UGALJ STRATEŠKI ENERGENT ELEKTROPRIVREDE SRBIJE COAL AS THE STRATEGIC ENERGY RESOURCE OF ELECTRIC POWER INDUSTRY OF SERBIA Branko Jevtic 1, B. Eng.; Marko Babovic 2, M.Sc.; Jelena Milosevic 3, B. Eng. 1 JP EPS, Vojvode Stepe 412, 11000 Beograd, Srbija, branko.jevtic@eps.rs 2 JPEPS, Vojvode Stepe 412, 11000 Beograd, Srbija, marko.babovic@eps.rs 3 JPEPS, Vojvode Stepe 412, 11000 Beograd, Srbija, jelena.milosevic@eps.rs Apstrakt: Značajan deo instalisanih kapaciteta za proizvodnju električne energije u Elektroprivredi Srbije svoj rad bazira na uglju kao domaćem energentu, koji svojim dokazanim i perspektivnim rezervama, i dalje predstavlja oslonac energetskog sistema Srbije. Instalisani kapacitet termoelektrana na ugalj je 3936 MW sa prosečnom ukupnom godišnjom proizvodnjom od 23 400 GWh/god za šta je potrebno obezbediti proizvodnju uglja od najmanje 32 mil. tona godišnje. Složena geološka građa ugljenih basena EPS-a, fizičko-hemijske karakteristike, tehnološki faktori eksploatacije lignita sa jedne strane i potreba termoenergetskih kapaciteta EPS-a sa stabilnom i kontinuiranom proizvodnjom ovog energenta sa druge strane, strateški opredeljuju potrebu za što boljim iskorišćenjem lignitskog resursa a time i efikasnijim radom termoenergetskih kapaciteta Elektroprivrede Srbije. Abstract: Significant part of installed capacities for electricity generation in Electric Power Industry of Serbia bases its operation on coal or domestic energy sources, still representing the support of the entire Serbian power system with its proven and perspective reserves. Installed capacities of coal fired thermal power plants is 3936 MW with average total annual generation of 23 400 GWh. Consequently, coal production of 32 million tons a year should be provided. Complex geological structure of EPS mining basins, physical chemical characteristics, technological factor of lignite mining on one hand and the need of EPS thermal power capacities for stabile and continuous production of this energy source on the other hand, orient in strategic terms the need for best possible utilisation of lignite as well as efficient operation of thermal power capacities of Electric power industry of Serbia. Key words: STRATEGIC, RESERVES, GEOLOGICAL 1. UVOD Javno preduzeće Elektroprivreda Srbije sa svojim proizvodnim i potencijalnim resursima danas predstavlja važan deo ukupnog energetskog bilansa Republike ali istovremeno i neodvojivi deo ukupne strategije razvoja energetike Republike Srbije. Osnovna premisa utvrđivanja održivog razvoja Elektroprivrede Srbije zasniva se na racionalnom i sveobuhvatnom iskorišćenju njenih ugljonosnih resursa kao prioritetnog i osnovnog instrumenta energetskog bilansa, prepoznajući pri tom važnosti ostalih njenih ogranaka. Sve to je u direktnoj vezi sa privredno-ekonomskim razvojem zemlje i njenim uključivanjem u evropske integracije.
