OBRAZOVNI PROGRAM INSTALATER SANITARNIH UREĐAJA, GRIJANJA I KLIMATIZACIJE
SADRŽAJ OPŠTI DIO... 3 1. NAZIV PROGRAMA: INSTALATER SANITARNIH UREĐAJA, GRIJANJA I KLIMATIZACIJE... 3 2. NASTAVNI PLAN... 3 POSEBNI DIO... 5 1. PREDMETNI PROGRAMI... 5 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI... 5 1.2. STRUČNO-TEORIJSKI PREDMETI... 6 1.2.1. OPŠTE MAŠINSTVO... 6 1.2.2. TEHNOLOGIJA... 16 1.2.3. UREĐAJI I POSTROJENJA... 26 1.2.4. PREDUZETNIŠTVO... 43 1.2.5. PRAKTIČNA NASTAVA SA TEHNOLOGIJOM ZANIMANJA... 49 2. ISPITNI KATALOZI... 71 2.1. UREĐAJI I POSTROJENJA... 71 2.2. PRAKTIČAN RAD SA ODBRANOM... 76 3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA... 80 4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA... 80 5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA... 80 6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH... 80 7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA... 81 8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA... 81 8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE... 81 9. PROFESIONALNA PRAKSA... 82 10. SLOBODNE AKTIVNOSTI... 82 2
OPŠTI DIO 1. Naziv programa: INSTALATER SANITARNIH UREĐAJA, GRIJANJA I KLIMATIZACIJE 2. Nastavni plan Redni Nastavni predmeti- I II III broj grupe predmeta Sed. God. Sed. God. Sed. God. Ukupno A Opšteobrazovni predmeti 1. Maternji jezik i književnost 3 108 2 72 2 66 246 2. Matematika 3 108 2 72 2 66 246 3. Strani jezik 2 72 2 72 2 66 210 4. Informatika 2 72 72 5. Fizičko vaspitanje 2 72 2 72 2 66 210 Društvena grupa predmeta 1. Istorija 1 36 36 2. Geografija 1 36 36 3. Sociologija 2 72 72 Prirodna grupa predmeta 1. Fizika 1 36 36 2. Hemija 2 72 72 3. Biologija 1 36 36 UKUPNO A 16 576 12 432 8 264 1272 B Stručno-teorijski predmeti 1. Opšte mašinstvo 3 108 3 108 216 2. Tehnologija 2 72 2 72 144 3. Uređaji i postrojenja 2 72 2 66 138 4. Preduzetništvo 1 33 33 UKUPNO B 5 180 7 252 3 99 531 Praktična nastava sa C tehnologijom 10 360 12 432 20 660 1452 zanimanja D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 33 105 E Profesionalna praksa 10 dana 10 dana 20 dana F Broj časova 32 1152 32 1152 32 1056 3360 G Broj radnih sedmica 36 36 33 105 Ukupno (A+B+C+D) = 3.360 3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa - Omogućiti svestrani razvoj pojedinca i njegovu socijalnu integraciju, - Produbiti i proširiti opšte obrazovanje u funkciji struke i obezbijediti stručnoteorijska i praktična znanja iz područja instalacija vodovoda, sanitarija, grijanja, hlađenja i klimatizacije, - Osposobiti učenike za izradu elemenata i podsklopova za instalacije centralnog grijanja kao što su: rezanje, savijanje i spajanje cijevi, rezanje navoja, izrada prirubnica, držača, oslonaca, - Osposobiti učenike za postavljanje vodovodnih instalacija i sanitarnih uređaja, - Osposobiti učenike za montažu grejnih tijela, kotlova, aparata, pumpi, sigurnosnih elemenata, - Osposobiti učenike za izradu i pripremu elemenata za klimatizaciju i ventilaciju, 3
- Osposobiti učenike za ugradnju elemenata klima uređaja, - Osposobiti učenike za kontrolu instalacija za grijanje, klimatizaciju i instalaciju i njihovo održavanje i učešće u ispitivanju, - Pripremiti učenike za permanentno obrazovanje i cjeloživotno učenje, - Razviti kod učenika sposobnost socijalne komunikacije i spremnost za razvijanje međuljudskih odnosa, - Osposobiti učenike za planiranje, pripremu, izvođenje, kontrolu i vrjednovanje rada u zanimanju, - Razviti kod učenika ekološku svijest i upoznati ih sa propisima zaštite i znanja neophodna za njihovu primjenu pri radu. 4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih - U školu za sticanje srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju obrazovni program Instalater sanitarnih uređaja, grijanja i klimatizacije, mogu se upisati lica koja su završila osnovnu školu ili završila dvogodišnju stručnu školu i nisu starija od 17 godina. Izuzetno, u školu se mogu upisati lica do18 godine uz odobrenje nastavničkog vijeća škole. Lica koja su napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih. - Ako se za upis prijavio veći broj kandidata od broja raspisanih mjesta, upis se vrši prema odgovarajućem pravilniku, koji donosi Ministarstvo prosvjete i nauke. 5. Trajanje obrazovanja - Obrazovanje traje tri školske godine 6. Prohodnost - U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih predmeta tekuće godine postigli prelaznu ocjenu, odraditi sve slobodne aktivnosti i priložili potvrdu o obavljenoj profesionalnoj praksi. - Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se uključuti u drugi ili treći razred srodnog zanimanja uz polaganje dopunskih i diferencijalnih ispita. - Odrasli napreduju po programu u skladu sa planom za izvođenje obrazovnog programa za odrasle, koji donosi škola, a u skladu sa Uputstvom o prilagođavanju obrazovnih programa obrazovanju odraslih. 7. Obrazovanje koje se stiče - Završetkom obrazovnog programa Instalater Sanitarnih Uređaja, Grijanja I Klimatizacije učenik stiče stručno obrazovanje u trogodišnjem trajanju INSTALATER SANITARNIH UREĐAJA, GRIJANJA I KLIMATIZACIJE. 4
POSEBNI DIO 1. PREDMETNI PROGRAMI 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI 1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST 1.1.2. MATEMATIKA 1.1.2. STRANI JEZIK 1.1.3. ISTORIJA 1.1.4. GEOGRAFIJA 1.1.5. SOCIOLOGIJA 1.1.6. FIZIKA 1.1.7. HEMIJA 1.1.8. BIOLOGIJA 1.1.9. INFORMATIKA 1.1.10. FIZIČKO VASPITANJE 5
1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI 1.2.1. OPŠTE MAŠINSTVO 1. Naziv predmeta: OPŠTE MAŠINSTVO 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave Razred Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava Ukupno I 72 36 108 II 72 36 108 III Ukupno 144 72 216 3. Opšti nastave Učenik: - Čita i razumije tehničke crteže, uputstva i propise, tabele, dijagrame, šeme i tehničku dokumentaciju, - Poznaje osobine materijala sa kojim se susreće u radu, - Konstruiše jednostavnije mašinske proizvode, - Izrađuje tehničko-tehnološku dokumentaciju, - Poštuje standarde tehničkog crtanja, - Čita i crta jednostavne električne, pneumatske i hidraulične šeme, - Crta jednostavne tehničke radioničke i sklopne crteže mašinskih elemenata i manjih sklopova, u skladu sa standardima, - Razvija odgovornost i preciznost u radu, - Ovladava stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci. 6
