untitled

Величина: px
Почињати приказ од странице:

Download "untitled"

Транскрипт

1 2011;6(7-8):87. Kratko priopêenje KroniËna bubreæna insuficijencija kardiovaskularni Ëimbenik rizika Short communication Chronic renal failure cardiovascular risk factor Daniela LonËar*, Mithat TabakoviÊ, Elnur SmajiÊ, Esad BrkiÊ, Zumreta KuπljugiÊ, Vildana Habul Javna zdravstvena ustanova Univerzitetski kliniëki centar Tuzla, Tuzla, Bosna i Hercegovina University Clinical Center Tuzla, Tuzla, Bosnia and Herzegovina SAÆETAK: Kardiovaskularne bolesti predstavljaju glavni uzrok morbiditeta i mortaliteta u bolesnika s terminalnim stupnjem kroniënog bubreænog zatajenja koji se lijeëe dijalizom. Hipertrofija lijeve klijetke, koronarna bolest srca i srëana insuficijencija su najuëestalije kardiovaskularne bolesti u dijaliznih bolesnika. U bolesti dijaliznih bolesnika puta je veêi rizik razvoja kardiovaskularnih bolesti u odnosu na opêu populaciju. Cilj ovog rada bio je utvrditi uëestalost Ëimbenika rizika (tradicionalnih i netradicionalnih) za nastanak kardiovaskularnih bolesti u pacijenata na kroniënom programu dijalize. NajuËestaliji tradicionalni Ëimbenici u ovom istraæivanju bili su hipertenzija (62%) i hiperlipidemija (60%), a od netradicionalnih anemija (86%) i hiperhomocisteinemija (82%). Bolesnici na kroniënom programu dijalize trebali bi, obzirom na visoku uëestalost Ëimbenika rizika, biti optimalna ciljna populacija za primarnu prevenciju. KLJU»NE RIJE»I: kardiovaskularni morbiditet, kardiovaskularni mortalitet, dijaliza, Ëimbenici rizika. SUMMARY: Cardiovascular diseases are a major cause of morbidity and mortality in patients at the end stage of renal disease. Left ventricular hypertrophy, coronary heart disease and heart failure are the most prevalent cardiovascular diseases in dialysis patients. The patients on chronic dialysis have a 10 to 20-fold higher risk of development of cardiovascular disease than the general population. The aim of this article was to define the frequency of risk factors (traditional and non-traditional) for cardiovascular diseases in dialysis patients. The most frequent traditional factors in this study were hypertension (62%) and hyperlipidemia (60%), while anemia (86%) and hyperhomocysteinemia (82%) were the most frequent non-traditional factors. To present the study and repeat again that dialysis patients have high risk of development of cardiovascular disease and this population should be an ideal target group for primary prevention. KEYWORDS: cardiovascular morbidity, cardiovascular mortality, dialysis, risk factors. CITATION: Kardio list. 2011;6(7-8): K ardiovaskularne bolesti predstavljaju najëeπêi uzrok morbiditeta i mortaliteta u bolesnika s terminalnim stupnjem bubreæne insuficijencije 1. Hipertrofija lijeve klijetke (HLK) javlja se u 75% bolesnika lijeëenih kroniënom dijalizom. Prevalencija koronarne bolesti srca (KBS) u bolesnika koji se lijeëe kroniënom hemodijalizom iznosi 40%. UËestalost kongestivne srëane insuficijencije u bolesnika na hemodijalizi iznosi 46%. Bolesti srca predstavljaju vodeêi uzrok smrti dijaliznih bolesnika, od Ëega je naj- ËeπÊa iznenadna srëana smrt koja je odgovorna za oko 25% svih smrtnih ishoda. Stopa kardiovaskularnog mortaliteta u bolesnika na dijalizi iznosi pribliæno 9% godiπnje 2. U bolesnika lijeëenih kroniënom dijalizom 10 do 20 puta je veêi rizik razvoja kardiovaskularnih bolesti u odnosu na opêu populaciju 3. Uremijski milje pogoduje nastanku ateroskleroze i aterosklerotskih kardiovaskularnih komplikacija, a Ëesto je prisutan i razvoj ubrzane, galopirajuêe ateroskleroze 4. Bolesnici na kroniënoj dijalizi izloæeni su tradicionalnim i netradicionalnim Ëimbenicima rizika za razvoj kardiovaskularnih komplikacija 5. Tradicionalni Ëimbenici rizika mogu biti nepreinaëivi (dob, spol, nasljeapplee) i preina- Ëivi (puπenje cigareta, hiperlipidemija, hipertenzija, pretilost, dijabetes, nedovoljna tjelesna aktivnost, stres). Netradicionalni Ëimbenici rizika posljedica su uremijskog miljea C ardiovascular diseases (CVD) represent the most frequent cause of morbidity and mortality in patients at the end stage of renal diseases (ESRD) 1. Left ventricle hypertrophy (LVH) occurs in 75% of patients treated by chronic dialysis. The prevalence of coronary heart disease (CHD) in patients who are treated by chronic hemodialysis is 40%. The frequency of congestive heart failure in patients undergoing hemodialysis is 46%. Cardiac diseases represent the leading cause of death of dialyzed patients of which sudden cardiac death is the most frequent that is responsible for around 25% of all deadly outcomes. The rate of cardiovascular mortality in patients undergoing chronic dialysis is nearly 9% per annum 2. In patients treated by chronic dialysis, the risk of development of CVD is times higher than in general population 3. Uremic milieu contributes to occurrence of atherosclerosis and atherosclerotic cardiovascular complications and often the development of accelerated, galloping atherosclerosis is present 4. The patients undergoing chronic dialysis are exposed to traditional and non-traditional risk factors for the development of cardiovascular complications 5. Traditional risk factors may be unchangeable (age, gender, inheritance) and changeable (smoking, hyperlipidemia, hypertension, obesity, diabetes, insufficient physical activity, stress). Non-traditional risk factors are the consequence of the uremic mi-

