Proba

Транскрипт

1 Kabinet Zaštitnika 020/ Savjetnici 020/ Centrala 020/ Fax: 020/ Broj: /16 Podgorica, godine TR/TR Na osnovu člana 41 st.1 i 2 Zakona o Zaštitniku ljudskih prava i sloboda Crne Gore ( Službeni list CG, br.42/11 i 32/14 ) i člana 41 Pravila o radu Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore ("Službeni list CG", broj 53/14), nakon sprovedenog postupka po pritužbi X.X., Zaštitnik daje I Uvod M I Š LJ E NJ E X.X. podnijela je pritužbu instituciji Zaštitnika zbog neizvršavanja pravosnažne sudske presude. U pritužbi između ostalog navodi: da se presudom Vrhovnog suda Crne Gore Rev.br.761/11 od godine poništavaju kao nezakonite odluke Upravnog odbora RF PIO br. 145 od godine, i odluka Stambene komisije korisnika penzije br od godine i utvrđuje se da je odluka Stambene komisije korisnika penzija Upravnog odbora RF PIO broj od godine na pravnoj snazi i da proizvodi pravno dejstvo; da Fond PIO ne izvršava konačnu i pravosnažnu odluku Stambene komisije br od godine, niti izvršava presudu Vrhovnog suda Rev.br.761/11 od godine; da postoje identične situacije u kojima Fond PIO ne izvršava pravosnažne sudske presude i da ni u tim slučajevima građani Crne Gore ne mogu da ostvare svoja prava već 11 godina. II Ispitni postupak Postupajući po pritužbi, Zaštitnik je zatražio izjašnjenje od Fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje u Podgorici. U izjašnjenju RF PIO se navodi: da je odlukom br od godine, kao drugostepenog organa, po žalbama više učesnika po konkursu od godine, između ostalog i, X.X. promijenjena ranije donešena odluka Stambene komisije Udruženja penzionera Bijelo Polje, koja je odluku donijela kao prvostepeni organ; da je stan koji se nalazi u Bijelom Polju u ulici Slobode br.2 površine 54 m2, koji je ranijom odlukom prvostepenog organa bio dodijeljen u zakup X.X., sada dodijeljen; da je X.X. dodijeljen stan koji se nalazi u ulici Nedeljka Merdovića bb 41, površine 37m2; da je ovaj stan bio dodijeljen X.X., a da u tom stanu Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, Podgorica, Ul. Svetlane Kane Radević 3

2 stanuje, bez pravnog osnova, već 11 godina X.X. sa maloljetnom kćerkom, tj ista ne posjeduje rješenje o korišćenju stana niti pismenu saglasnost, niti bilo koji drugi akt kojim bi dokazala pravo na korišćenje stana, koja je psihijatrijski bolesnik od 1991.godine, i neophodno joj je kontinuirano psihijatrijsko liječenje; da postoji identična pravna situacija još sa dva stana, takođe odlukom od godine, dodijeljen X.X., u kojem stanu se više od 11 godina nalazix.x., kojoj je odlukom od godine dodijeljen manji stan, koji se nalazi u Bijelom Polju ul.tršova bb. površine 30m2, u kojem više od 11 godina, bez pravnog osnova stanuje X.X. iz Bijelog Polja; da s ozirom na navedeno, gdje je ispražnjenje dva stana od lica i stvari u direktnoj uzručno-posljedičnoj vezi sa ispražnjenjem od lica i stvari druga sva stana, u kojim stanovima već više od 13 godina stanuju dvije samohrane majke, koje su lošeg zdrastvenog stanja i u teškom su materijalnom i socijalnom položaju; da će se iseljenjem naći na ulici bez osnovnih uslova za život; da je Fond PIO preduzeo niz aktivnosti sa predsjednikom Udruženja penzionera i invalida rada Bijelo Polje i predsjednikom opštine Bijelo Polje; da su u 2016.godini, u prostorijima Opštine Bijelo Polje, održana dva sastanka, na kojem su pored direkotra Fonda PIO prisustvovali i svi korisnici stanova, kojima su dodijeljeni stanovi u zakup, imeđu ostalih i X.X.; da je na posljednjem sastanku septembra tekuće godine, iskazana