CRNA GORA ZAVOD ZA STATISTIKU S A O P Š T E NJ E Broj: 282 Podgorica, 1 novembar 2013. god. Prilikom korišćenja ovih podataka navesti izvor Upotreba informaciono-komunikacionih tehnologija u preduzećima u Crnoj Gori 2013. godine Istraživanje o upotrebi informaciono-komunikacionih tehnologija u preduzećima je sprovedeno na reprezentativnom uzorku od 600 preduzeća na teritoriji Crne Gore. Ciljna grupa su preduzeća sa 10 i više zaposlenih koja su intervjuisana telefonskim putem u periodu od 1. do 15. aprila 2013. godine. Cilj istraživanja je da se dobiju podaci o zastupljenosti i korišćenju informaciono-komunikacionih tehnologija u preduzećima iz određenih sektora prema klasifikaciji NACE Rev2: administrativne i pomoćne uslužne djelatnosti; finansijske djelatnosti i djelatnosti osiguranja; građevinarstvo; informisanje i komunikacije; poslovanje nekretninama; prerađivačka industrija; snabdijevanje električnom energijom, gasom, parom i klimatizacija, vodom, upravljanje otpadnim vodama, kontrolisanje procesa uklanjanja otpada i slične aktivnosti; stručne, naučne i tehničke djelatnosti; transport i skladištenje; trgovina na veliko i trgovina na malo, popravka motornih vozila i motocikala; usluge smještaja i ishrane. U Crnoj Gori 89,8% anketiranih preduzeća je izjavilo da je koristilo računare u svom poslovanju tokom januara 2013. godine. Svi ostali podaci u ovom saopštenju se odnose samo na preduzeća koja su u svom poslovanju koristila računar(e) tokom januara 2013. godine, dok se pojedini podaci odnose na cjelokupnu 2012. godinu. Prema rezultatima istraživanja 67,8% preduzeća (koja su koristila računar u svom poslovanju) je svojim zaposlenim omogućavalo daljinski pristup e-mail sistemu, dokumentima ili aplikacijama preduzeća, tokom januara 2013. godine. Kada je riječ o Internetu, istraživanje je pokazalo da je 98,0% preduzeća, koja su koristila računar, imalo pristup Internetu tokom januara 2013. godine. Ovo predstavlja rast od 1,9% u odnosu na prethodnu godinu. Od preduzeća koja su imala pristup Internetu, 63,3% je odgovorilo da su imala Web Site/Home Page tokom januara 2013. godine, što predstavlja rast od 10,2% u odnosu na prošlu godinu. 1
Grafik 1. Korišćenje računara i pristup Internetuu preduzećima Korišćenje računara 85,1% 88,3% 89,8% Pristup Internetu 96,1% 95,1% 98,0% 2013. godina 2012. godina 2011. godina U odnosu na 2012. godinu evidentan je rast broja preduzeća koja su koristila računar u svom poslovanju tokom januara 2013. godine i to za 1,5%, kao i procenat preduzeća koja su imala pristup Internetu za 1,9%. Kada posmatramo preduzeća prema sektorima, na Grafiku 2 može se vidjeti procenat preduzeća koja su koristila računar u svom poslovanju tokom januara 2013. godine. Grafik 2. Korišćenje računara prema sektorima/oblastima Finansijski sektor 100% Proizvodnja, energija i građevinarstvo 90,9% 9,1% Nefinansijski sektor 88,4% 11,6% Preduzeća koja su imala pristup Internetu tokom januara 2013. godine, koristila su sledeće vrste eksterne konekcije sa Internetom: DSL (xdsl, ADSL, SDSL, itd.) veza Druge fiksne Internet veze (npr. kablovski Internet, zakupljena linija, Frame Relay, WiFi, WiMax itd.) Dial-up pristup preko telefonske linije ili ISDN veze Mobilne veze (preko 3G ili 4G mreže) koristeći UMTS, CDMA2000 1xEVDO, HSDPA, P,Smartphone, notebook, laptop Ostale mobilne veze (npr. analogni mobilni telefon, GSM, GPRS, EDGE itd.) 2
