ZDRAVSTVENA NEGA U INTERNOJ MEDICINI 1

Транскрипт

1 Akademija strukovnih studija Beograd Visoka zdravstvena škola Mr Sanja Stanisavljević ZDRAVSTVENA NEGA U INTERNOJ MEDICINI 1 Beograd, 2020.

2 Zdravstvena nega u reumatologiji

3 Reumatske bolesti Obuhvataju sva nehirurška oboljenja sistema za kretanje (kosti, zglobovi). Tu spadaju i ona oboljenja koja nisu strogo vezana za koštano-zglobni sistem, već dominantno zahvataju unutrašnje organe (pluća, bubrezi, srce - SBVT). Uzrok većine RB je nepoznat - poremećaj imunskog odgovora. Reumatske bolesti su heterogene - po nastanku, toku, prognozi i kliničkom ispoljavanju.

4 Bolna stanja reumatoloških bolesti u osnovi mogu prouzrokovati: 1. degeneracija tkiva (degenerativni reumatizam artroze, spondiloze, lumbalni sindromi...); 2. upalni proces (zapaljenski reumatizam RA, ostali artritisi, SBVT...); 3. poremećaj metabolizma (Giht...):

5 Više od 2/3 reumatskih bolesti čini degenerativni reumatizam. Ostalo su zapaljenske i metaboličke bolesti kostiju i zglobova. De ge ne r a t. Re um ( 6 2,7 5 % ) Za pa lj e nsk i r e um, OP( z a j e dno)...( 3 7,2 5 % )

6 Etiologija reumatskih bolesti Genetska predispozicija za oboljevanje Pol (češće ženski pol) Godine života (Juvenilni artritis- pre16 god., SBVT god., Osteoartroza-60...) Infektivni agensi (virusi, bakterije, paraziti, gljivice...) Način života, profesija (pušenje, alkohol, gojaznost,težak fizički rad, vibracije...) Druga oboljenja (Psorijaza, Hipertireoidizam, HBI, Diabetes tip 1...)

7 Podela reumatskih bolesti I Zapaljenske reumatične bolesti II Degenerative reumatične bolesti III Vanzglobne reumatične bolesti IV Metaboličke reumatične bolesti V Infekcijske reumatične bolesti VI Retke reumatične bolesti

8 Reumatske bolesti primeri kategorizacije I Zapaljenske bolesti II Degenerative bolesti III Vanzglobni reumatizam 1. Idiopatski artritisi (Reumatska groznica, Rematoidni artritis, Juvenilni artritisi, SBVT), 2. Infektivni artritisi, 3. Metaboličke artropatije. 1. Degenerativne bolesti perifernih zglobova 2. Degenerativne bolesti kičmenog stuba Entezitis, burzitis, tendinitis, tenosinovitis, fibromialgije...

9 Simptomatologija Bol (atralgije, mijalgije; pojačava se pri kretanju-artroza ili u mirovanju-artritis; u jednom ili više zglobova...); Otok zglobova- sa inflamacijom i palpatornom osetljivošću; Poremećena funkcija zgloba- kao posledica bola, edema, ukočenosti, promena u mišićima, ligamentima, tetivama, koži...; Jutarnja ukočenost trajanje do pola sata - znak artroze, duže od pola sata znak artritisa;

10 Krepitacije pucketanje pri pokretima zglobova. Uzrok: oštećenje zglobne hrskavice usled zapaljenskih i degenerativnih oboljenja zglobova; Mišićna slabost kod miozitisa; Promene na koži, vidljivim sluznicama i noktima Psorijaza (psorijazni artritis), leptir eritem na licu (lupus), lividni edem (dermatomiozitis), potkožni čvorići (RA), tofusi (giht), makulopapulozna ospa (SBVT)...; Asimetrija i deformacija delova tela izmenjen stav, hod i pokretljivost bolesnika.