spremnost Fonda PIO i Opštine Bijelo Polje da se stambeno pitanje X.X. riješi, kupovinom odgovarajuće stambene jedinice u njenoj svojini; da kupovinom stambene jedinice i prenosom u njenu svojinu koju su već bili pronašli u vrijeme održavanja posljednjeg sastanka, stekli bi se uslovi da ista odustane od useljenja u stan koji joj je dodijeljen konačnom i pravosnažnom odlukom Stambene komisije Upravnog odbora Fonda PIO br od godine, na koji način bi i prestala potreba prinudnog sprovođenja rješenja o izvršenju Osnovnog suda u Bijelom Polju, ispražnjenjem od lica i stvari stana u kojem se već više od 13 godina nalazi X.X., ali i X.X. koja se nalazi u stanu koji je istom odlukom dodijeljen X.X., na koji način bi se djelimično izašlo iz više nego složene pravne i faktičke situacije, koja već više godina opterećuje Fond PIO i više korisnica prava, kojima su dodijeljeni stanovi u zakup, na osnovu konačne i pravosnažne odluke Stambene komisije od godine; da i pored više usmenih kontakata, koji su sa njenim suprugom ostvarili predstavnici Fonda PIO i Opštine Bijelo Polje, ista nije iskazala spremnost da dostavi dokument u kojem bi se pismeno saglasila za rješenje njenog stambenog pitanja na naprijed opisan način tj. kupovinom stana u njenoj svojini, i ujedno dostavi ponudu za kupovinu stana, kojeg su pronašli, u kojoj bi naznačili površinu stana, cijenu koštanja, uslove prodaje i lokaciju stana, radi čega je to Fond PIO uradio i pismeno dopisom br od godine, na koji nije još uvijek odgovoreno, kako bi se krenulo u realizaciju načelno postignutog dogovora, već obezbjeđenjem materijalnim sredstvima za kupovinu stana uz pomoć Opštine Bijelo Polje, koja bi participirala svojim resursima, na koji bi način i prestala potreba za prinudnim sprovođenjem iseljenja više stambenih jedinica, tačnije četiri, i konačnog okončanja postupka raspodjele stanova, koja već više od 13 godina opterećuje Fond PIO i prouzrukuje ovakva i slična obraćanja raznim organima i organizacijama, a radi čega je Fond PIO našao opravdanim i cjelishodnim da sačeka izvjesno vrijeme za iseljenja, koja su pokrenuta pred Osnovnim sudom u Bijelom Polju i Sekretarijatom za uređenje prostora, stambeno-komunalne poslove, građevinarstvo i zaštitu životne sredine u Bijelom Polju, tim prije što je X.X. dana godine Ustavnom sudu Crne Gore, podnijela ustavnu žalbu, kojom je tražila da se ukine presuda Vrhovnog suda Crne Gore, rev.br.963/11 od godine, po kojoj Ustavnoj žalbi nije još odlučeno, po saznanju Fonda PIO. III Utvrđene činjenice Na osnovu pritužbe i izjašnjenja Fond-a PIO CG, Zaštitnik je utvrdio sledeće nesporne činjenice: da se X.X. prijavila na konkurs Fonda PIO preko Udruženja penzionera za dodjelu stanova u zakup za penzionere, godine; 2

3 da joj prvostepenom odlukom Stambena komisija Udruženja penzionera nije dodijelila stan i da je podnijela žalbu drugostepenom organu, odnosno Stambenoj komisiji Upravnog odbora Republičkog fonda PIO; da joj je drugostepena Komisija svojom Odlukom br od godine dodijelila stan u zakup, a da je Upravni odbor Fona PIO poništio tu odluku; da je vodila sudski postupak i da je Osnovni sud u Bijelom Polju donio odluku P.br 1070/13 od godine kojom je poništio odluku Upravnog odbora i utvrdio da je Odluka Stambene komisije korisnika penzija Upravnog odbora Republičkog fonda PIO br od godine o dodjeli stanova po Konkursu od godine korisnicima penzija u Bijelom Polju na pravnoj snazi i proizvodi pravno dejstvo; da je Vrhovni sud Crne Gore odlukom Rev.br.761/11 od godine preinačio presudu Višeg suda u Bijelom Polju