2 2011;6(7-8):88. i povezani su sa samom tehnikom dijalize, a dijele se na hemodinamse i metaboliëke. Hemodinamski su anemija, retencija natrija i vode, arteriovenska (AV) fistula, a metaboliëke Ëine hiperhomocisteinemija, hipoalbuminemija, oksidativni stres, mikroinflamacija te sekundarni hiperparatiroidizam. Puπenje cigareta spada u kategoriju glavnih Ëimbenika rizika za nastanak kardiovaskularnih bolesti 6. Ateroskleroza kod puπaëa nastaje direktnim djelovanjem duhanskog dima na stijenku krvne æile te indirektno utjecajem na lipidan status; povisuju se trigliceridi i smanjuje razina HDL. Arterijska hipertenzija (AH) predstavlja neovisan Ëimbenik rizika za razvoj kardiovaskularnih komplikacija u bolesnika lijeëenih dijalizom 7. U bolesnika lijeëenih dijalizom AH nastaje zbog volumnog optereêenja i poveêanja krutosti arterija. Hiperlipidemija je takoappleer neovisan Ëimbenik rizika za razvoj ateroskleroze u bolesnika na hemodijalizi, a 30-50% bolesnika lijeëenih dijalizom ima poviπene vrijednosti LDL, sniæene vrijednosti HDL i poviπene vrijednosti triglicerida 8. Dijabetes jedan je od najëeπêih uzroënika bubreænog oπteêenja, a ova bolest i neovisno poveêava rizik od nastanka kardiovaskularnih bolesti. Rezultati dviju velikih kliniëkih studija, Framinghamske studije i Multiple Risk Factor Intervention Trial pokazuju da dijabetes udvostruëuje vjerojatnost nastanka KBS u muπkaraca i utrostruëuje rizik pojave KBS u æena 9. Anemiju ima viπe od 90% bolesnika koji se lijeëe kroniënom dijalizom. Ova bolest pokreêe nekoliko mehanizama koji poveêavaju kardiovaskularni rizik: zbog smanjene oksigenacije poveêava se aktivnost simpatikusa Ëime se poveêava rad miokarda, a zbog smanjene viskoznosti dolazi do poveêanog venskog priljeva u srce i posljediëne HLK. Anemija zajedno s AH dovodi do HLK. Svako sniæavanje vrijednosti hemoglobina za 10 g/l ispod vrijednosti od 100 g/l povisuje relativni rizik od srëane smrti za 18% u bolesnika na dijalizi 10. PreoptereÊenje tekuêinom predstavlja vaæan Ëimbenik za razvoj kongestivnog srëanog zatajivanja, a sam po sebi je Ëimbenik i za kardiovaskularni mortalitet. Nativna AV fistula predstavlja supkutanu anastomozu izmeappleu arterije i vene, najëeπêe radijalne arterije i vene cefalike (Brescia-Cimino fistula). Protok krvi kroz AV fistulu veêi od 1000 ml/min, dovodi do progresivne dilatacije lijeve klijetke i srëane insuficijencije 11. Hiperhomocisteinemija je neovisan Ëimbenik rizika za razvoj ateroskleroze u bolesnika na hemodijalizi 12, a viπe od 80% bolesnika koji se lijeëe redovnim hemodijalizama ima poviπenu koncentraciju homocisteina 13. U bolesnika s terminalnim stupnjem bubreæne insuficijencije i poviπenim nivoom homocisteina 2,9 puta je veêi rizik od nastanka KBS nego u bolesnika s niskim vrijednostima homocisteina 14. Oksidativni stres je takoappleer neovisan Ëimbenik rizika za razvoj kardiovaskularnih komplikacija u bolesnika na hemodijalizi, a malondialdehid (MDA) je pokazatelj oksidativnog stresa i razvoja kardiovaskularnih komplikacija. Infekcija/inflamacija (CRP >10 mg/l) je neovisan Ëimbenik rizika za razvoj kardiovaskularnih komplikacija u bolesnika na hemodijalizi i u zloêudnoj je sinergiji sa uremijom i pothranjenoπêu 15. Prisutna je u 30-50% bolesnika koji se lijeëe redovnim hemodijalizama 16. Sekundarni hiperparatiroidizam takoappleer predstavlja neovisan Ëimbenik rizika za razvoj kardiovaskularnih komplikacija 17. lieu and are related with the dialysis technique itself, and they are divided in hemodynamic and metabolic risk factors. Hemodynamic risk factors are anemia, retention of sodium and water, arteriovenous (AV) fistula, while the metabolic risk factors are hyperhomocysteinemia, hypoalbuminemia, oxidative stress, microinflammation and secondary hyperparatiroidism. Smoking cigarettes is included in the category of main risk factors for occurrence of CVD 6. Atherosclerosis in smokers is caused by direct effect of tobacco smoke on the blood vessel wall and indirectly by influencing the lipid status: triglycerides are increased and HDL level is reduced. Hypertension is an independent risk factor for the development of cardiovascular complications in patients treated by dialysis 7. In patients treated by dialysis, hypertension is caused by volume load and an increase in arterial rigidity. Hyperlipidemia is also an independent risk factor for the development of atherosclerosis in patients undergoing hemodialysis, while 30-50% of patients treated by dialysis have increased LDL, decreased HDL and incresed triglyceride 8. Diabetes is one of the most frequent causes of renal damage, and this disease independently increases the risk of occurrence of CVD. The results of the two large clinical studies, the Framingham study and Multiple Risk Factor Intervention Trial have shown that diabetes increases the likelihood of occurrence of CHD in men twice and increases the risk of occurrence of CHD in women by three times 9. Anemia affects more than 90% of patients who are treated by chronic dialysis. This disease is triggered by several mechanisms that increase the cardiovascular risk: reduced oxygenation causes an increase in sympaticus activity thereby increasing the myocardial action, while the reduced viscosity causes the increased venous inflow to the heart and consequential LVH. Anemia along with hypertension causes LVH. Each lowering of the hemoglobin values by 10 g/l below the value of 100 g/l increases the relative risk of cardiac death by 18% in patients undergoing dialysis 10. Excessive fluid load represents an important factor for the development of congestive heart failure, and at the same time it is a factor for cardiovascular mortality. Native AV fistula represents the subcutaneous anastomosis between the artery and vein, most often radial artery and cephalic vein (Brescia-Cimino fistula). Blood flow through AV fistula greater than 1000 ml/min, leads to progressive dilation of the left ventricle and heart insufficiency 11. Hyperhomocysteinemia is an independent risk factor for the development of atherosclerosis in patients undergoing hemodialysis 12, while over 80% of patients who are treated by regular hemodialysis have an increased concentration of homocysteine 13. In patients with ESRD and increased level of homocysteine, the risk of occurrence of CHD is 2.9 times higher than the risk of occurrence of CHD in patients with low homocysteine values 14. The oxidative stress is also an independent risk factor for the development of cardiovascular complications in patients undergoing hemodialysis, while malondialdehyde (MDA) is an indicator of oxidative stress and development of cardiovascular complications. Infection/inflammation (CRP >10 mg/l) is an independent risk factor for the development of cardiovascular complications in patients undergoing hemodialysis and is in malign synergy with uremia and malnutrition 15. It is present in some 30-50% of patients that are treated by regular hemodialyses 16. The secondary hyperparatiroidism is also an independent risk factor for the development of cardiovascular complications 17.

3 2011;6(7-8):89. Ciljne vrijednosti kardiovaskularnih Ëimbenika rizika za pacijente na kroniënoj hemodijalizi prikazane su u Tablici 1. Target values of cardiovascular risk factors in patients undergoing hemodialysis are shown in Table 1. Table 1. Target values of risk factors for the prevention of development of cardiovascular diseases in patients undergoing hemodialysis (modified according to reference 18). Risk factors Arterial hypertension Diabetes Hyperlipidemia Hyperchomocysteinemia Anemia Inflammation Secondary hyperparatiroidism Target value Pre-dialysis blood pressure <140/90 mmhg Glycosylated hemoglobin 8.0% LDL cholesterol <2.6 mmol/l, triglycerides < 1.70 mmol/l Homocysteine <15 μmol/l Hct = 33-36%, Hb = g/l C-reactive protein <10 mg/l 3- [PO 4 ] <1.8 mmol/l, [Ca ] x [PO 4 ] <4.4 mmol 2 /L 2, ipth pg/ml CILJ RADA Utvrditi uëestalost tradicionalnih i netradicionalnih Ëimbenika rizika za nastanak kardiovaskularnih bolesti u bolesnika na kroniënoj dijalizi (hemodijalizi i kontinuiranoj ambulantnoj peritonealnoj dijalizi) i usporediti ih s dostupnim podacima iz drugih studija. ISPITANICI I METODE Na Odsjeku za dijalizu Klinike za interne bolesti Univerzitetsko-kliniËkog centra Tuzla, Bosna i Hercegovina, sprovedeno je istraæivanje kojim su obuhvaêeni pacijenti lijeëeni postupcima kroniëne dijalize (hemodijalizom i kontinuiranom ambulantnom peritonealnom dijalizom) od poëetka do kraja godine. UkljuËni kriterij bilo je vrijeme provedeno na kroniënom dijaliznom lijeëenju. U studiju nisu ukljuëeni bolesnici koji su na kroniënom dijaliznom programu bili manje od tri mjeseca te bolesnici koji su imali malignu bolest. Svim bolesnicima uzeti su detaljni anamnestiëki podaci i analizirane su sljedeêe varijable: duæina i vrsta dijaliznog tretmana, standardne laboratorijske analize (KKS, GUK, CRP, urea, kreatinin, kalij, natrij, kalcij, fosfor, magnezij, æeljezo, lipidogram, proteinogram, parathormon), nivo serumskog homocisteina. Arterijski tlak (AT) je mjeren sfingomanometrom na prijemu, prije dijaliznog lijeëenja. Hipertenzija je definirana kao sistoliëki AT >140 i/ili dijastoliëki AT >90 mmhg (1 mm Hg = 0,133 kpa). Hiperlipidemija je definirana kao vrijednosti ukupnog kolesterola >5,17 mmol/l; triglicerida >1,7 mmol/l; LDL >2,6 mmol/l. Vrijednosti HDL <1,03 mmol/l smatrane su sniæenima. Anemija je definirana kao vrijednosti koncentracije hemoglobina niæa od 110 g/l ili hematokrit niæi od 33%. Stupanj mikroinflamacije je procjenjivan na osnovu vrijednosti CRP Ëija je koncentracija >10 mg/l ukazivala na poveêan rizik od razvoja aterosklerotskih kardiovaskularnih komplikacija. Hiperhomocisteinemija je definirana kao koncentracija ukupnog homocisteina u plazmi viπa od 15 μmol/l. Za statistiëku analizu koriπtene su metode deskriptivne statistike. AIM The aim of study is to determine the frequency of traditional and non-traditional risk factors for occurrence of CVD in patients undergoing chronic dialysis (hemodialysis and continuous ambulatory peritoneal dialysis) and compare them with available published data. PATIENTS AND METHODS At the Dialysis Department of the Internal Disease Clinic of the University-Clinical Center in Tuzla, Bosnia and Herzegovina, the study was conducted which included the patients treated by chronic dialysis procedures (hemodialysis and continuous ambulatory peritoneal dialysis) from the beginning of 1999 to the end of The inclusive criterion was the time spent on chronic dialysis treatment. The study did not include the patients who underwent the chronic dialysis program for less than three months and patients who had a malign disease. Detailed history was taken from all patients and the following variables were analyzed: length and type of dialysis treatment, standard laboratory analyses (complete blood count, blood glucose, CRP, urea, creatinine, potassium, sodium, calcium, phosphor, magnesium, iron, lipidogram, proteinogram, parathormone), a level of serum homocysteine. Blood pressure (BP) was measured by sphygmomanometer on admission, prior to dialysis treatment. Hypertension is defined as systolic BP >140 and/or diastolic BP >90 mmhg (1 mm Hg = 0,133 kpa). Hyperlipidemia was defined as the value of total cholesterol >5.17 mmol/l; triglycerides >1.7 mmol/l; LDL >2.6 mmol/l. The HDL values <1.03 mmol/l were considered decreased. Anemia was defined as the value of hemoglobin concentration lower than 110 g/l or hematocrit lower than 33%. The microinflammation level was evaluated on the basis of CRP value whose concentration of >10 mg/l indicated a higher risk of development of atherosclerotic cardiovascular complications. Hyperhomocysteinemia is defined as the concentration of total homocysteine in plasma over 15 μmol/l. The descriptive statistical methods were used for statistical analysis.

