OPŠTINA SOKOBANJA Lokalni energetski plan opštine Sokobanja 2011-2021 Nacrt, omogućava početak primene aktivnosti koje su članovi tima za izradu ovog plana prepoznali kao ključne u postizanju ciljeva i specifičnih ciljeva određenih u zajedničkom radu sa zainteresovanim stranama. Ovaj plan pruža informacije o mogućoj proizvodnji i potrošnji energije na teritoriji opštine na osnovu prethodno dostupnih podataka i namenski prikupljenih podataka. U planu su takođe predstavljeni i mogući pravci za razmišljanje o održivosti trenutne prakse, uočena je nedovoljna pokrivenost nekim podacima i predloženo je dodatno prikupljanje nekih podataka. Uporedni podaci o načinima na koje se slične energetske usluge obavljaju u drugim gradovima i državama su deo ovog plana sa namerom da nam pruže orijentaciju u našem putu ka ostvarenju vizije. Sprovođenje predloženih aktivnosti treba da dovede do ispunjenja vizije o izgledu energetskog sektora i energetskih usluga koje se pružaju građanima i gostima Sokobanje pre svega. Pitanje grejanja domaćinstava, zdravstvenih i turističkih objekata kao i obrazovnih ustanova je jedno od najbitnijih pitanja u energetskom sektoru u čijim rešavanju lokalna samouprava želi da učestvuje. Negativne ekološke i ekonomske posledice sadašnje prakse prete da ugroze razvoj turističkih potencijala opštine i utiču na skraćenje turističke sezone. Opština ima potencijale koji se mogu iskoristiti za rešavanje ovog pitanja na zadovoljavajui način.potrebno je angažovati sve raspoložive resurse kako bi se obezbedile opcije za održivo grejanje.okvir za praćenje i vrednovanje rezultata postignutih u sprovođenju ovog plana je od ključne važnosti budući da ovaj plan označava tek početak sistematskog uobličavanja načina pružanja energetskih usluga u Sokobanji.
1. SADRŽAJ 1. SADRŽAJ 1 2. UVOD 4 2.1. Opština i energetika 4 2.2. O MSP IPA 2007 projektu 5 3. METODOLOŠKI PRISTUP 6 3.1. Plan održivog razvoja energetskog sektora - SEAP 6 3.2. Prikupljanje podataka 7 3.3. Sinteza dodatnih podataka 8 4. PROFIL ENERGETSKOG SEKTORA U OPŠTINI SOKOBANJA 9 4.1. Važniji nalazi i rezultati 9 4.2. Opština Sokobanja- osnovni podaci 13 4.3. Opštinske zgrade oprema i postrojenja 18 4.3.1. Opštinske zgrade i škole i neke tercijerne zgrade 18 4.3.2. Vodosnabdevanje i prerada otpadnih voda 21 4.3.3. Javna rasveta 23 Page 1
4.4. Druge zgrade i postrojenja 26 4.4.1. Poslovne zgrade 26 4.4.2. Stambene zgrade 27 4.5. Drumski transport 33 4.5.1. Vozni park opštine 33 4.5.2. Individualni prevoz 34 4.5.3. Javni prevoz 38 4.6. DALJINSKO GREJANJE 38 4.7. Swot analiza 39 5. AKCIONI PLAN 41 6. OKVIR ZA PRAĆENJE SPROVOĐENJA AKCIONOG PLANA I VREDNOVANJE POSTIGNUTIH REZULTATA- MONITORING I EVALUACIJA 49 7. PRILOZI 50 7.1. Lista učesnika u procesu izrade plana 50 7.2. Lista opštinskih planova i relevantnih dokumenata 50 SPISAK SLIKA Slika 1 Struktura potrošnje finalne energije po sektorima u MWh... 11 Slika 2 Struktura potrošnje finalne energije po gorivima u Mwh... 12 Slika 3 Karakteristični udeli pojedinih procesa u potrošnji energije u vodosnabdevanju u USA... 22 Slika 4 Tipovi izvora- udeo u ukupnoj snazi... 24 Slika 5 Tipovi izvora- udeo u ukupnom broju... 25 Slika 6 Kako se građani Sokobanje greju (u %)... 27 Slika 7 Zadovoljstvo postojećim načinom grejanja (u %)... 28 Slika 8 Grejanje prostorija u domaćinstvu (u %)... 29 Slika 9 Prosečna mesečna količina utrošene električne energije u kwh... 30 Page 2
Slika 10 Potrošnja energije za grejanje u izabranim zemljama... 33 Slika 11 Posedovanje motornih vozila (u %)... 35 Slika 12 Korišćenje bickla u Sokobanji (u %)... 36 Slika 13 Motivacija za povećano korišćenje bicikla (u %)... 37 SPISAK TABELA Tabela 1 Prikaz podataka o potrošnji energije... 6 Tabela 2 Prikaz podataka o centralizovanoj proizvodnji energije... 7 Tabela 3 Finalna potrošnja energije u izabranim sektorima u opštini Sokobanja na osnovu raspoloživih podataka u MWh... 9 Tabela 4 Opština Sokobanja- lokalna samouprava... 13 Tabela 5 Opština Sokobanja- opšti podaci... 13 Tabela 6 Raspoloživo zemljište po tipu... 13 Tabela 7 Geografski i klimatski podaci... 13 Tabela 8 Javne ustanove... 14 Tabela 9 Broj javnih zgrada čije troškove pokriva budžet... 15 Tabela 10 Opština Sokobanja- podaci o budžetu... 16 Tabela 11 Budžetske subvencije javnim preduzećima vezane za enrgeiju... 16 Tabela 12 Energetska infrastruktura... 16 Tabela 13 Lista glavnih strateških dokumenata... 17 Tabela 14 Potrošnja energije za grejanje u nekim zgradama u opštini Sokobanja... 18 Tabela 15 Indikatori za praćenje- javne zgrade... 20 Tabela 16 Indikatori za praćenje- vodosnabdevanje i prerada otpadnih voda... 21 Tabela 17 Skup mogućih tehnoloških mera za unapređenje energetske efikasnosti u sistemima vodsnabdevanja... 22 Tabela 18 Struktura izvora svetlosti u sistemu javne rasvete opštine Sokobanja u 2009... 23 Tabela 19 Indikatori za praćenje- javna rasveta... 25 Tabela 20 Poređenje efikasnosti i životnog veka različitih izvora svetlosti... 26 Tabela 21 Indikatori za praćenje- poslovne zgrade... 27 Tabela 22 Tip grejanja i vrsta goriva (u %)... 27 Tabela 23 Kupovna moć i tip grejanja (u %)... 28 Tabela 24 Korišćeni konverzioni faktori... 30 Tabela 25 Specifična potrošnja energije goriva za grejanje u Sokobanji po tipu goriva... 31 Tabela 26 Potrošnja energije goriva za grejanje domaćinstva i pripadajuće emisije po tipu goriva... 31 Tabela 27 Troškovi domaćinstava za grejanje u opštini Sokobanja... 32 Tabela 28 Indikatori za praćenje- stambeni objekti... 32 Page 3