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/operativni Razred: PRVI Informativni i sadržaji Osnovi tehničkog crtanja - Upoznaje se sa - Izvlači osnovne i - Stiče pozitivnu priborom za kotne linije, orijentaciju prema tehničko crtanje, šrafira, ispisuje zanimanju standardima, zaglavlje i vrstama tehničkih pozicione oznake crteža, elemenata razmjerama, - Ovladava tehnikom - Razvija tehničku zaglavljima, pravilnog kotiranja kulturu sastavnicama i i šrafiranja njihovom vježbanjem na primjenom u primjerima mašinstvu - Ispisuje tehničko - Upoznaje sa pismo tehnikom izrade - Prostorno jednostavnijih prikazuje skicom crteža jednostavne elemente Geometrijske konstrukcije - Navodi i nabraja osnovne geometrijske konstrukcije - Crta paralelne i normalne prave - Crta simetrale duži i uglova - Dijeli duž na n- jednakih djelova - Spaja prave linije lukom datog poluprečnika - Konstruiše pravilan trougao, kvadrat, petougao, šestougao, elipsu Osnovi nacrtne geometrije i tehničkog crtanja - Upoznaje se sa - Razvija preciznost pojmom i osnovnim elementima projektovanja - Upoznaje se sa pojmom kvadranata, oktanata aksonometrije - Razlikuje centralno i paralelno projiciranje - Razlikuje koso i ortogonalno projiciranje - Crta projekcije tačke na jednu, dvije i tri ravni - Crta projekcije duži u opštem i specijalnom položaju - Crta projekcije osnovnih geometrijskih - Razvija logičko mišljenje Vježbe - Upotreba linija, crtanje geometrijskih konstrukcija, crtanje kontura mašinskih dijelova, rad u olovci Vježbe - Projekcije tijela, crtanje tijela u izometriji na osnovu projekcija, - Crtanje projekcija na osnovu izometrijskog izgleda, dopunjavanje pogleda, crtanje mašinskih elemenata uz upotrebu pravila posebnih pogleda, presjeka i 7
Informativni i sadržaji likova u opštem i specijalnom položaju (kvadrat, pravougaonik, trougao) - Crta projekcije geomentrijskih tijela u opštem i specijalnom položaju - Crta u izometriji jednostavne elemente na osnovu ortogonalnih projekcija - Crta jednostavne elemente u ortogonalnoj projekciji i aksonometriji - Razlikuje prednosti i nedostatke pojedinih načina prikazivanja tijela Kotiranje - Upoznaje se sa - Kotira i označava osnovnim načelima vrijednosti kota na kotiranja i crtežu elementima - Kotira uprošćeno i kotiranja tabelarno - Upoznaje se sa - Ispisuje pojmom presjeka tolerancije dužina, - Upoznaje se sa oblika i položaja i pravilima kvalitet obrade prikazivanja površina dijelova i njihovih - Crta i označava detalja, presjeke pojednostavljenjim - Crta razvijene a pri crtanju površine tijela - Crta presjeke uskih elemenata, presjeke i skraćenja, posebne i djelimične izglede Prikazivanje mašinskih elemenata - Crta vijak i navrtku - Kotira i označava navoje,metrički i cijevni navoj pojednostavljenog crtanja - Izrada prvog grafičkog rada Vježbe - Kotiranje Vježbe - Prikazivanje mašinskih elemenata, rad u 8
Informativni i sadržaji - Crta spojeve klinovima Tehnički crteži - Upoznaje se, razumije i objašnjava pojam tolerancije, položajem i veličinom tolerantnog polja, kotiranjem tolerisanih dužina - Upoznaje se sa radioničkim crtežima i sklopnim crtežom - Razumije pojam kvalitet površine i zna načine označavanja stanja površina - Definiše pojam tolerancija oblika i položaja - Razumije pojam nalijeganja i navodi karakteristike pojedinih vrsta nalijeganja - Crta opruge - Crta zupčanike i lančanike - Uprošćeno crta zavarene sastave - Sa sklopnog crteža određuje tolerancije/nalijeg anja - Iz tabela čita vrijednosti odstupanja za zadate tolerancije i izračunava veličinu tolerantnog polja - Analizira veličinu tolerancija i postupke kojim se one mogu dostići - Iz tabela određuje dozvoljena odstupanja kod izradaka kod kojih na crtežu tolerancije nijesu propisane - Za pojedine vrste nalijeganja računa preklop ili zazor - U zavisnosti od funkcije proizvoda određuje vrste nalijeganja - Crta radionički crtež jednostavnog mašinskog dijela i na njemu unosi podatke, neophodne za izradu mašinskog dijela - Sa sklopnog crteža izdvaja podatke, koje on sadrži, a koji su potrebni za montažu sklopova - Spoznaje važnost svog zanimanja kroz sticanje tehničkih znanja - Stiče sigurnost u radu olovci Vježbe - Označavanje stanja površina - Određivanje tolerancija iz tabela - Određivanje nalijeganja - Kotiranje tolerisanih dimenzija - Izrada radioničkih crteža datog sklopa - Izrada drugog grafičkog rada 9
Informativni i sadržaji ili proizvoda - Za jednostavnije izradke propisuje kvalitet površine Osnovni pojmovi i aksiomi statike Sistem sučeljniih sila u ravni - Navodi i - Razlaže silu na - Stiče radne navike objašnjava pojam komponente sile i podjelu sila grafičkom - Navodi i metodom objašnjava pojam - Postavlja veze i reakcije analitičke uslove veze ravnoteže sistema - Navodi i sučeljnih sila objašnjava - Određuje moment aksiome statike sile za tačku - Navodi i - Razvija logičko objašnjava mišljenje grafičke i analitičke uslove ravnoteže sistema sučeljnih sila - Navodi i objašnjava moment sile za tačku i Varinjonovu teoremu Sistem proizvoljnih sila u ravni - Navodi, definiše i objašnjava spreg sila i moment sprega Ravanski nosači - Navodi vrste ravanskih nosača i vrste opterećenja kod njih - Navodi, definiše i objašnjava statički određene - Slaže paralelne sile, razlaže sile na komponente - Postavlja uslove ravnoteže spregova - Određuje rezultantu ravanskog sistema sila - Na primjerima određuje uticaj sila na posmatrani mašinski dio i sistem - Određuje reakcije veza grafički i analitički punih ravanskih nosača, opterećenih kombinacijom različitih - Stiče samopouzdanje u radu Vježbe: - Pretvaranje mjernih jedinica - Grafičko i analitičko određivanje sila - Grafičko rastavljanje dvije sile - Određivanje momenta sile i ravnoteže momenata u ravni Vježbe - Grafički rad - Na primjerima proste grede, grede sa prepustima i konzole odrediti 10