Upoređujući geološke rezerve lignita Republike Srbije (uključujući i Kosovo i Metohiju) sa geološkim rezervama ostalih energenata, naftom i gasom, odnos je 1% rezervi nafte i gasa naspram 99% rezervi svih vrsta uglja. U energetskom bilansu rezervi uglja, geološke rezerve niskokvalitetnih lignita, učestvuju sa 92% u odnosu na ukupne geološke rezerve uglja u Srbiji. Iz predhodnog odnosa jasno se vidi da lignit predstavlja najznačajniji energetski resurs Srbije a time i Elektroprivrede Srbije. Veliki lignitski baseni, za koje Elektroprivreda Srbije poseduje istražno i eksploataciono pravo su: Kolubarski basen sa 14%, i Kostolački basen sa 3.3% ukupnih geoloških rezervi uglja Republike Srbije (računajući i geološke rezerve lignita Kosova i Metohije). Značajni energetski resursi koji su danas van Elektroprivrede Srbije, pored Kosovsko-metohijskog basena, su Sjenički i Kovinski ugljonosni basen koji u ukupnom bilansu Republike Srbije učestvuju sa oko 2.7% geoloških rezervi. Ugalj u odnosu na ostale energente zauzima dominantno mesto i njegov značaj za održivi razvoj energetike u Republici je najveći, što se i vidi iz grafičkog priloga, slika br.1. (poreklo slike Strategija razvoja energetike Republike Srbije). 20 М т.ен 16 12 8 4 0-4 2003 2006 2009 2012 2015 Угаљ Нафта Природни гас Електрична енергија Хидропотенцијал + остало Slika.1. Dijagram raspodele energenata u potrošnji primarne energije Republike Srbije do 2015.god. Eksploatacija uglja u oba ugljonosna basena danas se odvija isključivo površinskim načinom. Kolubarski i Kostolački basen danas predsravljaju delove javnog preduzeća EPS-a, t.j. po obavljenom restrukturiranju predsravljaju privredna društva kao sastavne celine EPS-a. U oba ugljonosna basena eksploatacija uglja se odvija isključivo površinskim načinom a pored eksploatacije uglja u Kolubarskom basenu vrši se i prerada uglja. 2. ENERGETSKI RESURSI EPS-a Elektroprivreda Srbije u svojim ugljonosnim basenima raspolaže značajnim geološkim rezervama uglja. Po knjizi rezervi, koja se saglasno zakonu o geološkim istraživanjima ažurira svake kalendarske godine, za Kolubarski i Kostolački basen geološke rezerve A+B+C 1 kategorije ukupno iznose oko 4 milijarde tona. Potencijalne geološke rezerve C 2 kategorije u oba ugljonosna basena dostižu količinu od oko 1 milijarde tona. Načinom eksploatacije uglja koji se danas primenjuje u oba ugljonosna basena može se otkopati deo ukupnih geoloških rezervi. U aktivnim površinskim kopovima, zamenskim kopovima kao i novim površinskim kopovima može se računati na količinu eksploatacionih rezervi uglja od oko 2,2 milijarde tona. Današnja proizvodnja uglja u Elektroprivredi Srbije zadovoljava potrebu 6 termoelektrana t.j. instalisanog termoenergetskog resursa ukupne instalisane snage od 3936 MW.
Poštujući strategiju razvoja energetike republike Srbije i opšteg industrijskog razvoja Republike do 2015. godine Elektroprivreda Srbije treba da izgradi nove termoenegetske kapacitete u veličini od oko 700 MW u Kolubarskom i 350 MW u Kostolačkom ugljonosnom basenu. Povećanje ukupne snage termokapaciteta znači istovremeno i povećanje proizvodnje uglja za novih 10-12 miliona tona godišnje, što znači da bi proizvodnja uglja iz oba ugljonosna basena morala biti povećana na 45-47 miliona tona godišnje. Uzimajući u obzir vreme rada postojećih i novo izgrađenih kapaciteta za narednih 30 godina, odmah se nameće pitanje obezbeđenja uglja iz basena Elektroprivrede Srbije. Službe koje se bave strategijom razvoja proizvodnje uglja i električne energije u Elektroprivredi Srbije uveliko rade na odgovarajućoj planskoj i tehničkoj dokumentaciji koja sveobuhvatno sagledava pomenute potrebe održivog razvoja proizvodnje i zaštite čovekove okoline. Sagledavanja se vrše u više pravaca a to su: - maksimalno iskorišćnjenje rezervi uglja u aktivnim površinskim kopovima - dinamika otvaranja zamenskih površinskih kopova - otvaranje novih površinskih kopova u funkciji izgradnje novih termokapaciteta - unapređenje i što veće iskorišćenje sagorevanja uglja u kotlovima termoelektrana - očuvanje životne sredine od štetnog uticaja rada i produkata sagorevanja u termelektranama - Mogućnosti iskorićenja ukupnih geoloških rezervi uglja u basenima drugim vidovima eksploatacije uglja. Akcenat održivog razvoja proizvodnje