11 Deformiteti kičmenog stuba

12 Ortoza od ugljenikovih vlakana

13 Skolioza

14 Promene na intervertebralnom disku Lokalizacija artritisa Normalni disk Degeneracija diska Prolaps diska Diskus hernia Istanjeni disk Degeneracija diska sa osteofitnim formacijama

15 Dijagnostika reumatoloških bolesti Anamneza; Fizikalni pregled; Laboratorijske analize krvi: SE, KSL, L/F, fibrinogen, CK, LDH, C-reaktivni protein, imunoglobilini (IgA, IgG, IgM), serološki pokazatelji bolesti (RF, ANA, LE-ćelije, anti DNK At, anti RNK At, anti SM At, serumski komplementi- C3, C4, CH50); Radiološka ispitivanja; Scintigrafija kostiju;

16 Scintigrafija kostiju

17 Artroskopija; Kapilaroskopija; Punktiranje zgloba i analiza sinovijske tečnosti (makroskopski, mikroskopski, citološki, biohemijski, bakteriološki); Skener (CT); Magnetna rezonanca (MR); EMNG; Biopsija i histološki pregled sinovije, okolozglobnog tkiva, kože, mišića i kostiju;

18 Artroskopija kolena

19 Kapilaroskopija

20 Punkcija zgloba kolena

21

22 Elektromioneurografija (EMNG)

23

24 Merenje koštane mineralne gustine (BMD) DXA metodom (niskoenergetsko X zračenje; 5 min.; Lumbalni deo kičme ili kuk). T skor odstupanje od srednje gustine kostiju mladih, zdravih osoba, starosti god. Z skor - odstupanje od srednje gustine kostiju zdravih osoba istih godina. Ultrazvučna denzitometrija skrining metod, na petnoj kosti.

25 Osteodenzitometrija (DXA metoda)

26 Ultrazvučna denzitometrija

27 REUMATOIDNI ARTRITIS (RA) Hronična, zapaljenska bolest koja dovodi do invalidnosti i skraćuje životni vek obolelih. Najučestalije oboljenje u grupi zapaljenskog reumatizma. U Srbiji ima oko bolesnika sa RA. Procenjuje se da se svake godine broj povećava za novootkrivenih. Inflamacija x vreme = Erozije Deformacije Invalidnost

28 RA je hronični, simetrični poliartritis koji vremenom dovodi do deformiteta, disfunkcije i destrukcije zahvaćenih zglobova. Glavno mesto dešavanja je sinovija zgloba, ali može imati i multisistemski karakter. Prevalenca je 0,5% viša posle 4 decenije. Kod žena bolest ima do 3 puta višu stopu javljanja. Prosečno vreme za postavljanje dijagnoze RA U najvećem broju zemalja Evropske Unije RA meseci. U Srbiji -oko 18 meseci.

29

30 ETIOLOGIJA i PATOGENEZA: nepoznata (genetika, virusi i bakterije,vlažna i hladna klima, poremećaji imunskog odgovora). KLINIČKA SLIKA: jutarnja ukočenost, bolovi, otok simetričnih zglobova šake, ali nikada kičme. TERAPIJA: Medikamentozna- nesteroidni antireumatici (NSAIL), soli zlata, sulfasalazin, D penicilamin, ciklosporin, Imuran, biološka terapija... Fizikalna terapija u cilju smanjenja tegoba, poboljšanje funkcije zgloba i sprečavanje deformiteta. Hirurško lečenje ARTROPLASTIKA.

31 Aletaha D. et al. Ann Rheum Dis : ACR/EULAR klasifikacioni kriterijumi za RA Zbir 6 od 10 poena je potreban da bi se bolest klasifikovala kao RA 1) Zahvaćenost zglobova 1 zglob srednje veličine zglobova srednje veličine mala zgloba malih zglobova 3 >10 malih zglobova 5 2) Trajanje sinovitisa <6 nedelja 0 6 nedelja 1 3) Reaktanti akutne faze Normalne vrednosti i CRP i ESR 0 Patološke vrednosti CRP ili ESR 1 4) Serologija RF ili CCP negativna 0 RF i/ili CCP pozitivni u niskom titru: do najviše 3 puta preko gornje granice normalnih vrednosti RF i/ili CCP pozitivni u viskom titru: više od 3 puta iznad gornje granice normalnih vrednosti 2 3

32 Stadijumi razvoja RA Rani Srednji Kasni

33 Reumatoidni artritis- Heberdenovi čvorići

34 SISTEMSKE BOLESTI VEZIVNOG TKIVA (SBVT) U ovu grupu bolesti spadaju : 1. Sistemski eritemski lupus (SLE) 2. Poliarteritis nodosa 3. Polimiozitis, dermatomiozitis, 4. Sklerodermia, sistemska skleroza.

