MODUL 4. UPRAVLJANJE INTERNOM REVIZIJOM U JAVNOM SEKTORU KOMUNIKACIJA SA RUKOVODSTVOM INSTITUCIJE

Транскрипт

1 SISTEM JAVNIH INTERNIH FINANSIJSKIH KONTROLA (PIFC) U FEDERACIJI - dostignuti stepen razvoja i buduće aktivnosti Fatima Obhođaš Pomoćnica ministrice u Centralnoj harmonizacijskoj jedinici Federalnog ministarstva finansija-financija Juni, godine

2 Sadržaj prezentacije Koncept javnih internih finansijskih kontrola (PIFC) Važeća regulativa u oblasti PIFC u javnom sektoru u Federaciji BiH Osvrt na prvi godišnji konsolidovani izvještaj o funkcionisanju sistema FUK Osvrt na rad interne revizije u javnom sektoru u Federaciji BiH u godini na osnovu dostavljenih godišnjih izvještaja interne revizije Planirane aktivnosti u godini 2

3 Koncept PIFC Evropska komisija je razvila koncept PIFC-a tokom druge polovine 1990-tih, a danas se koristi kao vodič i podrška zemljama kandidatima za članstvo u EU u cilju: uspostave sistema kontrola i revizije, prvenstveno za upravljanje i korištenje EU fondova; uvođenja viših standarda kontrole javnih rashoda sa naglaskom na pristup vrijednost za novac ; stavljanja pod kontrolu korupcije u javnom sektoru i lošeg finansijskog upravljanja. 3

4 Koncept PIFC PIFC (javna interna finansijska kontrola) je cjelokupan sistem finansijskih i drugih kontrola koji uspostavlja rukovodilac korisnika javnih sredstava s ciljem da osigura zakonito, transparentno, ekonomično, efikasno i efektivno upravljanje javnim sredstvima. Čine ga tri stuba koja zajedno funkcionišu: Finansijsko upravljanje i kontrola (skr. FUK) Interna revizija Centralna harmonizacijska jedinica (posebna organizaciona jedinica Ministarstva finansija koja razvija i usmjerava PIFC proces) PIFC je važan segment pretpristupnih pregovora Poglavlja 32 Finansijska kontrola. 4

5 Koncept PIFC Finansijsko upravljanje i kontrola (FUK); odgovornost rukovodilaca za proces internih kontrola Interna revizija (IR); funkcionalno nezavisna, vrši pregled efektivnosti internih kontrola Centralna harmonizacijska jedinica (CHJ); posebna organizaciona jedinica Ministarstva finansija koja razvija i usmjerava PIFC proces Interne kontrole (IK); niz cjelovitih pravila, koja imaju za cilj ostvariti transparentnost i efikasnost u javnom sektoru. PIFC - javna interna finansijska kontrola = FUK+ IR + CHJ 5

6 PIFC koncept-šematski prikaz PIFC Centralna harmonizacijska jedinica Interna revizija FUK - finansijsko upravljanje i kontrola 6

7 Finansijsko upravljanje i kontrola - definicija Finansijsko upravljanje i kontrola (eng. FMC Financial Management and Control) je sveobuhvatan sistem internih kontrola koji uspostavljaju i za koji su odgovorni rukovodioci korisnika javnih sredstava, a kojim se upravljajući rizicima osigurava razumno uvjeravanje da će se u ostvarivanju ciljeva budžetska i druga sredstva koristiti pravilno, ekonomično, efikasno i efektivno. (član 3. Zakona o finansijskom upravljanju i kontroli u javnom sektoru u Federaciji Bosne i Hercegovine) 7

8 Trenutno stanje u oblasti PIFC Sisteme internih finansijskih kontrola treba razvijati kao sastavni/integralni dio budžetskog sistema (važan dio cjelokupne reforme javne uprave, prepoznato i Strategijom PIFC u Federaciji). Aktivnosti na uspostavljanju i razvoju ovog sistema predstavljaju obavezu iz Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju, Potrebno je daljnje unaprijeđenje regulative u području finansijskog upravljanja i kontrola interne revizije, Neophodno jačanje ljudskih kapaciteta, prvenstveno u Federalnom ministarstvu finansija, ali i na nivou velikih budžetskih korisnika i to u jedinicama za finansije i budžet i jedinicama za internu reviziju. 8

9 Regulativa i metodologija rada za PIFC - Strategija razvoja javnih internih finansijskih kontrola u Federaciji (sa Akcionim planom) U oblasti FUK u javnom sektoru: Zakon o finansijskom upravljanju i kontroli u javnom sektoru u FBiH ( Sl.novine Federacije broj 38/16) Pravilnik o provođenju finansijskog upravljanja i kontrole u javnom sektoru u Federaciji ( Sl.novine Federacije broj 6/17) Standardi interne kontrole u javnom sektoru u FBiH ( Sl.novine Federacije broj 75/16) Smjernice o minimalnim standardima dodjele budžetskih sredstava putem transfera i subvencija ( Sl.novine Federacije broj 15/18) Smjernice za upravljanje rizicima kod korisnika javnih sredstava - spremno za objavu Priručnik za finansijsko upravljanje i kontrolu u javnom sektoru u Federaciji Bosne i Hercegovine u postupku objave 9

10 Regulativa i metodologija rada za PIFC - Strategija razvoja javnih internih finansijskih kontrola u Federaciji (sa Akcionim planom) U oblasti interne revizije u javnom sektoru: Zakon o internoj reviziji u javnom sektoru u Federaciji Bosne i Hercegovine ( Službene novine Federacije BiH broj 47/08 i 101/16) Pravilnik o kriterijima za uspostavljanje jedinica za internu reviziju u javnom sektoru u Federaciji Bosne i Hercegovine ( Službene novine Federacije BiH br. 82/13 i 74/14) Pravilnik o uslovima za obavljanje poslova interne revizije u javnom sektoru u Federaciji Bosne i Hercegovine ( Službene novine Federacije BiH broj 95/15 i 48/17) Metodologija rada interne revizije u javnom sektoru u Federaciji Bosne i Hercegovine ( Službene novine Federacije BiH, br. 13/12, 93/13 i 93/15) Etički kodeks/kodeks profesionalne etike za interne revizore u Federaciji Bosne i Hercegovine ( Službene novine Federacije BiH broj 93/13) Standardi za profesionalnu praksu interne revizije sa pojašnjenjima ( Službene novine Federacije BiH broj 93/13) Priručnik za procjenu rizika i planiranje interne revizije u javnom sektoru u Federaciji Bosne i Hercegovine ( Službene novine Federacije BiH broj 106/14). 10

11 Strategija PIFC u Federaciji Osnovni cilj Strategije PIFC je da se sistemi internih finansijskih kontrola razvijaju: kao sastavni dio budžetskih procesa, da budu podrška razvoju u budžetskom sistemu i da budu prepoznati kao dio reforme javne uprave. 11