Informativni i sadržaji ravanske pune nosače Trenje - Navodi, definiše i objašnjava pojam trenja i navodi vrste trenja - Navodi, definiše i objašnjava trenje klizanja i trenje kotrljanja Brzina i ubrzanje - Definiše i objašnjava pojam kretanja, puta, brzine, ubrzanja, ugaone brzine, kružnog kretanja Rad, snaga - Definiše i objašnjava pojmove rad, energija, snaga, stepen iskorišćenja Naponi i deformacije - Navodi, definiše i objašnjava pojam napona i deformacije, Hukov zakon, pojam dozvoljenog napona i stepena sigurnosti opterećenja - Konstruiše statičke dijagrame nosa;a, grafičkom i analitičkom metodom, opterećenih kombinacijom različitih opterećenja - Razlikuje trenje klizanja i trenje kotrljanja - Određuje smjer sila trenja - Iz tabela bira koeficijent trenja - Izračunava osnovne veličine koje opisuju kretanje na osnovu zadatih podataka - Na osnovu zadatih podataka određuje snagu - Pretvara jedinice mjere - Uočava važnost povećanja stepena iskorišćenja - Pronalazi primjere mašinskih dijelova, koji su pod naponom - Za zadate uslove određuje napon i deformacije - Stiče sigurnost u radu reakcije oslonaca i konstruisati statičke dijagrame Vježbe - Izračunavanje stepena iskorišćenja i snage Vježbe - Određivanje napona i deformacija, primjena Hukovog zakona 11
Razred: DRUGI Informativni I sadržaji Podjela mašinskih elemenata Razdvojivi spojevi - Navodi vrste, svojstva i primjenu razdvojivih spojeva (navojni spojevi, spojevi pomoću klinova, čivija i žljebni spojevi) I materijale od kojih se izrađuju Nerazdvojivi spojevi - Navodi podjelu i vrste nerazdvojivih spojeva i njihovu primjenu - Upoznaje se sa zakovanim spojevima, - Objašnjava postupak pripreme limova za zakivanje i način zakivanja - Zna materijale za zakivke i kriterijum izbora zakivaka - Upoznaje se sa osnovnim pojmovima o zavarenim spojevima - Navodi vrste zavarenih spojeva i simbole - Navodi svojstva lemljenih spojeva - Objašnjava svojstva i nosivost lijepljenih spojeva Elastične veze - Upoznaje se sa vrstama i namjenom opruga i njihovim karakteristikama - Navodi materijal za opruge Osovine i vratila - Upoznaje se sa konstruktivnim oblicima osovinica, - Pojašnjava vezu između materijala za vijke i navrtke i njihove namjene - Iz tabela bira vijke u zavisnosti od zadatih uslova primjene - Određuje način - Stiče radne navike osiguranja navojnih spojeva od odvrtanja - Bira odgovarajuću vrstu nerazdvojive veze u zavisnosti od zadatih uslova - Definiše način pripreme pozicija za primjenu odgovarajuće veze - Uprošćeno crta razne vrste spojeva - - Detaljno objašnjava opterećenje i deformacije kod pojedinih vrsta opruga - Crta osovinice, osovine i vratila - Definiše postupak - Stiče sigurnost i samopouzdanje u svakodnevnom životu i radu - Razvija logičko mišljenje Vježbe - Crtanje navojnih spojeva Vježbe - Skiciranje opruga, rad u olovci Vježbe - Skiciranje osovina i vratila, rad u 12
Informativni I sadržaji osovina i vratila, njihovom primjenom i karakteristikama Ležišta i ležajevi - Navodi vrste i karakteristike ležajeva, njihovo označavanje i prikazivanje na crtežu - Upoznaje se sa podjelom i svojstvima ležišta Spojnice - Razumije ulogu spojnica I svojstva pojedinih vrsta spojnica Elementi za prenos snage - Upoznaje se sa podjelom, vrstama i primjenom elemenata za prenos snage - Razumije osnovne pojmove kod cilindričnih zupčastih parova, konusnih zupčastih parova i pužnih parova, navodi materijale za izradu zupčanika - Razumije osnovne pojmove kod lančanih parova, navodi način označavanja lanaca - Razumije način prenosa snage, svojstva i podjelu kaišnih i remenih određivanja prečnika osovine ili vratila u zavisnosti od opterećenja i bira materijal - Bira materijal za ležišne čaure i posteljice - Analizira načine podmazivanja ležišta i razlikuje naprave za dovod i podmazivanje ležišta - Detaljno objašnjava postupak demontaže ležaja, način ugradnje i održavanja ležaja - Definiše kriterijum izbora I primjene pojedinih vrsta spornica - Detaljno objašnjava našin ugradnje I puštanje u pogon spojnice - Računa prenosni odnos - Crta standardni profil zupca - Crta cilindrični zupčanik - Bira odgovarajuću vrstu prenosa u zavisnosti od zadatih uslova - Iz kataloga naručuje dijelove - Crta lančanike - Crta kaišnik i remenicu - Podstiče motivaciju prema tačnosti pri radu - Razvija Sposobnost Analitičkog Mišljenja Olovci Vježbe - Izbor ležaja iz kataloga Vježbe - Cilindrični zupčasti par, proračun, konstrukcija, crtež - Proračun, crtež lančanog, kaišnog ili remenog prenosnika - Izrada grafičkog rada 13
Informativni I sadržaji parova Preduzetnička radionica - Upoznaje se sa - Koristi računarske organizacijom rada u programe za izradu i radionici i radnom i obradu dokumenata tehnološkom koje svakodnevno koristi u radionici dokumentacijom koja prati rad u radionici - Upoznaje se sa elementima koji definišu poslovanje radionice, sredstvima i izvorima sredstava, troškovima i utrošcima, dohodkom i dobiti, ekonomskim principima i njihovim mjerenjem, tržištem roba i usluga, cijenom, osnivanjem preduzeća - Koristi CD proizvođača uređaja I postrojenja radi nalaženja odgovarajućih podataka (na primjer, rezervni dio) Vježbe - Traženje podataka o uređajima i postrojenjima uz pomoć računara i ispisivanje podatke Primjena računara u mašinstvu - Razumije - Izvodi osnovne mogućnosti manipulacije sa upotrebe računara datotekama i u mašinstvu prilagođava ih - Upoznaje se sa sopstvenim osnovnim potrebama računarskim - Oblikuje dopis i programima za druge dokumente i crtanje (Auto Cad štampa ih ili drugi) - Izrađuje - Upoznaje se sa jednostavne crteže mogućnostima mašinskih EXELA elemenata: crta, kotira, označava stanje površina, štampa urađeni crtež - Oblikuje jednostavan tabelarni prikaz, koristeći matematičke operacije, sortira ispis po abecedi, grafički predstavlja rezultate - Uviđa važnost korišćenja računarske tehnike Vježbe - Rad sa softerskim paketima za obradu teksta, za crtanje i tabele 14
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Drapić, S. i drugi: Tehničko crtanje sa mašinskim elementima, Zavod za udžbenike Beograd, - Drapić, S.: Mašinski elementii, za sve profile, Zavod za udžbenike, Beograd, - Drapić, S.: Zbirka riješenih zadataka iz mašinskih elemenata I, Zavod za udžbenike, Beograd, - Đorđević, D., Papić, Z.:Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom, za sve profile, Zavod za udžbenike, Beograd - Plavšić, M. i drugi: Mehanika I statika i otpornost materijala sa zbirkom zadataka, Zavod za udžbenike, Beograd, - Todić, S. i drugi: Grafički zadaci iz mehanike, Zavod za udžbenike, Beograd - Knez, A. i drugi : Mehanika, udžbenik za 1. letnik strojnih šola, Zavod RS za šolstvo, Ljubljana - Knez, A. i drugi : Mehanika, delovni zvezek za 1. letnik strojnih šola, Zavod RS za šolstvo, Ljubljana - Špiranoc, V.: Tehnička mehanika, Školska knjiga, Zagreb, - Koludrović, Ć., Koludrović-Harbić,I., Koludrović, R.:Tehničko crtanje u slici s kompjutorskim - aplikacijama, priručnik za tehničko crtanje, Školska knjiga, Zagreb - Bulat, V. : Organizacija rada prerađeno, za sve profile, Zavod za udžbenike, Beograd 6. Materijalni uslovi za - Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena sa: stolovi sa odgovarajućim priborom za crtanje, - Grafoskop sa grafofolijama iz tehničkog crtanja i tehničke mehanike, diaprojektor sa slajdovima iz tehničkog crtanja sa nacrtnom geometrijom i mašinskih elemenata, računar sa odgovarajućim softverom za crtanje, mašinski priručnik na CD romu, uzorci alata, modeli i šeme sklopova i podsklopova mašina, mjerni instrumenti i drugo. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U svakom klasifikacionom periodu znanje se provjerava i ocjenjuje usmeno i pismeno (grafički radovi i radovi na vježbama, testovi). 8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema iz područja mašinstva. 9. Povezanost predmeta Znanja - Tehnički crteži - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja - Mašinski elementi - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja - Rad, snaga, energija - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Čitanje šema (hidrauličnih, pneumatskih, električnih) - Šitanje radioničkih i sklopnih crteža - Cijevi I cijevni armature - Elementi i sklopovi uređaja i - postrojenja - Uređaji za grijanje - Rashladni uređaji - Uređaji za klmatizaciju 15
1.2.2. TEHNOLOGIJA 1. Naziv predmeta: TEHNOLOGIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave Razred Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava Ukupno I 72 72 II 72 72 III Ukupno 144 144 3. Opšti nastave - Proširiti i produbiti znanja učenika o građi materijala - Upoznati učenike sa različitim vrstama metalnih i nemetalnih materijala u mašinstvu i njihovim najvažnijim mehaničkim i tehnološkim karakteristikama - Osposobiti učenika da na osnovu standarda upotrebljava kataloge, priručnike i drugu stručnu literaturu i da znaju pročitati oznake materijala - Upoznati učenike sa postupcima dobijanja i postupcima obrade materijala - Upoznati učenike sa mjernim uređajima i instrumentima i načinom mjerenja pritiska, temperature, nivoa tečnosti - Upoznati učenike sa osnovama automatskog upravljanja i komponentama automatskog sistema. 16
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/operativni Razred: PRVI Informativni i sadržaji Uvod - Definiše pojmove: - Razvija tehničku materija, smješa, kulturu jedinjenje, element, hemijski simbol, formula i jednačina - Definiše pojam rastvora, kisjeline, baze, soli - Objašnjava oksidoredukcione procese Metali i legure - Objašnjava pojam tehničkih materijala, navodi podjelu i vrste - Navodi svojstva materijala u zavisnosti od vrste Tehničko gvožđe i čelici - Razumije pojmove gvožđe i čelik - Navodi podjelu čelika i livenog gvožđa - Navodi osobine gvožđa i čelika - Upoznaje i objašnjava standarde za označavanje gvožđa i čelika Ostali metali - Navodi svojstva aluminijuma i njegovih legura - Navodi vrste i svojstva legura - Određuje atomsku masu uz pomoć periodnog sistema - Određuje relativnu molekulsku masu - Objašnjava pojavu kisjelih kiša i njihov uticaj na okolinu - Pronalazi primjere kisjelina, baza i soli u svakodnevnom životu - Pronalazi primjere praktične primjene elektrolize - Uočava vezu između elemenata i metala i značenje riječi mehanička čvrstoća, tvrdoća, žilavost - Razlikuje fizička, mehanička, tehnološka i hemijska svojstva metala i legura - Razlikuje karakteristike i namjenu čelika - Čita i pojašnjava standardnu oznaku čelika - Pronalazi primjere primjene gvožđa i čelika - Pronalazi primjere primjene aluminijuma i njegovih legura - Pronalazi primjere - Razvija ekološku svijest - Razvija pozitivan odnos prema očuvanju materijalnih dobara Vježbe - Izbor čeličnih materijala iz tabela 17
Informativni i sadržaji bakra primjene mesinga, - Navodi bronze, hroma, karakteristike nikla, volgrama i magnezijuma, njihovih legura cinka, titana i drugih metala i njihovih legura Drugi ostali materijali - Navodi podjelu i objašnjava svojstva plastičnih masa - Definiše pojmove monomer, polimer, polimerizacija - Upoznaje pojam reciklaže i potrebu trajnog odstranjenja polimera - Navodi karakteristike i primjenu gume - Razumije osnove postupaka sinterovanja, karakteristike sinterovanih dijelova i mogućnost njihove upotrebe - Navodi fizičkomehanička svojstva stakla - Objašnjava karakteristike kompozitnih materijala i navodi primjere primjene kompozitnih materijala Goriva i maziva - Definiše pojam i navodi podjelu i osnovne karakteristike goriva - Definiše pojam maziva, navodi podjelu, vrste i karakteristike maziva - Uočavaju potrebu pravilnog sakupljanja i odlaganja polimera radi reciklaže - Pronalazi primjere primjene plastičnih masa za izradu konstruktivnih elemenata - Analizitra mogućnosti prerade i obrade vještačkih materijala - Pronalazi primjere primjene staklene vune - Uočava ulogu zaptivnih materijala i materijala za toplotnu i električnu izolaciju - Upoređuje karakteristike goriva dobijenih iz nafte i drugih sirovina - Određuje pojmove reaktant i produkt - Uočava ulogu toplote hemijskih reakcija na - Stiče samopuzdanje - Povećava stručnost - Uočava važnost očuvanja zdrave životne sredine - Razvija - Preciznost, sigurnost i Vježbe - Izrada pojmovne mape u koju se unose vještački materijali koji se upotrebljavaju u industriji - Sagorjevanje i topljenje polimera Vježbe - Biranje ulja i maziva iz kataloga 18
Informativni i sadržaji - Navodi zakon o - Stručnost održanju mase Korozija - Objašnjava pojam korozije - Nabraja uzroke pojave korozije Ispitivanje metalnih materijala - Razumije namjenu ispitivanja metalnih materijala i navodi vrste mjerenja - Objašnjava pojmove tvrdoće, čvrstoće i žilavosti - Razumije važnost izvođenja tehnoloških ispitivanja ploča, limova i cijevi i nabraja osnovne vrste ispitivanja - Navodi i objašnjava metode ispitivanja materijala bez razaranja (ultrazvukom, rendgenskim zracima, magnetno i druga) Voda - Navodi osobine, sastav i vrste vode - Objašnjava postupak tehnološke priprema vode - Razumije pojmove: kotlovski kamen, pjenušanje i korozija - Otpadne vode i izabranim primjerima (na primjer sagorijevanje ugljovodonika) - Upoređuje različite načine za zaštitu površina od korozije - Određuje postupke pripreme površina metala radi zaštite od korozije - Mjeri tvrdoću - Mjeri žilavost - Analizira ponašanje materijala pri pojedinim tehnološkim postupcima - Povezuje u sistem mehanička i tehnološka ispitivanja po različitim kriterijumima ( na primjer vrsta ispitivanja, način izvođenja) - Povezuje oblik, dimenzije komada i prirodu materijala sa mogućnošću ispitivanja - Razlikuje karakteristike vode obzirom na njenu primjenu (pijaća voda, industrijska voda) - Poznaje postupke bistrenja, filtriranja i omekšavanja vode i njihov značaj - Zna postupak koji - Uviđa važnost očuvanja životne sredine Vježbe - Mjerenje tvrdoće po Brinelu, Rokvelu i Vikersu - Ispitivanje zatezne čvrstoće ploča i traka - Ispitivanje materijala metodama bez razaranja 19