4 2011;6(7-8):90. REZULTATI UkljuËeno je ukupno 50 bolesnika: 22 muπkarca (44%) i 28 æena (56%). 35 bolesnika (70%) lijeëena su hemodijalizom, a 15 bolesnika (30%) kontinuiranom ambulantnom peritonealnom dijalizom (CAPD). ProsjeËna æivotna dob iznosila je 47,33±12,74 godina. ProsjeËna duæina trajanja dijaliznog tretmana iznosila je 42,6±17,2 mjeseci. UËestalost tradicionalnih Ëimbenika iznosila je: arterijska hipertenzija (62%), hiperlipidemija (60%), dijabetes (25%) te puπenje (24%). Anemija je bila prisutna u 86% ispitanika. Od netradicionalnih metaboliëkih Ëimbenika rizika hiperhomocisteinemija je bila prisutna u 82% ispitanika, mikroinflamacija u 26%, hipoalbuminemija u 30% te sekundarni hiperparatireoidizam u 36%. Vrijednosti ostalih varijabli prikazane su u Tablici 2. RESULTS 50 patients were included: 22 men (44%) and 28 women (56%). 35 patients (70%) treated by hemodialysis, while 15 patients (30%) were treated by continuous ambulatory peritoneal dialysis (CAPD). The average life was 47.33±12.74 years. The average length of dialysis treatment was 42.6±17.2 months. The frequency of traditional factors was: hypertension (62%), hyperlipidemia (60%), diabetes (25%) and smoking (24%). Anemia was present in 86% patients. From non-traditional metabolic risk factors, 82% hyperhomocysteinemia was present in 82% of patients, microinflammation in 26%, hypoalbuminemia in 30% and secondary hyperparatireoidism in 36%. The values of the remaining variables are shown in Table 2. Table 2. Values of blood pressure and laboratory results. Variable (unit) Mean value ± standard deviation Systolic blood pressure (mmhg) ± Diastolic blood pressure (mmhg) ± Mean pressure (mmhg) ± Hemoglobin (g/l) ± Hematocrit (%) 0.31 ± Total proteins (g/l) ± 6.78 Serum albumin (g/l) ± 7.62 Cholesterol (mmol/l) 6.10 ± 1.34 LDL-cholesterol (mmol/l) 3.57 ± 0.91 HDL-cholesterol (mmol/l) 1.00 ± 0.22 Triglycerides (mmol/l) 2.64 ± 1.60 C-reactive protein (mg/l) ± 2.38 Homocystein (μmol/l) ± [Ca 2+ ]mmol/l 2.37 ± 0.22 Parathormone-iPTII pg/ml ± DISKUSIJA Kardiovaskularne bolesti predstavljaju glavni uzrok smrtnosti u bolesnika na kroniënoj dijalizi. Ovi pacijenti, osim uobiëajenih, tradicionalnih Ëimbenika rizika za nastanak kardiovaskularnih bolesti (dob, dijabetes, puπenje cigareta, AH, pozitivna obiteljska anamneza), imaju i dodatne Ëimbenike karakteristiëne za uremiëni sindrom, koji su podijeljeni na hemodinamske (anemija, retencija Na i H 2 O, AV fistula) i metaboliëke (hipoalbuminemija, hiperhomocisteinemija, oksidativni stres, mikroinflamacija, sekundarni hiperparatireoidizam). Svim ukljuëenim ispitanicima odreappleena je uëestalost tradicionalnih i netradicionalnih Ëimbenika rizika. Puπenje je bilo prisutno u 24% ispitanika, πto je manje od 40% ispitanika koji su bili puπaëi u studiji Foley i suradnika 19. Hipertenzija je bila prisutna u 62% bolesnika, a hiperlipidemija u 60% bolesnika, πto je u skladu sa rezultatima istraæivanja drugih autora 20. Blaga inflamacija je jedan od najvaænijih Ëimbenika koji doprinosi visokoj stopi kardiovaskularnog morbiditeta i mortaliteta u bolesnika s kro- DISCUSSION CVD represent the main cause of mortality in patients on chronic dialysis. These patients, besides some usual, traditional risk factors for occurrence of CVD (age, diabetes, smoking cigarettes, hypertension, positive familiary anamnesis), have additional factors characteristic for uremic syndrome, that are divided in hemodynamic (anemia, retention of Na and H 2 O, AV fistula) and metabolic (hypoalbuminemia, hyperhomocysteinaemia, oxidative stress, microinflammation, secondary hyperparatireoidism). Frequency of traditional and non-traditional risk factors has been determined for all included patients. Smoking was present in 24% patients, which is less than 40% who were smokers in the article by Foley et al 19. Hypertension was present in 62% of patients, while hyperlipidemia was present in 60% of patients, which is in compliance with published results 20. Slight degree of inflammation is one of the most important factors that contributes to a high rate of cardiovascular morbidity and mortality in patients with chronic renal failure 21. In this study, microinflammation was determined in 26% of patients.

5 2011;6(7-8):91. niënom bubreænom insuficijencijom 21. U ovom istraæivanju mikroinflamacija je bila utvrappleena kod 26% bolesnika. U toku dvogodiπnjeg praêenja bolesnika na redovnim hemodijalizama, znaëajno je veêa stopa smrtnosti u onih s koncentracijom ukupnog homocisteina (thcy) >33,6 μmol/l, u odnosu na one sa thcy <24,1 μmol/l 22. Hiperhomocisteinemija je bila prisutna u 82% ispitanika. ZAKLJU»AK UËestalost tradicionalnih i netradicionalnih riziënih Ëimbenika za nastanak kardiovaskularnih bolesti u dijaliznih bolesnika je veoma visoka. NajuËestaliji tradicionalni Ëimbenici u ovom istraæivanju bili su hipertenzija (62%) i hiperlipidemija (60%), a od netradicionalnih anemija (86%) i hiperhomocisteinemija (82%). Ranom detekcijom i primjenom odgovarajuêe terapije za postizanje ciljnih vrijednosti Ëimbenika rizika, smanjuje se uëestalost kardiovaskularnog morbiditeta i mortaliteta u bolesnika lijeëenih postupcima dijalize. During the two-year monitoring of patients on regular hemodialyses, the mortality rate in those with concentration of total homocystein (thcy) >33.6 μmol/l is much higher compared to those with thcy <24.1 μmol/l 22. Hyperhomocysteinemia was present in 82% patients. CONCLUSION The frequency of traditional and non-traditional risk factors for occurrence of CVD in dialyzed patients is very high. The most frequent traditional factors in this study were hypertension (62%) and hyperlipidemia (60%), while anemia (86%) and hyperhomocysteinemia (82%) were the most frequent non-traditional factors. The early detection and application of relevant therapy for the achievement of target values of risk factors reduces the frequency of cardiovascular morbidity and mortality in patients treated by dialysis procedures. Received: 28 th Jun 2011; Updated: 4 th Jul 2011 *Address for correspondence: Javna zdravstvena ustanova Univerzitetski kliniëki centar Tuzla, Trnovac bb, Tuzla, Bosna i Herzegovina. Phone: danielamati@yahoo.com Literature 1. Ravera M, Paoletti E. Hypertension, dyslipidemia and cardiovascular risk in chronic renal disease. Ital Heart J. 2004;5(6): Locatelli F, Bommer J, London GM, Martin-Malo A, Wanner C, Yaqoob M. Cardiovascular disease determinants in chronic renal failure: clinical approach and treatment. Nephrol Dial Transplant. 2001;6(3): Nube MJ. The acute phase response in chronic haemodialysis patients: a marker of cardiovascular diseases. Nephrol Dial Transplant. 2002;17(3): Goldsmith DJ, Covic A. Coronary artery disease in uremia: etiology, diagnosis, and therapy. Kidney Int. 2001;60(6): Zoccali C. Traditional and emerging cardiovascular and renal risk factors: an epidemiologic perspective. Kidney Int. 2006;70(1): RaljeviÊ E, DiliÊ M. Prevencija kardiovaskularnih oboljenja. U: KuπljugiÊ Z, BarakoviÊ F Kardiologija. Tuzla: PrintCom, 2006, str Lynn KL. Hypertension and survival in hemodialysis patients. Semin Dial. 2004;17(4): Locatelli F, Bommer J, London GM, Martin-Malo A, Wanner C, Yaqoob M. Cardiovascular disease determinants in chronic renal failure: clinical approach and treatment. Nephrol Dial Transplant. 2001; 6(3): Stamler J, Vaccaro O, Neaton JD, Wentworthd. Diabetes, other risk factors, and 12-yr cardiovascular mortality for men screened in the Multiple Risk Intervention Trial. Diabetes Care. 1993;16: Hayashi T, Suzuli A, Sloi T. Cardiovascular effect of normalizing the hemoglobin level during erytropoetin therapy in predialysis patients with chronic renal failure. Am J Kidney Dis. 2000;35: Konner K, Nonnast-Danil B, Ritz E. The arteriovenous fistula. J Am Soc Nephrol. 2003;14(6): Wazny LD, StojimiroviÊ B, Heidenheirn I, Blake PG. Factors influencing erythropoietin compliance in peritoneal dialysis patients. Am J Kidney Dis. 2002;40(3): Massy ZA. Importance of homocysteine, lipoprotein (a) and non-classical cardiovascular risk factors (fibrinogen, and advanced glycation end-products) for atherogenesis in uraemic patients. Nephrol Dial Transplant. 2000;15(5): Manns BJ, Burgess ED, Hyndman ME, Parsons HG, Schaefer JP, Scott-Douglas NW. Hyperhomocysteinemia and the prevalence of atherosclerotic vascular disease in patients with end-stage renal disease. Am J Kidney Dis. 1999;34: Agarwal R. Hypertension and survival in chronic hemodialysis patients: past lessons and future opportunities. Kidney Int. 2005;67(1): Park CW, Shin YS, Kim CM, Lee SY, Yu SE, Kim SY. Increased C-reactive protein following hemodialysis predicts cardiac hypertrophy in chronic hemodialysis patients. Am J Kidney Dis. 2002; 40(6): BaloviÊ G, PetroviÊ D. Sekundarni hiperparatireoidizam - faktor rizika za razvoj uremijske kardiomiopatije kod bolesnika na hemodijalizi, Medicus. 2005;6(2): Massy ZA, Kasiske BL. Prevention of cardiovascular complications in chronic renal disease. In: Loscalzo J, London GM, editors. Cardiovascular disease in end-stage renal failure. New York: The Oxford University Press; p Foley R, Herzog C, Collins A. Smoking and cardiovascular outcomes in dialysis patients: The United States Renal Data System Wave 2 Study. Kidney Int. 2003;63: Agarwal R. Hypertension and survival in chronic hemodialysis patients - past lessons and future opportunities. Kidney Int. 2005;67(1): Ross R. Atherosclerosis: an inflammatory disease. N Engl J Med. 1999;340: Buccinati G, Baragetti I, Bamonti F, Furiani S, Dorighet V, Patrosso C. Plasma homocysteine levels and cardiovascular mortality in patients with end-stage renal disease. J Nephrol. 2004;17(3):