12 Strategija PIFC u Federaciji Povezanost budžetskog sistema i procesa i sistema finansijskog upravljanja i kontrola ogleda se kroz: Zakon o budžetima; Zakon o internoj reviziji; Zakon o finansijskom upravljanju i kontroli; Zakon o trezoru; Izjavu o fiskalnoj odgovornosti. 12

13 Strategija PIFC u Federaciji Novi pristupi u upravljanju budžetskim sredstvima zahtijeva: povezivanje ciljeva i budžetskih sredstava; razvoj programskog planiranja i pokazatelja uspješnosti; povezivanje procesa planiranja sa drugim budžetskim procesima, naročito računovodstvenim; veću fleksibilnost u upravljanju budžetskim sredstvima, ali i veću odgovornost, ne samo za visinu i vrstu troškova, već i za ostvarene rezultate. 13

14 Povezanost budžetskog sistema i sistema finansijskog upravljanja i kontrola Opredjeljenje organizacije Kako ćemo to ostvariti? Provođenje planskih dokumenata, programa, projekata Strateški plan Misija Vizija Opći ciljevi Posebni ciljevi Programi Projekti Planovi PROCEDURE RADA POSLOVNI PROCESI Funkcionalne aktivnosti (finansije, kadrovi, nabavka, IT, imovina ) 14

15 Povezanost budžetskog sistema i sistema finansijskog upravljanja i kontrola provođenje budžetskih reformi na nivou budžetskih korisnika zahtjeva dobro finansijsko upravljanje, budžetski procesi na nivou budžetskog korisnika trebaju se ojačati kroz sisteme internih finansijskih kontrola, budžetske reforme i sistem finansijskog upravljanja i kontrola uvode sistematski pristup upravljanju. 15

16 Povezanost budžetskog sistema i sistema finansijskog upravljanja i kontrola Neefikasni i neefektivni sistemi internih kontrola mogu imati za posljedicu nezakonitost i neefikasnost u potrošnji finansijskih sredstava. 16

17 Zakon o finansijskom upravljanju i kontroli u javnom sektoru u Federaciji BiH Zakonom se uređuje: Svrha, cilj i predmet finansijskog upravljanja i kontrole Komponente finansijskog upravljanja i kontrole Uspostavljanje finansijskog upravljanja i kontrole Upravljačka odgovornost Prijenos ovlaštenja Izvještavanje o finansijskom upravljanju i kontroli Nadležnosti centralne harmonizacijske jedinice Preduzimanje radnji protiv nepravilnosti i prevara. 17

18 Zakon o finansijskom upravljanju i kontroli Obavezuje rukovodioce korisnika javnih sredstava na uspostavu odgovarajućeg, efikasnog i efektivnog sistema finansijskog upravljanja i kontrola koji treba osigurati: planski pristup poslovanju definisanje ciljeva institucije uređenu organizacionu strukturu definisana ovlaštenja i odgovornosti, te linije izvještavanja jasne procedure poslovanja upravljanje rizicima uspostavljanje i razvoj odgovarajućih kontrolnih mehanizama uspostavljanje i razvoj sistema informacija i komunikacija stalno praćenje i procjenu sistema finansijskog upravljanja 18

19 Zakon o finansijskom upravljanju i kontroli Posebno se važnim smatra uvođenje pravila ponašanja radi poboljšanja finansijskog upravljanja i odlučivanja u postizanju ciljeva organizacije, a posebno općih ciljeva kao što su: obavljanje aktivnosti na pravilan, etičan, ekonomičan, efikasan i efektivan način; usklađenost poslovanja sa propisima, planovima, ugovorima, politikama i procedurama; zaštita imovine i drugih resursa od gubitaka izazvanih lošim upravljanjem, neopravdanim trošenjem i korištenjem, kao i zaštita od nepravilnosti, zloupotrebe i prevare; pouzdano i blagovremeno finansijsko izvještavanje i praćenje rezultata poslovanja. 19

20 Zakon nema kaznene odredbe, ali upućuje na odredbe predviđene drugim zakonima (npr. Zakon o budžetima u Federaciji): Izmjene i dopune Zakona o budžetima u Federaciji Bosne i Hercegovine ( Službene novine Federacije BiH, broj 91/15. 20

21 Pravilnik o provođenju finansijskog upravljanja i kontrole u javnom sektoru u Federaciji BiH Pravilnik o provođenju FUK uređuje odgovornosti i postupke za uspostavu, provođenje, razvoj i koordinaciju FUK, izvještavanje o FUK, ocjenu adekvatnosti i efektivnosti sistema FUK u organizacijama u javnom sektoru u Federaciji, te vođenje i održavanje registra osoblja uključenog u FUK u organizacijama u Federaciji BiH. 21

22 Pravilnik o provođenju finansijskog upravljanja i kontrole u javnom sektoru u FBiH Utvrđena je obaveza organizacijama javnog sektora da imenuju koordinatore za FUK. Koordinatori za FUK imenuju se iz reda najvišeg rukovodstva. U registru FUK su do godine upisana 236 koordinatora za FUK. 22

23 Pravilnik o provođenju finansijskog upravljanja i kontrole u javnom sektoru u FBiH Utvrđena je obaveza organizacijama javnog sektora da imenuju koordinatore za FUK. Koordinatori za FUK imenuju se iz reda najvišeg rukovodstva. U registru FUK su do godine upisana 236 koordinatora za FUK. 23

24 Pravilnik o provođenju finansijskog upravljanja i kontrole u javnom sektoru u FBiH Zadaci koordinatora za FUK: pružanje savjeta i podrške rukovodiocu korisnika javnih sredstava o načinu uspostavljanja, provođenja i razvoja FUK na nivou organizacije, pružanje savjeta i podrške rukovodiocima organizacionih jedinica o načinu uspostavljanja, provođenja i razvoja FUK u dijelu za koji su oni nadležni, planiranje, pripremu i praćenje provođenja planiranih aktivnosti na uspostavljanju i razvoju FUK, koordinaciju samoprocjene i izrade Godišnjeg izvještaja o funkcionisanju sistema FUK, 24

25 Pravilnik o provođenju finansijskog upravljanja i kontrole u javnom sektoru u FBiH Zadaci koordinatora za FUK: u kantonalnim ministarstvima finansija vrši koordinaciju izrade Konsolidovanog izvještaja o funkcionisanju sistema FUK za kanton, vrši koordinaciju izrade internih akata iz budžetskog ciklusa (pravilnika, instrukcija, uputstava, smjernica) kojima se razrađuju postupci, definiraju nadležnosti i odgovornosti svih učesnika, te uređuju kontrolne aktivnosti u procesu planiranja, programiranja, izrade i realizacije budžeta, odnosno finansijskog plana, te u procesu nabavki i ugovaranja, saradnja sa CHJ FMF. 25

26 Pravilnik o provođenju finansijskog upravljanja i kontrole u javnom sektoru u Federaciji BiH Odredbe ovog pravilnika primjenjuju se na korisnike javnih sredstava prvog i drugog nivoa budžeta Federacije, kantona, gradova i općina. U skladu sa ovim pravilnikom, obveznicima se smatraju i vanbudžetski fondovi osnovani na teritoriji Federacije BiH prema posebnom zakonu. U skladu sa ovim pravilnikom, obveznicima se smatraju i pravna lica u kojima Federacija ili kantoni imaju većinski vlasnički udjel (javna preduzeća i privredna društva). 26

