Menadzment - principi i koncepti STAVRIC, VASIC.1.1

Транскрипт

1

2 DR BOŽIDAR STAVRIĆ DR MILE VASIĆ MENADŽMENT - principi i koncepti - SLOBOMIR P UNIVERZITET SLOBOMIR,

3 Autori dr Božidar Stavrić dr Mile Vasić Naslov Menadžment principi i koncepti Prvo izdanje Izdavač Slobomir P Univerzitet, Slobomir Za Izdavača Prof. dr Mile Vasić, v.d. rektor Slobimir P Univerziteta Recenzenti Prof. dr Gordana Kokeza Prof. dr Slobodan Pokrajac Lektor Svjetlana Krsmanović Korektor Nebojša Stavrić Dizajn korica i računarska priprema Doc. mr Sandra Mlađanović Štampa GRAFAM, Brčko Za štampariju Savka Vukov Tiraž 300 komada ISBN: Zabranjeno fotokopiranje, preštampavanje i drugi oblici umnožavanja ove knjige. Sva prava zadržavaju autori. Odlukom Senata Slobomir P Univerziteta broj 15/15-SPU od odobrena je upotreba ovog udžbenika u nastavnom procesu. 2

4 PREDGOVOR Knjiga MENADŽMENT principi i koncepti, nastala je kao rezultat višegodišnjeg rada autora i predstavlja odgovor na potrebu da se obezbedi adekvatan univerzitetski udžbenik. Knjiga je namenjena studentima fakulteta na kojima se izučava menadžment kao multidisciplinarna nastavna oblast, a može korisno poslužiti i kao priručnik stručnjacima u privrednoj praksi. Budući da menadžment predstavlja savremeni sistem upravljanja, ova knjiga preporučuje se i rukovodiocima u ustanovama društvenih delatnosti, kao što su škole, fakulteti, instituti i dr. Ovo tim pre što je, u procesu tranzicije domaće privrede na tržišne kriterijume poslovanja, neophodno afirmisati učenje o menadžmentu kao metodu upravljanja organizacionim sistemima prema principima efikasnosti i efektivnosti privređivanja. Koristimo se i ovom prilikom da se zahvalimo recenzentima na korisnim sugestijama. Slobomir, Autori 3

5 4 SADRŽAJ UVOD Pojava i značaj menadžmenta Uloga menadžmenta u procesu upravljanja preduzеćem Pojmovno određenje menadžmenta Naučni pristup izučavanju menadžmenta GLAVA I. NASTANAK I RAZVOJ MENADŽMENTA I. POJAVA MENADŽMENTA Istorijat menadžmenta Definisanje menadžmenta II. RAZVOJ MENADŽMENTA Profesionalni menadžment Naučni menadžment Škole menadžmenta Klasična škola menadžmenta Škola ljudskih odnosa Škola teorije odlučivanja Škola nauke o menadžmentu Škola teorije sistema Situaciona škola menadžmenta III. PRINCIPI MENADŽMENTA Osnovni principi menadžmenta Fajolovi principi menadžmenta Veberovi principi menadžmenta IV. MENADŽERI KAO NOSIOCI AKTIVNOSTI MENADŽMENTA Funkcije menadžmenta Sistem subordinacije i raspon menadžmenta V. KLASIFIKACIJA MENADŽERA Hijerarhijski nivoi Funkcionalni i opšti menadžeri Linijski i štapski menadžeri GLAVA II. DIVERSIFIKACIJA MENADŽMENTA I. VRSTE MENADŽMENTA Strategijski menadžment Definicija strategije Klasifikovanje strategija Strategija preduzeća i njeno formulisanje Strategijski menadžment Strategijski menadžment preduzeća... 51