Tabela 29 Potrošnja goriva i troškovi za individualni prevoz na teritoriji opštine Sokobanja- prvo vozilo... 34 Tabela 30 Elementi vezani za motorna vozila (u %)... 35 Tabela 31 Indikatori za praćenje- Individualni prevoz... 37 Tabela 32 Prosečna potrošnja goriva putničkih vozila u Srbiji... 38 Tabela 33 Indikatori za praćenje- sistem daljinskog grejanja... 38 2. UVOD omogućava početak primene aktivnosti koje su članovi tima za izradu ovog plana prepoznali kao ključne u postizanju ciljeva i specifičnih ciljeva određenih u zajedničkom radu sa zainteresovanim stranama. Ovaj plan pruža informacije o proizvodnji i potrošnji energije na teritoriji opštine na osnovu prethodno dostupnih podataka i namenski prikupljenih podataka. U planu su takođe predstavljeni i mogući pravci za razmišljanje o održivosti trenutne prakse, uočena je nedovoljna pokrivenost nekim podacima i predloženo je dodatno prikupljanje nekih podataka. Uporedni podaci o načinima na koje se slične energetske usluge obavljaju u drugim gradovima i državama su deo ovog plana sa namerom da nam pruže orijentaciju u našem putu ka ostvarenju vizije. Sprovođenje predloženih aktivnosti treba da dovede do ispunjenja vizije o izgledu energetskog sektora i energetskih usluga koje se pružaju građanima i gostima Sokobanje pre svega. Pitanje grejanja domaćinstava, zdravstvenih i turističkih objekata kao i obrazovnih ustanova je jedno od najbitnijih pitanja u energetskom sektoru u čijim rešavanju lokalna samouprava želi da učestvuje. Negativne ekološke i ekonomske posledice sadašnje prakse ugrožavaju razvoj turističkih potencijala opštine i utiču na skraćenje turističke sezone. Opština ima potencijale koji se mogu iskoristiti za rešavanje ovog pitanja na zadovoljavajui način.potrebno je angažovati sve raspoložive resurse kako bi se obezbedile opcije za održivo grejanje. Okvir za praćenje i vrednovanje rezultata postignutih u sprovođenju ovog plana je od ključne važnosti budući da ovaj plan označava tek početak sistematskog uobličavanja načina pružanja energetskih usluga u Sokobanji. Redovno praćenje i vrednovanje rezultata kao i nova znanja, treba da omoguće unapređenje plana koji je ovde predstavljen. Značaj odgovarajućeg upravljanja energetskim sektorom je posebno podcrtan kroz prikaz zbirnih podataka o potrošnji i proizvodnji energije, troškovima za energiju kako za mrežnu energiju tako i za individualnu proizvodnju i potrošnju. 2.1. Opština i energetika Lokalna samouprava ima značajne nadležnosti u pogledu upravljanja energetskim sektorom na svojoj teritoriji. Racionalno gazdovanje energijom a u mnogim slučajevima i snabdevanje i proivodnja energije takođe postaju teme od velike važnosti za lokalne samouprave. Do skora važeći Zakokn o energetici u Republici Srbiji, kao i nedavno doneti zakon, su predviđali mnoge nadležnosti za lokalne samouprave u procesu planiranja ovog sektora, ali nijedna opština u Srbiji nije pripremila plan razvoja energetskog sektora iako je zakonska obaveza postojala 7 godina. Budući da se gotovo 40% finalne energetske potrošnje odigrava u sektorima nad kojima lokalne samouprave imaju značajne nadležnosti i uzevši u obzir postojanje značajnih a nesikorišćenih resursa na lokalnom nivou, lokalne Page 4
samouprave bi morale da preuzmu značajniju ulogu u pripremi energetsko klimatskih politika. Tekuća praksa u donošenju energetskih politika u Srbiji ne samo da ne proizvodi optimalan rezultat sa stanovišta društvenih troškova proizvodnje energije, već na srednji rok ugrožava sigurnost snabdevavanja budući da su značajni resursi na lokalnom nivou izostavljeni iz procesa donošenja politika. Nećemo pogrešiti ako kažemo, da će, ukoliko se ne dogode značajne promene u načinu donošenja energetskih politika u Srbiji, građani i privreda biti izloženi riziku od nedovoljnog snabdevanja energijom, uz istovremeno nastajanje negativnih efekata po životnu sredinu kako na lokalnom nivou tako i globalno. Usvajanje standarda EU u ovoj oblasti, koji su Srbiji već ponuđeni kroz Ugovor o energetskoj zajednici jugoistočne Evrope, je jedan od važnijih zadataka u procesu koji bi vodio ka održivijem energetskom sektoru u Srbij. Više decentralizacije u odlučivanju u energetici u skladu sa standardima EU je jedan od procesa koji bi najviše doprineli paradigmatskoj promeni u ovom sektoru, a informisano učešće građana u tom procesu je neophodan preduslov uspeha. 2.2. O MSP IPA 2007 projektu Projekat MSP IPA 2007 - Dobra lokalna uprava, planiranje i obavljanje usluga koji je potpomogao izradu ovog plana finansira Evropska unija, a sprovodi konzorcijum koji predvodi GIZ International Services. Realizacija projekta je započela u januaru 2010 i završiće se u januaru 2013. Projekat predstavlja deo dugogodišnje tehničke pomoći i podrške fonda bespovratne pomoći za razvoj opština u Srbiji. Sadrži pouke i iskustva ranijih programa koje je finansirala Evropska unija, nastavlja se na ranija dostignuća i fokusira se na realizaciju i efekte. Sveobuhvatan cilj je da doprinese boljoj upravi i ekonomskom razvoju u Srbiji kroz podršku velikom nizu aspekata decentralizacije odgovornosti i nadležnosti sa centralnog na lokalni nivo Projekat obuhvata četiri komponente: Opštinsko planiranje, Opštinske finansije, Administrativna efikasnost, i Upravljanje fondom bespovratne pomoći. Komponenta 1 - Opštinsko planiranje Opšti cilj Komponente 1, Opštinsko planiranje, jeste nadgradnja na uspehe iz prošlosti ; nadgradnja na rad koji je završila Stalna Konferencija gradova i opština (SKGO) (i kroz program Exchange 2) i fokusiranje na pomoć opštinama oko sprovođenja Lokalnih Strategija održivog razvoja. U okviru ove komponente međunarodni i domaći konsultanti uz punu saradnju sa gradom/opštinom, pružiće tehničku pomoć na izradi sektorskih planova, koji su usklađeni sa metodološkim okvirom SLOR. Page 5
3. METODOLOŠKI PRISTUP 3.1. Plan održivog razvoja energetskog sektora - SEAP SEAP je sličan bilo kojem drugom procesu strateškog planiranja i sastoji se iz tri faze: početne faze, faze pripreme plana i faze sprovođenja plana. MSP IPA 2007 je ve podržala lokalne samouprave u početnoj fazi i grad Valjevo i opština Sokobanja se nalaze u fazi pripreme plana. Priprema plana je smao jedan od koraka u procesu planiranja koji ne treba posmatrati kao cilj sam po sebi već kao alat koji omogućuje: skicu budućeg izgleda opštine u pogledu energetike, klimatskih politika i saobraćaja (viziju); komunikaciju i prikazivanje plana zainteresovanim stranama; da se vizija pretoči u praktične akcije i da se za svaku od njih odredi rok i neophodna sredstva za izvršenje; praćenje procesa implementacije na osnovu referenci iz plana. I dok SEAP ima mnogo sličnosti sa drugim alatima za planiranje energetskog sektora, njegova glavna razlika je u tome što se kroz proces njegovog donošenja zahteva izrada Osnovnog inventara emisija, koji zapravo predstavlja inventar emiusije gasova sa efektom staklene bašte na lokalnom nivou. Prikupljanje podataka je deo u procesu pripreme SEAPa i ono omogućuje kako informisano donošenje politika tako i pripremu Osnovnog inventara emisija. Jedan od načina na koji se prikupljene informacije mogu prikazati dat je u sledećim tabelama na engleskom jeziku: Tabela 1 Prikaz podataka o potrošnji energije Kategorija FINALNA POTROŠNJA ENERGIJE [MWh] Električna energija Grejanje/hlađenje Fosilna goriva Renewable energies Ukupno Prirodni gas Tečni gas mazut Dizel Benzin Lignit Ugalj Druga fosilna goriva Ulje Biogorivo Druga bionmasa Pasivno solarno grejanje Geotermalna BUILDINGS, EQUIPMENT/FACILITIES AND INDUSTRIES: Opštinske zgrade oprema i druge prostorije Tercijarne zgrade oprema i druge prostorije Zgrade za individualno stanovanje Page 6