električne energije u Elektroprivredi Srbije danas svakako zavisi i neodvojiv je deo rada aktivnih površinskih kopova uglja. Ukupna proizvodnja uglja i otkrivke u EPS-u u 2007.godini bila je 36,5 miliona tona uglja i 108 miliona m 3 otkrivke u oba ugljonosna basena. Veliki doprinos proizvodnji električne energije u okviru Elektroprivrede Srbije daje Kostolački ugljonosni basen. U okviru Kostolačkog ugljonosnog basena egzistiraju tri površinska kopa: PK Klenovnik, PK Ćirikovac i PK Drmno. Ugalj iz Kostolačkog ugljonosnog basena uglavnom se koristi za sagorevanje pri proizvodnji električne energije u termoelektranama Kostolac A i Kostolac B čiji je instalisani kapacitet oko 1000 MW. Zajedno sa proizvodnjom komadnog uglja od 500 000 t/god, koji se plasira u širokoj potrošnji i proizvodnjom za potrebe svojih termoelektrana, privredno društvo TEKO Kostolac planski treba da proizvede 9 miliona tona uglja godišnje. Sa površinskih kopova uglja iz ovog basena u 2007. godini je proizvedeno 7,2 miliona tona uglja. Organizacija eksploatacije uglja u Kostolačkom basenu opisaće se u narednom tekstu. Površinski kop Klenovnik započeo je sa radom 1968. godine i u prošloj 2007.godini sa ovog kopa proizvedeno je 75160 t uglja. Na ovom kopu na otkopavanju jalovine primenjuje se beztransportni sistem eksploatacije sa višestrukim direktnim prebacivanjem jalovine bagerima dreglajnima. Takođe za proizvodnju uglja se koriste bageri dreglajni a transport se vrši železnicom. Prema aktuelnom, drugom Dopunskom rudarskom projektu iz 2004.godine kraj eksploatacije uglja na površinskom kopu Klenovnik predviđa se krajem 2009.godine. Površinski kop Ćirikovac je započeo sa radom 1973.godine i u 2007. godini je proizveo 484 972 tone uglja. Na ovom kopu otkopavanje otkrivke se vrši sa dva BTO sistema a na otkopavanju uglja u zavisnosti od situacije rade tri rotorna bagera. Transport uglja i jalovine se vrši tračnim transporterima. Završetak eksploatacije uglja na površinskom kopu Ćirikovac predviđa se krajem 2009.godine i u toku je izrada dokumentacije za njegovo konzerviranje. Površinski kop Drmno je započeo sa radom 1977. godine, dok je prvi sistem sa kontinualnom tehnologijom uključen u rad 1984.godine. Na ovom kopu je u 2007. godini proizvedeno 6,7 miliona tona uglja. Proizvodni proces na ovom kopu se vrši preko četiri BTO sistema i jednim BTD sistemom. Transport otkopanih masa se vrši tračnim transporterima. U sklopu tehnološke šeme na ovom površinskom kopu postoji drobilana i deponija. Trenutno se radovi na ovom površinskom kopu odvijaju prema Dopunskom rudarskom projektu razvoja površinskog kopa Drmno za godišnji kapacitet od 6,5 miliona tona uglja. Zbog potreba za povećanom proizvodnjom uglja sa ovog kopa urađena je Studija izvodljivosti za godišnji kapacitet
od 9 miliona tona prema kojoj je vek eksploatacije površinskog kopa Drmno u ograničenom eksploatacionom polju predviđen za kraj 2039. godinu, koja je poslužila kao podloga za izradu Glavnog rudarskog projekta eksploatacije uglja na PK Drmno za godišnji kapacitet od 9 miliona tona, čija izrada je u toku. Ugljonosni basen EPS-a koji po veličini i godišnjoj proizvodnji zauzima značajno mesto u Elektroprivredi Srbije je Kolubarski basen, sa sledećom tehnološko - proizvodnom šemom. U okviru Kolubrskog ugljonosnog basena danas su aktivna tri površinska kopa: PK Polje B, PK Polje D i PK Tamnava Zapadno polje. Ukupna proizvodnja uglja sa ovih površinskih kopova u 2007. godini iznosila je 29,26 miliona tona. Površinski kop Polje B je započeo sa radom 1952. godine i predstavlja najstariji aktivni kop u basenu. U 2007. godini, sa ovog kopa je proizvedeno 509 705 t uglja. Na ovom kopu otkopavanje otkrivke se vrši sa dva BTO sistema na kojima rade tri rotorna bagera, dok se otkopavanje uglja vrši sa jednim BTU sistemom. Transport otkrivke i uglja se vrši tračnim transporterima do granice kopa a dalje se transport vrši vozovima. Ovaj kop je dimenzionisan za proizvodnju od 3 miliona tona uglja. Završetak eksploatacije na ovom kopu prema projektnoj dokumentaciji očekuje se 2013. godine. Površinski kop Polje D je započeo sa radom 1961. godine. U 2007.godini je sa ovog kopa proizvedeno 14 miliona tona uglja. Otkopavanje otkrivke se vrši sa pet BTO sistema a otkopavanje uglja sa dva BTU sistema. Transport