Profesionalna orijentacija u Srbiji REZIME MONITORINGA I EVALUACIJE PROJEKTA OD DO GODINE Pripremila dr Jasna Hrnčić Odgovorna za implemen

Транскрипт

1 Profesionalna orijentacija u Srbiji REZIME MONITORINGA I EVALUACIJE PROJEKTA OD DO GODINE Pripremila dr Jasna Hrnčić Odgovorna za implementaciju Marija Radovanovic marija.radovanovic@giz.de Avgust 2014.

2 Sadržaj Lista skraćenica... 2 Rezime... 3 Uvod... 5 Praćenje implementacije projekta u osnovnim školama od septembra do juna godine Istraživanje efekata projekta na učenike/ce osnovnih škola od do godine Vršnjačka evaluacija projekta od do godine Literatura Lista skraćenica Opšte skraćenice BOŠ bazična osnovna škola u PO IOP individualni obrazovni plan MOŠ mentorska osnovna škola u PO OŠ osnovna škola PO profesionalna orijentacija TIPO - tim za profesionalnu orijentaciju RuTIPO rukovodilac/teljka lokalnog tima za profesionalnu orijentaciju M aritmetička sredina, zbir svih rezultata podeljen sa brojem rezultata SD standardna devijacija, pokazuje stepen variranje rezultata o okviru posmatrane grupe 2

3 Rezime Aktivnosti monitoringa i evaluacije projekta Profesionalna orijentacija u Srbiji u okviru njegove prve komponente Profesionalna orijentacija u školskom sektoru su sprovedene tokom školske 2011/12., 2012/13. i 2013/14. godine. Uspešnost Projekta se procenjuje pre svega kroz ispunjenost projektnih indikatora. Opšti projektni indikator 1 glasi: U najmanje 85% škola profesionalna orijentacija se uči u skladu sa petofaznim modelom za učenike završnih razreda osnovne škole. U sve tri školske godine implementacije projekta u školama indikator je ispunjen za učenike osmog razreda (Tokom 2011/2012. u 90,2% škola, 2012/2013. u 96,1% škola, 2013/2014. u 97,3% škola), a u poslednjoj školske godini je skoro ispunjen i za učenike sedmog razreda (u 82,2% škola). Opšti projektni indikator 2 glasi: Procenat mladih oba pola koji donose odluke o daljem školovanju i budućem zanimanju na osnovu pet različitih izvora primljenih informacija se povećao sa 17,4% na 40,0%. Indikator je u potpunosti ispunjen na različitim uzorcima, a efekat se povećavao sa vremenom. Opšti projektni indikator 3 glasi: Broj i stepen diferencijacije među željenim profesijama se povećao, tako da se broj oblasti rada za koje je zainteresovano između 13,9% i 25,2% učenika povećao sa osam na najmanje 11 kod muškog pola, a kod ženskog pola sa pet na najmanje osam oblasti rada. Indikator je ispunjen samo za dečake u jednogodišnjem praćenju učenika/ca iz škola u regionu, dok se nije pokazao u jednogodišnjem praćenju učenika/ca iz beogradskih škola, niti u dvogodišnjem praćenju učenika/ca škola iz regiona. Pokazuje se da indikator ne odražava efekte koji program PO (petofazni model) ima na učenike/ce iz naše sredine. Indikator 3 školske komponente Projekta glasi: 100 škola uspostavlja saradnju sa 500 preduzeća u realizaciji realnih susreta na osnovu 5-faznog modela. Tokom 2013/14. školske godine 543 osnovnih škola je realizovalo 2035 poseta organizacijama, a od toga 612 poseta preduzećima. Indikator 3 školske komponente Projekta je u potpunosti ispunjen. Indikator 4 školske komponente glasi: U 50 od 83 vršnjačke evaluacije koje su sprovedene u školama, kvalitet profesionalne orijentacije (koji uključuje procesnu i aktivnu orijentaciju) je evaluiran najmanje kao dobar i predlozi za unapređenje su naznačeni. Od periodu od septembra do juna u 106 od 115 vršnjačke evaluacije aktivnosti, koje su imale za cilj povećanje kvaliteta profesionalne orijentacije kod školske dece, kvalitet profesionalne 3

