Proba

Kabinet Zaštitnika 020/241-642 Savjetnici 020/225-395 Centrala 020/225-395 Fax: 020/241-642 E-mail: ombudsman@t-com.me www.ombudsman.co.me Broj: 692/18 Podgorica, 19.07.2019. godine DK/DK Na osnovu člana 41 Zakona o Zaštitniku/ci ljudskih prava i sloboda Crne Gore 1, Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore nakon završenog postupka po pritužbi g-dina XX iz Tivta, daje sledeće I UVOD M I Š LJ E NJ E 1. Zaštitniku ljudskih prava i sloboda Crne Gore, prispjela je pritužba g-dina XX iz Tivta, koja se odnosila na JU OŠ Drago Milović iz Tivta, zbog zbog diskriminacije po osnovu invaliditeta u oblasti rada i zapošljavanja. 2. U pritužbi i ostaloj dokumentaciji se između ostalog u bitnom navodi da je po zanimanju profesor geogafije i da se prijavio na javni konkurs objavljen u dnevnom listu Dan od 12.09.2018. godine i web portalu Zavoda za zapošljavanje za radno mjesto nastavnik/ca geografije u JU OŠ Drago Milović u Tivtu na određeno vrijeme. Podnosilac pritužbe ima utvrđen status osobe sa invaliditetom u procentu od 50-79% od strane Zavoda za zapošljavanje PJ Herceg Novi. Kao posebno ističe činjenicu da prilikom realizacije predmetnog konkursa nije postojala provjera sposobnosti niti intervju, već je Komisija za razmatranje prijava po javnom konkursu odlučivala na osnovu uvida u dokumentaciju i donijala odluku br.1013 od 02.10.2018. godine, pri čemu je izabrala kandidatkinju YY sa obrazloženjem da se ista prima iz pedagoških razloga. 3. Kao potkrepljenje pritužbenih navoda koji se tiču diskriminacije ističe da se za isto radno mjesto javio i tokom 2017. godine u vezi kojeg je donijeta odluka br.1442 od 11.12.2017. godine kojom je izabrana ista kandidatkinja iz pedagoških razloga jer je u toj školi zaposlena kao nastavnica geografije od 09.10.2017. godine, a u vezi koje odluke je pokrenut upravni 1 ("Službeni list Crne Gore", br. 042/11, 032/14 i 21/17 ). Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, 81000 Podgorica, Ul. Svetlane Kane Radević br.3

spor pred Upravnim sudom Crne Gore koji je u toku, a koji nije i ne može biti predmet ispitnog postupka pred Zaštitnikom. II ISPITNI POSTUPAK 4. Postupajući po ovoj pritužbi, u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, Zaštitnik je u skladu sa odredbom člana 35 Zakona o Zaštitniku ljudskih prava i sloboda Crne Gore tražio izjašnjenje. 5. U svom izjašnjenju JU OŠ Drago Milović ističe da je predmetni slučaj ispolitizovan, medijski tendeciono predstavljen, zanemarivanjem jasnih činjenica, a sa ciljem da se direktorka škole diskredituje kao lica, direktorica i član Hrvatske građanske inicijative. Dodaju da u prilogu izjašnjenja dostavljaju kopiju članka iz dnevnih novina Dan i članak Nepodoban jer je opozicionar od 09.10.2018. godine, a koji uz izjašnjenje nije dostavljen ovoj instituciji. 6. U pogledu konkursa ističe se da je od 09.10.2017. godine YY nastavnica geografije počela da radi u školi, nakon odlaska nastavnice YY na održavanje trudnoće. Nastavnica YY je do tada radila kao asistent u školi B.Binić nakon čega je primljena u školu JU OŠ Drago Milović. Nakon dobijene saglasnosti od Ministarstva prosvjete, škola je raspisala konkurs za to radno mjesto i objavila konkurs dana 15.11.2017. godine. U postupku izbora kandidata, nakon sprovedene redovne procedure, Komisija je dostavila direktorici izvještaj dana 11.12.2017. godine sa prijedlozima kandidata za prijem u radni odnos. Dva kandidata su ispunjavala uslove konkursa a Komisija je predložila YY koja je već radila i imala iskustvo u struci. Prilikom prisustva časovima i uvidom u pedagošku dokumentaciju, direktorica i pedagogica su se uvjerile u kvalitet rada pomenute nastavnice. Pokazala se kao kvalitetan i ozbiljan nastavnik na kojeg su se djeca već navikla. Ističu da je interes djece na prvom mjestu i bilo bi nepedagoški mijenjati nastavnika koji ispunjava sve uslove, ima radno iskustvo i dokazao se na navedenim poslovima, a nema nijednu primjedbu na rad. Smatraju da bi to bila diskriminacija u odnosu na tog nastavnika. 