Kao što se može vidjeti na Grafiku 3, od preduzeća koja su imala pristup Internetu tokom januara 2013. godine, 90,5% preduzeća je imalo neki od DSL tipova konekcije. Druge fiksne Internet veze koristilo je 43,9% preduzeća, što predstavlja povećanje od 19,8%, u odnosu na prethodnu godinu. Mobilne veze je koristilo 46,2% preduzeća, što predstavlja povećanje od 8,7% u odnosu na 2012. godinu. Grafik 3. Korišćenje eksterne konekcije sa Internetom u preduzećima DSL 90,5% Mobilne veze 46,2% Druge fiksne Internet veze 43,9% Ostale mobilne veze 27,6% Dial-up 12,8% Rezultati istraživanja pokazuju da je 53,2% preduzeća za pristup Internetu koristilo maksimalnu brzinu od najmanje 2 Mbit/s, ali manje od 10 Mbit/s. Svega 8,9% preduzeća je izjavilo da je koristilo brzinu Internet konekcije manju od 2Mbit/s, dok je 13,4% preduzeća izjavilo da koristi brzinu Interneta od najmanje 100 Mbit/s. Grafik 4. Maksimalna brzina Internet konekcije u preduzećima Manje od 2 Mbit/s 8,9% Najmanje 2, ali manje od 10 Mbit/s 53,2% Najmanje 10, ali manje od 30 Mbit/s 16,1% Najmanje 30, ali manje od 100 Mbit/s 8,4% Najmanje 100 Mbit/s 13,4% 3
Preduzeća koja su imala Web Site/Home Page tokom januara 2013. godine obezbjeđivala su više usluga, pa je 68,4% preduzeća izjavilo da je imalo sadržaj Web Site-a prilagođen redovnim posjetiocima, dok je 59,3% preduzeća omogućavalo pristup proizvodnim katalozima i cjenovnicima. Mogućnost da se posjetioci upoznaju sa proizvodima ili da ih osmisle omogućavalo je 54,1%. Grafik 5. Obezbjeđivanje usluga putem Web Site-a preduzeća 30,5% Oglašavanje otvorenih radnih mjesta ili online prijavljivanje za radna mjesta 68,4% Sadržaj na Web Site-u prilagođen redovnim posjetiocima 54,1% Mogućnost da se posjetioci upoznaju sa proizvodima ili ih osmisle 17,8% On-line plaćanje 59,3% Pristup proizvodnim katalozima i cjenovnicima 30,7% 25,3% Povjerljivost (zaštitu) podataka posjetioca websajta ili potvrdu o bezbjednosti websajta On-line naručivanje ili rezervisanje proizvoda/usluga Usluge javne administracije putem Interneta tokom 2012. godine koristilo je 61,0% preduzeća. Evidentan je rast broja preduzeća koja su putem Interneta koristila usluge javne administracije za pribavljanje informacija za 3,0% u odnosu na prošlu godinu. Grafik 6. Korišćenje usluga javne administracije prema sektorima/oblastima Finansijski sektor 87,2% 12,8% Proizvodnja, energija i građevinarstvo 70,6% 29,4% Nefinansijski sektor 53,6% 46,4% Procenat preduzeća koja su koristila Internet za pristup tenderskoj dokumentaciji u okviru elektronskog sistema nabavki u javnoj administraciji tokom 2012. godine iznosi 49,9%. 4
Prenosivi uređaji koji omogućavaju mobilnu vezu sa Internetom odnose se na: Prenosivi računari (npr. notebook, netbook, laptop, Ultra Mobile PC-UMPC, tablet računar itd.) Ostali prenosivi uređaji kao što su Smartphone, P telefone itd. Procenat preduzeća koja su obezbjeđivala svojim zaposlenim prenosive uređaje koji su omogućavali mobilnu vezu sa Internetom za poslovnu upotrebu tokom januara 2013. godine iznosi 38,9%, što predstavlja povećanje od 4,7% u odnosu na prethodnu godinu. Grafik 7. Obezbjeđivanje prenosivih uređaja u preduzećima 65,8% 61,1% 34,2% 38,9% 2012. godina 2013. godina Procenat preduzeća koja su obezbjeđivala svojim zaposlenim prenosive uređaje najveći je u finansijskom sektoru i iznosi 94,2% Grafik 8. Obezbjeđivanje prenosivih uređaja u preduzećima prema sektorima Finansijski sektor 94,2% 5,8% Proizvodnja, energija i građevinarstvo 38,6% 61,4% Nefinansijski sektor 34,4% 65,6% 5