27 Standardi interne kontrole u javnom sektoru u FBiH Zasnivaju se na: Zakonu o finansijskom upravljaju i kontroli u javnom sektoru u Federaciji Smjernicama za internu kontrolu u javnom sektoru Međunarodne organizacije vrhovnih revizorskih institucija (INTOSAI) i Standardima interne kontrole Evropske komisije. Osnov: Integrisani okvir internih kontrola - COSO* model (općeprihvaćeni međunarodni model za uspostavljanje, upravljanje, unaprijeđenje i procjenu sistema internih kontrola). *COSO - Committee of Sponsoring Organizations of Tradewey Commission 27

28 Standardi interne kontrole u javnom sektoru u FBiH Standardi interne kontrole detaljnije se razrađuju kroz pet međusobno povezanih komponenti COSO modela: Kontrolno okruženje Procjena rizika Kontrolne aktivnosti Informacije i komunikacije Praćenje i procjena Standardi interne kontrole su obavezna osnova svim korisnicima javnih sredstava pri izradi podzakonskog okvira radi ostvarivanja njihovih ciljeva i stvaranja uslova za etički uređeno, ekonomično, efikasno i efektivno poslovanje. 28

29 Standardi interne kontrole Integritet i etičke vrijednosti Profesionalna stručnost i kompetentnost Organizaciona struktura i delegiranje Misija i ciljevi Planiranje Upravljanje rizikom 1. Kontrolno okruženje 2. Procjena rizika 3. Kontrolne aktivnosti Relevantne i potrebne informacije Interna i eksterna komunikacija Čuvanje i arhiviranje 4. Informacije i komunikacije Stalno praćenje Samoprocjena SIK Interna revizija 5. Praćenje i procjena Politike i procedure Dokumentovanje i evidentiranje Razdvajanje dužnosti Zaštita resursa/ imovine 29

30 Metodološki dokumenti za FUK u Federaciji BiH U cilju razrade Standarda interne kontrole, predviđeni su sljedeći metodološki akti: Smjernice o minimalnim standardima dodjele budžetskih sredstava putem transfera i subvencija u Federaciji ( Službene novine Federacije BiH broj 15/18) Smjernice za upravljanje rizicima u javnom sektoru u Federaciji Bosne i Hercegovine ( Službene novine Federacije BiH broj 65/18) Priručnik za finansijsko upravljanje i kontrolu u javnom sektoru u Federaciji Bosne i Hercegovine u postupku objave 30

31 Smjernice o minimalnim standardima dodjele budžetskih sredstava putem transfera i subvencija u Federaciji Povod donošenja Strategija razvoja javnih internih finansijskih kontrola u Federaciji (Strategija PIFC) i cilj 3. Akcionog plana: Jačanje kontrola u cilju fiskalne odgovornosti i primarna mjera 3.1: Provođenje detaljnih analiza postojećih kontrola sa aspekta njihove funkcionalnosti i efektivnosti u sprečavanju rizika i odgovora na rizike u planiranju, izvršavanju budžeta i računovodstvu (grantovi, subvencije, kapitalni projekti) u pilot institucijama. Zaključak Doma naroda Parlamenta Federacije iz godine o potrebi snažnijeg nadzora i kontrole nad sredstvima transfera i subvencija, a u vezi razmatranog izvještaja Parlamentarne komisije odgovorne za reviziju. 31

32 Smjernice o minimalnim standardima dodjele budžetskih sredstava putem transfera i subvencija u Federaciji Osnov donošenja Zakon o finansijskom upravljanju i kontroli u javnom sektoru u FBiH ( Službene novine Federacije BiH broj 38/16); Pravilnik o provođenju finansijskog upravljanja i kontrole u javnom sektoru u Federaciji Bosne i Hercegovine ( Službene novine Federacije BiH broj 6/17); Zakon o budžetima u Federaciji BiH ( Službene novine Federacije BiH", br. 102/13, 9/14, 13/14, 8/15, 91/15,102/15,104/16 i 5/18). Predmet Minimalni standardi dodjele budžetskih sredstava iz Budžeta Federacije putem transfera i subvencija za finansiranje zakonski utvrđenih prava, programa i/ili projekata drugih nivoa vlasti, neprofitnih organizacija i pojedinaca. 32

33 Smjernice o minimalnim standardima dodjele budžetskih sredstava putem transfera i subvencija u Federaciji MINIMALNI STANDARDI DODJELE SREDSTAVA Uslovi (opći i posebni) finansiranja i postupci koje davaoci budžetskih sredstava trebaju primjenjivati prilikom dodjele sredstava iz budžeta putem transfera i subvencija; A. Preduslovi koje obezbjeđuju davaoci budžetskih sredstava B. Minimalni standardi planiranja sredstava za dodjelu C. Minimalni standardni postupci dodjele budžetskih sredstava D. Minimalni standardi praćenja i evaluacije finansiranja i izvještavanja 33

34 Smjernice o minimalnim standardima dodjele budžetskih sredstava putem transfera i subvencija u Federaciji Daju usmjerenje organizacijama za unaprijeđenje procedura dodjele, Ne bave se predmetom dodjele jer su oni definisani zakonom, Posebna pažnja posvećena je pitanju kalendara usvajanja programa utroška po kojima sredstva sa pozicija transferi i subvencije postaju operativna, Ističe se sistemsko pitanje koje se javlja kao posljedica kasnijeg usvajanja programa utroška u odnosu na odobreni budžet. 34

35 Smjernice o minimalnim standardima dodjele budžetskih sredstava putem transfera i subvencija u Federaciji U skladu sa važećim Standardima interne kontrole u javnom sektoru u Federaciji Bosne i Hercegovine ("Službene novine Federacije BiH", broj: 75/16), davaoci budžetskih sredstava sistematski utvrđuju, procjenjuju, dokumentuju i izvještavaju o rizicima povezanim sa dodjelom i realizacijom sredstava. Kriteriji odabira programa i projekata koji će biti finansirani, odnosno posebni uslovi na osnovu kojih se ocjenjuje prijava, u vezi su sa informacijama o rizicima i mogućim problemima u provedbi programa ili projekta. 35

36 Smjernice o minimalnim standardima dodjele budžetskih sredstava putem transfera i subvencija u Federaciji Svrha donošenja Da doprinesu transparentnijem planiranju i dodjeli, namjenskom utrošku i spriječavanju zloupotrebe budžetskih sredstava koja se dodjeljuju putem transfera i subvencija. Jačanje internih kontrola što direktno doprinosi ekonomičnom, efikasnom i efektivnom trošenju javnog novca (jedan od zahtjeva EK u procesu evropskih integracija). 36

37 Uslove i postupke iz ovih Smjernica u skladu sa svojim specifičnostima mogu primjenjenjivati i sve federalne institucije, kantoni i jedinice lokalne samouprave i druge pravne osobe kada iz javnih sredstava dodjeljuju sredstva putem transfera i subvencija. 37