7. Tokom ove školske godine, nakon konkursa koji je raspisan za zamjenu do povratka radnice sa porodiljskog odsustva koji je morao za vrijeme ljetnjeg raspusta biti prekinut pošto je prof.geografije primljena na određeno vrijeme na koja su se javila četiri kandidata koji ispunjavaju uslove, Komisija je predložila direktorici da primi na mjesto nastavnika geografije YY, koja je prošle godine radila na tom mjestu i sa čijim radom su svi bili zadovoljni. Uz prednje napomnju da podnosilac pritužbe na prvi konkurs nije dostavio potvrdu o invalidnosti, na prvi i drugi konkurs nije dostavio nostrifikovanu diplomu, dok na drugi konkurs nije dostavio ovjerenu potvrdu o invaliditetu. 8. Ministarstvo prosvjete uplaćuje poseban doprinos za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica sa invaliditetom za sve školi. Dodaju da član 82 Opšteg zakona o 2

obrazovanju i vaspitanju Crne Gore predviđa da direktor vrši izbor nastavnika, stručnih saradnika i drugih zaposlenih u ustanovi. III ČINJENIČNO STANJE 9. Po sprovedenom ispitnom postupku u konkretnom slučaju, utvrđeno je sljedeće činjenično stanje: Iz rješenja Rješenje ZZZCG-PJ H. Novi, UP/I br.107/2702-25/15 od 23.04.2015. godine da je podnosiocu pritužbe utvrđen status lica sa invaliditetom u procentu od 50-79%; Iz Molbe za posao predate O.Š. Drago Milović Tivat i zavedene pod broj 902 od 18.09. 2018. godine proizilazi da je podnosilac pritužbe uz dokumentaciju dostavio rješenje kojim mu je utvrđen status lica sa invaliditetom i procenat invaliditeta. Iz Odluke JU O.Š. Drago Milović Tivat br.1013 od 02.10.2018. godine proizilazi da je po predmetnom konkursu - YY zasnovala radni odnos na određeno vrijeme tj. do povratka radnice sa bolovanja. IV RELEVANTNO PRAVO 10. Ustavom Crne Gore (2007) u članu 8. propisano je: Zabranjena je svaka neposredna ili posredna diskriminacija, po bilo kom osnovu. 11. Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima UN (1948) u članovima 1. i 2. svim ljudima jemči slobodu i jednakost u dostojanstvu i pravima, bez obzira na "bilo kakvu razliku kao što je rasa, boja kože, pol, jezik, vjera, političko ili neko drugo opredjeljenje, nacionalno ili društveno porijeklo, vlasništvo, rođenje ili neki drugi status". 12. UN Konvencija o pravima lica sa invaliditetom (2006), u odnosu na rad i zapošljavanje, u članu 27 propisuje: 1. Države potpisnice priznaju pravo lica sa invaliditetom na rad na osnovu jednakosti sa drugima; ovo uključuje mogućnost da zarañuju za život obavljajući posao koji su slobodno odabrali ili prihvatili na tržištu rada i u radnom okruženju koji su otvoreni, inkluzivni i pristupačni za osobe sa invaliditetom. Države potpisnice preduzeće odgovarajuće korake da osiguraju i promovišu ostvarivanje prava na rad, uključujući i za one osobe koje su stekle invaliditet tokom procesa rada, kroz preduzimanje odgovarajućih mjera, uključujući zakonsku regulativu, usmjerenih, izmeñu ostalog, na: (a) Zabranu diskriminacije na osnovu invalidnosti u odnosu na sva pitanja vezana za sve oblike zapošljavanja, uključujući uslove regrutovanja, zapošljavanja i primanja na posao, nastavak zapošljavanja, napredovanje u službi, uslove rada, zaštitu zdravlja i bezbijednost na radu; (b) Zaštitu prava lica sa invaliditetom, na osnovu 3