Informativni i sadržaji kanalizacija primjenjuju za sprečavanje i uklananje kotlovskog kamenca, pjenušanja i korozije - Poznaje postupak prečišćavanja i obavezujuće zakonske norme Osnove tehnologije zavarivanja - Upoznaje se sa - Upoređuje - Jača ekološku značajem i karakteristike svijest primjenom elektrolučnog, zavarivanja u elektrootpornog, mašinstvu, sa gasnog i vrstama zavarivanja pod - Stiče pozitivan zavarivanja pritiskom odnos prema - Objašnjava - Definiše elemente zanimanju karakteristike žljeba najčešće - Crta simbole primjenjivanih različitih vrsta metoda zavarivanja oblika žljebova - Upoznaje se sa - Objašnjava vezu opštim pojmovima oblika žljeba, o zavarivanju (JUS načina izvođenja i C.T3.001) debljine radnog - Objašnjava komada pojmove žljeb i - Popunjava radni zavareni spoj nalog, radnu listu, - Navodi oblike trebovanje zavarenih spojeva materijala, - Razumije uputstva propratnicu i druga za izbor oblika dokumenta žljebova tehnološke - Navodi tehničkotehnološku dokumentacije - Detaljno dokumentaciju objašnjava - Objašnjava pojam opasnosti pri zaštite na radu zavarivanju i pravila zaštite Vježba - Crtanje poprečnih presjeka razližitih vrsta zavarenih spojeva - Crtanje poprečnih presjeka šava i izgleda žljeba za taj šav - Popunjavanje radne dokumentacije 20
Razred: DRUGI Informativni i sadržaji Mjerni uređaji i instrumenti - Definiše pojam mjerenja, vrijednosti mjerene veličine, mjerne jedinice, mjernog uređaja - Definiše pojam kontrolisanja - Razumije princip rada mjernih instrumenata za neelektrična mjerenja električnih veličina i mjernih instrumenata za električna mjerenja električnih veličina - Navodi mjere za povećanu tačnost mjerenja - Objašnjava pojam I značaj baždarenja mjernih instrumenata prema standardima Mjerenje veličina - Zna načine mjerenja temperature - Definiše strujnu, statičku, zaustavnu I totalnu temperaturu - Zna karakteristike probne sonde, staklenog termometra, manometra, električnog otpornog termometra, termoelemenata, pirometara i drugih instrumenata - Definiše strujni i zaustavni pritisak - Navodi načine - Razlikuje mjerne uređaje prema načinu mjerenja - Detaljno objašnjava principe mjerenja sa pokaznim mjernim instrumentima, kompenzacionim mjernim instrumentima, registrujućim mjernim instrumentima - Očitava numeričke vrijednosti sa linearnih i nelinearnih skala - Uočava uzroke pojave grešaka pri mjerenju i mogućnost otklanjanja - Utvrđuje greške mjerenja - Određuje karakteristike i način mjerenja temperature na 200 C, od 200 do 600 C i preko 600 C. - Određuje mjesto mjerenja - Detaljno objašnjava način mjerenja strujnog I zaustavnog pritiska - Na šemi ili modelu pokazuje postupak ugradnje I priključenja - Stiče radne navike - Stiče osjećaj preciznosti u radu - Razvija logičko mišljenje - Šeme i modeli instrumenata za mjerenje - Šeme i modeli instrumenata za mjerenje 21
Informativni i sadržaji mjerenje pritiska i manometra razlike pritisaka, instrumente mjerenja i princip - Na šemama ili rada, važnost modelima pokazuje baždarenja način mjerenja manometara. nivoa tečnosti - Objašnjava način uslovljeno mjerenja nivoa procesom, tečnosti u mjerenje vlažnosti, otvorenim i protoka I toplote. zatvorenim sudovima, vrste I način rada instrumenata mjerenja - Navodi načine mjerenja broja obrtaja I snage električnih mašina I instrumente mjerenja - Zna načine mjerenja vlažnosti gasova i vazduha i instrumente mjerenja - Zna načine mjerenja protoka, vrste i načine rada instrumenata mjerenja - Zna načine mjerenja toplote, mogućnost mjerenja toplote kao veličine procesa, vrste I načine rada instrumenata mjerenja. Osnove automatskog upravljanja - Definiše pojam automatizacije procesa I ulogu automatizacije na upravljanje procesima, osnovne veličine procesa, sistem I objekat - Razumije pojam - Upoređuje karakteristike ručnog, poluautomatskog I automatskog upravljanja na primjerima - Upoređuje karakteristike - Stiče osjećaj preciznosti u radu - Stiče sigurnost u radu - Šeme sistema upravljanja 22
Informativni i sadržaji upravljanja I otvorenog, - Razvija ekološku sistem upravljanja zatvorenog I svijest - Razumije pojam kombinovanog kompenzacije sistema poremećaja u automatskog sistemima upravljanja na automatskog karakterističnim upravljanja u primjerima iz povratnu spregu u energetike automatskim - Pronalazi primjere - Stiče sigurnost u sistemima, pojam kompenzacije komunikaciji regulisanja I poremećaja u sistema sistemima regulisanja, automatskog funkciju, strukturu upravljanja I I komponente primjere regulatora regulisanja Komponente automatskih sistema - Obrazlaže ulogu automatike na rashladnim uređajima - Navodi podjelu i vrste elemanata za automatsku regulaciju - Objašnjava ulogu presostata i termostata - Nabraja pomoćne aparate i uređaje i navodi njihove karakteristike Obnovljivi izvori energije - Razumije i objašnjava pojmove vraćnje energije i rekuperatori, objašnjava vezu upotrebe klasičnih I obnovljivih izvora energije Gradnja objekata - Poznaje zakonske propise o pravima i dužnostima u odnosu između izvođača i - Na šemi pokazuje princip rada automatskog prigušnog ventila, solenoidnog ventila, termoekspanzionog ventila i prigušnih ventila sa plovkom - Na šema pokazuje način rada filtra, sušača, nivokaza - Analizira način rada odvajača ulja za freonske rashladne instalacije - Razlikuje upotrebu I načine obnavljanja izvora energije - Uočava ulogu vođe rukovodioca poslova na gradilištu - Definiše - Šematski prikazi elemenata automatike na rashladnim uređajima Vježbe - Popunjavanje građevinskog dnevnika I građevinske knjige 23