Preduzeća koja su imala pristup društvenim medijima najviše su koristila društvene mreže i Web Site-ove za razmjenu multimedijalnog sadržaja tokom januara 2013. godine. Grafik 9. Korišćenje društvenih medija u preduzećima Društvene mreže 40,8% Web Site-ovi za razmjenu multimedijalnog sadržaja 28,4% Blogovi i mikroblogovi preduzeća 12,9% Osnove wiki alata za razmjenu 9,9% Automatska razmjena podataka između preduzeća i drugih IKT sistema izvan preduzeća podrazumijeva razmjenu poruka (npr. narudžbenice, fakture, poslovi plaćanja ili opis proizvoda) preko Interneta ili druge računarske mreže u dogovorenom formatu koji omogućava njihovu automatsku obradu (npr. XML, EDIFACT, itd.) bez ručno kucanih individualnih poruka. Procenat preduzeća koja su koristila automatsku razmjenu podataka između preduzeća i drugih IKT sistema izvan preduzeća tokom januara 2013. godine iznosi 47,2% i povećao se za 9,5% u odnosu na prethodnu godinu. Preduzeća koja su vršila automatsku razmjenu, najčešće su primala elektronske fakture 83,3% i slala ili primala informacije o proizvodima 81,3%, kao što je prikazano na Grafiku 10. Grafik 10. Svrha korišćenja automatske razmjene podataka izvan preduzeća Primanje elektronskih faktura Slanje ili primanje informacija o proizvodima 83,3% 81,3% Primanje narudžbenica od klijenata 69,9% Slanje narudžbenica dobavljačima 68,0% Slanje uputstava za plaćanje finansijskim ustanovama Slanje elektronskih faktura 67,7% 66,7% Slanje ili primanje podataka od javne administracije 57,5% Slanje ili primanje špediterskih dokumenata 48,7% 6
Automatska razmjena informacija između različitih službi preduzeća podrazumijeva korišćenje jedne jedine softverske aplikacije za podršku različitim službama preduzeća; povezivanje podataka između softverskih aplikacija koje podržavaju različite službe preduzeća; korišćenje zajedničke baze podataka ili skladišta podataka kojima se pristupa preko softverskih aplikacija koje podržavaju različite službe preduzeća i automatsku razmjenu podataka između različitih softverskih sistema. Procenat preduzeća koja su koristila softverski paket ERP 1 za razmjenu informacija o prodaji i/ili nabavkama sa drugim internim službama iznosi 31,6%, dok je 32,0% preduzeća koristilo softversku aplikaciju CRM 2 za upravljanje informacijama o klijentima. Grafik 11. Korišćenje softverskih paketa ERP i CRM ERP CRM 31,6% 32,0% 68,4% 68,0% Procenat preduzeća koja su primala porudžbine putem Interneta iznosi 11,0%, dok procenat preduzeća koja su plasirala porudžbine putem Interneta iznosi 17,2%. Grafik 12. Korišćenje Internet trgovine u preduzećima Porudžbine plasirane putem Interneta 17.2% Porudžbine primljene putem Interneta 11.0% 1 ERP (Enterprise Resource Planning) sastoji se od jedne ili više softverskih aplikacija koje integrišu podatke i procese kroz nekoliko poslovnih funkcija preduzeća. 2 CRM stavlja potrošača u centar svojih aktivnosti i odnosi se na korišćenje informacionih tehnologija za prikupljanje, integraciju, obradu i analizu informacija u vezi sa klijentom. 7
METODOLOŠKA OBJAŠNJENJA Zavod za statistiku Crne Gore sprovodi istraživanje o upotrebi informaciono-komunikacionih tehnologija u Crnoj Gori. Ovo istraživanje se odnosi na upotrebu informaciono-komunikacionih tehnologija u preduzećima, kao i na upotrebu informaciono-komunikacionih tehnologija od strane domaćinstava i pojedinaca. Preduzeća Istraživanje je sprovedeno u periodu od01. do 15. Aprila 2013. godine. Telefonski intervju. Stratifikovani uzorak. Veličina uzorka 600 preduzeća. Ciljna grupa su preduzeća sa 10 i više zaposlenih po djelatnostima (NACE Rev. 2). Referentni period za najveći broj pitanja je januar 2013. godine, dok su se pojedina pitanja odnosila na cjelokupnu 2012. godinu. Podaci se publikuju i na našem web sajtu www.monstat.org Izdaje i štampa Zavod za statistiku Crne Gore (MONSTAT) 81000 Podgorica, IV Proleterske br.2, telefon (+382) 20 230-811, telefaks (+382) 20 230-814 Saopštenje pripremili: Milica PAVLOVIĆ Marko RADUNOVIĆ Tel. +382-20-230-791 E-mail: contact@monstat.org 8