jednakosti sa drugima, na pravedne i povoljne uslova rada, uključujući jednaku nadoknadu za jednak rad, bezbijedne i zdrave uslove rada, uključujući zaštitu od uznemiravanja i mogućnost pokretanja postupaka pravne zaštite u slučaju kršenja ovih prava; (c) Osiguravanje da osobe sa invaliditetom mogu da ostvaruju svoja radna i sindikalna prava na osnovu jednakosti sa drugima; (d) Omogućavanje licama sa invaliditetom da imaju efektivan pristup opštim tehničkim i programima pronalaženja posla, profesionalnoj rehabilitaciji i produženom treningu i obuci, uslugama za pronalaženje radnog mjesta; (e) Promovisanje mogućnosti za zapošljavanje i napredovanje u karijeri za osobe sa invaliditetom na otvorenom tržištu rada, kao i pomoći ovim licama u traženju, dobijanju i zadržavanju posla; (f) Promovisanje mogućnosti za samozapošljavanje, preduzetništvo, razvoj kooperativa i pokretanje sopstvenog biznisa; (g) Zapošljavanje lica sa invaliditetom u javnom sektoru; (h) Podsticanje poslodavaca da zapošljavaju osobe sa invaliditetom u privatnom sektoru kroz odgovarajuće mjere i politiku, što može uključivati i programe afirmativne akcije, podsticajne i druge mjere; (i) Obezbjeñivanje razumnih adaptacija na radnom mjestu i u radnom okruženju za osobe sa invaliditetom, (j) Promovisanje sticanja radnog iskustva za osobe sa invaliditetom na otvorenom tržištu rada, (k) Promovisanje profesionalne rehabilitacije i osposobljavanja, programa povratka na posao i zadržavanja posla za osobe sa invaliditetom. 2. Države potpisnice osiguraće da osobe sa invaliditetom ne budu držane u ropstvu ili zavisnom položaju i budu, na osnovu jednakosti sa drugima, zaštićene od prisilnog rada. 13. Evropska Konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (1950) u članu 14. propisuje Uživanje prava i sloboda predviđenih u ovoj Konvenciji obezbeđuje se bez diskriminacije po bilo kom osnovu, kao što su pol, rasa, boja kože, jezik,vjeroispovest, političko ili drugo mišljenje, nacionalno ili socijalno poreklo, veza snekom nacionalnom manjinom, imovno stanje, rođenje ili drugi status. 14. Protokol broj 12 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda u čl.1 propisuje opštu zabranu diskriminacije: 1. Svako pravo koje zakon predviđa ostvarivaće se bez diskriminacije po bilo kom osnovu kao što je pol, rasa, boja kože, jezik, vjeroispovijest, političko ili drugo mišljenje, nacionalno ili socijalno porijeklo, veza sa nekom nacionalnom manjinom, imovinsko stanje, rođenje ili drugi status. 15. Sporazum o asocijaciji i stablizaciji između Evropskih zajednica i njihovih država članica i Crne Gore (2010) u Čl.72. predviđa: 1. Ugovorne strane potvrđuju važnost usklađivanja postojećeg zakonodavstva u Crnoj Gori sa zakonodavstvom Zajednice, kao i njegovog efikasnog sprovođenja. Crna Gora će nastojati da osigura postepeno usklađivanje svojih postojećih zakona i budućeg zakonodavstva s pravnim propisima Zajednice acquis. Crna Gora će osigurati adekvatnu implementaciju i sprovođenje postojećeg i budućeg zakonodavstva. 4

2. Usklađivanje će započeti danom potpisivanja Sporazuma i postepeno će se proširivati na sve elemente acquis-a Zajednice iz ovog sporazuma do kraja tranzicionog perioda utvrđenog članom 8 ovog sporazuma. 3. Usklađivanje će, u ranoj fazi, biti fokusirano na osnovne elemente acquis-a koji se odnose na unutrašnje tržište, uključujući zakonodavstvo u oblasti finansija, pravosuđa, slobode i bezbjednosti, kao i na druge oblasti trgovine. U kasnijoj fazi, Crna Gora će se fokusirati na ostale djelove acquis-a. 16. Direktiva Savjeta 2000/78/EC - Opšti okvir za ravnopravan tretman u zapošljavanju i profesiji (Službeni list Evropske unije - 2.12.2000. - l 303/16) U članu 1 predviđa: Svrha Direktive je da postavi opšti okvir borbe protiv diskriminacije na osnovu religije, vjerovanja, invaliditeta, godina starosti ili seksualne orijentacije u pogledu zapošljavanja i profesije, s ciljem primjene principa jednakog tretmana u državama članicama. Ista Direktiva u članu 5 propisuje Kako bi se zagarantovala saglasnost sa principom jednakog tretmana u odnosu na osobe sa invaliditetom, biće obezbijeđena razumna pomoć. To znači da će poslodavci preduzeti sve odgovarajuće mjere, kada su one u određenom slučaju neophodne, kako bi omogućili osobi sa invaliditetom da ima pristup, da učestvuje ili napreduje u službi, ili da prođe obuku, ukoliko te mjere ne predstavljaju poslodavcu nesrazmjeran teret. Teret nije nesrazmjeran kada ga u dovoljnoj meri olakšavaju mere koje već postoje u okviru politike invalidnosti u državi članici. 