Javna rasveta Industrije( izuzev onih koje su uključene u EU ETS) Zbirno zgrade oprema i druge prostorije i industrija TRANSPORT: Opštinski vozni park Javni transport Privatni i komercijalni transport Zbirno saobraćaj Ukupno Tabela 2 Prikaz podataka o centralizovanoj proizvodnji energije Kombinovana proizvodnja toplotne i električne energije Lokalna proizvodnja toplotne energije/hlađenja [MWh] Prirodni gas Potrošnja nositelja energije [MWh] CO2 / CO2-eq emisije Drugo [t] Fosilna goriva Otpad Biljna Lož Lignit Ugalj ulja ulje Tečni gas Druga biomasa Drugi obnovljivi izvori Odgovarajući CO2- emisioni faktor za proizvodnju toplote/hlađenje [t/mwh] Kotlovi za daljinsko grejanje Drugo Ukupno 3.2. Prikupljanje podataka Podaci su prikupljeni iz različtih izvora. Ovi izvori su bili sa loklanog, državnog i međunarodnog nivoa. Neki od ovih izvora su: Statističke publikacije Page 7
Strategije i politike Podloge za politike/istraživački radovi Studijske analize Istraživanja o potrošnji Interne analize preduzeća Drugo Neki podaci su bili lako dostupni i dostavila ih je lokalna samouprava, dok su drugi postojei podaci prikupljeni u toku studijskog istraživanja ili kroz intervjue sa zaintersovanim stranama. Podaci prikupljeni za potrebe pripreme energetskog bilansa opštine Sokobanja su bili od posebnog značaja. Podaci o potrošnji energije koja ne potiče iz mreže a koristi se za grejanje i kuvanje u domaćinstvima ili za prevoz gotovo da nisu postojali. Ovaj neodtatak je prevaziđen sprovođenjem istraživanja domaćinstava u toku Juna 2011. Neke podatke nismo uspeli da prikupimo u prethodnom periodu. Naznaka o potrebnim ili već preduzetim aktivnostima na skupljanju novih podataka date su za svaku grupu podataka. 3.3. Sinteza dodatnih podataka Projekat MSP IPA 2007 se obratio Ministarstvu životne sredine, prostornog planiranja i rudarstva Republike Srbije kao i Radnoj grupi za Centralnu i istočnu Evropu Ministarstva životne sredine, mora i kopna Republike Italije sa molbom za podršku i saradnju u procesu izrade SEAP. Istraživanje domaćinstava u Sokobanji obavljeno je u periodu od 17. do 27. juna 2011. godine. Istraživanje je realizovano na uzorku od 400 domaćinstava, na teritoriji opštine Sokobanja. Urađeno je 40 punktova, a podaci su prikupljeni putem upitnika, tehnikom intervjuisanja, odnosno licem u lice (face to face) anketara i ispitanika. OPIS UZORKA: Pol: muški 55%; ženski 45%. Starost: od 18 do 29 godina 6%; od 30 do 39 godina 13%; od 40 do 49 godina 14%; od 50 do 59 godina 23%; 60 i više godina 44%. Školska sprema: bez spreme/osnovna škola 41%; škola za radnička zanimanja 11%; srednja škola 32%; viša škola ili fakultet 16%; učenik/student 0.5%. Zanimanje: poljoprivrednik 15%; NK ili PK radnik 11%; KV ili VK radnik 12%; tehničar 27%; službenik- 3%; stručnjak 13%; domaćica 18%; učenik/student 1%. Page 8
Sprovedeno istraživanje je omogućilo sintezu novih podataka koji su doprineli boljem upoznavanju načina potrošnje u delu stanovništva koje je često van vidokruga političara i van dohvata politika delimično i zbog nedostatka podataka. Novostvoreni podaci su omogućili uvid u velike mogućnosti unapređenja održivosti pružanja energetskih usluga domaćinstvima u Sokobanji na ekonomski efikasan način uz moguće efekte na povećavanje lokalnog zapošljavanja kroz premeštanje tražnje od suvišnog goriva ka loklano proizvedenim dobrima i uslugama kao i usled prelaska na održivije i efikasnije korišćenje ogrevnog drveta. Analiza podataka koja je prikazana u narednim poglavljima sledi strukturu datu u Tabeli 1 i Tabeli 2. Rezultati analize podataka za opštinu Sokobanja su prikazani uporedo sa međunarodno ili lokalno priznatim referentnim vrednostima, gde god je to bilo moguće, za datu energetsku uslugu ili proizvod sa prikazom mogućih održivijih načina pružanja usluge. Uopšte uzev, manje pažnje je posvećeno analizi podataka koji se tiču potrošnje električne energije budući da je ta potrošnja ukupno manja i da je bolje pokrivena nacionalnim i lokalnim politikama i programima. 4. PROFIL ENERGETSKOG SEKTORA U OPŠTINI SOKOBANJA U ovom poglavlju prikazani su rezultati analize podataka na način koji omogućava kako brzi pregled najvažnijih nalaza tako i detaljniju analizu raspoloživih podataka. Prikaz svake pojedinačne grupe podataka će biti organizovan na sledeći način: Analiza podataka vezanih za opštinu Sokobanja Indikatori za praćenje Nedostatak podataka Predlog za dodatno prikupljanje podataka Relevantne referentne vrednosti Opis održivog pružanja date usluge/proizvodnje date robe 4.1. Važniji nalazi i rezultati Tabela 3 Finalna potrošnja energije u izabranim sektorima u opštini Sokobanja na osnovu raspoloživih podataka u MWh Kategorija FINALNA POTROŠNJA ENERGIJE [MWh] Električn Grejanje/hlađen Fosilna goriva Obnovljiva enrgija Ukupno Page 9
a energija je Prirod ni gas Tečni gas Lož ulje Dizel Benzin Ligni t Opštinske zgrade oprema i druge prostorije 797.3 2774.2 3571.5 Tercijarne zgrade oprema i druge prostorije 4327.7 6930 11257.7 Zgrade za individualno stanovanje 792.1 30122.6 115233.3 146147.9 Javna rasveta 685.2 685.2 Industrije( izuzev onih koje su uključene u EU 0.0 ETS) Zbirno zgrade oprema i druge prostorije i 1477.2 0.0 0.0 0.0 5125.0 0.0 0.0 0.0 32896.8 6930.0 0.0 0.0 115233.3 0.0 0.0 161662.2 industrija Opštinski vozni park 0.0 Javni transport 0.0 Privatni i komercijalni transport 2636.8 2863.0 11908.3 17408.2 Zbirno saobraćaj 0.0 0.0 0.0 2636.8 0.0 2863.0 11908.3 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 17408.2 Ugalj Druga fosilna goriva Ulj e Biogoriv o Druga biomasa Pasivn o solarno grejanj e Geoter malna Ukupno 1477.2 0.0 0.0 2636. 8 5125. 0 2863. 0 11908. 3 0.0 32896. 8 6930. 0 0. 0 0.0 115233. 3 0.0 0.0 179070.4 Page 10
Slika 1 Struktura potrošnje finalne energije po sektorima u MWh Page 11