38 Smjernice za upravljanje rizicima u javnom sektoru u Federaciji BiH Svrha Smjernica je da pomogne u razvoju sistematičnog pristupa i ujednačavanju prakse u upravljanju rizicima. Primjena Smjernica ima za cilj da stvori preduslove za poboljšanje postojeće prakse upravljanja i omogući integirisanje upravljanja rizicima u svakodnevnu praksu planiranja i donošenja odluka. Smjernice obrađuju navedene elemente sa primjerima iz prakse. Namjera im je ojačati sistem internih kontrola kod korisnika javnih sredstava u Federaciji BiH. Smjernice su deskriptivne u pogledu klasifikacije rizika, faktora i pokazatelja rizičnosti, njhovog utjecaja i vjerovatnoće svaka organizacija treba prilagoditi sadržaj Smjernica svojim okolnostima i potrebama. 38

39 Smjernice za upravljanje rizicima u javnom sektoru u Federaciji BiH Sadržaj Upravljanje rizicima kao dio sistema internih finansijskih kontrola; Utvrđivanje rizika; Procjena rizika; Postupanje po rizicima (smanjivanje/ublažavanje, prenošenje, izbjegavanje, prihvaćanje); Praćenje i izvještavanje o rizicima; Uloge i odgovornosti za uspostavu i jačanje upravljanja rizicima. 39

40 Smjernice za upravljanje rizicima u javnom sektoru u Federaciji BiH Smjernice su namijenjene rukovodiocima korisnika javnih sredstava, imenovanim koordinatorima za finansijsko upravljanje i kontrolu i svim uposlenim u organizaciji u onoj mjeri u kojoj su uključeni u planiranje, donošenje odluka, osmišljavanje, provođenje i praćenje kontrolnih aktivnosti, odnosno ocjenu i izvještavanje o sistemu finansijskog upravljanja i kontrole. Smjernice uključuju i primjere rizika do kojih može doći u javnom sektoru, kao i praktične alate za uspješno upravljanje rizicima u organizaciji. 40

41 Dokumentovanje procesa upravljanja rizicima treba biti u funkciji učinkovitog upravljanja rizicima i zato organizacije mogu prilagođavati navedene obrasce prema svojim potrebama i specifičnostima. 41

42 Upravljanje rizicima kao dio sistema internih finansijskih kontrola u javnom sektoru Koristi upravljanja rizicima: Kvalitetnije planiranje i odlučivanje Povećanje ekonomičnosti, efikasnosti i efektivnosti Unaprijeđenje kvaliteta pružanja usluga građanima Podrška upravljačkoj odgovornosti Razvoj pozitivne organizacione kulture 42

43 Ostala regulativa koja uređuje područje finansijskog upravljanja i kontrole u javnom sektoru u Federaciji Etika/Integritet Ljudski resursi Područje Strateško planiranje Organizacijska struktura Javne nabavke Računovodstvo i finansijsko izvještavanja Dokumentovanje/ Arhiviranje Propisi 1. Etički kodeks za državne službenike u FBiH 2. Etički kodeks/ Kodeks profesionalne etike za interne revizore u FBiH 1. Zakon o državnoj službi u Federaciji Bosne i Hercegovine 2. Zakon o namještenicima u organima državne službe u Federaciji Bosne i Hercegovine 3. Zakon o radu 1. Uredba o planiranju rada i izvještavanju o radu Vlade Federacije Bosne i Hercegovine, federalnih ministarstava i institucija 1. Zakon o organizaciji organa uprave u Federaciji Bosne i Hercegovine 2. Zakon o federalnim ministarstvima i drugim tijelima federalne uprave 3. Uredba o načelima za utvrđivanje unutrašnje organizacije federalnih organa uprave i federalnih upravnih organizacija 1. Zakon o javnim nabavkama BiH 2. Uputstvo o primjeni Zakona o javnim nabavkama BiH 1. Zakon o računovodstvu i reviziji FBiH 2. Uredba o računovodstvu budžeta u Federaciji BiH 1. Uredba o kancelarijskom poslovanju u organima uprave i službama za upravu u Federaciji BiH 2. Uputstvo o načinu vršenja uredskog poslovanja u organima uprave i službama za upravu u Federaciji Bosne i Hercegovine 3. Uredba o organiziranju i načinu vršenja arhivskih poslova u organima uprave i službama za upravu u Federaciji Bosne i Hercegovine 43

44 Interna revizija - definicija Interna revizija je nezavisno, objektivno uvjeravanje i konsultantska aktivnost kreirana sa ciljem da se doda vrijednost i unaprijedi poslovanje organizacije. Ona pomaže organizaciji da ostvari svoje ciljeve osiguravajući sistematičan, discipliniran pristup ocjeni i poboljšanju efikasnosti upravljanja rizikom, kontrolama i procesima upravljanja. (član 2. stav 1. Zakona o internoj reviziji u javnom sektoru u Federaciji Bosne i Hercegovine) 44

45 Zakon o internoj reviziji u javnom sektoru u Federaciji BiH Novim odredbama Zakona o internoj reviziji u javnom sektoru u Federaciji ( Službene novine Federacije BiH br. 47/08 i 101/16): Proširen je obuhvat na pravna lica u kojima Federacija, kantoni i jedinice lokalne samuprave imaju većinski vlasnički udjel (javna preduzeća i privredna društva; Dodatne odredbe usmjerene su na očuvanje nezavisnosti i zaštitu internih revizora; 45

46 Zakon o internoj reviziji u javnom sektoru u FBiH nove nadležnosti CHJ u pogledu provjere kvalitete rada interne revizije sa ciljem prikupljanja informacija za poboljšanje metodologije i standarda rada, davanja mišljenja u vezi premještaja i otpuštanja internih revizora, te vođenja registra interne revizije i internih revizora od strane CHJ FMF; elimininira se mogućnost uspostave funkcije interne revizije u vidu samostalnih internih revizora; definišu se adekvatniji kriteriji za uspostavu interne revizije, uključujući i formiranje zajedničkih jedinica za internu reviziju i ukida se obaveza uspostave interne revizije za male općine. 46

47 Zakon o internoj reviziji u javnom sektoru u FBiH Prestaje da važi odredba prema kojoj općine koje ne ispunjavaju kriterije za uspostavljanje jedinica interne revizije imaju najmanje jednog internog revizora (član 8. Zakona o internoj reviziji) Obrazloženje: Angažmanom jednog internog revizora javlja se neusklađenost sa Međunarodnim standardima za profesionalno obavljanje interne revizije, odnosno sa Standardom Nadzor angažmana koji sugeriše nadziranje revizija na odgovarajući način kako bi se obezbijedilo ostvarenje ciljeva, te osigurala kvaliteta i razvoj zaposlenih. Interna revizija u organizaciji ne može biti osigurana od strane jednog internog revizora i trebalo bi ih biti najmanje dvoje. 47