17. Zakon o zabrani diskriminacije ( Sl.list CG br. 46/10, 18/14 i 42/17) u članu 2. propisuje: Diskriminacija je svako pravno ili faktičko pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje postupanja prema jednom licu, odnosno grupi lica u odnosu na druga lica, kao i isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva nekom licu u odnosu na druga lica, koje se zasniva na rasi, boji kože, nacionalnoj pripadnosti, društvenom ili etničkom porijeklu, vezi sa nekim manjinskim narodom ili manjinskom nacionalnom zajednicom, jeziku, vjeri ili uvjerenju, političkom ili drugom mišljenju, polu, promjeni pola, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji i/ili interseksualnim karakteristikama, zdravstvenom stanju, invaliditetu, starosnoj dobi, imovnom stanju, bračnom ili porodičnom stanju, pripadnosti grupi ili pretpostavci o pripadnosti grupi, političkoj partiji ili drugoj organizaciji, kao i drugim ličnim svojstvima. Neposredna diskriminacija postoji ako se aktom, radnjom ili nečinjenjem lice ili grupa lica, u istoj ili sličnoj situaciji, dovode ili su dovedeni, odnosno mogu biti dovedeni u nejednak položaj u odnosu na drugo lice ili grupu lica po nekom od osnova iz stava 2 ovog člana. Isti Zakon u članu 16 predviđa: Zabranjena je diskriminacija po nekom od osnova iz člana 2 stav 2 ovog zakona lica koja traže zaposlenje, kao i zaposlenih, odnosno lica koja po nekom drugom osnovu obavljaju rad kod poslodavca. 5

18. Zakon o zabrani diskriminacije lica sa invaliditetom ("Službeni list Crne Gore", br. 035/15, 044/15) u članu 22 propisuje: Diskriminacijom po osnovu invaliditeta u oblasti profesionalne rehabilitacije, rada i zapošljavanja smatra se: 1) nezapošljavanje lica s invaliditetom, koje ima jednake ili bolje kvalifikacije, stručne ili radne sposobnosti nego lice bez invaliditeta, u skladu sa zakonima kojima se uređuje oblast rada i oblast profesionalne rehabilitacije i zapošljavanja lica sa invaliditetom; 2) ograničavanje pristupa zapošljavanju, samozapošljavanju ili profesiji, članstvu u organizaciji radnika ili poslodavaca licu sa invaliditetom; 3) propisivanje restriktivnijih pravila koja se odnose na rad i radne uslove, uključujući otpuštanje i zaradu za lica sa invaliditetom; 4) nepreduzimanje i nesprovođenje mjera na prilagođavanju radnog mjesta i uslova za rad u skladu sa posebnim propisima, u skladu sa zakonima kojima se uređuje oblast rada i oblast profesionalne rehabilitacije i zapošljavanja lica sa invaliditetom; i 5) propisivanje drugačijih i nepovoljnih uslova licu ili grupi lica s invaliditetom za ostvarivanje drugih prava iz radnog odnosa, u skladu sa zakonima kojima se uređuje oblast rada i oblast profesionalne rehabilitacije i zapošljavanja lica sa invaliditetom. 19. Zakon o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju lica sa invaliditetom ("Službeni list Crne Gore", br. 049/08, 073/10, 039/11, 055/16) u članu 2 propisuje: Ovim zakonom stvaraju se uslovi za povećanje zaposlenosti lica sa invaliditetom i njihovo ravnopravno učešće na tržištu rada, uz otklanjanje barijera i stvaranje jednakih mogućnosti. 