Microsoft Word - CroDiab Registar 2009.doc

Microsoft Word - CroDiab Registar 2009.doc HRVATSKI ZAVOD ZA JAVNO ZDRAVSTVO Zagreb, Rockefellerova 7. - SVEUČILIŠNA KLINIKA VUK VRHOVAC Dugi dol 4a, Zagreb IZVJEŠĆE ZA 2009. Nacionalni registar osoba sa šećernom bolešću CroDiab National Diabetes

Више

Microsoft Word - CroDiab Registar 2008.doc

Microsoft Word - CroDiab Registar 2008.doc HRVATSKI ZAVOD ZA JAVNO ZDRAVSTVO Zagreb, Rockefellerova 7. - SVEUČILIŠNA KLINIKA VUK VRHOVAC Dugi dol 4a, Zagreb IZVJEŠĆE ZA 2008. Nacionalni registar osoba sa šećernom bolešću CroDiab National Diabetes

Више

KARDIOLOGIJA U PRAKSI ODABRANA POGLAVLJA CARDIOLOGY IN PRACTICE SELECTED CHAPTERS Dijabetes i koronarna bolest srca Diabetes and Coronary Heart Diseas

KARDIOLOGIJA U PRAKSI ODABRANA POGLAVLJA CARDIOLOGY IN PRACTICE SELECTED CHAPTERS Dijabetes i koronarna bolest srca Diabetes and Coronary Heart Diseas KARDIOLOGIJA U PRAKSI ODABRANA POGLAVLJA CARDIOLOGY IN PRACTICE SELECTED CHAPTERS Dijabetes i koronarna bolest srca Diabetes and Coronary Heart Disease Izet AganoviÊ 1, Jozo Boras 2, Nikica Car 2, Æeljko

Више

Оригинални радови Општа медицина 2009;15(3-4); UDC: (497.11) Прим. мр сц. мед. Нада Вукадиновић, прим. др мед. Биљана Цимбаље

Оригинални радови Општа медицина 2009;15(3-4); UDC: (497.11) Прим. мр сц. мед. Нада Вукадиновић, прим. др мед. Биљана Цимбаље Оригинални радови Општа медицина 2009;15(3-4); 156-162 UDC: 616-008.9-036-02 (497.11) Прим. мр сц. мед. Нада Вукадиновић, прим. др мед. Биљана Цимбаљевић, др мед. Србијанка Петровић Дом здравља Крушевац

Више

ISSN СТАТИСТИКА СТАНОВНИШТВА ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ POPULATION STATISTICS ANNUAL RELEASE 25. IV Број/No. 115/19 РОЂЕНИ И УМРЛИ У РЕПУБ

ISSN СТАТИСТИКА СТАНОВНИШТВА ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ POPULATION STATISTICS ANNUAL RELEASE 25. IV Број/No. 115/19 РОЂЕНИ И УМРЛИ У РЕПУБ ISSN 2490-2950 2018 ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ POPULATION STATISTICS ANNUAL RELEASE 25. IV 2019. Број/No. 115/19 РОЂЕНИ И УМРЛИ У РЕПУБЛИЦИ СРПСКОЈ BIRTHS AND DEATHS IN REPUBLIKA SRPSKA Благи раст броја живорођених

Више

ISSN СТАТИСТИКА СТАНОВНИШТВА ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ POPULATION STATISTICS ANNUAL RELEASE 25. IV Број/No. 121/18 РОЂЕНИ И УМРЛИ У РЕПУБ

ISSN СТАТИСТИКА СТАНОВНИШТВА ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ POPULATION STATISTICS ANNUAL RELEASE 25. IV Број/No. 121/18 РОЂЕНИ И УМРЛИ У РЕПУБ ISSN 2490-2950 2017 ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ POPULATION STATISTICS ANNUAL RELEASE 25. IV 2018. Број/No. 121/18 РОЂЕНИ И УМРЛИ У РЕПУБЛИЦИ СРПСКОЈ BIRTHS AND DEATHS IN REPUBLIKA SRPSKA Благи пад броја живорођених

Више

ISSN СТАТИСТИКА СТАНОВНИШТВА ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ POPULATION STATISTICS ANNUAL RELEASE 25. IV Број/No. 107/17 РОЂЕНИ И УМРЛИ У РЕПУБ

ISSN СТАТИСТИКА СТАНОВНИШТВА ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ POPULATION STATISTICS ANNUAL RELEASE 25. IV Број/No. 107/17 РОЂЕНИ И УМРЛИ У РЕПУБ ISSN 2490-2950 2016 ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ POPULATION STATISTICS ANNUAL RELEASE 25. IV 2017. Број/No. 107/17 РОЂЕНИ И УМРЛИ У РЕПУБЛИЦИ СРПСКОЈ BIRTHS AND DEATHS IN REPUBLIKA SRPSKA Благи раст броја живорођених

Више

Acta medica Medianae (2000) 6 (21-25) PRETHODNA SAOPŠTENJA MORBIDITET OD AKUTNOG INFARKTA MIOKARDA U POPULACIJI ROMA GRADA NIŠA Marko LAZOVIĆ, Svetlan

Acta medica Medianae (2000) 6 (21-25) PRETHODNA SAOPŠTENJA MORBIDITET OD AKUTNOG INFARKTA MIOKARDA U POPULACIJI ROMA GRADA NIŠA Marko LAZOVIĆ, Svetlan Acta medica Medianae (2000) 6 (21-25) PRETHODNA SAOPŠTENJA MORBIDITET OD AKUTNOG INFARKTA MIOKARDA U POPULACIJI ROMA GRADA NIŠA i Milomir RANĐELOVIĆ Klinika za kardiovaskularne holesti Kliničkog centra

Више

PowerPoint Presentation

PowerPoint Presentation MESTO GVOŽĐA U LEČENJU ANEMIJE BUBREŽNOG POPREKLA Prof Dr Steva Plješa Anemija Definicija Smanjen broj eritrocita, Snižene vrednosti hemoglobina (Hb) Snižene vrednosti hematokrita (Hct) ispod normalnih

Више

Da li je napredak u tehnološkim inovacijama dijalize doprineo boljem preživljavanju bolesnika ?

Da li je napredak u tehnološkim inovacijama dijalize doprineo boljem preživljavanju bolesnika ? Da li je napredak u tehnološkim inovacijama dijalize doprineo boljem preživljavanju bolesnika? Sanja Simić Ogrizović Klinika za nefrologiju KCS Medicinski fakultet Beograd KV mortalitet u OP i HD populaciji

Више

GSK radionica hipertenzije

GSK radionica hipertenzije Uloga liječnika obiteljske medicine u liječenju šećerne bolesti Ivica Cvetković Samobor, Gajeva 37 www.ordic.hr 9/24/2011 ŠEĆERNA BOLEST Termin šećerna bolest označava metabolički poremećaj multiple etiologije

Више

HONDLOVA 2/9, ZAGREB OSOBNE SMJERNICE ZA REGULACIJU GLIKEMIJE ZA BOLESNIKE NA INTENZIVIRANOM LIJE»ENJU INZULINOM ime prezime 9

HONDLOVA 2/9, ZAGREB OSOBNE SMJERNICE ZA REGULACIJU GLIKEMIJE ZA BOLESNIKE NA INTENZIVIRANOM LIJE»ENJU INZULINOM ime prezime 9 HONDLOVA 2/9, ZAGREB OSOBNE SMJERNICE ZA REGULACIJU GLIKEMIJE ZA BOLESNIKE NA INTENZIVIRANOM LIJE»ENJU INZULINOM ime prezime 9 Uvod Samokontrola je jedan od osnovnih Ëimbenika u praêenju i lijeëenju šeêerne

Више

ISSN СТАТИСТИКА ОБРАЗОВАЊА ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ ШКОЛСКА ГОДИНА/SCHOOL YEAR почетак/beginning of 2018/2019 EDUCATION STATISTICS ANNUAL RELEASE П

ISSN СТАТИСТИКА ОБРАЗОВАЊА ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ ШКОЛСКА ГОДИНА/SCHOOL YEAR почетак/beginning of 2018/2019 EDUCATION STATISTICS ANNUAL RELEASE П ISSN 2490-2950 СТАТИСТИКА ОБРАЗОВАЊА ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ ШКОЛСКА ГОДИНА/SCHOOL YEAR почетак/beginning of 2018/2019 EDUCATION STATISTICS ANNUAL RELEASE Претходни подаци/preliminary data 1. IV 2019. Број/No.