Informativni i sadržaji investitora, dokumente koji projektantom, prate izvođenje ili nadzorom, održavanje poslova inspekcijama I objašnjava - Poznaje njihovu namjenu organizaciju gradilišta, funkciju građevinske knjige i dnevnika 5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Drapić, S. i drugi: Mašinski materijali, Zavod za udžbenike Beograd, - Mirković, R., Arsenić R.: Mašinski materijali, za sve profile mašinstva, Zavod za udžbenike Beograd - Toufar, F.: Tehnički materijali, za srednje strukovne škole, Školsaka knjiga Zagreb - Hrgović, D.: Tehnički materijali, laboratorijske vježbe, Školsaka knjiga Zagreb - Simić, Z.,S. Simić, S.:Tehnologija obrade sa tehničkom kontrolom, Zavod za - udžbenike Beograd, - Jovičić, M.,D. Nikolić, J.: Stanić i drugi: Tehnologija obrade II, Zavod za udžbenike - Beograd, - Petrović, D., Nikolić, A.: Tehnologija obrazovnog profila za instalatere prerađeno, - Zavod za udžbenike, Beograd, - Vukosavljević, B, Marjanović, M.: Osnovi tehnike mjerenja i automatizacije, Zavod za - udžbenike Beograd 6. Materijalni uslovi za - Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena sa: računarom sa softverom za prikaz različitih vrsta materijaja, priloga, grafoskopom sa folijama iz mašinskih materijala, diaprojektorom sa slajdovima iz mašinskih materijala, zavarivanja, tehnologije obrade i uređaja u automatskom upravljanju, uzorcima različitih materijala, mjernim instrumentima i drugim. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U svakom klasifikacionom periodu provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi (zadaci objektivnog tipa) i usmeni odgovori učenika. 8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema iz područja mašinstva. 24
9. Povezanost predmeta Znanja Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Metali i legure - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja - Habanje dijelova i sklopova na uređajima I postrojenjima - Goriva - Uređaji I postrojenja - Toplotini izvori - Mjerni uređaji I instrumenti - Mjerenje veličina - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja - Uređaji I postrojenja - Uređaji za grijanje - Rashladni uređaji - Uređaji za grijanje i - Osnove automatskog upravljanja - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja - Uređaji I postrojenja klimatizaciju - Uređaji za grijanje - Rashladni uređaji - Uređaji za grijanje i klimatizaciju 25
1.2.3. UREĐAJI I POSTROJENJA 1. Naziv predmeta: UREĐAJI I POSTROJENJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave Razred I Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava Ukupno II 72 72 III 66 66 Ukupno 138 138 3. Opšti nastave - Upoznavanje hidrauličnih i pneumatskih komponenti i sistema, njihove funkcije i primjenu - Tumačenje termodinamičkih osnova i radnih procesa na kojima se zasniva funkcija postrojenja za grijanje i klimatizaciju - Sagledavanje mjesta i uloge uređaja za grijanje, hlađenje i klimatizaciju u energetici i njihovim funkcionalnim i tehnološkim karakteristikama kao osnove za praktičan rad - Sticanje znanja o vrstama, konstrukcijama i teorijskim principima na kojim se zasniva rad instalacija za grijanje, hlađenje i klimatizaciju - Sticanje znanja o metodama i postupcima rada pri instaliranju uređaja za grijanje i klimatizaciju - Sticanje znanja o osnovnim principima optimalnog vođenja postrojenja sa gledišta ekonomičnosti i sigurnosti - Osposobljavanje za razumijevanje i samostalno korišćenje tehničke dokumentacije i stručne literature za izbor optimalnog režima rada i primjenu standarda - Razvijanje samostalnosti pri radu, podsticanje interesovanja za dalje obrazovanje i usavršavanje u struci - Razvijanje odgovornosti za očuvanje zdrave sredine 26
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/operativni Razred: DRUGI Informativni i sadržaji Osnovne električne - Razvija pozitivan veličine i osnovni stav prema zakoni preciznosti u radu elektrotehnike - Upoznaje se sa pojmom električna struja i sa načinima njenog djelovanja - Objašnjava pojmove - Razvija analitičko električnog mišljenje provodnika i izolatora - Navodi i pojašnjava učinke električne energije - Navodi izvore struje - Navodi vrste potrošača - Definiše pojam strujnog kola - Objašnjava i razumije smjer struje - Navodi elemente strujnog kola - Definiše jačinu struje - Definiše napon - Definiše otpor - Navodi Omov zakon - Zna mjere za napon i jačinu struje - Zna načine vezivanja otpornika - Navodi vrste električnih instalacija - Objašnjava karakteristike pojedinih vrsta instalacija - Razlikuje ulogu izvora i potrošača struje - Uočava odnose među elementima U, I, R - Razumije zakonitost redno i paralelno vezanih otpornika - Radi jednostavne zadatke vezane za primjenu Omovog zakona i grananje struje - Određuje i računa veličine pada napona, razdvaja padove napona na potrošačima i instalacijama - Mjeri osnovne veličine u strujnom kolu i na pojedinim elementima - Skicira standardne simbole elemenata električnog strujnog kola - Čita jednostavne šeme strujnih kola - Razlikuje potrošače visokog i niskog napona, AC ili DC - Pretvara jedinice mjere - Radi jednostavne zadatke vezane za električni rad i snagu - Mjeri snagu i rad - Stiče naviku čuvanja energetskih izvora - Razvija odgovornost prema radnim zadacima - Nastava premeta Uređaji i postrojenja se realizuje u učionici koja je opremljena sa: - A/V sredstva, grafoskop, diaprojektore sa odgovarajućim slajdovima, računar sa odgovarajućim softverom, uzorci alata, šeme sklopova i podsklopova mašina, mjerni instrumenti (voltmetr, ampermetri i ostali odgovarajući) Vježbe: - Pretvaranje jedinica i izračunavanje pojedinih veličina - Mjerenje električne struje I napona, računanje otpora, vezivanje otpornika, računanje padova napona. - Vezivanje jednostavnih strujnih kola po šemama 27
Informativni i sadržaji Energija, rad, snaga - Računa količinu - Razumije pojmove toplote sila, mehanički - Računa stepen rad, mehanička iskorišćenja energija, snaga, - Uočava odnose stepen učinka i između nihove jedinice električnih, mjere mehaničkih i - Objašnjava pojam toplotnih jedinica električne energije za mjerenje rada i - Definiše i snage iz različitih objašnjava sistema I pretvara električni rad i jedne u druge snagu - Navodi jedinice za mjerenje snage i rada - Nabraja načine - Razlikuje stalni mjerenja magnet od električne snage i elektromagneta rada - Uočava primjere - Razumije i praktične upotrebe objašnjava indukcije toplotne učinke električne energije - Navodi Džulov zakon - Objašnjava uzroke zagrijavanja vodova i dozvoljeno opterećenje vodova Magnetizam - Razumije i pojašnjava pojam magnetne indukcije - Objašnjava djelovanje magnetne sile na provodnik - Razlikuje jednosmjerni tok struje od naizmjeničnog - Razlikuje jednofazno kolo od trofaznog, uočava prednosti trofaznog u odnosu na jednofazno - Označava faze - Vezuje trofazno kolo Vježbe: - Pretvaranje jedinica i izračunavanje pojedinih veličina - Mjerenje snage, računanje stepena iskorišćenja Vježbe: - Mjerenje električne struje Naizmjenične struje - Definiše kapacitet - Opisuje princip rada I funkciju kondenzatora - Pojašnjava induktivnost 28