48 Zakon o internoj reviziji u javnom sektoru u FBiH Funkcija interne revizije u Federaciji vrši se isključivo: a) uspostavljanjem jedinice za internu reviziju ili b) uspostavljanjem zajedničke jedinice za internu reviziju. Zajednička jedinica za internu reviziju uspostavlja se u Federalnom ministarstvu finansija i kantonalnim ministarstvima finansija. 48

49 Pravilnik o kriterijima za uspostavu JIR Ministar finansija donosi pravilnik o kriterijima za uspostavljanje jedinica za internu reviziju kojim se određuju obveznici uspostavljanja funkcije interne revizije, način uspostavljanja i vršenja interne revizije. Kriteriji za određivanje obveznika uspostave JIR: Nivo organizacione klasifikacije za budžet i budžetske korisnike Federacije, Iznos usvojenog budžeta/fin.plana (>10 mil. KM), Broj zaposlenih (>200), Kompleksnost transakcija i Stepen rizika. 49

50 Pravilnik o uslovima za obavljanje poslova interne revizije Prema Pravilniku o uslovima za obavljanje poslova interne revizije u javnom sektoru u Federaciji Bosne i Hercegovine donesenom godine, Federalno ministarstvo finansijafinancija vrši certifikaciju internih revizora za javni sektor. Ispiti se od godine održavaju dva puta godišnje, te je do danas, u okviru pet održanih ciklusa certifikacije, 75 kandidata steklo certifikat internog revizora za javni sektor, izdat od Federalnog ministarstva financija/finansija. 50

51 Pravilnik o uslovima za obavljanje poslova interne revizije Svi podaci o certificiranim internim revizorima su uneseni i objedinjeni u Registru internih revizora za javni sektor u Federaciji u kojem je, zaključno sa godine, evidentirano 390 internih revizora za javni sektor u Federaciji. Svrha uspostave i održavanja registra internih revizora je evidentiranje postojećih internih revizora, te upotreba podataka u svrhu organizovanja edukacija iz oblasti javnih internih finansijskih kontrola. Registar je u sažetoj formi objavljen na web stranici ministarstva ( 51

52 Godišnji izvještaj o funkcionisanju sistema FUK Godišnji izvještaj o funkcionisanju sistema FUK (GI FUK) predstavlja izvještaj korisnika javnih sredstava o stanju sistema FUK za prethodnu godinu koji se podnosi na propisanom obrascu, a sadrži opće podatke o organizaciji i popunjen upitnik za samoprocjenu sistema FUK. Sadržaj GI FUK obavezno čine: ocjena sistema FUK na osnovu postojećeg stanja, mjere planirane za budući razvoj sistema FUK, kao i tabelarni pregled provođenja FUK kroz pet komponenti Standarda interne kontrole iz člana 4. ovog pravilnika. 52

53 Godišnji izvještaj o funkcionisanju sistema FUK Obveznici podnošenja GI FUK: federalni korisnici javnih sredstava prvog nivoa (GI FUK dostavljaju CHJ FMF) kantonalni korisnici javnih sredstava prvog nivoa i jedinice lokalne samouprave sa statusom grada (GI FUK dostavljaju nadležnom kantonalnom ministarstvu finansija) federalne vanbudžetske organizacije (GI FUK dostavljaju CHJ FMF) kantonalne vanbudžetske organizacije (GI FUK dostavljaju nadležnom kantonalnom ministarstvu finansija) pravna lica u kojima Federacija ima većinski vlasnički udio (GI FUK dostavljaju resornom federalnom ministarstvu; pravna lica u kojima kanton ima većinski vlasnički udio (GI FUK dostavljaju resornom kantonalnom ministarstvu 53

54 Godišnji izvještaj o funkcionisanju sistema FUK Na osnovu dostavljenih godišnjih uzvještaja sačinjava se Konsolidovani izvještaj o funkcionisanju sistema FUK u javnom sektoru (KI FUK) u kantonu koji predstavlja objedinjeni izvještaj o funkcionisanju sistema FUK u javnom sektoru u kantonima i koji sadrži najznačajnije informacije iz oblasti FUK u prethodnoj godini. 54

55 Godišnji izvještaj o funkcionisanju sistema FUK Godišnje izvještaje o funkcionisanju sistema FUK u Federaciji za godinu dostavile su 62 organizacije u javnom sektoru na propisanom obrascu/upitniku o samoprocjeni sistema FUK, a konsolidovani izvještaj o funkcionisanju sistema FUK za kantone dostavili su: Ministarstvo finansija Tuzlanskog kantona, Ministarstvo financija Hercegbosanske županije Tomislavgrad, Ministarstvo financija Županije Posavske i Ministarstvo finansija Hercegovačko-neretvanskog kantona. 55

56 Godišnji konsolidovani izvještaj o funkcionisanju sistema FUK u javnom sektoru u Federaciji Godišnji konsolidovani izvještaj o funkcionisanju sistema FUK u javnom sektoru u Federaciji (KI FUK Federacije), u skladu sa članom 15. stav (2) Zakona o FUK, predstavlja objedinjeni izvještaj o funkcionisanju sistema FUK na nivou Federacije i sadrži najznačajnije informacije iz oblasti FUK u javnom sektoru u Federaciji u prethodnoj godini. 56

57 Godišnji konsolidovani izvještaj o funkcionisanju sistema FUK u javnom sektoru u Federaciji KI FUK Federacije izrađuje CHJ FMF na osnovu dostavljenih izvještaja o funkcionisanju sistema FUK, koji sadrži obavezne elemente iz stava (2) ovog člana i dostavlja ga federalnom ministru finansija do 31. maja tekuće godine za prethodnu godinu. Federalni ministar finansija dostavlja KI FUK Federacije iz stava (3) ovog člana Vladi Federacije BiH do 30. juna tekuće godine za prethodnu godinu radi razmatranja i usvajanja. 57

58 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK Upitnik se sastoji od pitanja za samoprocjenu sistema FUK u organizaciji, grupisanih prema pet međusobno povezanih komponenti FUK-a (pet komponenti COSO okvira) koje obuhvataju: 1.kontrolno okruženje, 2.upravljanje rizicima, 3.kontrolne aktivnosti, 4.informacije i komunikacije, 5.praćenje i procjenu sistema. GI FUK priprema imenovani koordinator za FUK na osnovu podataka koji se odnose na izvještajno razdoblje, a odobrava ga i potpisuje rukovodilac organizacije. 58

59 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK Svrha sačinjavanja KI FUK je da se Vlada Federacije BiH i javnost blagovremeno informišu o stepenu uspostave i razvoja finansijskog upravljanja i kontrole u javnom sektoru u Federaciji BiH, aktivnostima CHJ FMF, kao i dostignutom nivou usklađenosti sa zahtjevima Evropske komisije u okviru procesa evropskih integracija. 59

60 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK CHJ FMF izvršila je analizu dostavljenih izvještaja za 287 korisnika, te je dat tabelarni pregled provođenja FUK u organizacijama javnog sektora kroz pet komponenti Standarda interne kontrole, sa pratećim zaključcima i prijedlozima mjera za daljni razvoj sistema FUK. KI FUK 2017 postavljen je na stranici Federalnog ministarstva finansija-financija: 60