Gž.br.654/11 od godine i Osnovnog suda u Bijelom Polju P.br.1186/10 0d godin i utvrdio da Odluka Stambene komisije korisnika penzija Upravnog odbora Republičkog fonda PIO br od godine o dodjeli stanova po Konkursu od godine korisnicima penzija u Bijelom Polju na pravnoj snazi i proizvodi pravno dejstvo; da je Fond PIO i u izjašnjenju Zaštitniku učinio nespornim da podnositeljka pritužbe ima pravo na stan i da pravosnažna presuda do danas još uvijek nije izvršena. IV Relevantno pravo Domaće pravo Ustavom Crne Gore ( Sl. list CG br.1/7) utvrđeno je: "Svako ima pravo na pravično i javno suđenje u razumnom roku pred nezavisnim, nepristrasnim i zakonom ustanovljenim sudom". (Član 32) Zakonom o izvršenju i obezbjeđenju ( Sl. list CG br. 36/2011 i 28/2014) je propisano: Postupak izvršenja i postupak obezbjeđenja su hitni. (član 6) Zakonom o Zaštitniku ljudskih prava i sloboda ("Službeni list CG" broj 42/2011 i 32/2014) je propisano: Zaštitnik/ca samostalno i nezavisno, na načelima pravde i pravičnosti, preduzima mjere za zaštitu ljudskih prava i sloboda, kad su povrijeđena aktom, radnjim ili nepostupanjem državnih organa, organa državne uprave, organa lokalne samouprave i lokalne uprave, javnih službi i drugih nosilaca javnih ovlaštenja, kao i mjere za spriječavnje mučenja i drugih oblika nečovječnog ili ponižavajućeg postupanja i kažnjavanja i mjere za zaštitu od diskriminacije. (Član 2) Postupak ispitivanja povrede ljudskih prava i sloboda pokreće se povodom pritužbe ili po sopstvenoj inicijativi. (Član 28 stav 1) Nakon završetka ispitivanja povrede ljudskih prava i sloboda Zaštitnik/ca daje mišljenje o tome da li je, na koji način i u kojoj mjeri došlo do povrede ljudskih prava i sloboda. Kad Zaštitnik/ca utvrdi da je došlo do povrede ljudskih prava i sloboda, mišljenje sadrži i preporuku o tome šta treba preduzeti da bi se povreda otklonila, kao i rok za njeno otklanjanje.(član 41) Starješina odnosno lice koje rukovodi organom na čiji rad se preporuka odnosi obavezan je da, u ostavljenom roku, dostavi izvještaj o preduzetim radnjama za izvršenje preporuke. Ukoliko starješina/ka, odnosno lice koje rukovodi organom ne postupi po preporuci u određenom roku, Zaštitnik/ca može upoznati neposredno viši organ, podnijeti poseban izvještaj ili obavijestiti javnost. (Član 42) 3

4 Međunarodno pravo Evropskom konvencijom za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda je utvrđeno: Svako, tokom odlučivanja o njegovim građanskim pravima i obavezama ili o krivičnoj odgovornosti protiv njega, ima pravo na pravičnu i javnu raspravu u razumnom roku pred nezavisnim i nepristrasnim sudom, obrazovanim na osnovu zakona. ( Član 6 stav 1) Dopunskim Protokolom uz Konvenciju o za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda je utvrđeno: Svako fizičko ili pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine. Niko ne može biti lišen svoje imovine, osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava. Prethodne odredbe, međutim, ni na koji način ne utiču na pravo države da primjenjuje takve zakone koje smatra potrebnim da bi nadzirala korištenje imovine u skladu s opštim interesima ili da bi osigurala naplatu poreza ili drugih doprinosa ili kazni. (Član 1) Generalni komentar 4 Komiteta za Ekonomska, Socijalna i Kulturna prava, Pravo na adekvatno stanovanje, 13 December 1991, 1 [...] (a) Pravna sigurnost svojine. Svojina ima različite forme, uključujući iznajmljivanje (javno i privatno) smještaja, stanovanje u zajednicama, zakup, vlasništvo, nužno stanovanje i neformalna naselja, uključujući zauzimanje