Slika 2 Struktura potrošnje finalne energije po gorivima u MWh Specifična potrošnja goriva za grejanje javnih zgrada i glavnih turističkih objekata u Sokobanji je veoma velika- 335.12 kwh po m 2 godišnje za uzorak zgrada pokriven prikupljenim podacima. Podaci dobijeni iz istraživanja su u korelaciji sa percepcijom o kvalitetu vazduha u Sokobanji u zimskom periodu. Dobijeni podaci o specifičnoj potrošnji jasno ukazuju na korišćenje neefikasnih uređaja. Značajne uštede u potrošnji energije su moguće uz unapređenje efikasnosti, a ove uštede mogu imati i značajan novčani izraz budući da je potrošnja domaćinstava za grejanje u Sokobanji procenjena na preko 2.5 miliona evra za zimsku sezonu 2010/2011. Istraživanje je takođe pokazalo već poznatu dimenziju energetskog siromaštva i veze između energije i siromaštva. Rezultati istraživanja ukazuju na relativno visoku prosečnu potrošnju goriva za prevoz nastalu korišćenjem prosečno stare flote privatnih vozila. Domaćinstva u Sokobanji su potrošila preko 2 miliona evra na gorivo za vožnju unutar granica opštine Sokobanja. Građani Sokobanje retko koriste bicikl kao prevozno sredstvo ali njih oko 30% pokazuje volju za korišćenjem bicikla kao prevoznog sredstva u slučaju da se neki uslovi ispune. Postoji mogunost korišćenja metana ili latentne toplote vode koja se ispumpava iz rudnika Soko. Takođe moguće je razmišljati o korišćenju biomase u cilju uspostavljanja održivog sistema daljinskog grejanja u Sokobanji. Page 12
4.2. Opština Sokobanja- osnovni podaci Tabela 4 Opština Sokobanja- lokalna samouprava Opština Sokobanja Adresa sedišta opštinske uprave Svetog Save 26 Okrug Zajecarski Poštanski broj 18230 Pozivni broj 18 Zvanična internet prezentacija http://www.opstinasokobanja.com Tabela 5 Opština Sokobanja- opšti podaci Površina (km 2 ) Sedište opštine - Ukupno 525 Broj naselja 25 Registrovane lokalne zajednice 24 Registrovane kancelarije mesnih zajednica 13 Stanovništvo Sokobanja naselje 8,407 Ukupno 18,547 Broj domaćinstava Sokobanja naselje - Ukupno 5851 Tabela 6 Raspoloživo zemljište po tipu Poljoprivredno (ha) 30,307.00 Šumsko (ha) 17,100.00 Tabela 7 Geografski i klimatski podaci Prosečna nadmorska visina 400 Geografske koordinate Širina (, ) N 43.44 Dužina (, ) E 21.22 Klimatska zona 2 Podaci o klimi Grejna sezona -projektovana spoljašnja temperatura( C) -18 o C Page 13
-prosečna temperatura ( C) 4.2 o C -dužina grejne sezone (dani) 194 -broj stepen dana 2,871 Tabela 8 Javne ustanove Broj Ukupna površina (m 2 ) Javne ustanove Obrazovne institucije Vrtići 9 690.00 Osnovne škole 3 2,600.00 Srednje škole 1 1,800.00 Više škole Fakulteti Specijalne škole Drugo Zdravstvene institucije Domovi zdravlja 1 3,300.00 Klinike Bolnice 1 10,500.00 Stacionari 3 11,000.00 Drugo Objekti socijalnog staranja i kolektivnog smeštaja Starački dom Studentski dom Dom za decu bez roditeljskog staranja Institucije kulture Sportski objekti Popravni zavod Drugo Dom kulture Bioskop 1 422.00 Pozorište Muzej 1 141.00 Drugo Sportski centar Otvoreni bazen Page 14
Administrativne zgrade Objekti javnog transporta Zatvoreni bazen 1 Sportska dvorana Stadion 1 4,400.00 Klizalište Drugo Zgrada gradske uprave 9 1,901.38 Sudovi 1 598.29 Policijska stanica 1 467.73 Drugo Autobuska stanica 1 1,088.94 Železnička stanica Aerodrom Drugo UKUPNO 34 38,909.34 Tabela 9 Broj javnih zgrada čije troškove pokriva budžet Broj javnih zgrada čije troškove pokriva budžet Energija/voda Održavanje Investiciono održavanje Potpuno pokriva troškove - - - Delimično pokriva troškove - - - Page 15
Tabela 10 Opština Sokobanja- podaci o budžetu Godina Ukupan budžet (din) Troškovi za energiju (din) Troškovi za robe, usluge, energetski troškovi kao procenat ukupnih troškova (%) 2006 269,771,298.95 1,126,788.78 0.42 Tabela 11 Budžetske subvencije javnim preduzećima vezane za enrgeiju Godina Subvencije tekućih troškova JP (Din) Kapitalne subvencije JP (Din) Da li grad koristi kredit za finansiranje infrastrukture 2006 3,500,000.00 Tabela 12 Energetska infrastruktura Električna energija Mreža Naponski nivo (kv) Dužina (km) 110 kv - 35 kv - 20 kv - 10 kv - 0.4 kv - Transformatori Naponski nivo (kv) Broj Ukupna instalisana snaga (MW) Page 16
Magistralni gasovod Obnovljivi izvori energije Ne 110 kv/35 kv 1 110 kv/20 kv 110 kv/10 kv 35 kv/10 kv 3 20 kv/04 kv 10 kv/04.kv 95 Moguće lčokacije za male hidroelektrane(broj) Geotermalni izvori (Broj) Biomasa Šumska Poljoprivredna Drvni otpad iz industrije Otpad sa farmi Tabela 13 Lista glavnih strateških dokumenata Strategija lokalnog održivog razvoja opštine Sokobanja 2010 Prostorni plan Generalni urbanistički plan Plan detaljne regulacije 1974 2002 Strateški plan zaštite životne sredine LEAP 2006 Page 17
4.3. Opštinske zgrade oprema i postrojenja 4.3.1. Opštinske zgrade i škole i neke tercijerne zgrade Potrošnja električne energije i toplotne energije u opštinskim zgradama i školama zavisi od različitih faktora uključujući i sledeće faktore: Stanje objekta(drvenarije, krova, termička izolacija i tako dalje) Tip goriva koje se koristi za grejanje Efikasnosti korišćenih uređaja Broja radnih sati Broja stepen dana u godini Trajanja letnjih i zimskih odmora Broja korisnika Donju tabela sadrži podatke o potrošnji energije za grejanje u nekim zgradama u Sokobanji. Kao što se može videti podaci nisu potpuni. Tabela 14 Potrošnja energije za grejanje u nekim zgradama u opštini Sokobanja 1 Ustanova Grejana površina (m 2 ) Tip goriva Prosečna potrošnja goriva po grejnoj sezoni (t) Ukupan instalisani kotlovski kapacitet (kw) Potrošnja energije goriva (kwh) Specifična potrošnja energije goriva (kwh/m 2 ) CO2 emisije (kg) Hotel Moravica 6300.00 Lož ulje 80 2000 911,200.00 144.63 227,800.00 Hotel Sunce 5100.00 Mazut 180 1600 1,980,000.00 388.24 554,400.00 1 Izvor podataka: Opština Page 18
Specijalna bolnica Banjica Hotel Lepterjia Specijalna bolnica Sokobanja 6100.00 Mazut 150 2000 1,650,000.00 270.49 462,000.00 9000.00 Mazut 300 2400 3,300,000.00 366.67 924,000.00 8000.00 Lož ulje 200 3500 2,278,000.00 284.75 569,500.00 2400.00 / / 600.00 Lož ulje 100 1,139,000.00 1898.33 284,750.00 / / Ugalj, Ogrevno drvo 50 / / / Dom zdravlja 3300.00 Lož ulje 70 800 797,300.00 241.61 199,325.00 Vrtić Bucko 1200.00 Ugalj 100 350 533,500.00 444.58 186,725.00 Specijalna bolnica Ozren 10500.00 Ugalj 760 3300 4,054,600.00 386.15 1,419,110.00 Soko 1290.00 Ugalj 120 300 640,200.00 496.28 224,070.00 Osnovna škola Mitropolit Mihailo 2600.00 Ugalj 300 800 1,600,500.00 615.58 560,175.00 Page 19