Више

Adresa: Maršala Tita 9a/I Telefon: (033) Faks: (033) Web: Datum i vrijeme slanj

Adresa: Maršala Tita 9a/I Telefon: (033) Faks: (033) Web:   Datum i vrijeme slanj Adresa: Maršala Tita 9a/I Telefon: (033) 251-590 Faks: (033) 251-595 E-mail: ejn@javnenabavke.gov.ba Web: https://www.ejn.gov.ba Datum i vrijeme slanja obavještenja na objavu:27.6.2016. u 13:59 ISPRAVKA

Више

Adresa: Maršala Tita 9a/I Telefon: (033) Faks: (033) Web: Datum i vrijeme slanj

Adresa: Maršala Tita 9a/I Telefon: (033) Faks: (033) Web:   Datum i vrijeme slanj Adresa: Maršala Tita 9a/I Telefon: (033) 251-590 Faks: (033) 251-595 E-mail: ejn@javnenabavke.gov.ba Web: https://www.ejn.gov.ba Datum i vrijeme slanja obavještenja na objavu:27.6.2016. u 15:49 ISPRAVKA

Више

acta med croatica, 2012: 66 (supp.2): Klinička zapažanja učinkovitost i sigurnost PrimjeNe cera u LiječeNju anemije u PredijaLiZNiH bolesnika Hr

acta med croatica, 2012: 66 (supp.2): Klinička zapažanja učinkovitost i sigurnost PrimjeNe cera u LiječeNju anemije u PredijaLiZNiH bolesnika Hr Klinička zapažanja učinkovitost i sigurnost PrimjeNe cera u LiječeNju anemije u PredijaLiZNiH bolesnika Hrvatsko iskustvo ivan bubić 1, ingrid PrkačiN 2, sanjin rački 1 1 Zavod za nefrologiju i dijalizu,

Више

ISSN СТАТИСТИКА ОБРАЗОВАЊА ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ EDUCATION STATISTICS ANNUAL RELEASE 1. IV Број/No. 88/19 ОБРАЗОВАЊЕ У САОБРАЋАЈУ EDU

ISSN СТАТИСТИКА ОБРАЗОВАЊА ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ EDUCATION STATISTICS ANNUAL RELEASE 1. IV Број/No. 88/19 ОБРАЗОВАЊЕ У САОБРАЋАЈУ EDU ISSN 2490-2950 2018 СТАТИСТИКА ОБРАЗОВАЊА ГОДИШЊЕ САОПШТЕЊЕ EDUCATION STATISTICS ANNUAL RELEASE 1. IV 2019. Број/No. 88/19 ОБРАЗОВАЊЕ У САОБРАЋАЈУ EDUCATION IN TRAFFIC У 2018. години, 217 ауто-школa обављало

Више

ВЕЋУ МЕНТОРА

ВЕЋУ МЕНТОРА НАСТАВНО-НАУЧНОМ ВЕЋУ ФАКУЛТЕТА МЕДИЦИНСКИХ НАУКА УНИВЕРЗИТЕТА У КРАГУЈЕВЦУ Комисија за припрему извештаја у саставу: 1. проф. др Марина Петровић, ванредни професор за ужу научну област Интерна медицина

Више

Slađana Pavić 1, Aleksandra Andrić 2, Marija Antić 1, Milica Jovanović 3, Aleksa Novković 4, Aleksandra Pavić 4 Etiologija, epidemiološki i klinički p

Slađana Pavić 1, Aleksandra Andrić 2, Marija Antić 1, Milica Jovanović 3, Aleksa Novković 4, Aleksandra Pavić 4 Etiologija, epidemiološki i klinički p Slađana avić 1, Aleksandra Andrić 2, Marija Antić 1, Milica Jovanović 3, Aleksa Novković 4, Aleksandra avić 4 Etiologija, epidemiološki i klinički parametri infekcija urinarnog trakta kod bolesnika sa

Више

УНИВЕРЗИТЕТ У ПРИШТИНИ СА ПРИВРЕМЕНИМ СЕДИШТЕМ У КОСОВСКОЈ МИТРОВИЦИ МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ Ивана Р. Матијашевић УТИЦАЈ ПРОГРАМА КИНЕЗИТЕРАПИЈЕ НА КАРДИО

УНИВЕРЗИТЕТ У ПРИШТИНИ СА ПРИВРЕМЕНИМ СЕДИШТЕМ У КОСОВСКОЈ МИТРОВИЦИ МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ Ивана Р. Матијашевић УТИЦАЈ ПРОГРАМА КИНЕЗИТЕРАПИЈЕ НА КАРДИО УНИВЕРЗИТЕТ У ПРИШТИНИ СА ПРИВРЕМЕНИМ СЕДИШТЕМ У КОСОВСКОЈ МИТРОВИЦИ МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ Ивана Р. Матијашевић УТИЦАЈ ПРОГРАМА КИНЕЗИТЕРАПИЈЕ НА КАРДИОВАСКУЛАРНИ СИСТЕМ И КВАЛИТЕТ ДЕПУРАЦИОНОГ ПРОЦЕСА КОД

Више

STRUČNI RAD - PROFESSIONAL ARTICLE DATUM PRIJEMA: DATUM PRIHVATANJA: UDK BROJEVI: :616.1 COBISS.SR-ID PODA

STRUČNI RAD - PROFESSIONAL ARTICLE DATUM PRIJEMA: DATUM PRIHVATANJA: UDK BROJEVI: :616.1 COBISS.SR-ID PODA STRUČNI RAD - PROFESSIONAL ARTICLE DATUM PRIJEMA:10.10.2014. DATUM PRIHVATANJA:15.11.2014. UDK BROJEVI: 616-008.9-06:616.1 COBISS.SR-ID 211810572 PODACI O AUTORU: Jelena Pavlović, Lj. Milović, N. Hadživuković,

Више

md-vol 6 no 3 sept.qxp

md-vol 6 no 3 sept.qxp medicinska revija medical review UDK: 616.61-036.1-06 ; 616-008.9-06:577.125.8 ID BROJ: 209783308 Originalni ~lanci/ Original articles Zeljkovi} A. et al. MD-Medical Data 2014;6(3): 253-257 ULOGA HOLESTEROLA

Више

УНИВЕРЗИТЕТ У КРАГУЈЕВЦУ

УНИВЕРЗИТЕТ У КРАГУЈЕВЦУ УНИВЕРЗИТЕТ У КРАГУЈЕВЦУ ФАКУЛТЕТ МЕДИЦИНСКИХ НАУКА НАСТАВНО-НАУЧНОМ ВЕЋУ ОДЛУКА ВЕЋА ЗА МЕДИЦИНСКЕ НАУКЕ УНИВЕРЗИТЕТА У КРАГУЈЕВЦУ О ФОРМИРАЊУ КОМИСИЈЕ ЗА ОЦЕНУ ЗАВРШЕНЕ ДОКТОРСКЕ ДИСЕРТАЦИЈЕ На седници

Више

In accordance with Article 33 Paragraph 2 Item 4 of the Listing Rules of the Belgrade Stock Exchange j.s.c. Belgrade, NIS j.s.c. Novi Sad announces RE

In accordance with Article 33 Paragraph 2 Item 4 of the Listing Rules of the Belgrade Stock Exchange j.s.c. Belgrade, NIS j.s.c. Novi Sad announces RE In accordance with Article 33 Paragraph 2 Item 4 of the Listing Rules of the Belgrade Stock Exchange j.s.c. Belgrade, NIS j.s.c. Novi Sad announces REPORT ON COMPANY BODY'S SESSION 68th NIS j.s.c. Board

Више

CRNOGORSKA SPORTSKA AKADEMIJA, Sport Mont časopis br. 15,16,17. Mirko Šaranović Opšta bolnica B. Orlandić, Bar PROMENE KRVNOG PRITISKA U TOKU TESTA FI

CRNOGORSKA SPORTSKA AKADEMIJA, Sport Mont časopis br. 15,16,17. Mirko Šaranović Opšta bolnica B. Orlandić, Bar PROMENE KRVNOG PRITISKA U TOKU TESTA FI Mirko Šaranović Opšta bolnica B. Orlandić, Bar PROMENE KRVNOG PRITISKA U TOKU TESTA FIZIČKIM OPTEREĆENJEM KOD NORMOTENZIVNIH I HIPERTENZIVNIH REKREATIVACA UVOD Arterijska hipertenzija zauzima vodeće mesto

Више

Content Medical Journal (2016) Vol. 22, No 3 Original article Smoking rate among health care professionals employed in the University Clinical Center