35 SLE je autoimuna bolest sistemskog karaktera sa prisustvom autoantitela. Prevalenca 1:2000 Najčešće se javlja u 3 i 4 deceniji Do 8 puta češća kod žena Uzroci: egzogeni (infekcije, UV zraci) endogeni činioci (genetika i hormonski status), narušen imunski sistem.

36 Klinička slika SLE opšti znaci bolesti (febrilnost, malaksalost), artralgije ili artritisi (mali zglobovi), mialgije, kožne promene (eritem obraza u vidu leptira), lezije diskoidnog lupusa sa zahvatanjem dubljih slojeva i atrofijom, alopecija, vaskulitisi, M.Raynaud, serozitisi (perikarditis, pleuritis), endokarditis, pneumonija, miokarditis, krvarenja digestivnog trakta, glomerulonefritis...

37 Lupusne promene na koži lica ( leptir )

38 Diskoidne kožne promene kod lupusa

39 Komplikacije SLE

40 POLIMIOZITIS Hronično zapaljenje poprečno prugastih mišića, autoimune prirode pokrenute delovanjem mikroorganizama sa povremenim zahvatanjem kože (dermatomiozitis). Kod žena je 3 puta češći polimiozitis, a kod dece do 20 puta je češći dermatomiozitis. U 10% je udružen sa malignim bolestima i drugim sistemskim bolestima.

41 Klinička slika početak postepen, sa slabošću mišića ramenog i karličnog pojasa, teško ustajanje, gutanje, retko bolovi u teškim slučajevima miokarditis i otežano disanje.

42 Dermatomiozitis

43 SISTEMSKA SKLEROZA Sistemsko oboljenje sitnih krvnih sudova kože i unutrašnjih organa sa pojačanim stvaranjem veziva i fibrozom unutrašnjih organa. Bolest je češća kod žena 4 puta Najčešće se javlja u 4 i 5 deceniji Uzroci: nepoznati, izloženost hemikalijama (vinil hlorid, benzen) i lekovima (antibiotici), pojačana aktivnost humoralnog imuniteta sa pojavom antitela.

44 Klinička slika Raynauld fenomen, ukočenost, otoci i bolovi zglobova šaka, zadebljala glatka i sjajna koža na šakama, licu, vratu i ostalim delovima. fibroza unutrašnjih organa, pluća, bubrega, srca, digestivnog trakta sa pratećim simptomima.

45

46 Skleroderma

47 Faze u ispoljavanju Rejnodove bolesti 1. bela 3. crvena Vazokonstrikcija krvnih sudova u koži prstiju šake 2. plava

48 Rejnodov fenomen

49

50 METABOLIČKI ARTRITIS GIHT Metabolička bolesti nastaje kao primarno oboljenje kod hiperurikemije, u sklopu mijeloproliferativnih bolesti ili bubrežne insuficijencije. Češći je kod muškaraca i sklon je recidivima. Hiperurikemija dovodi do akutnog artritisa, deponovanjem kristala u zglobnoj šupljini. Artritis je prvo monoartikularan (palac noge), reďe zahvata više zglobova u trajanju do 2 nedelje. Tofusi, kristali mogu se taložiti u tetivama, ušnoj školjci i bubrezima.

51 Otok zgloba usled gihta Tofusi kod gihta

52 DEGENERATIVNE REUMATSKE BOLESTI ARTROZE Nastaju delovanjem različitih faktora (mehanički uticaji, genetika, metabolički poremećaji, ishrana ) koji doprinose oštećenju hrskavice sa hipertrofijom subhondralne kosti i rubova zgloba. Dolazi do suženja zglobnog prostora. Klinička slika: bolovi i ukočenost zgloba posle mirovanja, ograničena pokretljivost, krepitacije, izliv bez povišene temperature.

53

54

55 Artroza

56 Najčešće autoimune bolesti (prikazane po učestalosti)

57 Sestrinske intervencije u nezi bolesnika Opservacija bolesnika i kontrola vitalnih funkcija; Obezbediti mirovanje bolesnika u fazi upalnih procesa; Obezbediti fizikalnu rehabilitaciju ili fizičku aktivnost van faze upalnih procesa; Održavanje pravilnog položaja i prevencija kontraktura zglobova (gips, šine, udlage); Dijetetski režim: ograničenje unosa masti životinjskog porekla; Održavanje optimalne telesne težine; Kod teško pokretnih bolesnika prevencija dekubitusa.

58 Hvala na pažnji