6 Strategijski menadžment poslovne jedinice Operativni menadžment Menadžment poslovnih područja II. PREDUZETNIK, MENADŽER I LIDER KAO NOSIOCI UPRAVLJAČKOG PROCESA Preduzetnik kao nosilac upravljačke funkcije Menadžer u upravljačkom sistemu preduzeća Liderstvo kao manifestacija menadžmenta Menadžerski nivoi III. MENADŽMENT I KULTURNA SREDINA Američki menadžment Specifičnosti privrednog i društvenog razvoja SAD Specifičnosti američkog menadžmenta Evropski menadžment Specifičnosti razvoja evropskih zemalja Specifičnosti evropskog menadžmenta Japanski menadžment Specifičnosti razvoja Japana Specifičnosti japanskog menadžmenta GLAVA III. STRATEŠKO UPRAVLJANJE TEHNOLOŠKIM RAZVOJEM PREDUZEĆA I. NUŽNOST RAZVOJA PREDUZEĆA Faktori razvoja Podsticajni faktori razvoja Ograničavajući faktori razvoja Tehničko-tehnološki progreskao faktor razvoja preduzeća Globalni razvoj preduzeća u funkciji tehnološkog razvoja Strategija tehnološkog razvoja preduzeća II. FORMIRANJE STRATEGIJE TEHNOLOŠKOG RAZVOJA PREDUZEĆA Ciljevi razvoja Usaglašenost razvojnih ciljeva Tehnološki razvoj kao razvojni cilj Izbor strategije tehnološkog razvoja preduzeća Transfer tehnologije kao strategijska opcija tehnološkog razvoja preduzeća III. TRANSFER TEHNOLOGIJE KAO INSTRUMENT RASTA I RAZVOJA PREDUZEĆA Definisanje transfera tehnologije Predmet i vidovi transfera tehnologije Mesto i uloga transfera tehnologije u razvojnoj strategiji preduzeća Glavni oblici transfera tehnologije Materijalna prava na tehnologiju Specifičnosti patentne zaštite

7 Licenca kao pravo korišćenja industrijske svojine Dugoročna proizvodna kooperacija Poslovno-tehnička saradnja Zajednička ulaganja Moguće kombinacije oblika transfera tehnologije GLAVA IV. PLANIRANJE I. DEFINISANJE I CILJ PLANIRANJA Pojam planiranja Sadržaj procesa planiranja Nužnost i ciljevi planiranja II. UTVRĐIVANJE CILJEVA U PROCESU PLANIRANJA Definisanje pojma cilj Glavna ciljna područja planskih odluka III. UTVRĐIVANJE POLITIKE KAO ELEMENT PLANSKOG ODLUČIVANJA Definisanje politike preduzeća Klasifikovanje politika preduzeća IV. POSLOVNA STRATEGIJA KAO ELEMENT PLANSKOG ODLUČIVANJA Definisanje strategije i strategijskog menadžmenta Karakteristike strategije Područja strateških odluka V. KORPORATIVNA STRATEGIJA Sadržaj korporativne strategije Sistem upravljanja pomoću ciljeva VI. PROGRAM KAO ELEMENT PLANSKOG ODLUČIVANJA Definisanje programa Sadržaj programa Projekti kao delovi programa VI. PLAN KAO ELEMENT PROCESA PLANIRANJA Definisanje plana preduzeća Fleksibilni planovi Budžet kao oblik planskog dokumenta Podela planova prema vremenu koje obuhvataju Dugoročni planovi Srednjoročni planovi Kratkoročni planovi Operativni planovi GLAVA V. ORGANIZOVANJE I. ORGANIZOVANJE KAO FUNKCIJA MENADŽMENTA Definisanje funkcije organizovanja Sadržina funkcije organizovanja