otkrivke i uglja se vrši tračnim transporterima. Završetak radova na ovom površinskom kopu u trenutno definisanim granicama treba očekivati 2010. godine. Zbog važnosti ovog kopa i značajnih, preostalih, geoloških rezervi uglja u toku su aktivnosti na sagledavanju i odluci na proširenju granica kopa, čime bi se stekli uslovi da se i vek eksploatacije uglja na ovom kopu produži do 2016. godine. Površinski kop Tamnava Zapadno polje je teći aktivan kop u Kolubarskom basenu i zauzima prostor zapadnog dela Kolubarskog basena. Rad na ovom kopu počeo je 1994. godine, i predstavlja najmlađi površinski kop u basenu. U prethodnoj 2007.godini sa ovog kopa je isporučeno 9,7 miliona tona uglja. Otkopavanje otkrivke se vrši sa dva BTO sistema i dva BTU sistema. Na prostoru PK Tamnava Zapadno polje u 2007. godini radili su i sistemi sa PK Tamnava Istočno polje, na kome je završena eksploatacija uglja i pri tome proizvedeno je 5 miliona tona uglja. Zamenski kapaciteti za PK Polje B i PK Polje D su PK Polje C i PK Polje E. Za zamenske kopove započeta je priprema za otvaranje i to: na PK Polje C su započeti radovi na otvaranju a na PK Polje E se vrši priprema za preseljenje rudarske opreme. Proizvodnja na ovim-zamenskim kopovima je projektovana u granicama do 15 miliona tona uglja godišnje. Strategijom razvoja energetike Republike Srbije do 2015.godine predviđen je rast proizvodnje uglja za potrebe instalisanih i novih termoelektrana na 43 miliona tona uglja, odnosno oko 7 miliona tona više od trenutne proizvodnje sa površinskih kopova EPS-a. U ovom trenutku Elektroprivreda Srbije radi više planskih i investiciono-tehničkih dokumenata koji treba da budu podloga za izbor pravca razvoja proširenja kapacita na aktivnim površinskim kopovima kao i otvaranje novih kopova. Osnovno povećanje proizvodnje uglja odnosi se na povećanje iste u Kolubarskom basenu, otvaranjem novog površinskog kopa: PK Radljevo ili PK Južno polje sa proizvodnjom uglja od oko 10 miliona tona godišnje. Istovremeno se i za Kostolački basen analizira mogućnost povećanja proizvodnje na PK Drmno na 12 miliona tona. Pored aktivnosti na definisanju novih kapaciteta za proizvodnju potrebnih količina uglja, radi se na uspostavljanju sistema za upravljanje i kontrolu kvaliteta uglja na površinskim kopovima sa ciljem dobijanja uglja kontinualnog, traženog kvaliteta. U toku je izrada Idejnog programa sa studijom opravdanosti uvođenja sistema za operativno upravljanje i kontrolu kvaliteta na Tamnavskim površinskim kopovima a ovakvi projekti biće urađeni i za ostale Površinske kopove u Basenima uglja EPS-a. Ovim će se omogućiti optimalan rad kotlovskih postrojenja u termoelektranama, bolje iskorišćenje ležišta uglja kao i definisanje opreme za zaštitu životne sredine, smanjenje emisije sumpora i ugljen dioksida.
Slika br. 2: Panorama jednog površinskog kopa EPS-a Potencijalne geološke rezerve uglja u ugljonosnim basenima EPS-a svakako predstavljaju i potencijalna eksploataciona polja, za šta je neophodna verifikacija t.j. potvrda rezervi uglja na kojima zakon o geološkim istraživanjima i Zakon o rudarstvu dozvoljavaju izradu odgovarajućih plansko-razvojnih ili eksploataciono-tehničkih dokumenata. Potencijalne ekploatacione rezerve uglja, koje su na današnjem stepenu istraženosti okonturene, biće do 2015. godine predmet osnovnih geološkog istraživanja. U Kostolačkom basenu je njegov zapadni deo, površine oko 50km 2 i koji obuhvata prostor od postojećih aktivnih kopova u centralnom delu basena do reke Velika Morava u krajnjem zapadnom delu basena, slika br.3. U Kolubarskom basenu je to polje Zvizdar koji obuhvata krajnje zapadni deo basena površine oko 15km 2 kao i južni deo basena lokalitet Jabučje i Radljevo-južni deo. Rezultati osnovnih geoloških istraživanja će dalje usmeriti detaljna geološka istraživanja koja će biti dinamički usaglašena i sa razvojnim planovima Elektroprivrede Srbije. Smatramo da bi se planiranim osnovnim geološkim istraživanjima u oba ugljonosna basena mogli obezbediti novi eksploatacioni resursi sa rezervama od najmanje 700 miliona tona uglja, koji bi uglju dali status strateškog energenta i u budućim razvojnim aktivnostima u proizvodnji električne energije i posle 2030 godine, koja su dobra osnova za planiranje izgradnje novih termoenergetskih kapaciteta.