zemljišta ili vlasništva. Bez obzira na vrstu svojine, sve osobe trebaju imati stepen sigurnosti svojine koja garantuje pravnu zaštitu od prisilnog iseljenja, maltretiranja i drugih prijetnji. Države članice trebaju stoga odmah preduzeti mjere u cilju obezbjeđenja pravne sigurnosti svojine onim osobama i domaćinstvima koja trenutno ne uživaju takvu zaštitu, uz konsultacije osoba i grupa koje su pogođene time; [...] (c) Lični ili finansijski troškovi domaćinstva u vezi sa stanovanjem trebaju biti na takvom nivou koji ne ugrožava niti kompromituje ostvarivanje i zadovoljenje drugih osnovnih potreba. Države članice treba da preduzmu korake da osiguraju da procenat troškova vezanih za stanovanje, generalno, odgovara stepenu prihoda. Države članice treba da obezbijede subvencije za stanovanje za one osobe koje nisu u mogućnosti da ostvare pristupačno stanovanje, kao i tipove i nivoe finansija za stanovanje koje odgovaraju potrebama stanovanja. U skladu sa principom pristupačnosti, vlasnici trebaju biti zaštićeni odgovarajućim mjerama protiv nerazumnih nivoa stanarina ili povećanja 150 stanarina. U društvima gdje prirodni materijali predstavljaju glavne resurse za građevinski materijal za stanovanje, države članice trebaju osigurati dostupnost tih materijala; [...] V Zaključna ocjena Na osnovu sprovedenog ispitnog postupka, priloženih dokaza i utvrđenih činjenica proizilazi da je pritužba XX osnovana i da je nesprovođenjem izvršenja pravosnažne presude Osnovnog suda u Bijelom Polju, povrijeđeno njeno pravo na odlučivanje u razumnom roku. Zaštitnik je utvrdio da je postupak u ovom predmetu započeo je tužbom godine, a presuda Osnovnog suda u Bijelom Polju postala je pravosnažna godine i nije izvršena do danas. Ovako dug vremenski period neizvršavanja sudskih odluka nije u skladu sa načelom vladavine prava, i predstavlja povredu prava podnosioca pritužbe na mirno uživanje imovine, utvrđenog Protokolom broj 1 uz Evropsku konvenciju o zaštiti ljudskih prava. Podsjećamo da Evropski sud za ljudska prava smatra da država treba da iskoristi sva raspoloživa pravna sredstva 1 ocument 4

5 kako bi se pravosnažna sudska odluka izvršila. 2 Naime, u smislu člana 1 Protokola br. 1, nemogućnost podnosioca predstavke da na vrijeme izdejstvuje izvršenje presude u njegovu korist predstavlja mješanje u pravo na mirno uživanje imovine, budući da dug po presudi predstavlja imovinu u smislu tog člana. 3 Državni organi dužni su da preduzmu sve neophodne mjere radi izvršenja pravosnažnih sudskih presuda, kao i da time, obezbjede djelotvorno učešće cijelog aparata (vidjeti presudu, Pini i drugi protiv Rumunije, br /01 i 78030/01, st , ECHR 2004-V (izvodi). Pravo na stanovanje, kao ljudsko pravo, navodi se u mnogim međunarodnim dokumentima. Njime se zadovoljava jedna od osnovnih ljudskih potreba potreba za opstankom, fizičkom zaštitom i sigurnošću. Odgovarajuće stanovanje je uslov za kvalitetan život, koje takođe utiče na mnoge druge ljudske potrebe: psihološke, socijalne, ekonomske i kulturne. U ovom slučaju stranka je imala legitimno očekivanje da će dodijeljeni stan dobiti u zakup i smanjiti svoje troškove stanovanja, koje je kao podstanarka imala u uvećanom iznosu do tada, čime se može ostvariti pretpostavka za zaštitu njenog prava po članu 1 Protokola br. 