8 II. PRINCIPI ORGANIZACIJE RADA Principi organizacije individualnog rada Principi minimalnog psihofizičkog naprezanja i princip produktivnosti Faktori od kojih zavisi psihofizičko naprezanje Principi organizacije kolektivnog rada Princip jedinstva suprotnih interesa Pojam principa jedinstva suprotnih interesa Obezbeđenje suprotnosti interesaizmeđu službi izvršne funkcije Obezbeđenje jedinstva suprotnih interesa kroz funkciju upravljanja Princip jedinstva cilja Princip stimulisanja inicijative kolektiva III. DIZAJN ORGANIZACIJE I ORGANIZACIONA STRUKTURA Dizajn organizacije Organizacione strukture preduzeća Delegiranje kao metod prenošenja autoriteta Decentrlizacija i delegiranje Decentralizacija i centralizacija Principi decentralizacije upravljanja Proces organizovanja poslovnih jedinica Strategijske poslovne jedinice Profitni centri Centri troškova Centri prihoda IV. ANALIZA I SINTEZA POSLOVA Utvrđivanje posebnih poslova Povezivanje poslova u radne zadatke Podela rada Specijalizacija posla Proširenje radnih zadataka Inovacije u strukturi i trajanju radnog vremena Grupisanje poslova i formiranje radnih jedinica Grupisanje poslova Formiranje organizacionih jedinica Metodi departmanizacije Osnovni metodi departmanizacije Pomoćni metodi departmanizacije V. ORGANIZACIONI OBLICI PREDUZEĆA Svojinski oblici organizovanja privrednih subjekata Integracioni oblici organizovanja preduzeća GLAVA VI. MENADŽMENT LJUDSKIH RESURSA I. PROCES UPRAVLJANJA LJUDSKIM RESURSIMA Definisanje kadrovskog menadžmenta Pronalaženje kadrova

9 3. Izbor kadrova Osnovne karakteristike ličnosti radnika Fiziologija rada Psihologija rada Sociologija rada Uloga ljudskog faktora u organizaciji II. KADROVSKA POLITIKA PREDUZEĆA Planiranje kadrova Uključivanje i obučavanje novih radnika Prijem novih radnika Obučavanje kadrova Proces obučavanja radnika Proces pripremanja menadžera Kadrovska politika u funkciji tehnološkog razvoja Napredovanje GLAVA VII. UTICANJE I. KOMUNIKACIJA U ORGANIZACIJI Definisanje komunikacije Komunikacioni sistem Značaj efektivne komunikacije II. MOTIVACIJA U ORGANIZACIJI Definisanje motivacije Razvoj teorija o motivaciji Tradicionalni koncept motivacije - Škola naučnog upravljanja Teorija međuljudskih odnosa Model ljudskih resursa Savremene teorije o motivaciji Teorije o ljudskim potrebama Maslovljeva teorija potreba Hercbergova teorija potreba Teorije procesa motivacije III. VOĐSTVO Definisanje vođstva kao menadžerske sposobnosti Autoritet i vođstvo Stilovi vođstva Integrisanje radnika i poslovanja IV. ORGANIZACIONO PONAŠANJE I KULTURA PREDUZEĆA Definisanje pojma organizaciono ponašanje Organizaciona kultura i organizaciona klima Pojam i karakteristike organizacione kulture preduzeća Organizaciona klima Upravljanje organizacionom kulturom

10 GLAVA VIII. KONTROLISANJE I. POJAM I ZNAČAJ FUNKCIJE KONTROLISANJA Pojam funkcije kontrolisanja Značaj funkcije kontrolisanja Potrebe kontrolisanja II. GLAVNE KARAKTERISTIKE PROCESA KONTROLISANJA Utvrđivanje standarda i metoda merenja performansi Metode utvrđivanja standarda Principi uspostavljanja standarda Merenje performansi Poređenje ostvarenih sa standardnim veličinama Analiziranje i korigovanje devijacije III. VRSTE KONTROLE Tipovi Organizacija funkcije kontrolisanja Interna kontrola Eksterna kontrola Parametri uspešnosti kontrole Revizija kao oblik kontrole GLAVA IX. MENADŽMENT NEPROFITNOG SEKTORA I. UVOD U MENADŽMENT NEPROFITNIH ORGANIZACIJA Definisanje osnovnih pojmova neprofitnog sektora Međunarodna klasifikacija neprofitnih organizacija II. ZNAČAJ STRATEŠKOG PLANIRANJA NA NEPROFITNI SEKTOR III. ODRŽIVI RAZVOJ NEPROFITNIH ORGANIZACIJA Literatura