Informativni i sadržaji - Definiše trofazno kolo Poglavlje iz termodinamike - Definiše pojam termodinamičkog sistema - Definiše veličine stanja i jednačinu stanja - Definiše unutrašnju energiju, entalpiju, mehanički rad, toplotni kapacitet i entropiju - Navodi jednačinu stanja idealnog gasa - Obrazlaže politropske promjene stanja idealnog gasa - Objašnjava pojam prigušivanja - Objašnjava pojam realnog gasa - Navodi veličine stanja vodene pare - Objašnjava pojam P,V,T površine - Obrazlaže pojam promjene stanja vodene pare - Obrazlaže pojam vlažnog vazduha i promjene stanja vlažnog vazduha - Pojašnjava pojmove prostiranja, provođenja i prolaženja toplote - Nabraja izmjenjivače tolote i navodi njihove karakteristike - Objašnjava princip pretvaranja - Razlikuje ravnotežne i neravnotežne procese, zatvorene i otvorene sisteme, povratne i nepovratne procese - Razlikuje zapreminski i mehanički rad - Računa podpritisak, nadpritisak i apsolutni pritisak - Očitava parametre stanja iz tablica - Očitava parametre za vlažan vazduh sa dijagrama - Razlikuje apsolutnu i relativnu vlažnost - Razlikuje načine prostiranja toplote - Računa specifičnu toplotu - Računa toplotni kapacitet tijela - Razlikuje i upoređuje karakteristike lijevokretnog i - Stiče osjećaj o potrebi očuvanja energije - Razvija ekološku svijest Vježbe: - Pretvaranje mjernih jedinica - Primjena zakona termodinamike u primjerima Vježbe - Primjena jednačine stanja idealnog gasa u jednostavnim primjerima Vježbe - Računanje specifične toplote kroz jednostavne primjere - Izračunavanje koeficijenta hlađenja 29
Informativni i sadržaji toplote u mehanički rad - Definiše kružne procese - Pojašnjava pojam hlađenje i proces hlađenja - Definiše toplotu hlađenja, utrošeni rad i koeficijent hlađenja - Pojašnjava masenu i zapreminsku rashlanu sposobnost Poglavlje iz pneumatike i hidraulike - Objašnjava pojam stišljivosti - Navodi veličine stanja gasa i jednačinu stanja idealnog i realnog gasa - Objašnjava proces strujanja gasa - Definiše pojmove koji opisuju vlažnost vazduha - Navodi i objašnjava funkciju komponenti pneumatskog sistema i pneumatske uređaje i postrojenja desnokretnog kružnog procesa - Na osnovu šema razlaže djelovanje sistema za hlađenje i opisuje njihove karakteristike - Računa koeficijent hlađenja - Uočava vezu prigušivanja tečnost rashladnog fluida i koeficijenta hlađenja - Na šemi i T-s dijagramu jednostepene parne kompresorske rashladne mašine objašnjava ciklus rada i razliku od Karnoovog ciklusa - Pronalazi primjere primjene pneumatike - Upoređuje prednosti I nedostatke pneumatskog sistema - Na šemama i modelima pokazuje komponente pneumatskog sistema i obrazlaže njihov princip rada (kompresora, rezervoara pod pritiskom, pripremne grupe za vazduh, razvodnika, ventila, pneumatskih motora, cjevovoda, - Razvija pozitivnu identifikaciju sa zanimanjem - Izgrađuje pravilan odnos prema kvalitetnom radu Vježbe - Izrada šema pneumatskih sistema uz pomoć simbola - Izrada šema na računaru - Realizacija šema na demonstracijskim tablama za pneumatiku Vježbe - Izrada šema hidrauličnih sistema uz pomoć simbola - Izrada šema na 30
Informativni i sadržaji crjevovoda, priključaka i drugih) - Simbolima prikazuje - Razvija preciznost komponente i sigurnost u radu pneumatskih sistema i pneumatske sisteme - Navodi i definiše - Za zadate potrebe osnovna fizička i zahtjeve radi svojstva tečnosti šemu (simbolima) - Definiše i rada uređaja objašnjava - Povezuje elemente osnovne pojmove date funkcionalnim hidrostatike i šemama hidrodinamike - Uočava razliku - Navodi i među različitim objašnjava pneumatskim funkciju uređajima i komponenti pojašnjava njihove hidrauličnog specifične sistema karakteristike - Određuje i sprovodi odgovarajuće načine i metode za održavanje elemenata, komponenata i mehanizama kod pneumatskih postrojenja računaru - Realizacija šema na demonstracijskim tablama za hidrauliku - Na šemama i modelima pokazuje komponente hidrauličnog sistema i obrazlaže njihov princip rada (pumpe, razvodnici, ventili, filtri, rezervoari, hidraulični motori, cjevovodi, crjevovodi, cijevna armatura, zaptivke i drugo) - Simbolima 31
Informativni i sadržaji prikazuje komponente hidrauličnih sistema i hidraulične sisteme - Za zadate potrebe i zahtjeve radi šemu (simbolima) rada uređaja - Povezuje elemente date funkcionalnim šemama - Uočava razliku među različitim hidrauličnim uređajima i pojašnjava njihove specfične karakteristike - Određuje i sprovodi odgovarajuće načine i metode za održavanje elemenata, komponenata i mehanizama kod hidrauličnih postrojenja - Analizira kvarove i načine njihovog otklanjanja - Planira preventivnoplansko održavanje Hidrofor - Upoznaje se sa elementima koji čine hidroforsko postrojenje i mjerama zaštite pri radu Uređaji za grijanje - Definiše pojmove grijanje, hlađenje, provjetravanje, klimatizacija - Navodi podjelu zagrijevnih - Na šemi pokazuje sastavne elemente I objašnjava princip rada hidrofora - Razlikuje kriteristike pojedinačnih uređaja za grijanje i centralnog grijanja - Razvija osjećaj preciznosti i sigurnosti na radu - Stiče pozitivan odnos prema zanimanju - Skice, šeme, katalozi proizvođača rezervoara, hodrofora, cijevnih elemenata zaptivača, ventila - Šeme, skice, katalozi proizvođača uređaja za grijanje 32