20. Zakon o Zaštitniku ljudskih prava i sloboda Crne Gore (Sl.list CG br. 42/11 i 32/14) u članu 27. propisuju: Zaštitnik je institucionalni mehanizam za zaštitu od diskriminacije. Isti Zakon u članu 41.st.1. propisuje: Nakon završetka ispitivanja povrede ljudskih prava i sloboda Zaštitnik/ca daje mišljenje o tome da li je, na koji način i u kojoj mjeri došlo do povrede ljudskih prava i sloboda. V OCJENA ZAŠTITNIKA 21. Razmatrajući okolnosti konkretnog slučaja, a na osnovu raspoložive dokumentacije, Zaštitnik je ispitao činjenice i okolnosti od značaja za zauzimanje stava o tome da li je u konkretnom slučaju povrijeđeno pravo na štetu podnosioca pritužbe u postupku, odnosno da li je JU OŠ Drago Malović Tivat nejednako postupila u odnosu na podnosioca pritužbe po osnovu invaliditeta u oblasti rada i zapošljavanja. 22. Zaštitnik konstatuje da je Crna Gora ratifikovala UN Konvenciju o pravima lica sa invaliditetom, čiji je cilj da se unaprijedi, zaštiti i osigura puno i jednako uživanje svih ljudskih prava i osnovnih sloboda svim licama sa invaliditetom i unaprijedi poštovanje njihovog urođenog dostojanstva. Pored toga, potpisivanjem Sporazuma stabilizaciji o i pridruživanju između Evropskih zajednica i njihovih država članica i Crne Gore, država se obavezala da će 6

uskladiti pozitivno-pravne propise sa zakonodavstvom Zajednice što je ista u određenoj mjeri i učinila. 23. U smislu inkorporiranja međunarodnih propisa u postojeće zakonodavstvo, Zakonom o zabrani diskriminacije lica sa invaliditetom, odnosno članom 22 ovog Zakona 2, propisano je i bliže određeno šta se smatra diskriminacijom po osnovu invaliditeta u oblasti zapošljavanja. 24. Kod činjenice da je sam podnosilac pritužbe iznio dokaze iz kojih se može učiniti vjerovatnim da je došlo do diskriminacije, a što je oboriva pretpostavka, teret dokazivanja je prebačen na protivnu stranu, koja je dužna da dokaže da svojim postupanjem nije prekršila načelo zabrane diskriminacije, što je bilo eksplicitno pojašnjeno u zahtjevima za izjašnjenje 3 i ujedno ukazano na specifičnosti u pogledu tereta kod dokazivanja u slučajevima diskriminacije 4. 25. U kontekstu primjene standarda iz člana 1 Protokola 12 Evropske konvencije o ljudskim pravima, sudsko, odn.kvazi-sudsko tijelo ispituje povredu zabrane diskriminacije u pogledu nekog prava koje je kao takvo propisano zakonom. Sa tim u vezi, Zaštitnik je ispitivao da li je postojalo diskriminatorsko postupanje u pogledu prava na rad i zapošljavanje, odnosno zabrane diskriminacije propisane članom 22 Zakona o zabrani diskriminacije lica sa invaliditetom. 26. Pregledom spisa i navodima pritužbe, kao i izjašnjenja organa na koji se odnosi pritužba, ukazano je da je među strankama nesporna činjenica da se podnosilac pritužbe prijavio na javni oglas objavljen u dnevnom listu Dan od 12.09.2018. godine i na web-portalu Zavoda za zapošljavanje Crne Gore, radi zasnivanja radnog odnosa na radnom mjestu Nastavnik/ca geografije u JU OŠ Drago Milović u Tivtu na određeno vrijeme. 27. Nakon prikupljanja činjenične građe, Zaštitnik primjenjuje test ispitivanja diskriminacije. Zaštitnik pojašnjava da je kod instituta neposredne diskriminacije, neophodno ispitati sledeće elemente: postojanje pojedinca ili grupe lica koje ima neko lično svojstvo; njegovo/njeno stavljanje u nepovoljniji položaj; u odnosu na druga lica koja se nalaze u istoj ili sličnoj činjeničnoj i pravnoj situaciji, a koja nemaju to lično svojstvo. 2 Zakona o zabrani lica sa invaliditetom, čl.21 Diskriminacijom po osnovu invaliditeta u oblasti profesionalne rehabilitacije, rada i zapošljavanja smatra se: 1) nezapošljavanje lica s invaliditetom, koje ima jednake ili bolje kvalifikacije, stručne ili radne sposobnosti nego lice bez invaliditeta, u skladu sa zakonima kojima se uređuje oblast rada i oblast profesionalne rehabilitacije i zapošljavanja lica sa invaliditetom... 3 Akt Zaštitnika br. 692/18 od 17.10.2018.g., akt br. 692/18 od 05.12.2018.g.; 4 Zakon o zabrani diskriminacije, čl. 29: Ukoliko tužilac/teljka učini vjerovatnim da je tuženi/a izvršio/la akt diskriminacije, teret dokazivanja da usljed tog akta nije došlo do povrede jednakosti u pravima i pred zakonom prelazi na tuženog/u. Pravilo o teretu dokazivanja iz stava 1 ovog člana primjenjuje se i u postupanju za zaštitu od diskriminacije kod Zaštitnika/ce. Odredba stava 1 ovog člana ne odnosi se na prekršajni i krivični postupak. 7