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i soboda. Evropski sud je u brojnim predmetima utvrdio, nemogućnost stranke ostvarivanja prava stranke koja je uspjela u sporu da se presuda ili pravosnažna upravna odluka donijeta u njenu korist u potpunosti izvrši, i ako takva situacija traje relativno dugo, može predstavljati miješanje u njeno pravo na mirno uživanje imovine, u smislu prve rečenice prvog stava člana 1. Protokola broj 1 4. Mirno uživanje imovine u direktnoj je vezi sa nivoom kvaliteta života podnositeljke pritužbe, tako da su uvećani troškovi stanovanja u dugom vremenskom periodu od deset i više godina (2001 je bio raspisan konkurs za dodjelu stanova u zakup), nesumnjivo imali negativan uticaj. Kada je presuda donešena protiv države, njenih tijela, ili istovjetnih subjekata koji takođe ne uživaju dovoljnu i institucionalnu i poslovnu nezavisnost od države, država mora preduzeti inicijativu da izvrši presudu u potpunosti i na vrijeme. Država je neposredno odgovorna za njihove dugove i ne može da navodi ni nedostatak sopstvenih sredstava ni loš finasijski položaj dužnika kao izgovor za neizvršavanje tih odluka. 5 Sud takođe podsjeća da se državnim organima ne mogu smatrati samo Vlada i centralni organi države. [...] državni organi mogu biti svi nacionalni državni organi ili organi lokalne samouprave koji vrše javna ovlašćenja, bez obzira na obim njihove autonomije. 6 Fond PIO bi morao biti osposobljen da obezbijedi pravnu sigurnost i vladavinu prava tako što će postupati pravilno i efikasno. Nedostatak sredstava ili problemi nastali prilikom rješavanja u ovom slučaju da se podnositeljki pritužbe omogući da dođe u posjed dodijeljenog stana, nisu opravdanja koja Fond PIO oslobađaju odgovornosti za neizvršavanje sudske presude, te smo mišljenja da se odlaganje konkretnog izvršenja smatra neopravdanim. Kada su u pitanju navodi Fonda PIO da i pored više usmenih kontakata, koje su ostvarili sa X.X. i njenim suprugom, ista nije iskazala spremnost da dostavi dokument u kojem bi se pismeno saglasila za rješenje njenog stambenog pitanja, tako što bi se odrekla prava na stan koji joj je dodijeljen, i da se kupovinom stana u njenoj svojini riješi nastala situacija, Zaštitnik smatra neprihvatljivim da X.X., potpiše dokument da se odriče prava na stan koji joj je dodijeljen, a da se prethodno se ne kupi stan u koji će se useliti. Naime, sljed događaja nakon dodjele stana i neizvršavanje sudske presude 9 godina, opravdano stvara utisak pravne nesigurnosti i sumnju kod stranaka, u ovom slučaju X.X.. Važećom odlukom Stambene komisije koja je na snazi, jasno je utvrđeno koji je stan dodijeljen X.X. (stan u Bijelom Polju -ul. Slobode br. 2 površine 54m2), tako da je Fond PIO trebao preduzeti radnje da se isti isprazni, na način što će licima koja bespravno godinama žive u njemu ponuditi takvo rješenje, a X.X. ustupiti stan koji joj pripada, ili kupiti stan iste kvadrature i uknjižiti ga na njeno ime, uz njenu saglasnost. 2 Predmet Fuklev protiv Ukrajine, presuda od godine 3 Burdov v. Russia, 7. maj 2002, st App.no.45394/06, par 77 5 App.no.38629/07 and 2318/08, par.61 6 Idem, par.63 5

6 Imajući u vidu navedeno, a polazeći od ustavnih i zakonskih ovlašćenja, pridržavajući se načela pravde i pravičnosti, Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore daje PREPORUKU - da Fond penzijskog i invalidskog osiguranja Crne Gore, bez odlaganja, izvrši pravosnažnu presudu Vrhovnog suda Crne Gore Rev.br.761/16 od godine i podnositeljki pritužbe dodijeli stan. Fond PIO je dužan da u roku od 30 dana od dana prijema ovog akta, dostavi izvještaj Zaštitniku ljudskih prava i sloboda Crne Gore o preduzetim radnjama i mjerama na izvršenju ove preporuke. Dostavljeno: - podnositeljki pritužbe - Fondu PIO CG ZAMJENICA ZAŠTITNIKA LJUDSKIH PRAVA I SLOBODA CRNE GORE Zdenka Perović 6