Slika br. 3 Potencijalni istražni prostor Zapadni deo Kostolačkog basena (Projekat geoloških istraživanja zapadnog dela Kostolačkog basena, Rudarski institut, Geološki insttitut, 2008.god.) U Ukupnom bilansu geoloških rezervi uglja EPS-a, oko 1,8 milijardi tona uglja je vanbilansno. Na ovakvu ocenu, pre svega utiče negativna tehno-ekonomska ocena otkopavanja površinskim kopovima i na koju utiče složenost građe ležišta uglja, intenzivno raslojavanje ugljenih slojeva, maloj debljini ugljenih proslojaka (u granicama oko 1m) i velike dubine prostornog položaja ovako tankih ugljenih slojeva kao i postojanja značaljijih infrastruktutnih i drugih objekata na ovim ležištima uglja. Shodno zakonu o geološkim istraživanjima i Zakonu o rudarstvu o obavezi i potrebi Elektroprivrede Srbije za maksimalnim iskorišćenjem geoloških rezervi uglja u basenima, razvojne službe Elektropriverade Srbije inicirale su i izradu dokumentacije kojom se sagledavaju i ostale mogućnosti eksploatacije uglja u svrhu proizvodnje električne energije. Potencijalne metode eksploatacije koje se žele ovom dokumentacijom analizirati kao preduslov i praktične primene, su gasifikacija ležišta uglja ili podzemna eksploatacija sa masovnom proizvodnjom uglja. Imajući u vidu značaj uglja u budućem radu i daljem razvoju energetike Republike Srbije, Elektroprivreda Srbije veliku pažnju poklanja i izučavanju i analizi mineralnog sastava uglja t.j. petrografskih i geohemijskih osobina uglja u cilju njegove karakterizacije kvaliteta, sa jedne strane i
izućavanju mineralnog sastava produkata sagorevanja, pepela i šljake u cilju zaštite životne sredine od štetnog uticaja rada termoenergetskih objekata, sa druge strane. Do sada izvršena istraživanja i ispitivanja u oba ugljonosna basena omogućila su određenu karakterizaciju lignita sa aspekta mogućnosti korišćenja. I ako pripada grupi niskokvalitetnih ugljeva koji se danas koristi za sagorevanje u termoenergetskim postrojenjima EPS-a i u širokoj potrošnji, ovako niskokvalitetan lignit može poslužiti i za dobijanje kvalitetnijih produkata, kao što je koks i polukoks, naravno uz odgovarajući tehnološki tretman. Kvalitativne karakteristike lignitskog uglja (pre svega sadržaj pepela, vlage, sumpora i toplotnog efekta) mineralni sastav, sadržaj mikroelemenata i teških metala, u uglju kao i godišnju potrošnju ovog energenta od oko 36 miliona tona, utiče na debalans prirodnog ravnotežnog stanja. Neminovno je da se pri sagorevanju javlja povećana emisija gasova i čestica u vazduhu a na odlagalištima pepela i šljake mogućnost zagađenja geo i hidrosredine. Iz tih razloga posebna pažnja se pridaje unapređenju kontrole ispuštanja dimnih gasova (ugljendioksida, metana, fluorougljovodonika, oksida azota, ugljenmonoksida), koji izazivaju efekat staklene bašte. Radi održavanje procentualnog učešće štetnih gasova u vazduhu ispod maksimalno dozvoljene koncentracije Elektroprivreda Srbije intenzivno radi na zameni instalisanih elektrofiltrskih postrojenja i usaglašavanju sa preporukama i standardima Kjoto protokola, međunarodnog sporazuma o klimatskim promenama koji je potpisan u japanskom gradu Kjotu, sa ciljem smanjivanja i kontrole emisije štetnih gasova. Novi elektrofilteri koji zadovoljavaju propisane vrednosti, ugrađeni su u termoelektranama Nikola Tesla A, i Kostolac A, dok se i na ostalim blokovima termoelektrana planira ubrzana ugradnja novih elektrofiltera i opreme za kontinualna merenja emisije štetnih gasova. Uporedo sa kontrolom