Srednja škola Branislav Nusic 1800.00 Ugalj 120 400 640,200.00 355.67 224,070.00 Trebic doo 2300.00 Ugalj 140 800 746,900.00 324.74 261,415.00 Tabela 15 Indikatori za praćenje- javne zgrade INDIKATOR Specifična potrošnja goriva JEDINICA MERE kwh po m 2 godišnje Specifična potrošnja energije goriva za grejanje u javnim zgradama i glavnim turističim objektima u Sokobanji je veoma visoka - 335.12 kwh/m 2 godišnje za uzorak zgrada prikazan u gornjoj tabeli. Potrebno je redovno prikupljati podatke za sve javne zgrade. Može se pripremiti zbirna Excel Tabela koja bi sadržala sve podatke. Neke preporuke su date članovima koordinacionog tima tokom radionice o prikupljanju podataka u martu 2011 godine u Beogradu.Tokom procesa pripreme plana biće dodatnih preporuka na ovu temu. B: 2 Prosečna specifična potrošnja energije goriva za škole koje su prošle kroz rekonstrukciju u okviru Projekta energetske efikasnosti u Srbiji bila je ~243 kwh/m2 i smanjena je na ~144 kwh/m2 nakon rekonstrukcije. Dobra praksa podrazumeva potrošnju od oko 100 kwh/m2 godišnje. O: 3 Održivo snabdevanje ekološki prihvatljivog goriva po pristupačnim cenama koje se pretvara u toplotu u efikasnom pretvaraču optimalne veličine odakle se toplota prosleđuje dobro konstruisanom sistemu za distribuciju toplotne energije i isporuku propisno sazidanom ili renoviranom objektu bi mogao biti opis održivo 2 Benčmark- relevantna referentna vrednost 3 Održiva proizvodnja usluge ili dobra Page 20
proizvedene i isporučene toplotne energije. Ovakav proces uključuje lanac tehnologija, upravljačkih mehanizama i skupova ponašanja, koji su delimično opisani na sednicama radne grupe i koji su predstavljeni i u rezultatima SWOT analize i u matrici prioriteta. 4.3.2. Vodosnabdevanje i prerada otpadnih voda Nije dostavljeno dovoljno podataka Tabela 16 Indikatori za praćenje- vodosnabdevanje i prerada otpadnih voda INDIKATOR JEDINICA Udeo vode koja se ne naplaćuje Procenat Specifična potrošnja električne energije za vodosnabdevanje kwh/ m 3 proizvedene vode Specifična potrošnja električne enrgije za preradu otpadnih voda kwh/ m 3 prerađenih otpadnih voda Udeo biogasa u potrošnji energije za preradu otpadnih voda Procenat od ukupne toplotne energije Procenat od ukupne električne energije B: Poređenje specifične potrošnje električne energije potrebne za proizvodnju pijaće vode, između različitih sistema vodosnabdevanja nije jednostavno budući da ova potrošnja zavisi od mnogobrojnih faktora koji su van kontrole preduzeća. Međutim, uzevši u obzir da je potrošnja energije proporcionalna količine proizvedene vode( zavisnost nije linearna) smanjenje količine vode koja se ne naplaćuje na prihvatljiviji nivo ( do 20%) bi značajno smanjilo potrošnju električne energije za pumpanje koja tipično predstavlja 85% ili više od ukupne potrošnje električne energije. Dodatne moguće uštede su predstavljene u sledećoj sekciji. O Slika 3 ukazuje na učešće pojedinih procesa u ukupnoj potrošnji energije u vodosnabdevanju i ukazuje na značaj mera energetske efikanosti prikazanih u Tabeli 16. Page 21
Slika 3 Karakteristični udeli pojedinih procesa u potrošnji energije u vodosnabdevanju u USA 4 Tabela 17 prikazuje neke glavne grupe aktivnosti koje dovode do povećanja energetske efikasnosti u sistemima vodosnabdevanja. Tabela 17 Skup mogućih tehnoloških mera za unapređenje energetske efikasnosti u sistemima vodsnabdevanja Tehnologija Visoko efikasni pumpa-motor sistemi Upravljanje putem frekventne regulacije Mogući dobitak usled povećanja energetske efikasnosti( procentualno) Budući da pumpanje predstavlja aktivnost u kojoj se troši najviše energije u procesu vodosnabdevanja (>85%), mogući uticaj visoko efikasnih sistema pumpa-motor je značajan. Energetske uštede koje se mogu ostvariti zavise od trenutne situacije, procenjene uštede se kreću u rasponu 10-30%. Korišćenje upravljanja putem frekventne regulacije u cilju praenja promenljivog opterećenja pumpanja može da doprinese značajnim uštedama u potrošnji energije u poređenju sa drugim metodama koje služe istoj svrsi. Hidraulički institu USA procenjuje moguće uštedu u dijapazonu od 30% do 50% za frekvantno upravljane centrifugalne pumpe. Smanjenje brzine pumpe za 20% može smanjiti potrošnju električne enrgije za 50%. 4 Izvor: Keith Carns, EPRI Solutions, Bringing Energy Efficiency to the Water & Wastewater Industry: How Do We Get There?, presented at WEFTEC 2005, Washington DC, November 2, 2005. Page 22
Optimizacija cevovoda Napredni SCADA sistemi Optimizacijom dužine, prečnika i karakteristika cevovoda,može smanjiti otpor cevi pri pumpanju usled trenja a samim tim i energija potrebna da se nadoknade gubici usled trenja. Dodatne uštede se mogu ostvariti zamenom ventila ili uklanjaanjem nepotrebnih krivina cevovoda.uštede u električnoj energiji usled poveanog prečnika mogu biti značajne. Prem jednoj studiji Ministarstva energetike( department of energy) SAD poveanje prečnika cevi može smanjiti potrošnju energije u iznosu od 5% do 20% u zavisnosti od početnog stanja. Procene stručnjaka govore da je moguće ostvariti uštede u potrošnji energije do 20% uvođenjem SCADA sistema. Rezultat e zavisiti od moguzćnosti SCADA sistema i operativnih parametara sitema. 4.3.3. Javna rasveta Tabela 18 Struktura izvora svetlosti u sistemu javne rasvete opštine Sokobanja u 2009 Snaga izvora (W) UKUPNO % Broj P (kw) Broj (%) P (%) INC 100 200 300 500 0 0.0 0.0 Inkadescentni 1 lampa/stub 0 0.000 2 lampa/stub 0 PMHyb, CFL i ML 110 160 220 350 0 0.0 0.0 Hibridne živine i kompaktne fluoroscentne 1 lampa/stub 0 0.000 2 lampa/stub 0 HPM 80 125 250 400 700 25.3 23.9 Živine visokog pritiska 1 lampa/stub 7 912 83 1,002 147.76 2 lampa/stub HPS 70 100 150 250 400 73.7 74.8 Natrijum visokog pritiska 1 lampa/stub 96 12 16 124 16.12 2 lampa/stub MH 70 100 150 250 400 1.0 1.3 Page 23
Metal hloridne 1 lampa/stub 4 4 1 2 lampa/stub Ukupan broj stubova 1130 Ukupan broj lampi 1130 Ukupna instalisana snaga (kw) 164.880 Slika 4 Tipovi izvora- udeo u ukupnoj snazi Page 24