Content Medical Journal (2016) Vol. 22, No 3 Original article Smoking rate among health care professionals employed in the University Clinical Center Content Medical Journal (2016) Vol. 22, No 3 Original article Smoking rate among health care professionals employed in the University Clinical Center Sarajevo 115 Sebija Izetbegović, Amer Ovčina EUTOS

Више

SVEUČILIŠTE JOSIPA JURJA STROSSMAYERA U OSIJEKU MEDICINSKI FAKULTET OSIJEK Studij medicine Marin Šamija BIOIMPENDANCIJA I RAZINA SERUMSKOG N-TERMINALN

SVEUČILIŠTE JOSIPA JURJA STROSSMAYERA U OSIJEKU MEDICINSKI FAKULTET OSIJEK Studij medicine Marin Šamija BIOIMPENDANCIJA I RAZINA SERUMSKOG N-TERMINALN SVEUČILIŠTE JOSIPA JURJA STROSSMAYERA U OSIJEKU MEDICINSKI FAKULTET OSIJEK Studij medicine Marin Šamija BIOIMPENDANCIJA I RAZINA SERUMSKOG N-TERMINALNOG PRO-B- TIP NATRIURETSKOG PEPTIDA (NTproBNP) U ODREĐIVANJU

Више

FARMACEUTSKO-BIOKEMIJSKI FAKULTET

FARMACEUTSKO-BIOKEMIJSKI FAKULTET FARMACEUTSKO-BOKEMJSK FAKULTET SVEUČLŠTA U ZAGREBU Naziv kolegija: OPĆA KLNČKA BOKEMJA ZVEDBEN PLAN akademska godina 2008./2009. ljetni semestar Naziv studija: Medicinska biokemija Godina studija: 3. godina

Више

untitled

untitled ПОКАЗАТЕЉИ КВАЛИТЕТА РАДА СТАЦИОНАРНИХ ЗДРАВСТВЕНИХ УСТАНОВА У БЕОГРАДУ ЗА ПЕРИОД..-3... ГОДИНЕ -КАРДИОХИРУРГИЈА- Кардиохирургија је медицинска дисциплина у оквиру које се обављају високоспецијализоване

Више

md-broj 07.qxp

md-broj 07.qxp medicinska revija medical review UDK : 616.381-78 ; 616-008.9 ID : 178445836 Stoli} R. et al. Med Data Rev 2010;2(3): 195-199 Originalni ~lanci/ Original articles MEDICAL DAT A/V ol.2.n O 3 / September

Више

F84 Zahtjev za priznavanje inostrane visokoškolske kvalifikacije (zaokružiti) Application for academic recognition of foreign higher qualification (ci

F84 Zahtjev za priznavanje inostrane visokoškolske kvalifikacije (zaokružiti) Application for academic recognition of foreign higher qualification (ci Zahtjev za priznavanje inostrane visokoškolske kvalifikacije (zaokružiti) Application for academic recognition of foreign higher qualification (circle) A. U SVRHU ZAPOŠLJAVANJA - STRUČNO PRIZNAVANJE /

Више

PowerPoint Presentation

PowerPoint Presentation Како ревизије сврсисходности пословања утичу на рад корисника јавних средстава у Србији? Налази ревизија сврсисходности пословања као средства за унапређење вредности добијене за уложен новац Београд,

Више

Microsoft Word - 45_ciceric i sur.doc

Microsoft Word - 45_ciceric i sur.doc Stručni članak ISSN 0351-0093 Professional paper Coden: MEJAD6 41 (2011) 1-2 Utjecaj Helicobacter pylori infekcije na vrijednost C-reaktivnog proteina u bolesnika sa stabilnom koronarnom bolešću The impact

Више

untitled

untitled StruËni rad / Professional article Registar perkutanih koronarnih intervencija u KliniËkom bolniëkom centru Sestre milosrdnice Percutaneous Coronary Intervention Registry in University Hospital Centre

Више

Adresa: Maršala Tita 9a/I Telefon: (033) Faks: (033) Web: Datum i vrijeme slanj

Adresa: Maršala Tita 9a/I Telefon: (033) Faks: (033) Web:   Datum i vrijeme slanj Adresa: Maršala Tita 9a/I Telefon: (033) 251-590 Faks: (033) 251-595 E-mail: ejn@javnenabavke.gov.ba Web: https://www.ejn.gov.ba Datum i vrijeme slanja obavještenja na objavu:7.2.2019. u 10:21 OBAVJEŠTENJE

Више

In accordance with Article 33 Paragraph 2 Item 4 of the Listing Rules of the Belgrade Stock Exchange j.s.c. Belgrade, NIS j.s.c. Novi Sad announces RE

In accordance with Article 33 Paragraph 2 Item 4 of the Listing Rules of the Belgrade Stock Exchange j.s.c. Belgrade, NIS j.s.c. Novi Sad announces RE In accordance with Article 33 Paragraph 2 Item 4 of the Listing Rules of the Belgrade Stock Exchange j.s.c. Belgrade, NIS j.s.c. Novi Sad announces REPORT ON COMPANY BODY'S SESSION 126th NIS j.s.c. Board

Више

ВЕЋУ МЕНТОРА

ВЕЋУ МЕНТОРА НАСТАВНО-НАУЧНОМ ВЕЋУ ФАКУЛТЕТА МЕДИЦИНСКИХ НАУКА УНИВЕРЗИТЕТА У КРАГУЈЕВЦУ Комисија за припрему извештаја у саставу: 1. проф. др Марина Петровић, ванредни професор за ужу научну област Интерна медицина

Више

Katolički školski centar Sv. Josip Sarajevo Srednja medicinska škola ISPITNI KATALOG ZA ZAVRŠNI ISPIT IZ INTERNE MEDICINE U ŠKOLSKOJ / GOD

Katolički školski centar Sv. Josip Sarajevo Srednja medicinska škola ISPITNI KATALOG ZA ZAVRŠNI ISPIT IZ INTERNE MEDICINE U ŠKOLSKOJ / GOD Katolički školski centar Sv. Josip Sarajevo Srednja medicinska škola ISPITNI KATALOG ZA ZAVRŠNI ISPIT IZ INTERNE MEDICINE U ŠKOLSKOJ 2017. / 2018. GODINI Predmetno povjerenstvo za Internu medicinu: Dr.

Више

VRAČEVIĆ FRANJO.pdf

VRAČEVIĆ FRANJO.pdf SVEUČILIŠTE JOSIPA JURJA STROSSMAYERA U OSIJEKU ELEKTROTEHNIČKI FAKULTET Sveučilišni studij IZRADA PROJEKTA AKTIVNE ENERGETSKI NEOVISNE KUĆE Diplomski rad Franjo Vračević Osijek, 2015 godina. SADRŽAJ 1.

Више

Адреса: Maršala Tita 9a/I Телефон: (033) Факс: (033) Е-маил: Wеб: Датум и вријеме слања

Адреса: Maršala Tita 9a/I Телефон: (033) Факс: (033) Е-маил: Wеб:   Датум и вријеме слања Адреса: Maršala Tita 9a/I Телефон: (033) 251-590 Факс: (033) 251-595 Е-маил: ejn@javnenabavke.gov.ba Wеб: https://www.ejn.gov.ba Датум и вријеме слања обавјештења на објаву:8.8.2017. u 8:20 ОБАВЈЕШТЕЊЕ

Више

Arterijska hipertenzija Arterial hypertension Pregledni članak Review article Epidemiologija hipertenzije, moždanog udara i infarkta miokarda u Hrvats

Arterijska hipertenzija Arterial hypertension Pregledni članak Review article Epidemiologija hipertenzije, moždanog udara i infarkta miokarda u Hrvats Arterial hypertension Pregledni članak Review article Epidemiologija hipertenzije, moždanog udara i infarkta miokarda u Hrvatskoj Vlasta Hrabak-Žerjavić 1, Verica Kralj¹, Živka Dika², Bojan Jelaković²

Више

Microsoft Word Prilog potvrdi (proširenje, suženje..)-post. doku.(606374)

Microsoft Word Prilog potvrdi (proširenje, suženje..)-post. doku.(606374) PRILOG POTVRDI O AKREDITACIJI br.: : Klasa/Ref. : 383-02/17-80/006 Urbroj/Id. : 569-02/4-18-34 Datum izdanja priloga /Annex Issued on: 2018-03-29 Norma: HRN EN ISO/IEC 17025:2007 Standard:(ISO/IEC 17025:2005+Cor.1:2006;

Више

УНИВЕРЗИТЕТ У КРАГУЈЕВЦУ

УНИВЕРЗИТЕТ У КРАГУЈЕВЦУ ИЗВЕШТАЈ 2.1. Значај и допринос докторске дисертације са становишта актуелног стања у одређеној научној области Докторска дисертација кандидата др Ружице Лукић под насловом Хепатитис С и параметри инфламацијског

Више

MAZALICA DUŠKA.pdf

MAZALICA DUŠKA.pdf SVEUČILIŠTE JOSIPA JURJA STROSSMAYERA U OSIJEKU ELEKTROTEHNIČKI FAKULTET Sveučilišni studij OPTIMIRANJE INTEGRACIJE MALIH ELEKTRANA U DISTRIBUCIJSKU MREŽU Diplomski rad Duška Mazalica Osijek, 2014. SADRŽAJ