61 Podaci iz KI FUK za godinu KI FUK za godinu obuhvatio je razdoblje od 1. januara do 31. decembra godine 287 UKUPNO 65 NIVO FBIH 7 KANTONALNA MF 222 KANTONALNI KORISNICI

62 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK 1. Integritet i etičke vrijednosti U segmentu integriteta i etičkih vrijednosti analizira se da li su uspostavljene i jasno dokumentovane odgovarajuće etičke i institucionalne vrijednosti, te da li su rukovodstvo i zaposleni upoznati sa ovim vrijednostima i primjenjuju li ih kroz vlastito ponašanje i donošenje odluka. 62

63 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK Potrebno je u pravilnicima o unutrašnjoj organizaciji precizirati koja je organizaciona jedinica, odnosno radno mjesto, odgovorno za nadzor primjene poštivanja Etičkog kodeksa, odnosno drugog posebnog kodeksa ponašanja zaposlenika u organizaciji; Razmotriti moguće situacije sukoba interesa u organizaciji, te prema ocijenjenoj potrebi, donijeti poseban interni akt kojim se uređuju mogući sukobi interesa, ili dopuniti relevantne interne akte odredbama o mogućim sukobima interesa. 63

64 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK 2. Upravljanje ljudskim resursima Kada je u pitanju segment upravljanja ljudskim resursima, rukovodstvo i zaposleni u korisniku javnih sredstava trebaju posjedovati znanja, vještine i iskustvo kako bi efikasno i efektivno realizovali aktivnosti i zadatke koji su im povjereni, te razumjeli značaj sistema internih kontrola. U tom smislu, pitanja u obrascu su se odnosila na planiranje i evidentiranje obuka, ocjenu učinka, te poticajne i korektivne mjere koje organizacija provodi prema svojim zaposlenicima. 64

65 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK Potrebno je uspostaviti i ažurirati evidencije obuka po organizacionim jedinicama u cilju praćenja usavršavanja zaposlenih i kvalitetnijeg upravljanja ljudskim resursima u organizaciji; Korisnici trebaju sistematično provoditi ocjenu učinka zaposlenih i osigurati poticajne mjere (materijalne i nematerijalne) za izuzetan učinak zaposlenih; Potrebno je provoditi korektivne mjere kod utvrđenog lošeg učinka zaposlenih u skladu sa važećim propisima. 65

66 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK 3. Organizaciona struktura, ovlaštenja i odgovornosti, sistem izvještavanja Prema Standardima interne kontrole, organizaciona struktura treba biti uspostavljena na način da se osigura ostvarivanje osnovnih funkcija korisnika javnih sredstava i postavljenih ciljeva poslovanja. Rukovodioci trebaju delegirati ovlaštenja i odgovornosti na nivou cijelog korisnika javnih sredstava sa ciljem da se osigura razumno uvjerenje da su poslovne aktivnosti u skladu sa ciljevima organizacije. 66

67 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK Potrebno je da preostali obveznici u skladu sa članom 7. Pravilnika o provođenju FUK imenuju koordinatora za FUK iz reda najvišeg rukovodstva i da svi koji to ranije nisu uradili akt o imenovanju dostave CHJ FMF radi unosa u Registar koordinatora za FUK u javnom sektoru u Federaciji; Potrebno je u organizacijama javnog sektora uspostaviti, odnosno unaprijediti postojeće linije izvještavanja o realizaciji ciljeva/programa/projekata. 67

68 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK 4. Planski pristup poslovanju U razvoju FUK, veoma je bitan planski pristup poslovanju. Korisnik javnih sredstava treba da donosi planove putem kojih se u skladu sa raspoloživim sredstvima definiraju aktivnosti neophodne za ostvarivanje ciljeva, kako bi rizici od neostvarenja ciljeva bili minimalni. Razlog postojanja korisnika javnih sredstava je jasno definiran u ažuriranoj i sažetoj izjavi o misiji, proistekloj iz mandata korisnika javnih sredstava. Misija je prevedena u ciljeve koji predstavljaju željene rezultate korisnika javnih sredstava, čije ostvarivanje se prati i izvještava kroz pokazatelje učinka. 68

69 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK Prilikom održavanja kolegija u organizacijama, uključiti i teme procjene i upravljanja rizicima i njihov utjecaj na rad, odnosno poslovanje organizacije; Potrebno je da korisnici koji to do sada nisu uradili pristupe izradi vizije i misije organizacije i da iste objave na web stranici organizacije; 69

70 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK Potrebno je veću pažnju dati procesu strateškog/trogodišnjeg planiranja: usvajati trogodišnje planove rada i definisati mjere učinka, objavljivati ih na web stranici i učiniti dostupnim javnosti i redovno vršiti nadzor nad provođenjem trogodišnjih planova; Kod godišnjeg planiranja potrebno je fokus usmjeriti na definisanje i praćenje mjera učinka i obavezno voditi računa da operativni ciljevi iz godišnjih planova budu usklađeni sa prethodno utvrđenim strateškim ciljevima iz trogodišnjih planova rada. 70

71 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK 5. Upravljanje rizicima U cilju razvoja FUK, od korisnika javnih sredstava zahtijeva se da sistematično i najmanje jednom godišnje vrše formalno identifikovanje rizika, procjenu rizika po ostvarivanje ciljeva (analizu utjecaja i vjerovatnoće), da pripremaju plan za postupanje po riziku i osiguravaju stalno praćenje najznačajnijih rizika. 71

72 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK Upravljanje rizicima Potrebno je metodološki, na jedinstven način, urediti upravljanje rizicima u organizacijama javnog sektora; Nakon utvrđivanja metodološkog okvira, potrebno je da organizacije javnog sektora posebnu pažnju posvete utvrđivanju rizika kroz procjenu vjerovatnoće i utjecaja rizika, te da utvrđene rizike kroz obrasce dokumentuju i objedine u registar rizika organizacije, te da isto redovno ažuriraju; Potrebno je da korisnici zaduže pojedince u organizaciji da koordiniraju navedeni proces i izvještavaju rukovodstvo o najznačajnijim rizicima kako bi se na vrijeme poduzele sve mjere zaštite. 72

73 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK 6. Primjena kontrolnih aktivnosti kroz politike i procedure Politike i procedure kojima se detaljnije uređuju postupci i definiraju nadležnosti i odgovornosti u organizaciji trebaju biti usklađene sa važećom zakonskom regulativom i biti dokumentovаne kаko bi se osigurаlo dа su svi zаposleni upoznati sa svojim odgovornostima i obаvezama i upućeni kako da izvršаvаju svoje zаdаtke. Pisane procedure se trebaju redovno ažurirati i biti jаsne i dostupne svim zaposlenima u organizaciji. 73

74 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK 6. Primjena kontrolnih aktivnosti kroz politike i procedure Potrebno je sačiniti interne procedure za ključne poslovne procese u organizaciji kojima se jasno uređuju pravila postupanja, učesnici i njihova ovlaštenja i odgovornosti, kontrolnipostupci, obrasci i druga relevantna pitanja; Postojeće interne procedure potrebno je kontinuirano pratiti i redovno ažurirati. 74