Slika 5 Tipovi izvora- udeo u ukupnom broju Na osnovu podataka o instalisanoj snazi i podataka o ugovorenom radnom vremenu svetiljki od 4015 časova godišnje uz proračunsku vrednost gubitaka od 15% u sistemu javne rasvete i proračunsku vrednost jednovremenog rada sijalica od 0.9 izračunata je potrošnja električne energije za javnu rasvetu od 685,163 kwh godišnje. Tabela 19 Indikatori za praćenje- javna rasveta INDIKATOR Prosečna efikasnost lampe Ukupna specifična potrošnja električne energije Kvalitet osvetljenja JEDINICA lm/w kwh/ km osvetljenih ulica Procenat ispunjenosti propisanog nivoa osvetljenja na testiranim mestima( alternativno nmerenje percepcije o kvalitetu osvetljenja) Podaci o kvalitetu javne rasvete ne postoje, bilo u vidu merenja zadovoljstva bilo kao fotometrijska merenja. Potrebno je prikupiti podatke o kvalitetu javne rasvete kako merenjem zadovoljstva tako i ciljanim fotometrijskim merenjima. Page 25
B: Nismo sakupili dovoljno podataka o uporednim vrednostima. Neki podaci se mogu pronaći na sledećoj internet adresi: http://www.euenlight.org/index.php?c=21000026 O: Tabela 20 Poređenje efikasnosti i životnog veka različitih izvora svetlosti Izvor svetlosti lm/w Očekivani životni vek Inkadescentni 8-25 1000-200 Živini 13-48 1200-24000+ Fluoroscentni 33-77 10000-24000 Metal hloridni 60-100 10000-15000 Natrijum visokog pritiska 45 110 12000-24000 Natrijum niskog pritiska 80-180 10000-18000 4.4. Druge zgrade i postrojenja 4.4.1. Poslovne zgrade Nisu prikupljeni značajni podaci. Page 26
Tabela 21 Indikatori za praćenje- poslovne zgrade INDIKATOR JEDINICA Specifična potrošnja energije za grejanje kwh po m 2 godišnje Prosečan broj izmena vazduha ( iz glavnog projekta) Broj izmena u satu Postojanje rekuperacije toplote na sistemu za ventilaciju - Nema podataka o potrošnji u poslovnim zgradama ni za električnu energiju ni za grejanje. Potrebno je sakupljanje podataka o potrošnji električne energije, provera glavnih projekata na broj izmena vazduha, razvoj upitnika za prikupljanje podataka o potrošnji energije za grejanje. 4.4.2. Stambene zgrade Podaci o specifičnoj potrošnji za grejanje stambenih zgrada su pribavljeni kroz istraživanje koje je sprovedeno u Sokobanji kao što je prethodno objašnjeno. Slika 6 Kako se građani Sokobanje greju (u %) Tabela 22 Tip grejanja i vrsta goriva (u %) Page 27
Struja Drva Ugalj Etažno grejanje 3 95 2 Električni aparati 85 15 Uređaji za grejanje 0 97 3 Prosek 4 94 2 Slika 7 Zadovoljstvo postojećim načinom grejanja (u %) Tabela 23 Kupovna moć i tip grejanja (u %) Nemamo dovoljno novca za hranu Imamo dovoljno novca za hranu, nema za kupovinu odeće i obuće Imamo dovoljno za hranu, odeću i obuću, ali nema za skuplje stvari na primer, za frižider, TV Možemo da priuštimo i kupovinu nešto skupljih stvari, ali ne i tako skupih kao što su npr. kola Možemo da kupimo što god želimo Etažn o greja 6 20 51 23 1 Page 28
nje Elektr ični apara ti 8 46 39 8 Uređ aji za greja nje 14 42 38 6 Prose k 12 37 40 10 0 Slika 8 Grejanje prostorija u domaćinstvu (u %) Page 29
Slika 9 Prosečna mesečna količina utrošene električne energije u kwh Dva rezultata su nam privukla posebnu pažnju bez obzira na njihov relativno mali značaj u smislu ukupne potrošnje energije: 8 procenta domaćinstava poseduje klima uređaj 47 procenata domaćinstava koristi ogrevno drvo za kuvanje dok dodatnih 17 posto koristi gas iz boca. Posle analize rezultata istraživanja izvršili smo dodatne proračune i projekciju rezultata sa uzorka na opštinu Sokobanja. Neki od najznačajnih rezultata su prikazani u nastavku ovog izveštaja. Prilikom proračuna korišćeni su sledeći konverzioni faktori: Tabela 24 Korišćeni konverzioni faktori Tip goriva Jedinica mere Energetski sadržaj jedinice mere (kwh/ po jm) CO2 emisioni faktor (kg co2/ kwh energije) Page 30
Mazut l 11.28 Električna energija kwh 1.832 Ogrevno drvo m3 1,450 0 Ugalj t 5,335.35 Pod jednim kubnim metrom drveta smo podrazumevali kocku dimenzija metar puta metar puta metar isečenog, iscepkanog i sabijenog drveta prosečne vlažnosti od 30%. Kalorijska vrednost korišćena u proračunu je konzervativna procena. Tabela 25 Specifična potrošnja energije goriva za grejanje u Sokobanji po tipu goriva 5 Tip goriva Specifična potrošnja energije 6 (kwh/m 2 ) Ugalj 400.72 Ogrevno drvo 442.52 Tabela 26 Potrošnja energije goriva za grejanje domaćinstva i pripadajuće emisije po tipu goriva Tip goriva Potrošnja energije (kwh) CO2 emisije u kg CO2 Električna energija Ogrevno drvo Ugalj 792,079.13 659,009.83 115,233,250.88-30,122,557.03 11,446,571.67 5 Domaćinstva koji se primarno greju na električnu energiju imaju neto specifičnu potrošnju od 111.64 kwh/m 2 6 Uključuje I energiju potrebnu za kuvanje za one koji koriste drvo a delimično I za one koji koriste ugalj Page 31
UKUPNO 146,147,887.03 12,105,581.50 Tabela 27 Troškovi domaćinstava za grejanje u opštini Sokobanja Troškovi domaćinstava za grejanje u opštini Sokobanja (Din) Električna energija Ogrevno drvo Ugalj Ukupno 8,227,968.75 218,717,693.75 51,547,310.00 278,492,972.50 Podaci dobijeni iz istraživanja su u korelaciji sa percepcijom o kvalitetu vazduha u Sokobanji u zimskom periodu. Dobijeni podaci o specifičnoj potrošnji jasno ukazuju na korišćenje neefikasnih uređaja. Značajne uštede u potrošnji energije su moguće uz unapređenje efikasnosti, a ove uštede mogu imati i značajan novčani izraz budući da je potrošnja domaćinstava za grejanje u Sokobanji procenjena na preko 2.5 miliona evra za zimsku sezonu 2010/2011. Istraživanje je takođe pokazalo već poznatu dimenziju energetskog siromaštva i veze između energije i siromaštva. Tabela 28 Indikatori za praćenje- stambeni objekti INDIKATOR Specifična potrošnja goriva za grejanje Gorivni miks za grejanje JEDINICA kwh po m 2 godišnje kwh energije goriva Velika količina podataka je dobijena putem istraživanja. Više disagregairanih podataka od elektrodistribucije bi pomoglo daljem planiranju sektora. Potrebno je prikupiti disagregirane podatke o potrošnji električne energije. B: Page 32
Važne uporedne referentne vrednosti su predstavljene na donjoj slici. 1 kgoe iznosi 11.63 kwh. Slika 10 Potrošnja energije za grejanje u izabranim zemljama 4.5. Drumski transport 4.5.1. Vozni park opštine Potrebno je više podataka da bi se doneo informisaniji zaključak. Page 33