28. Osnov, odnosno lično svojstvo podnosioca pritužbe u konkretnom slučaju je invaliditet, koje svojstvo je predviđeno čl.2 opšteg Zakona o zabrani diskriminacije, a uz to i materijalno dokazano utvrđivanjem procenta invaliditeta koji proizilazi iz rješenja 5 Zavoda za zapošljavanje Crne Gore, kojim aktom je podnosiocu utvrđen status lica sa invaliditetom u procentu od 50-79%. Oblast, odnosno područje i poseban oblik diskrminacije zasnovan je na temelju rada i zapošlljavanja. 29. U pogledu nepovoljnijeg postupanja u odnosu na druga lica koja se nalaze u istoj ili sličnoj situaciji, a koja nemaju isto lično svojstvo kao i podnosilac pritužbe, Zaštitnik nalazi da, po tvrdnjama podnosioca pritužbe, od četiri prijavljena kandidata na konkurs (YY, WW, QQ i podnosilac pritužbe) jedini on ima utvrđen status lica sa invaliditetom. Iako je na samom podnosiocu pritužbe da ukaže na uporednu grupu u odnosu na koju je različito tretiran, a koja nema isto lično svojstvo kao i podnosilac pritužbe, Zaštitnik se bazirao na izjavi podnosioca i provjeri navoda kod ustanove na koju se odnosi pritužba, a ovo iz prostog razloga što sam podnosilac pritužbe nije i ne može biti u posjedu dokumentacije kojom se utvrđuje status lica sa invaliditetom za druga lica, već isključivo ustanova na koju se odnosi pritužba. Kako iz odluke po konkursu proizilazi da jedino podnosilac pritužbe i kandidatkinja koja je izabrana ispunjavaju uslove konkursa, poređenje je vršeno samo u odnosu na kandidatkinju koja je izabrana. Zahtijevom za izjašnjenje od javne ustanove, eksplicitno je tražen odgovor na pitanje o postojanju osnova odn. da li je kandidatkinja koja je izabrana lice sa invaliditetom, koji odgovor je izostao - na osnovu čega se zaključuje da su navodi podnosioca pritužbe u pogledu nedostatka osnova (invaliditet) u odnosu na kandidatkinju koja je izabrana tačni, pa pri analizi elementa o nepovoljnijem postupanju u odnosu na drugo lice, Zaštitnik konstatuje da je samim izborom drugog kandidata u konkretnom slučaju prema podnosiocu pritužbe nepovoljnije postupano. 30. Zaštitnik je u cilju prikupljanja informacija koje su od značaja za rješavanje konkretnog spora definisao nekoliko ključnih pitanja koja su u vezi sa predmetom pritužbe, i to: 1. Prilikom odlučivanja o javnom konkursu da li je javna ustanova bila u saznanju da je podnosilac pritužbe lice sa invaliditetom; 2. Da li je kandidatkinja koja je izabrana na predmetnom konkursu lice sa invaliditetom; 3. Sastavu i način rada Komisija; 4. Kriterijumi i mjerila po kojima je odlučivala Komisija; 5. Konačno, Zaštitnik je zatražio da javna ustanova dostavi izvještaj/odluku/predlog Komisije o datom konkursu, kao i bodovnu listu prijavljenih kandidata. 31. Nesporno je da je Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju 6 predviđeno da na osnovu predloga Komisije - odluku o zapošljavanju nastavnika donosi direktor/ka škole. Međutim, i 5 Rješenje ZZZCG-PJ H. Novi, UP/I br.107/2702-25/15 od 23.04.2015. godine 6 Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju u čl. 101 se propisuje: Nastavnik u javnoj ustanovi se zapošljava na osnovu javnog konkursa, u skladu sa zakonom. 8