75 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK 7. Primjena kontrolnih aktivnosti kroz dokumentovanje i evidentiranje finansijskih i drugih transakcija Korisnici javnih sredstava finansijske i druge transakcije trebaju evidentirati na način koji omogućava praćenje svake transakcije ili događaja od početka, u toku i do završetka, sa ciljem omogućavanja rekonstrukcije svake pojedinačne aktivnosti i njenog odobravanja (revizorski trag), a postupci obrade i evidencije materijalno-finansijske i druge dokumentacije trebaju biti uređeni pisanim procedurama. Pisane procedure u organizaciji trebaju jasno definirati predmet kontrolisanja, ko i u kojim fazama procesa provodi kontrolu, koja se dokumentacija koristi za kontrole (obrasci, kontrolne liste i sl.) i koji se podaci unose u evidencije. 75

76 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK 8. Principi razdvajanja dužnosti i zaštite imovine Princip razdvajanja dužnosti zahtijeva da dužnosti koje se odnose na obradu, odobravanje, evidentiranje i pregled finansijskih i drugih dokumenata, kao i dužnosti koje se odnose na programiranje, održavanje baza podataka, unošenja ulaznih i potvrđivanja izlaznih podataka budu razdvojene i dodijeljene različitim pozicijama. Naime, razdvajanjem dužnosti se smanjuje rizik od grešaka i nepravilnosti, te omogućava da se rad svakog zaposlenog kontroliše u svim fazama poslovanja. 76

77 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK 8. Principi razdvajanja dužnosti i zaštite imovine Rukovodstvo treba osiguravati zaštitu imovine i drugih resursa od gubitaka uzrokovanih lošim upravljanjem, neopravdanim trošenjem i korištenjem, uključujući sprečavanje nepravilnosti i prevara, a pravo pristupa materijalnim, finansijskim i drugim resursima trebaju imati isključivo ovlaštena lica. 77

78 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK 9. Oblast informacija i komunikacija FUK od korisnika javnih sredstava zahtijeva da ima uspostavljene adekvatne upravljačko-informacione sisteme, uključujući i računovodstvene sisteme, kojima se osigurava da su finansijski i nefinansijski podaci potpuni, pouzdani i tačni i da takvi informacioni sistemi omogućavaju pripremu izvještaja koji sadrže potpune, pouzdane i tačne operativne, finansijske i nefinansijske informacije. 78

79 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK 9. Oblast informacija i komunikacija U organizaciji trebaju biti uspostavljeni mehanizmi interne i eksterne komunikacije, a rukovodstvo zaposlenim treba osigurati informacije potrebne za redovno, efikasno i efektivno obavljanje njihovih strateških, programskih i operativnih aktivnosti. S druge strane, zaposleni su dužni rukovodstvu dostavljati informacije o mogućim slabostima interne kontrole i zajedno sa rukovodstvom osigurati efektivnost i dosljednost komunikacije u organizaciji. 79

80 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK 10. Oblast praćenja i procjene sistema Rukovodstvo treba da se usmjeri na praćenje i procjenu internih kontrola, te njihovu usklađenost sa zakonskim propisima i ciljevima korisnika javnih sredstava. Svi zaposleni u korisniku javnih sredstava su u određenoj mjeri odgovorni za praćenje i procjenu, a stepen odgovornosti zavisi od dodijeljenih ovlaštenja i odgovornosti zaposlenih u korisniku javnih sredstava. Potrebno je kroz formalne i dokumentovane procese provoditi godišnje samoprocjene sistema internih kontrola, kako bi se omogućilo utvrđivanje i ispravljanje nedostataka u sistemu. 80

81 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK Izazovi u prvom izvještavanju o funkcionisanju sistema FUK: Nedovoljan broj korisnika koji su dostavili izvještaj Neblagovremenost dostavljanja izvještaja Formalni nedostaci dostavljenih izvještaja Nepoštivanje forme/propisanog obrasca izvještaja Nepotpunost i nedosljednost odgovora Potreba za unaprijeđenjem obrasca od FMF Potreba za provjerom kvaliteta FUK kod korisnika 81

82 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK KI FUK za godinu nam je pokazao da interne kontrole postoje u organizacijama javnog sektora, ali da one, u kontekstu reformskih procesa u našoj zemlji, trebaju dodatno da se razviju i nadograde u skladu sa važećom regulativom koja sadrži zahtjeve koje postavljaju propisi EU i međunarodni standardi interne kontrole. Napomena: to je kontinuiran proces bez formalno utvrđenog roka. 82

83 Izvještavanje o funkcionisanju sistema FUK Poboljšanjima treba pristupiti na način da svaka organizacija javnog sektora uz angažman rukovodioca i svih zaposlenih unaprijedi sisteme interne kontrole donošenjem novih internih akata i procedura, odnosno ažuriranjem postojećih, u skladu sa Standardima interne kontrole i potrebama svoje organizacije, te da posebnu pažnju posveti planiranju i upravljanju rizicima i kvalitetnom upravljanju ljudskim resursima. 83

84 Godišnji izvještaj o radu interne revizije Godišnji izvještaj o radu interne revizije dostavlja se na propisanom obrascu GI IR, najkasnije 60 dana po završetku izvještajne godine i između ostalog, sadrži: broj i kratak pregled urađenih revizija, broj datih preporuka i informacije o statusu implementacije preporuka sadržanih u izvještajima o internoj reviziji koje su jedinice za internu reviziju dostavile u svojim godišnjim izvještajima interne revizije za prethodnu godinu, područja u kojima su vršene interne revizije, 84

85 Godišnji izvještaj o radu interne revizije pregled osnovnih zaključaka iz svih internih revizija izvršenih u toku godine, opće ocjene sistema finansijskog upravljanja i kontrole, pregled slučajeva koji su uključivali kršenje propisa i slučajeve koji su proslijeđeni nadležnom tužilaštvu, te prijedloge za unaprijeđenje i razvoj interne revizije. 85

86 Godišnji izvještaj o radu interne revizije CHJ FMF sačinjava Godišnji konsolidovani izvještaj interne revizije za javni sektor u Federaciji BiH na osnovu dostavljenih godišnjih izvještaja jedinica za internu reviziju u organizacijama javnog sektora u Federaciji Rukovodioci jedinice za internu reviziju obavezni su sačiniti godišnji izvještaj o radu interne revizije i dostaviti ga rukovodiocu organizacije i CHJ FMF - član 18. Zakona o internoj reviziji U slučaju da rukovodilac jedinice za internu reviziju nije imenovan, izvještaj podnose interni revizori 86