Више

sjecr vol 14NO4 treca korektura.indd

sjecr vol 14NO4 treca korektura.indd REVIEW ARTICLE PREGLEDNI ČLANAK REVIEW ARTICLE PREGLEDNI ČLANAK SEPSIS AND CARDIORENAL SYNDROME: ETIOPATHOGENESIS, DIAGNOSIS AND TREATMENT Dejan Petrovic 1, Željko Mijailovic 2, Biljana Popovska 2, Vladimir

Више

Microsoft PowerPoint - Strucni sastanak4 (1)

Microsoft PowerPoint - Strucni sastanak4 (1) Udruženje ljekara/liječnika porodične/obiteljske medicine Federacije Bosne i Hercegovine Association of Family Physicians of Federation of Bosnia and Herzegovina PODRUŽNICA ZA KANTON SARAJEVO 4. stručni

Више

Med Čas (Krag) / Med J (Krag) 2013; 47(4): ORIGINALNI NAUČNI RAD doi: /mckg COBISS. SR - ID UDK ;

Med Čas (Krag) / Med J (Krag) 2013; 47(4): ORIGINALNI NAUČNI RAD doi: /mckg COBISS. SR - ID UDK ; ORIGINALNI NAUČNI RAD ТРОШКОВИ ЛЕЧЕЊА СРЧАНЕ ИНСУФИЦИЈЕНЦИЈЕ И УТИЦАЈ ФАКТОРА РИЗИКА Анђела Здравковић Дом здравља, Свилајнaц THE COSTS OF HEART FAILURE TREATMENT AND THE INFLUENCE OF RISK FACTORS Andjela

Више

Slide 1

Slide 1 Odjeljenje za nefrologiju, hemodijalizu i transplantaciju Autologna transplantacija koštane srži u bolesnika sa multiplim mijelomom PRIKAZ SLUČAJA Dr Altumbabić Adnan XIII Nefrološka škola Udruženja ljekara

Више

PRILOG I. PONUDBENI LIST S DODACIMA ZA ZAJEDNICU PONUDITELJA I PODIZVODITELJE / APPENDIX I. BIDDING LIST WITH APPENDICES FOR JOINT BIDDERS AND SUB- CO

PRILOG I. PONUDBENI LIST S DODACIMA ZA ZAJEDNICU PONUDITELJA I PODIZVODITELJE / APPENDIX I. BIDDING LIST WITH APPENDICES FOR JOINT BIDDERS AND SUB- CO PRILOG I. PONUDBENI LIST S DODACIMA ZA ZAJEDNICU PONUDITELJA I PODIZVODITELJE / APPENDIX I. BIDDING LIST WITH APPENDICES FOR JOINT BIDDERS AND SUB- CONTRACTORS Predmet nabave / Subject of procurement:

Више

SVEUČILIŠTE U ZAGREBU MEDICINSKI FAKULTET Kristijan Šakirovski Transplantacija bubrega u bolesnika dugotrajno liječenih dijalizom DIPLOMSKI RAD Zagreb

SVEUČILIŠTE U ZAGREBU MEDICINSKI FAKULTET Kristijan Šakirovski Transplantacija bubrega u bolesnika dugotrajno liječenih dijalizom DIPLOMSKI RAD Zagreb SVEUČILIŠTE U ZAGREBU MEDICINSKI FAKULTET Kristijan Šakirovski Transplantacija bubrega u bolesnika dugotrajno liječenih dijalizom DIPLOMSKI RAD Zagreb, 2016. SVEUČILIŠTE U ZAGREBU MEDICINSKI FAKULTET Kristijan

Више

Master slide prezentacija

Master slide prezentacija Javnozdravstveni problem premalignih i malignih lezija vrata maternice u Republici Hrvatskoj Ante Ćorušić Zagreb,23. svibnja 2018. Cervical Cancer Second Most Frequent Cancer in Young European Women 1

Више

Malignancy and Haemodialysis

Malignancy and Haemodialysis Prof. Halima Resić Klinika za Hemodijalizu KCU Sarajevo XIII Nefrološka škola: NEFROLOGIJA 2018 Tešanj, 06.10.2018. Tematski dijelovi... Uvod Epidemiologija Riziko faktori Prognoza Screening UVOD Uremični

Више

Prevencija moždanog udara

Prevencija moždanog udara Primarna prevencija moždanog udara Uvod Moždani udar je vodeći uzrok mortaliteta i invalidnosti širom svijeta. Od moždanog udara godišnje umire oko 5.5 milijuna osoba, što čini 10% ukupnog mortaliteta

Више

NN indd

NN indd PETAK, 13. STUDENOGA 2015. NARODNE NOVINE BROJ 124 STRANICA 27 PRILOG 1. STRANICA 28 BROJ 124 NARODNE NOVINE PETAK, 13. STUDENOGA 2015. PRILOG 2. PETAK, 13. STUDENOGA 2015. NARODNE NOVINE BROJ 124 STRANICA

Више

SG/NJ 2018;23:13-7 DOI: /sgnj Mišljenje medicinskih sestara i tehničara o metodama vođenja sestrinske dokumentacije-iskustva žu

SG/NJ 2018;23:13-7 DOI: /sgnj Mišljenje medicinskih sestara i tehničara o metodama vođenja sestrinske dokumentacije-iskustva žu DOI: 10.11608/sgnj.2018.23.004 13 Mišljenje medicinskih sestara i tehničara o metodama vođenja sestrinske dokumentacije-iskustva županijske bolnice Opinion of nurses and technicians about the methods of

Више

Microsoft Word - Korigovan izvjestaj o ocjeni uslova kandidata i podobnosti teme mr Sefkija Balic.doc

Microsoft Word - Korigovan izvjestaj o ocjeni uslova kandidata i podobnosti  teme mr Sefkija Balic.doc Образац-2 УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ ФАКУЛТЕТ: ИЗВЈЕШТАЈ о оцјени подобности теме и кандидата за израду докторске тезе ПОДАЦИ О КОМИСИЈИ 1. Dr sc. Duško Vulić, vanredni profesor, uža naučna oblast Interna

Више

ANALIZA ZDRAVSTVENOG STANJA ODRASLOG STANOVNIŠTVA SREMSKOG OKRUGA ZA GODINU Prema podacima Republičkog zavoda za statistiku Srbije na teritoriji

ANALIZA ZDRAVSTVENOG STANJA ODRASLOG STANOVNIŠTVA SREMSKOG OKRUGA ZA GODINU Prema podacima Republičkog zavoda za statistiku Srbije na teritoriji ANALIZA ZDRAVSTVENOG STANJA ODRASLOG STANOVNIŠTVA SREMSKOG OKRUGA ZA 2007. GODINU Prema podacima Republičkog zavoda za statistiku Srbije na teritoriji Sremskog okruga živi 335204 stanovnika. U ukupnom

Више

HAA je potpisnica multilateralnog sporazuma s Europskom organizacijom za akreditaciju (EA) HAA is a signatory of the European co-operation for Accredi

HAA je potpisnica multilateralnog sporazuma s Europskom organizacijom za akreditaciju (EA) HAA is a signatory of the European co-operation for Accredi HAA je potpisnica multilateralnog sporazuma s Europskom organizacijom za akreditaciju (EA) HAA is a signatory of the European co-operation for Accreditation (EA) Multilateral Agreement PRILOG POTVRDI O

Више

GAJSKI

GAJSKI L. Gajski, Socijalni Ëimbenici bolesti Socijalni Ëimbenici bolesti Lidija Gajski e-mail: lidija-gajski@zg.t-com.hr UDK: 616-058.316.624 StruËni rad Primljeno: 20. studenoga, 2007. PrihvaÊeno: 4. prosinca

Више

46th Croatian & 6th International Symposium on Agriculture

46th Croatian & 6th International Symposium on Agriculture IZVORNI ZNANSTVENI RAD Smanjenje prinosa poljoprivrednih kultura u uvjetima bez navodnjavanja na području sjeveroistočne Bosne Univerzitet u Sarajevu, Poljoprivredno-prehrambeni fakultet, Zmaja od Bosne

Више

Microsoft Word - 2-Todorka Savic-sr

Microsoft Word - 2-Todorka Savic-sr Originalan rad EFEKAT FIZIČKE AKTIVNOSTI NA INFLAMATORNE POKAZATELJE. RIZIK ZA NASTANAK NAKNADNOG KORONARNOG DOGAĐAJA KOD BOLESNIKA SA ISHEMIJSKOM BOLEŠĆU SRCA Tatjana Ilić 1, Biljana Vitošević 1, Lela

Више

untitled

untitled 2011;6(12):367. Pregledni Ëlanak Almanah 2011.: akutni koronarni sindrom.»asopisi nacionalnih druπtava predstavljaju odabrana istraæivanja koja predstavljaju napredak u kliniëkoj kardiologiji Review paper

Више

Microsoft PowerPoint - Analiza laboratorijskih nalaza 1

Microsoft PowerPoint - Analiza laboratorijskih nalaza 1 Analiza laboratorijskih nalaza Cilj predavanja: Podsjetiti na laboratorijsku dijagonostiku, koja je prva i najznačajnija dijagnostička procedura kojom se koristimo u svakodnevnom radu. DR. NERMINA FETAHOVIĆ

Више

Layout 1

Layout 1 Pregledni Ëlanak / Review article Almanah 2014.: stabilna koronarna bolest srca Almanac 2014: stable coronary artery disease Viktor PerπiÊ*, Marko Boban Thalassotherapia Opatija Klinika za lijeëenje, rehabilitaciju