4.5.2. Individualni prevoz Podaci dobijeni na osnovu istraživanja su nam omogućili u uvid u šeme korišćenja individualnog transporta građana Sokobanje. Tabela 29 Potrošnja goriva i troškovi za individualni prevoz na teritoriji opštine Sokobanja- prvo vozilo Potrošnja goriva i troškovi za individualni prevoz na teritoriji opštine Sokobanja- prvo vozilo Tip goriva Prosečna godišnja kilometraža (km) Prosečna ukupna godišnja potrošnja goriva po vozila (l) Prosečna potrošnja na 100 km Pređena kilometraža unutar opštine (%) Procenat učešća vozila sa datim tipom goriva u ukupnom broju Ukupna potrošnja (l) Ukupni troškovi (din) Benzin 10,951.00 640.00 7.62 76.73 0.64 1,294,145 181,180,343 Dizel 10,705.00 404.17 6.27 60.23 0.20 255,400 34,479,016 TNG 10,014.00 660.19 8.45 78.00 0.16 333,745 20,024,686 Rezultati ukazuju na relativno visoku prosečnu potrošnju goriva u starom voznom parku. Domaćinstva u Sokobanja potrošila oko 2 miliona evra na nabavku goriva za putovanja unutar granica opštine. Građani Sokobanje retko koriste bicikl kao prevozno sredstvo ali oko 30% njih pokazuje volju da poveća korišenje bicikla u slučaju da se steknu određeni preduslovi. Page 34
Slika 11 Posedovanje motornih vozila (u %) Tabela 30 Elementi vezani za motorna vozila (u %) Prvi automobil Drugi automobil Lako dostavno vozilo Motocikl Starost vozila 18 11 13 19 Kubikaža 1405 1700 2000 139 Prosečna potrošnja na 100km 7,4 7,4 6,7 5 Mesečno prelaženje vozilom 826 725 1733 163 Godišnje prelaženje vozilom 10748 8369 21267 1844 Page 35
Km procentualno pređena na teritoriji opštine 74 62 58 95 Slika 12 Korišćenje bickla u Sokobanji (u %) Istraživana je takođe i trenutna upotreba bicikla kao prevoznog sredstva kao i stavovi građana prema mogućem povećanju korišenja bicikla u tu svrhu. Ispitanici su navodili i koje preduslove je potrebno ispuniti da bi se povećala upotreba bicikla kao prevoznog sredstva. Page 36
Slika 13 Motivacija za povećano korišćenje bicikla (u %) Tabela 31 Indikatori za praćenje- Individualni prevoz INDIKATOR JEDINICA Specifična potrošnja goriva l per 100 km Udeo građana koji koriste bicikl kao prevozno sredstvo % Miks goriva koje građani koriste za prevoz % (procenti ukupno pređenih kilometear po tipu pogonskog goriva) B Potrebno je izvršiti dodatna ukrštanja podataka radi provere rezultata istraživanja Page 37
Tabela 32 Prosečna potrošnja goriva putničkih vozila u Srbiji 7 Prosečna potrošnja goriva putničkih vozila u Srbiji Tip goriva Prosečna potrošnja [ g/km] Benzin 70 Dizel 60 TNG 57.5 4.5.3. Javni prevoz Javni prevoz nije organizovan u Sokobanji. 4.6. DALJINSKO GREJANJE Ne postoji daljinsko grejanje u Sokobanji. Nedostaci postojećeg načina grejanja kako sa aspekta zagađenja vazduha tako i sa aspekta energetske efikasnosti su bili jedan od glavnih motiva za izradu ovog plana. Studija koja bi ukazala na mogućnosti uvođenja sistema daljinskog grejanja u opštini Sokobanja je jedan od prioritetnih projekata za sprovođenje. Postoji mogunost korišćenja metana ili latentne toplote vode koja se ispumpava iz rudnika Soko. Takođe moguće je razmišljati o korišćenju biomase u cilju uspostavljanja održivog sistema daljinskog grejanja u Sokobanji. Tabela 33 Indikatori za praćenje- sistem daljinskog grejanja INDIKATOR Specifična cena toplote Godišnji stepen utilizacije(godišnja proizvodnja toplotne energije podeljena sa instalisanom snagom) Specifične CO2 emisije iz sagorevanja JEDINICA Din/kWh Sati tco2/kwh toplotne energije 7 ODREĐIVANJE KOLIČINA EMITOVANIH GASOVITIH ZAGAĐUJUĆIH.MATERIJA POREKLOM OD DRUMSKOG SAOBRAĆAJA PRIMENOM. COPERT IV MODELA EVROPSKE AGENCIJE ZA ŽIVOTNU Page 38
B: Pogledati internet stranicu Welcome to Euroheat: District heating. O: Održivost daljinskog grejanja u mnogome zavisi od lokalnih uslova. Možemo međutim reći da sistemi daljinskog grejanja kakvi su danas u Srbiji nisu održivi iz barem nekoliko razloga: Proizvodnja samo toplotne energije sagorevanjem kvalitetnih uvoznih goriva Kotlovi za celu sezonu i sva doba dana (koji opslužuju i bazno i vršno opterećenje) Nepostojanje skladištenja toplote Grejanje prostora sa malo ili nimalo pripreme tople vode za domaćinstva što dovodi do veoma niske stope korišćenja veoma skupe opreme. Ovakvi sistemi daljinskog grejanja ne mogu biti konkurentni modernim opcijama grejanja raspoloživim lokalno, mogu uništiti mogunost razvoja modernijeg i efikasnijeg proizvodnog miksa u Srbiji sa visokim društveni m troškovima. Nove javne investicije u sisteme ovakvog tipa ili slične mogu uništiti mogućnost nastanka modernog i održivog energetskog miksa u Srbiji. 4.7. Swot analiza SNAGE 30 l u sekundi vode iz rudnika na temperaturi od 20 stepeni 6 metara kubnih u minuti jamskog gasa Biomasa u državnim i privatnim šumama i van šumskih kompleksa Blizina rudnika Soko, mogućnost iskorišćavanja otpada za grejanje Geotermalni potencijal sokobanje Ljudski resursi(kadrovi) Mogućnost korišćenja obnovljivih izvora energije Mogućnost korišćenja ugljene prašine Motivacija građana da se sačuva životna sredina Nema zagađivača Niska industrijalizacija Odlučnost lokalne zajednice da pristupi izradi plana Postojeće ekološko okruženje sokobanje Postojeći projekat o daljinskom grejanju SLABOSTI Finansije kako javne(lokalne) tako i privatne(stanovništvo i privreda) Stanje u turističkom sektoru Nedostatak kohezije u zajednici Nedovoljno razvijena svest Lični interes ispred javnog Nedostatak osećaja za opšte dobro Nedostatak znanja i obrazovanja o energiji uopšte i energetskoj efikasnosti Nedostatak kampanje o potrebi za štednjom energije i korišćenju obnovljivih izvora energije Nedostatak projekata za konkurisanje za sredstva na nacionalnom i međunarodnom nivou Nedostatak kadrova za implementaciju i izradu projekata( nedovoljan broj i kvalitet) Page 39
Potencijal hidro ( 7 lokacija u katastru, protočne, prostorni plan akumulacije bovan predviđa 17 malih hidroelektrana na 9 lokacija) Potencijal vetra Prirodni resursi Rešenost lokalne zajednice da pristupi rešavanju problema Rezerve uglja ( 60 miliona tona) Termomineralne vode Zajednica turističkih radnika Sokobanje MOGUĆNOSTI Produženje turističke sezone putem energetske efikasnosti Smanjenje troškova za energiju (rasveta, grejanje) Manji apsolutni iznos sredstava potreban za promenu Otvaranje novih radnih mesta Sprovođenje kampanje putem sredstava informisanja Sprovođenja plana komunikacije Realizacija projekata uz pomoć EU fondova ili drugih fondova na globalnom nivou Kratko trajanje turističke sezone Pretnja da ne dođe do implementacije planova Nepostojanje svesti, neznanje, neinformisanost o posledicama sadašnjih trendova Nedostatak sistemskog obrazovanja u oblasti zaštite životne sredine u obrazovnom sistemu PRETNJE Mala sredina, otežana komunikacija sa državnim centrima, zanemarivanje potreba zajednice Centralizacija Nedostaje strateška podrška države Nesprovođenje planova i projekata u ovoj oblasti na nivou države Nedovoljno učešće javnosti u procesu donošenja odluka Nepostojanje adekvatne zakonske regulative(zakon o energetici u proceduri) Nepostojanje zakona o termomineralnim vodama Politička nestabilnost Nepostojanje subvencija za primenu postojećih načina uštede energije(smanjenje poreza, povoljni krediti) Page 40
