresa: La Benevolencija 8/I Telefon: (033) Faks: (033) Web: Datum i vrijeme sl
Adresa: La Benevolencija 8/I Telefon: (033) 251-591 Faks: (033) 251-595 E-mail: ejn@javnenabavke.gov.ba Web: https://www.ejn.gov.ba Datum i vrijeme slanja obavještenja na objavu:9.2.2015. u 11:20 OBAVJEŠTENJE
ВишеMedicinski glasnik - Prelom 61.indd
42 MEDICINSKI GLASNIK / str. 42-47 Miloš Stojanović 1, Miloš Žarković 1,Jasmina Ćirić 1, Biljana Nedeljković Beleslin 1, Mirjana Stojković 1, Slavica Savić 1,Marija Miletić 1,Tanja Nišić 1 MONITORING KRVNOG
ВишеMed Čas (Krag) / Med J (Krag) 2013; 47(4): ORIGINALNI NAUČNI RAD doi: /mckg COBISS. SR - ID UDK ;
ORIGINALNI NAUČNI RAD ТРОШКОВИ ЛЕЧЕЊА СРЧАНЕ ИНСУФИЦИЈЕНЦИЈЕ И УТИЦАЈ ФАКТОРА РИЗИКА Анђела Здравковић Дом здравља, Свилајнaц THE COSTS OF HEART FAILURE TREATMENT AND THE INFLUENCE OF RISK FACTORS Andjela
Више4 CONTENTS 2 2 5 5 POD SOJOM U POVRŠINAMA NA RAZLIČITE VELIČINE U AP VOJVODINI 1 Bošnjak Danica, Rodić Vesna, Karapandžin Jelena 2 Rezime Veličina gazdinstva, iskazana raspoloživim poljoprivrednim zemljištem,
Више