Више

Središnja medicinska knjižnica Črne Fureš, Nataša (2018) Povezanost sindroma niskoga trijodtironina, stanja kronične upale i malnutricije s komorbidit

Središnja medicinska knjižnica Črne Fureš, Nataša (2018) Povezanost sindroma niskoga trijodtironina, stanja kronične upale i malnutricije s komorbidit Središnja medicinska knjižnica Črne Fureš, Nataša (2018) Povezanost sindroma niskoga trijodtironina, stanja kronične upale i malnutricije s komorbiditetom i smrtnošću bolesnika u terminalnoj fazi kronične

Више

Rutinski laboratorijski testovi u trudnoći

Rutinski laboratorijski testovi u trudnoći Rutinski laboratorijski testovi u trudnoći Lorena Ongaro, mag. med. biochem. Klinički zavod za laboratorijsku dijagnostiku Klinički bonički centar Rijeka Trudnoća Javlja se niz fizioloških, adaptacijskih

Више

Министарство здравља и социјалне заштите Републике Српске а на приједлог Савјета за здравље акредитовало је сљедеће Програме континуиране едукације: 1

Министарство здравља и социјалне заштите Републике Српске а на приједлог Савјета за здравље акредитовало је сљедеће Програме континуиране едукације: 1 ство здравља и социјалне заштите Републике Српске а на приједлог Савјета за здравље акредитовало је сљедеће Програме континуиране едукације: 1. Друштвa доктора медицине Републике Српске, Подружница доктора

Више

Adresa: Maršala Tita 9a/I Telefon: (033) Faks: (033) Web: Datum i vrijeme slanj

Adresa: Maršala Tita 9a/I Telefon: (033) Faks: (033) Web:   Datum i vrijeme slanj Adresa: Maršala Tita 9a/I Telefon: (033) 251-590 Faks: (033) 251-595 E-mail: ejn@javnenabavke.gov.ba Web: https://www.ejn.gov.ba Datum i vrijeme slanja obavještenja na objavu:12.12.2018. u 9:02 OBAVJEŠTENJE

Више

Универзитет у Крагујевцу

Универзитет у Крагујевцу Универзитет у Крагујевцу МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ Крагујевац НАСТАВНО-НАУЧНОМ ВЕЋУ МЕДИЦИНСКОГ ФАКУЛТЕТА Предмет: Тема: Кандидат: Ментор: Извештај о оцени докторске дисeртације ЕФЕКТИ ПУЛСИРАЈУЋЕГ ЕЛЕКТРОМАГНЕТНОГ

Више

SV web

SV web Stomatološki vjesnik Stomatological review STOMATOLOŠKI VJESNIK / STOMATOLOGICAL REVIEW ISSN 0350-5499 (print) ISSN 33-794 (online) UDK 66.3 Izdavač / Publisher: Stomatološki fakultet sa Klinikama Univerziteta

Више

FINAL SA [2011].indd

FINAL SA [2011].indd 772 Srp Arh Celok Lek. 2011 Nov-Dec;139(11-12):772-779 DOI: 10.2298/SARH1112772L ОРИГИНАЛНИ РАД / ORIGINAL ARTICLE UDC: 616.61-008.6:616-056.25 валенција смањене функције бубрега код гојазних особа Вишња

Више

CENTAR ZA VREDNOVANJE KVALITETE U LABORATORIJSKOJ MEDICINI (CROQALM) HDMBLM MODULI I PRETRAGE NACIONALNOG PROGRAMA VANJSKE KONTROLE KVALITETE ZA 2014.

CENTAR ZA VREDNOVANJE KVALITETE U LABORATORIJSKOJ MEDICINI (CROQALM) HDMBLM MODULI I PRETRAGE NACIONALNOG PROGRAMA VANJSKE KONTROLE KVALITETE ZA 2014. CENTAR ZA VREDNOVANJE KVALITETE U LABORATORIJSKOJ MEDICINI (CROQALM) HDMBLM MODULI I PRETRAGE NACIONALNOG PROGRAMA VANJSKE KONTROLE KVALITETE ZA 2014. MODUL 1 BIOKEMIJSKE PRETRAGE Glukoza Ukupni bilirubin

Више

Medicinski glasnik - Prelom 57.indd

Medicinski glasnik - Prelom 57.indd KOLIČINA MASNOG TKIVA, INDEKS TELESNE MASE I KOLIČINA VODE... 15 Snežana Marinković 1 KOLIČINA MASNOG TKIVA, INDEKS TELESNE MASE I KOLIČINA VODE KOD NOVOOTKRIVENE I EUTIREOIDNE HIPOTIREOZE Uvod: Telesna

Више

Adresa: Maršala Tita 9a/I Telefon: (033) Faks: (033) Web: Datum i vrijeme slanj

Adresa: Maršala Tita 9a/I Telefon: (033) Faks: (033) Web:   Datum i vrijeme slanj Adresa: Maršala Tita 9a/I Telefon: (033) 251-590 Faks: (033) 251-595 E-mail: ejn@javnenabavke.gov.ba Web: https://www.ejn.gov.ba Datum i vrijeme slanja obavještenja na objavu:19.12.2017. u 14:31 OBAVJEŠTENJE

Више

ORGANIZATOR: HRVATSKI LIJEČNIČKI ZBOR HRVATSKO DRUŠTVO ZA ATEROSKLEROZU POKROVITELJ KONGRESA: HRVATSKA AKADEMIJA ZNANOSTI I UMJETNOSTI Razred za medic

ORGANIZATOR: HRVATSKI LIJEČNIČKI ZBOR HRVATSKO DRUŠTVO ZA ATEROSKLEROZU POKROVITELJ KONGRESA: HRVATSKA AKADEMIJA ZNANOSTI I UMJETNOSTI Razred za medic ORGANIZATOR: HRVATSKI LIJEČNIČKI ZBOR HRVATSKO DRUŠTVO ZA ATEROSKLEROZU POKROVITELJ KONGRESA: HRVATSKA AKADEMIJA ZNANOSTI I UMJETNOSTI Razred za medicinske znanosti UZ POTPORU EUROPSKOG DRUŠTVA ZA ATEROSKLEROZU

Више

Microsoft Word - 001_Korice-06 M internet.doc

Microsoft Word - 001_Korice-06 M internet.doc Volumen 66, Broj 6 VOJNOSANITETSKI PREGLED Strana 465 ORIGINALNI Č L A N C I UDC: 616.153:616.133-004.6 Povezanost nivoa C-reaktivnog proteina i prekliničke karotidne arterioskleroze kod vojnih pilota

Више

Одлуком Наставно-научног вијећа Медицинског факултета у Фочи, Универзитета у Источном Сарајеву, број од године, именована је Комис

Одлуком Наставно-научног вијећа Медицинског факултета у Фочи, Универзитета у Источном Сарајеву, број од године, именована је Комис Одлуком Наставно-научног вијећа Медицинског факултета у Фочи, Универзитета у Источном Сарајеву, број 01-3-190 од 04.07.2019 године, именована је Комисија за оцjeну и одбрану урађене докторске дисертације

Више

In accordance with Article 33 Paragraph 2 Item 4 of the Listing Rules of the Belgrade Stock Exchange j.s.c. Belgrade, NIS j.s.c. Novi Sad announces RE

In accordance with Article 33 Paragraph 2 Item 4 of the Listing Rules of the Belgrade Stock Exchange j.s.c. Belgrade, NIS j.s.c. Novi Sad announces RE In accordance with Article 33 Paragraph 2 Item 4 of the Listing Rules of the Belgrade Stock Exchange j.s.c. Belgrade, NIS j.s.c. Novi Sad announces REPORT ON COMPANY BODY'S SESSION 63rd NIS j.s.c. Board

Више

Microsoft Word - reprint prelom1.doc

Microsoft Word - reprint  prelom1.doc Pretisci iz graditeljskog tiska VIESTI KLUBA INŽINIRA I ARHITEKTA IV. (1883), 1, 1-2 Prof. dr. sc. Dražen Aničić, dipl. ing. građ. redoviti član Akademije tehničkih znanosti Hrvatske SUSTAV JAVNIH STUBA

Више

TITLE

TITLE Travnik, 18.5.2017. Sveučilište Hercegovina Herzegovina University Institucionalni rani i predškolski odgoj i obrazovanje u BIH Institutional early and pre-school education in BIH Ograničenja obrazovnih

Више

In accordance with Article 33 Paragraph 2 Item 4 of the Listing Rules of the Belgrade Stock Exchange j.s.c. Belgrade, NIS j.s.c. Novi Sad announces RE

In accordance with Article 33 Paragraph 2 Item 4 of the Listing Rules of the Belgrade Stock Exchange j.s.c. Belgrade, NIS j.s.c. Novi Sad announces RE In accordance with Article 33 Paragraph 2 Item 4 of the Listing Rules of the Belgrade Stock Exchange j.s.c. Belgrade, NIS j.s.c. Novi Sad announces REPORT ON COMPANY BODY'S SESSION LXXIX NIS j.s.c. Board

Више

Incident patients

Incident patients Renalni registar Bosne i Hercegovine Udruženje ljekara za nefrologiju, dijalizu i transplantaciju bubrega Bosne i Hercegovine GODIŠNJI IZVJEŠTAJ 2017 Sarajevo, septembar 2018. Udruženje ljekara za nefrologiju,

Више