pored svih upućenih direktnih pitanja i tražene dokumentacije, ustanova na koju se odnosi pritužba nije se izjasnila o krucijalnim činjenicama, a to su one koje se odnose na upoznatost ustanove o invaliditetu podnosioca pritužbe, o tome da li je kandidatkinja koja je izabrana na predmetnom konkursu lice sa invaliditetom, sastav u kojem je odlučivala Komisija, na osnovu kojih kriterijuma i mjerila, kao i dokaz odn. prijedlog Komisije i bodovnu listu kandidata. 32. U osvrtu na navode izjašnjenja ustanove, a koji se odnose na nedostatak dokumentacije podnosioca pritužbe odn.potvrde o utvrđenom invaliditetu, Zaštitnik iste nije mogao uzeti kao tačne iz razloga što je podnosilac pritužbe dostavio molbu koja je predata ustanovi i zavedena pod br.902 od 18.09.2018. godine, a iz koje proizilazi da je pored ostale dokumentacije predao rješenje o utvrđivanju stepena invaliditeta. Ono što je evidentno iz obrazloženja odluke o izboru kandidata 7, te u nedostatku bližih informacija, to je da nije izvršena provjera sposobnosti prijavljenih kandidata. 33. Isticanje prethodno kvalitetnog obavljanja radnih obaveza kandidatkinje koja je izabrana na predmetnom konkursu kod činjenice da je i sam podnosilac pritužbe imao radno iskustvo u nastavi u vaspitno-obrazovnoj ustanovi, ne se može uzeti za valjan i održiv razlog u pogledu izbora i opredjeljenja za drugu kandidatkinju. Uz to, navodi u izjašnjenju koji se odnose na prisustvo časovima izabrane kandidatkinje od strane direktorice i pedagogice, te uvid u pedagošku dokumentaciju nastavnice koja je izabrana, takođe je irelevantno u situaciji kada jedan takav kriterijum odn.mjerilo nije primijenjen na podnosioca pritužbe, a posebno što je ostalo nejasno je da li su sama direktorka i pedagogica bile članice Komisije koja je odlučivala po predmetnom konkursu. Pozivanja direktorke u izjašnjenju koja se odnose na diskriminaciju nje same po osnovu političke pripadnosti Zaštitnik nije uzeo u obzir i nije razmatrao, jer su bez ikakvog uticaja na osnov pritužbe i postupak u ovom predmetu. 34. Zaštitnik naglašava da se ne dovodi u pitanje zakonitost odluke o izboru kandidatkinje, jer isto ovlašćenje nije u mandatu Zaštitnika koji ne može da mijenja, ukida ili preinačava akte drugih državnih organa i ustanova. Takođe, ukazuje da ova institucija nije i nema namjeru da cijeni kvalifikacije i radne sposobnosti podnosioca pritužbe i ostalih prijavljenih kandidata, već je to u nadležnosti Komisije za razmatranje prijava po predmetnom konkursu, te su se Konkurs iz stava 1 ovog člana raspisuje direktor ustanove i traje 15 dana. Nastavnici u ustanovama ili posebnom odjeljenju ustanove sa nastavom na jeziku pripadnika manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica moraju, pored uslova propisanih zakonom, da imaju aktivno znanje jezika i pisma te manjine i crnogorskog jezika. Odluku o zapošljavanju nastavnika donosi direktor ustanove, na prijedlog komisije, u roku od 15 dana od dana isteka roka za podnošenja prijava. Komisiju iz stava 4 ovog člana imenuje direktor ustanove, u skladu sa statutom ustanove. Poseban uslov za zapošljavanje nastavnika je probni rad. Dužina trajanja probnog rada, način sprovođenja i ocjenjivanja rezultata probnog rada utvrđuje se propisom Ministarstva. Nastavniku koji za vrijeme probnog rada ne zadovolji prestaje radni odnos istekom roka utvrđenog ugovorom o probnom radu. 7 Odluke JU O.Š. Drago Milović Tivat br.1013 od 02.10.2018. godine 9

odgovori na ta pitanja očekivali od Komisije i njenih članova koji su bili zaduženi upravo za ta pitanja. 35. Evropski sud pravde ističe da države članice imaju široko polje diskrecije u pogledu socijalne politike i politike zapošljavanja. To znači da se pojedine odredbe mogu razlikovati zavisno od situacije u državama članicama 8. Stav Evropskog suda za ljudska prava je da član 14. Konvencije ne zabranjuje ugovornim stranama da prema određenim grupama postupaju različito kako bi ispravile činjenične nejednakosti među njima 9. 