5. AKCIONI PLAN PRIORITET 1. UNAPREDITI KVALITET I ODRŽIVOST PROIZVODNJE I POTROŠNJE TOPLOTNE ENERGIJE, U JAVNIM I PRIVATNIM ZGRADAMA U SOKOBANJI, VODEĆI RAČUNA O STANJU ŽIVOTNE SREDINE, NA EKONOMSKI ODRŽIV NAČIN VIZIJA: DOMAĆINSTVA, JAVNE ZGRADE I POSLOVNI PROSTOR U SOKOBANJI SE KVALITETNO I EKONOMSKI PRISTUPAČNO GREJU NE NARUŠAVAJUĆI STANJE ŽIVOTNE SREDINE I NE UGROŽAVAJUĆI KVALITET VAZDUHA BITAN ZA RAZVOJ TURIZMA STRATEŠKI CILJ 1: SMANJENJE JEDINIČNE POTROŠNJE TOPLOTNE ENERGIJE U ZGRADARSTVU U SOKOBANJI SPECIFIČNI CILJ PROJEKAT/AKCIJA/AKTIVNOST PARTNERI VREMENSKI IZVOR SREDSTAVA INDIKATOR 1. POBOLJŠANJE ENERGETSKE EFIKASNOSTI ZGRADA U PRIVATNOM I JAVNOM SEKTORU 2 UNAPREĐENO UPRAVLJANJE KVALITETOM ČVRSTOG GORIVA U DOMAĆINSTVIMA 1.1. PRIPREMA I SPROVOĐENJE PROGRAMA UNAPREĐENJA ENERGETSKE EFIKASNOSTI ZGRADA 1.2. USPOSTAVLJANJE PODSTICAJNIH MERA ZA UNAPREĐENJE ENERGETSKE EFIKASNOSTI U ZGRADAMA( PORESKE I DRUGE OLAKŠICE) 2.1. SPROVOĐENJE PROGRAMA OBUKE ZA UPRAVLJANJE KVALITETOM ČVRSTOG GORIVA MŽSRPP 8,INŽINJERSKA KOMORA SRBIJE, RAZVOJNE AGENCIJE, SKGO, PAKT GRADONAČELNIKA, FZŽS 9, MFI 10 MAŠINSKI FAKULTETI, RAZVOJNE AGENCIJE, FZŽS, MŽSRPP, NVO ROKOVI 2012-2020 SOPSTVENA SREDSTVA VLASNIKA, FZŽS, RAZVOJNE AGENCIJE, MFI, BUDŽET OPŠTINE ( PORESKI KREDIT), KOMERCIJALNE BANKE 2012-2015 SOPSTVENA SREDSTVA VLASNIKA, FZŽS, RAZVOJNE SPECIFIČNA SNAGA GREJANJA ZGRADA SPECIFIČNA POTROŠNJA GORIVA ZA GREJANJE 8 MINISTARSTVO ŽIVOTNE SREDINE, PROSTORNOG PLANIRANJA I RUDARSTVA 9 FOND ZA ZAŠTITU ŽIVOTNE SREDINE 10 MEĐUNARODNE FINANSIJSKE INSTITUCIJE Page 41
3 UNAPREĐENA EFIKASNOST UREĐAJA ZA SAGOREVANJE ČVRSTIH GORIVA PUTEM, ZAMENE, UNAPREĐENOG ODRŽAVANJA I REGULACIJE 3.1. ZAMENA POSTOJEĆIH UREĐAJA ZA GREJANJE I KUVANJE NA ČVRSTO GORIVO EFIKASNIJIM UREĐAJIMA SA MANJIM ŠTETNIM UTICAJIMA NA ŽIVOTNU SREDINU 3.2. PRIPREMA I SPROVOĐENJE KONTROLE KVALITETA LOŽIŠTA I SISTEMA ZA ODVOĐENJE DIMNIH GASOVA 3.3. IZGRADNJA KAPACITETA DIMNIČARSKE SLUŽBE MAŠINSKI FAKULTETI, RAZVOJNE AGENCIJE, FZŽS, MŽSRPP, NVO STRATEŠKI CILJ 2: SMANJENJE ZAGAĐENJA VAZDUHA USLED GREJANJA U SOKOBANJI SPECIFIČNI CILJ PROJEKAT/AKCIJA/AKTIVNOST PARTNERI VREMENSKI ROKOVI 1. ANALIZA MOGUĆNOSTI ZA UVOĐENJE SISTEMA DALJINSKOG GREJANJA 1.1. ANALIZA I PROGNOZA KRETANJA TOPLOTNOG KONZUMA SA IDEJNIM REŠENJEM DISTRIBUTIVNE TOPLOTNE MREŽE 1.2. ANALIZA MOGUĆNOSTI IZGRADNJE ENERGANE-TOPLANE NA BAZI KAPACITETA RUDNIKA SOKO (JAMSKI GAS, TOPLA VODA) 1.3. ANALIZA POTENCIJALA DRVNE BIOMASE U CILJU IZGRADNJE SISTEMA DALJINSKOG GREJANJA MŽSRPP, FZŽS, KOMERCIJALNE BANKE, MEĐUNARODNE FINANSIJSKE INSTITUCIJE, RAZVOJNE AGENCIJE, NVO, PRIVATNE KOMPANIJE AGENCIJE,BUDŽET OPŠTINE 2012-2015 SOPSTVENA SREDSTVA VLASNIKA, FZŽS, RAZVOJNE AGENCIJE,BUDŽET OPŠTINE IZVOR SREDSTAVA 2012-2013 BUDŽET OPŠTINE, FZŽS,MPTVŠ 11, RAZVOJNE AGENCIJE, PRIVATNE KOMPANIJE 2 ISKORIŠTENJE 2.1. RAZREŠENJE PITANJA MŽSRPP, FZŽS, 2012 BUDŽET OPŠTINE, SPECIFIČNA POTROŠNJA GORIVA ZA GREJANJE INDIKATOR BROJ IZVRŠENIH ANALIZA 11 MINISTARSTVO POLJOPRIVREDE, TRGOVINE, ŠUMARSTVA I VODOPRIVREDE Page 42
GEOTERMALNIH IZVORA ENERGIJE ZA GREJANJE OBJEKATA 3 DOMAĆINSTVA(JAVNE ZGRADE, POSLOVNE ZGRADE) 12 KORISTE SOLARNU ENERGIJU ZA GREJANJE I PRIPREMU SANITARNE TOPLE VODE EKSPLOATACIONIH PRAVA 2.2. ANALIZA IZDAŠNOSTI I KARAKTERISTIKA BUŠOTINA 3.1. PROCENA IZDAŠNOSTI SUNČEVE ENERGIJE NA TETRITORIJI SOKOBANJA I UKUPNIH UŠTEDA U DRUGIM VIDOVIMA ENERGIJE KAO I SMANJENJA EMISIJE GASOVA SA EFEKTOM STAKLENE BAŠTE 3.2. ANALIZA PREPREKA ZA POVEĆANO KORIŠĆENE SUNČEVE ENERGIJE ZA PASIVNO GREJANJE I PRIPREMU SANITARNE TOPLE VODE 3.3. PRIPREMA I SPROVOĐENJE PROGRAMA KORIŠĆENJA SUNČEVE ENERGIJE ZA PASIVNO GREJANJE I PRIPREMU SANITARNE TOPLE U JAVNIM I PRIVATNIM ZGRADAMA 3.4. PRIMENA PROPISOM ZA SUNCE MEHANIZMA 13 3.5. IZRADA MODELA KOMERCIJALNE BANKE, MEĐUNARODNE FINANSIJSKE INSTITUCIJE, RAZVOJNE AGENCIJE, NVO, PRIVATNE KOMPANIJE MŽSRPP, FZŽS, KOMERCIJALNE BANKE, MEĐUNARODNE FINANSIJSKE INSTITUCIJE, RAZVOJNE AGENCIJE, NVO, PAKT GRADONAČELNIKA FZŽS,MPTVŠ, RAZVOJNE AGENCIJE, PRIVATNE KOMPANIJE 2012-2020 SOPSTVENA SREDSTVA VLASNIKA, FZŽS, RAZVOJNE AGENCIJE, BUDŽET OPŠTINE( PORESKI KREDIT) POVRŠINA INSTALISANIH SOLARNIH KOLEKTORA ZA PASIVNO SOLARNO GREJANJE 12 ODVOJENI CILJEVI 13 HTTP://WWW.SOLARORDINANCES.EU/ Page 43
4 DOMAĆINSTVA (JAVNE ZGRADE, POSLOVNE ZGRADE) 14 KORISTE TOPLOTNE PUMPE ZA GREJANJE I PRIPREMU SANITARNE TOPLE VODE FINANSIRANJA NABAVKE UREĐAJA ZA KORIŠĆENJE SUNČEVE ENERGIJE ZA GREJANJE I PRIPREMU SANITARNE TOPLE VODE 4.1. PRIPREMA I SPROVOĐENJE PROGRAMA JAČANJA SVESTI O MOGUĆEM ZNAČAJU TOPLOTNIH PUMPI ZA GREJANJE I PRIPREMU SANITARNE TOPLE VODE U JAVNIM I PRIVATNIM ZGRADAMA 4.2. IZRADA PROGRAMA PODSTICAJA KORIŠĆENJA TOPLOTNIH PUMPI ZA GREJANJE I PRIPREMU SANITARNE TOPLE VODE U JAVNIM I PRIVATNIM ZGRADAMA 4.3. IZRADA MODELA FINANSIRANJA NABAVKE MIE,MŽSRPP, FZŽS, MEĐUNARODNE FINANSIJSKE INSTITUCIJE, RAZVOJNE AGENCIJE, NVO, PAKT GRADONAČELNIKA, KOMERCIJALNE BANKE 2012-2020 SOPSTVENA SREDSTVA VLASNIKA, FZŽS, RAZVOJNE AGENCIJE, BUDŽET OPŠTINE( PORESKI KREDIT) INSTALISANA SNAGA TOPLOTNIH PUMPI TOPLOTNIH PUMPI PRIORITET 2. UNAPREDITI EFIKASNOST POTROŠNJE ENERGIJE U VODOSNABDEVANJU PRERADI OTPADNIH VODA I JAVNOJ RASVETI VIZIJA: VODOSNABDEVANJE I PRERADA OTPADNIH VODA U GRADU VALJEVU SE OBAVLJAJU UZ UPOTREBU TEHNOLOGIJA I NAČIN NAPLATE KOJI OMOGUĆAVAJU ENERGETSKI EFIKASNU USLUGU. SISTEM JAVNE RASVETE U SOKOBANJI OBEZBEĐUJE KVALITETNO OSVETLJENJE IZ ENERGETSKI EFIKASNIH IZVORA STRATEŠKI CILJ1: SMANJENJE GUBITAKA U VODOVODNOJ MREŽI SPECIFIČNI CILJ PROJEKAT/AKCIJA/AKTIVNOST PARTNERI VREMENSKI ROKOVI 1 SMANJENJE GUBITAKA NA VODOVODNOJ MREŽI 1.1. REKONSTRUKCIJA VODOVODNE MREŽE U SOKOBANJI RAZVOJNE 2012-2020 IZVOR SREDSTAVA SOPSTVENA SREDSTVA PREDUZEĆA, INDIKATOR PROCENAT GUBITAKA NA VODOVODNOJ 14 ODVOJENI CILJEVI Page 44