87 Godišnji izvještaj o radu interne revizije Od godine i javna preduzeća koja ispunjavaju kriterije za uspostavu interne revizije, obavezna su: uspostaviti funkciju interne revizije, ažurirati svoje pravilnike o unutrašnjoj organizaciji u dijelu koji se odnosi na internu reviziju, te iste prije usvajanja dostaviti na mišljenje Federalnom ministarstvu finansija-financija, odnosno CHJ FMF; rukovodioci odjela interne revizije i interni revizori trebaju ispunjavati uslove utvrđene Pravilnikom o uslovima za obavljanje poslova interne revizije u javnom sektoru u Federaciji Bosne i Hercegovine ( Službene novine Federacije BiH br. 95/15 i 48/17); u svom radu primjenjuju važeće propise i metodološke dokumente za oblast interne revizije. 87

88 Godišnji izvještaj o radu interne revizije Iako je interna revizija u javnim preduzećima uređena prvenstveno Zakonom o javnim preduzećima kao osnovnim propisom, svrha Zakona o internoj reviziji jeste da, kao lex specialis, kroz svoje odredbe i odredbe svojih pratećih podzakonskih i metodoloških akata popuni postojeće praznine koje nedostaju, u cilju unaprijeđenja kvalitete funkcije interne revizije. 88

89 Godišnji izvještaj o radu interne revizije za godinu CHJ FMF sačinjava Godišnji konsolidovani izvještaj interne revizije za javni sektor u Federaciji BiH na osnovu dostavljenih godišnjih izvještaja jedinica za internu reviziju u organizacijama javnog sektora u Federaciji koje dostavljaju rukovodioci jedinice za internu reviziju/interni revizor do tekuće godine (za prethodnu godinu) - član 18. Zakona o internoj reviziji. 89

90 Godišnji izvještaj o radu interne revizije za godinu Za godinu, ukupno je 67 organizacija dostavilo svoje godišnje izvještaje interne revizije, koji su sačinjeni u skladu sa zakonom, na propisanom obrascu. Godišnje izvještaje interne revizije po drugi put su dostavila i javna preduzeća/privredna društva u Federaciji (20 izvještaja). Na osnovu 67 dostavljenih godišnjih izvještaja i sadržanim informacijama o aktivnostima interne revizije i obavljenim internim revizijama, izvršena je analiza podataka o broju sistematizovanih jedinica interne revizije, broju zaposlenih internih revizora, broju obavljenih revizija, najčešće revidiranih područja, te najznačajnijih nalaza i preporuka, kao i status provođenja preporuka. 90

91 Godišnji izvještaj o radu interne revizije za godinu Na federalnom nivou od ukupno 18 ministarstava i organa javne uprave - obveznika uspostave interne revizije, njih 14 ima sistematizovanu jedinicu interne revizije u skladu sa propisima za ovu oblast, u kojima je zaposleno 15 internih revizora. Od deset ministarstava finansija - obveznika na kantonalnom nivou, jedinica interne revizije je sistematizovana u osam kantonalnih ministarstava finansija, a u vršilo je ukupno sedam internih revizora.* *U 2019.g. su zaposlena još 4 interna revizora u 2 kantonalna ministarstva. 91

92 Godišnji izvještaj o radu interne revizije za godinu Od ukupno 18 vanbudžetskih fondova - obveznika uspostave interne revizije, njih 12 ima sistematizovanu jedinicu interne revizije u kojima je zaposlen 31 interni revizor. U 14 općina i gradova u Federaciji sistematizovana je JIR, a zaposlen je 21 interni revizor. Od 20 JP/privrednih društava, koja su dostavile godišnje izvještaje, kod njih 16 je sistematizovana JIR u kojima su najčešće zaposlena dva interna revizora, a kod njih četiri sistematizovan je i zaposlen jedan interni revizor. 92

93 Godišnji izvještaj o radu interne revizije za godinu Zaključno sa godine u javnom sektoru u Federaciji bilo je zaposleno ukupno 120 internih revizora. Stepen uspostave interne revizije kod organizacija obveznika i dalje je na nezadovoljavajućem nivou (sistematizovana jedinica kod 66% obveznika). 93

94 Godišnji izvještaj o radu interne revizije za godinu Razlozi za odgađanje uspostave/neuspostavljanje jedinice interne revizije : ograničenja zapošljavanja u cilju racionalizacije potrošnje javnih sredstava (što nije opravdano) nerazumijevanje uloge interne revizije od strane rukovodstva, ali i drugih zaposlenika u organizaciji. Prava je šteta što rukovodstvo ne koristi potencijal koji interna revizija daje poslovanju subjekta u kojem se obavlja. 94

95 Osvrt na rad interne revizije u javnom sektoru u Federaciji BiH u godini U pojedinim izvještajima interni revizori su iskazali finansijski učinak provođenja određenih preporuka u organizacijama, što je veoma dobar način da se kvantitativno predstavi korist obavljenih revizija. Provođenje kvalitetnih preporuka koje su povezane sa procesima u rizičnim područjima direktno doprinosi uštedama i poboljšanju u trošenju javnih sredstava i direktno dodaje vrijednost poslovanju revidiranog subjekta kroz npr. veću naplatu prihoda, smanjenje određenih kategorija rashoda, povratima sredstava u budžet itd. Preporuke koje doprinose uštedama i poboljšanju u trošenju javnih sredstava direktno priznaju značaj funkcije interne revizije i njen doprinos boljem poslovanju revidiranog subjekta. 95

96 *Primjer finansijskog iskazivanja provedenih preporuka u Objedinjenom izvješću za PIFC u susjednoj Hrvatskoj: 96

97 Osvrt na rad interne revizije u javnom sektoru u Federaciji BiH u godini podaci iz KI IR Interni revizori u javnom sektoru u Federaciji su u godini planirali i obavili 431 reviziju. U odnosu na godinu, veći je broj dostavljenih izvještaja (67 u odnosu na 55), kao i broj planiranih i urađenih revizija. 97

98 Osvrt na rad interne revizije u javnom sektoru u Federaciji BiH u godini podaci iz KI IR PODRUČJA REVIDIRANJA GODINA U KOJOJ SU OBAVLJENE REVIZIJE Revizije poslovanja 136 (33%) 148 (34%) Javne nabavke 86 (21%) 109 (25%) Planiranje i izvršenje budžeta/fin. plana 87 (21%) 101 (23%) Transferi, projekti (tekući i kapitalni) 39 (9%) 41 (10%) Ostalo (uključujući ad hoc revizije) 65 (16%) 32 (8%) UKUPNO *Revizije označene pod Ostalo odnose se uglavnom na revizije informacionih tehnologija (IT revizije), revizije finansijskih izvještaja koje su najčešće tražene od strane rukovodstva, revizije investicija i statusa imovine, revizije sudskih sporova. 98

99 Osvrt na rad interne revizije u javnom sektoru u Federaciji BiH u godini podaci iz KI IR Analizom dostavljenih godišnjih izvještaja uočeno je i da: Interni revizori prije izrade svojih strateških i godišnjih planova interne revizije obavezno vrše procjene rizika, čime se fokus revidiranja premješta u rizičnija područja što u konačnici vodi većim uštedama i racionalizaciji potrošnje javnih sredstava; Interni revizori se sve češće bave revizijom rizičnijih područja i područja sa većom finansijskom značajnošću (npr. planiranje i izvršenje budžeta/finansijskog plana, područja transfera, javne nabavke). 99