36. Neophodno je istaći da je pozitivno-pravnim propisima predviđena obaveza poslodavca da na određen broj zaposlenih, zaposli i osobe sa invaliditetom. Međutim, datim propisima nije predviđena obaveza poslodavca da zapošljava osobe sa invaliditetom izvan bilo kakvih pravila i kriterijuma. Samim tim, činjenica što podnosilac pritužbe ima invaliditet ne predstavlja niti je predstavljalo obavezu poslodavca da ga zaposli, ali jeste obavezu poslodavca da primijeni objektivne i mjerljive kriterijume kako bi se utvrdilo da li lice sa invaliditetom ima jednake ili bolje kvalifikacije, stručne ili radne sposobnosti u odnosu na lice bez invaliditeta, za šta u konkretnom slučaju nijesu pruženi dokazi. 37. U kontekstu analiziranog postupanja javne ustanove na koju se odnosila pritužba sa aspekta antidiskriminacionih propisa, primjene testa diskriminacije i cijenjenja raspoložive dokumentacije, uz ocjenu navoda novinskog članka 10 u kojem je direktorka škole eksplicitno izjavila da u pogledu nezapošljavanja podnosioca pritužbe nema sistematizovano radno mjesto za osobu sa invaliditetom, Zaštitnik nalazi da je JU O.Š. Drago Milović postupala protivno načelu zabrane diskriminacije prema podnosiocu pritužbe, a po osnovu ličnog svojstva invaliditeta, prilikom odlučivanja o zasnivanju radnog odnosa. Ovakav zaključak je donijet na osnovu činjenice da pravno lice protiv kojeg je podnijeta pritužba, nakon prenijetog tereta dokazivanja na njegovu stranu, nije dokazalo da su prilikom zapošljavanja uzeti u obzir propisani, objektivni i mjerljivi kriterijumi koji su bili podjednako primjenjeni na kandidate koji su ispunjavali uslove konkursa. Na taj način, propuštena je zakonska obaveza da se eventualno primijeni kriterijum iz čl.22 Zakona o zabrani diskriminacije lica sa invaliditetom. 38. Na kraju, Zaštitnik dodaje, da usljed toga što se lica sa invaliditetom nalaze u neravnopravnom položaju, Zakonom o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju su uvedene afirmativne mjere zapošljavanja ove kategorije lica. Afirmativnim mjerama postiže se jednakost u mogućnostima kako bi i osobe koje se nalaze u nejednakom položaju mogle da rade, napreduju, razvijaju svoje talente i vještine i shodno tome koriste rezultate svoga rada. 8 ESP, Palacios de la Villa protiv Cortefiel Servicios SA, predmet C-411/05 [2007.] ECR I-8531, 16.09. 2007.g; 9 ESLJP, Guberina protiv Hrvatske, presuda od 22.marta. 2016; 10 https://www.vijesti.me/vijesti/pean-tvrdi-da-je-ponovo-dikriminisan-zbog-invaliditeta 10

39.Uprkos naporima određenih državnih institucija (primarno Zavoda za zapošljavanje Crne Gore) i organizacija civilnog društva koje preduzimaju mjere usmjerene ka poboljšanju njihovog položaja, ova ranjiva grupa i dalje ima otežan pristup u ostvarivanju osnovnih ljudskih prava i sloboda ravnopravno sa ostalima, a kao posebno Zaštitnik naglašava da posebne mjere koje se preduzimaju još uvijek nisu dovele do osjetnijeg unapređenja uslova života i položaja lica sa invaliditetom u društvu. Stoga, Zaštitnik na osnovu svega prednjeg donosi P R E P O R U K E JU OŠ DRAGO MILOVIĆ TIVAT 1. Da ukoliko je to moguće u ovoj fazi postupka razmotri mogućnost zapošljavanja podnosioca pritužbe i preduzme sve potrebne mjere u cilju otklanjanja posljedica diskriminatornog postupanja prema podnosiocu pritužbe. 2. Da ubuduće vodi računa da u okviru svojih redovnih poslova i aktivnosti obavezno koristi kriterijume koji omogućavaju djelotvornu primjenu pravila pozitivnih mjera iz čl.22, st.1 Zakona o zabrani diskriminacije lica sa invaliditetom. Ova ustanova je u obavezi je da u roku od 30 dana od dana prijema ovog mišljenja dostavi izvještaj Zaštitniku o preduzetim radnjama i mjerama na izvršenju preporuke. ZAMJENIK ZAŠTITNIKA LJUDSKIH PRAVA I SLOBODA CRNE GORE mr Siniša Bjeković Dostavljeno: - JU O.Š. Drago Milović ; - Podnosiocu pritužbe; - U spise predmeta; 11