Informativni i sadržaji uređaja - Navodi podjelu pojedinačnih uređaja za grijanje - Navodi osnovne karakteristike peći na čvrsto gorivo, peći na tečno gijanje i uređaja za grijanje električnom energijom Centralno grijanje - Navodi osnovnu podjelu sistema za centralno grijanje - Navodi karakteristike pojedinih vrsta grejnih tijela (radijatora, pločastih grejnih tijela, cijevna grejna tijela, konvektori, panelna grejna tijela) - Objašnjava princip rada toplovodnog grijanja - Objašnjava princip rada pumpnog grijanja - Definiše osnovne kriterijume za poređenje uređaja za grijanje - Upoređuje prednosti i nedostatke pojedinih vrsta pojedinačnih uređaja za grijanje - Crta simbole koji se koriste za izradu šema postrojenja i dijelova postrojenja za grijanje hlađenje i klimatizaciju - Upoređuje karakteristike pojedinih vrsta grejnih tijela - Analizira od čega zavise ukupni troćkovi grijanja - Analizira kako sistem za grijanje i način njegove eksploatacije utiče na potrošnju energije za grijanje zgrada - Upoređuje karakteristike gravitacionog i pumpnog grijanja i uslove primjene - Crta šemu i objašnjava princip rada postrojenja sa donjim razvodom - Crta šemu i objašnjava princip rada postrojenja sa gornjim razvodom - Crta šemu i objašnjava princip rada dvocijevnog - Stiče pravilan odnos prema očuvanju materijalnih dobara - Razvija smisao za tačnost i odgovornost - Navikava se na red i zaštitu pri radu - Šeme i skice sistema za centralno grijanje - Šeme postrojenja sa gornjim i donjim razvodom - Šeme jednocijevnog I dvocijevnog 33
Informativni i sadržaji grijanja - Preuzima - Crta šemu i odgovornost za objašnjava princip bezbjednost drugih rada jednocijevnog i sebe grijanja - Navodi funkcije - Upoređuje ekspanzionog suda karakteristike i podjelu jednocijevnog i dvocijevnog grijanja - Crta presjek otvorenog ekspanzionog suda i analizira funkciju pojedinih elemenata - Crta presjeke zatvorenog ekspanzionog suda sa membranom i sa membranom i kompresorom i analizira funkciju pojedinih elemenata - Objašnjava pojam parno grijanje - Objašnjava princip rada sistema za grijanje parom niskog pritiska - Objašnjava funkciju odvajača kondenzata i način vraćanja kondenzata u parni kotao - Crta i analizira principijelnu šemu parnog grijanja i funkciju elemenata - Crta i analizira šemu sistema grijanja parom niskog pritiska i donjim razvodom, a različitom kondenznom mrežom - Upoređuje karakteristike suve i mokre kondenzne mreže Toplotni izvori i distribucija toplotne energije - Navodi vrste - Upoređuje toplotnih izvora i karakteristike i njihov zadatak uslove primjene - Pojašnjava pojedinih vrsta karakteristike kotlova kotlova za - Na šemama centralno grijanje pojedinih vrsta (liveni člankasti kotlova pokazuje - Stiče osjećaj o potrebi racionalne upotrebe energije grijanja - Šeme sistema za grijanje parom niskog pritiska - Šeme i slike kotlova, elemenata armature, sigurnosnih I regulacionih uređaja 34
Informativni i sadržaji kotlovi, čelični njihove dijelove i kotlovi i blokkotlovi) objašnjava njihovu funkciju - Navodi osnovne - Definiše toplotno parametre na opterećenje kotla osnovu kojih se biraju kotlovi - Navodi pomoćne uređaje kotla - Navodi elemente grube i fine armature - Objašnjava princip rada sigurnosnih uređaja - Objašnjava princip rada regulacionih uređaja - Navodi karakteristike čvrstih, tečnih i gasovitih goriva, a koje utiču na toplotnu moć goriva - Pojašnjava načine snadbijevanja, transporta i skladištenja pojedinih vrsta goriva - Objašnjava zaštitne mjere u skladištima goriva - Navodi štetne sastojke u gorivu i mjere za njihovo smanjenje - Objašnjava proces sagorijevanja - Objašnjava pojam toplane i navodi - Na principijelnoj šemi rada kotla pokazuje pomoćne uređaje i analizira njihovu ulogu - Na šemi livenog člankastog kotla pokazuje elemente grube i fine armature - Analizira funkciju sigurnosnog razvodnog i sigurnosnog povratnog voda u toplovodnom grijanju - Analizira ulogu regulacionih uređaja - Definiše toplotnu moć goriva - Na šemi horizontalnog rezervoara za gorivo pokazuje njegove elemente i objašnjava njihovu funkciju - Analizira principijelnu šemu snadbijevanja potrošača tečnim gorivom - Analizira principijelnu šemu gasne mjernoredukcione stanice - Uviđa važnost pravilnog izvođenja radnih zadataka - Razvija tehničku kulturu Šema livenog člankastog kotla - Šema horizontalnog rezervoara - Šema snadbijevanja potrošača tečnim gorivom - Šema gasne mjerno-redukcione stanice 35
Informativni i sadržaji njene dijelove - Obrazlaže princip - Objašnjava pojam rada kotlarnice na kotlarnice šemi blokovskog - Objašnjava grijanja za regulaciju u stambena naselja kotlarnicama i - Čita šemu navodi vrste zatvorenog regulacije toplovodnog - Pojašnjava ulogu daljinskog grijanja dimnjaka u zaštiti sa kućnim životne sredine priključcima - Pojašnjava pojam kućne podstanice - Navodi načine distribucije toplotne energije - Navodi elemente cjevovoda i armature i načine obilježavanja - Pojašnjava funkciju slavina, ventila, zasuna, odvajača kondenzata, kompenzatora - Objašnjava ulogu pumpi u sistemima za grijanje - Pojašnjava potrebu za toplotnom i zvučnom izolacijom - Navodi vrste i karakteristike pojedinih vrsta izolacionih materijala - Pojašnjava potrebu pripreme vode za centralno grijanje - Navodi načine prečišćavanja vode - Na šemi kućnog priklljjučka toplovodnog pumpnog grijanja sa dvocijevnim sistemom obrazlaže princip rada - Razlikuje uslove za ugradnju pumpi u potisni ili povratni vod - Za zadate uslove bira izolacioni materijal - Razlikuje boje cjevovoda u zavisnosti od vrste fluida koji se transportuje - Uočava moguče smetnje u radu postrojenja za pripremu vode - Uočava uzroke smetnji, predlaže mjere za njihovo otklanjanje - Razvija stručnost - Razvija osjećaj sigurnosti pri radu na mašinama - Uviđa potrebu i važnost timskog rada - Šeme kućnog priklljjučka toplovodnog pumpnog grijanja sa dvocijevnim sistemom - Katalozi proizvođača izolacionog materijala 36
Informativni i sadržaji Eksploatacija parnih i toplovodnih kotlova - Nabraja radnje - Obrazlaže koje se izvode u pripremne radove eksploataciji u traktu goriva i postrojenja za produkata centralno grijanje sagorijevanja i traktu grejnog medijuma (tople vode ili vodene pare) - Ocjenjuje spremnost postrojenja za startovanje - Identifikuje aktivnosti koje treba raditi u toku normalnog pogona postrojenja - Obrazlaže postupak gašenja postrojenja - Obrazlaže proces prestanka rada kotla - Uočava nepravilnosti u radu postrojenja - Identifikuje vizuelne efekte nepravilnog rada postrojenja - Uočava anomalije u radu postrojenja koje registruju instrumenti - Definiše postupke rukovaoca postrojenja u slučaju neispravnog rada postrojenja ili njegovih dijelova Održavanje parnih i toplovodnih kotlova - Obrazlaže potrebu - Analizira postupke održavanja kotlova u incidentnim centralnog grijanja situacijama - Pojašnjava - Razlikuje karakteristike aktivnosti u okviru stabilnih posuda pojedinih radova pod pritiskom remonta i - Razvija stručnost i odgovornost - Šeme postrojenja za centralno grijanje - Šeme postrojenja za centralno grijanje 37