emisije štetnih gasova radi se i na obezbedjenju postrojenja za odsumporavanje u svakoj termoelektrani. Svakako da poseban problem u očuvanju životnog prostora, geosredine, hidrosredine i vazduha predstavljaju postojeće deponije pepela i šljake, koje su posledica rada instalisanih termoenergetskih postrojenja EPS-a. Analize pepela, elektrofilterskog pepela i šljake na postojećim odlagalištima u sadejstvu sa geomorfološkim karakteristikama lokacija odlagališta koje su u toku, daće i odgovarajuća rešenja remedijacije prostora odlagališta, kako postojećih odlagališta tako i novih. 3. ZAKLJUČAK Ugalj u Republici Srbiji predstavlja domaći energent, koji u strategiji razvoja energetike do 2015. godine zauzima najznačajnije mesto. Obzirom na potvrđene geološke rezerve lignita, njihovu aktivnu i masovnu eksploataciju, kao i perspektivne rezerve lignita u basenima EPS-a i van njih, ugalj može biti oslonac održivog razvoja energetike Republike Srbije i posle 2015. godine. Aktuelna rudarsko-tehnička i investiciona dokumentacija koja tretira eksploataciju i razvoj površinskih kopova lignita Elektroprivrede Srbije doseže i do 2042.godine. Paralelno sa daljom eksploatacijom lignita vezani su planovi i strateške odluke o revitalizaciji postojećih termoenergetskih kapaciteta ali i izgradnje novih kapaciteta. Planovi za izgradnju novih kapaciteta direktno su vezani sa razvojnim planovima Republike Srbije u celini, pa se iz tog razloga strategijom razvoja Republike planirana izgradnja novih termokapaciteta do 2015.godine sa kapacitetom od oko 1000 MW. Dokazani i perspektivni ugljonosni resursi u okviru Elektroprivrede Srbije ali i resursi koji su van nje daju za pravo sveopštu analizu daljeg razvoja energetike u Republici i posle 2015.godine. Predpostavka moguće izgradnje novih termokapaciteta svakako će bazirati na optimalnim projektovanim snagama čiji rad u nijednom aspektu neće ugroziti obavezu očuvanja životnog prostora široke drušvene zajednice primereno objektima koje danas Evropska unija prihvata i licencira za rad. Novi pristup eksploatacije i korišćenje uglja kao energenta u Evropskoj zajednici ogleda se pre svega osavremenjavanjem eksploatacije uglja, povećanju njegove energetske efikasnosti kroz usavršavanje praćenja, kontrole kontinualnog kvaliteta uglja koji dospeva u kotlove termoelektana time i povećanje stepena iskorišćenja termoelektrana. Velika pažnja se poklanja i samom procesu
sagorevanja uglja oplemenjavanjem postojećih i uvođenja novih načina (sagorevanje u fluidizovanom sloju). Posebna pažnja poklanja se očuvanju i održivom razvoju zaštite životne sredine od štetnih uticaja rada termoenergetskih objekata na vazduh, tlo i vodu. Sve ovo utiče da ugalj kao energent gubi epitet prljave tehnologije a nova tehnologija u radu sa ovim energentom može biti garant daljeg društvenog razvoja. Na to ukazuju i odluke o izgradnji novih termoenergetskih postrojenja. Kako Republika Srbija postaje sastavni i priznati deo porodice Evropskih naroda Elektroprivreda Srbije uveliko radi na prihvatanju obaveza i zakonskih normativa iz oblasti eksploatacije uglja koja je direktno vezana za proizvodnju električne energije i zaštiti i očuvanju životne sredine kao dugoročne orijentacije, i preko 40 godina, na korišćenju uglja kao osnovnog energenta. REFERENCE: [1] Strategija razvoja energetike Republike Srbije do 2015. godine, Ministarstvo rudarstva i energetike RS, decembar 2004. god. [2] Fondovska dokumentacije Elektroprivrede Srbije.