4 orijentacije (koji uključuje procesnu i aktivnu orijentaciju) je evaluiran najmanje kao dobar. Predlozi za unapređenje su naznačeni u 87 od 115 aktivnosti. Indikator 4 školske komponente je u potpunosti ispunjen. Projekat je pokazao izuzetne rezultate, posebno u kvalitetu, obuhvatnosti i ozbiljnosti implementacije programa PO (petofazni model) u velikom broju škola u Srbiji, funkcionisanju lokalnih timova za profesionalnu orijentaciju, razvoju saradnje sa relevantnim institucijama van školskog sistema i realizaciji realnih susreta, definisanju i realizaciji usluga PO u školama. Doveo je do povećanja kapaciteta profesionalaca za kreativni razvoj nastave i za povezivanje sa različitim akterima u zajednici, kao i do povećanja kapaciteta učenika/ca za adekvatno odlučivanje o svom daljem školovanju i budućem zanimanju. Ove promene su se pokazale stabilnima u različitim okolnostima i povećavale su se sa dužinom učešća u projektu. 4

5 Uvod U ovom izveštaju su rezimirane aktivnosti monitoringa i evaluacije projekta Profesionalna orijentacija u Srbiji u okviru njegove prve komponente Profesionalna orijentacija u školskom sektoru. Realizovane su u periodu od novembra do avgusta godine na zahtev Organizacije za medjunarodnu saradnju - GIZ-a, po nalogu nemačkog Ministarstva za ekonomsku saradnju i razvoj (BMZ), koja sprovodi ovaj projekat u partnerstvu sa Ministarstvom prosvete, nauke i tehnološkog razvoja i Ministarstvom omladine i sporta Republike Srbije. Cilj Projekta je uspostavljanje sistema profesionalne orijentacije na prelasku iz osnovnog u srednjoškolsko obrazovanje ili u svet rada, kako u okviru škole tako i u okviru vanškolskog sistema, i uspostavljanje njegovog funkcionisanja na nacionalnom nivou. Projekat obuhvata dve komponente: 1) profesionalnu orijentaciju u školskom sektoru i 2) profesionalnu orijentaciju u vanškolskom sektoru. Izveštaj se odnosi na prvu komponentu Projekta, čiji je cilj unapređivanje kapaciteta osnovnih škola u oblasti profesionalne orijentacije u višim razredima. Cilj izveštaja je prikaz rezultata monitoringa i evaluacije implementacije prve komponente Projekta koji se odnose na analizu ispunjenosti relevantnih projektnih indikatora koji se odnose na implementaciju projekta u osnovnim školama, vršnjačku evaluaciju aktivnosti i efekte Projekta na učenike osnovnih škola u Srbiji. 5

6 Praćenje implementacije Projekta u osnovnim školama od septembra do juna godine. Praćenje implementacije Projekta u osnovnim školama je realizovano tokom sve tri školske godine implementacije Projekta u školama, a u skladu sa projektnim indikatorima. Procena je vršena u tri navrata za svaku školsku godinu ponaosob: krajem školske 2011/12., krajem školske 2012/13. i krajem školske 2013/14. godine. Prve školske 2011/2012. godine je za praćenje implementacije Projekta u školama konstruisan i primenjen elektronski upitnik PO1, koji su popunile 124 (53,4%) od ukupno 232 osnovne škole koje su tada implementirale Projekat. Takođe, konstruisan je i primenjen RE-OŠ1 - upitnik za praćenje realnih susreta od strane osnovnih škola (OŠ), na koji je odgovorilo 40 (17,2%) škola. Opšti projektni indikator 1 je u 2011/12. projektnoj godini glasio: U najmanje 75% škola profesionalna orijentacija se uči u skladu sa petofaznim modelom za učenike završnih razreda osnovne škole. Te školske godine profesionalna orijentacija se učila u skladu sa petofaznim modelom za učenike sedmog razreda osnovne škole u 78,9% škola, a za učenike osmog razreda u 90,2% škola, koje su odgovorile na upitnik PO1. Opšti projektni indikator 1 je bio ispunjen u potpunosti. Indikator 3 školske komponente Projekta je u 2011/12. projektnoj godini glasio: U najmanje10 škola jednonedeljno isprobavanje prakse u kompanijama je testirano u saradnji sa lokalnim preduzećima, kao deo profesionalne orijentacije (realni susreti). Tokom 2011/2012. školske godine u osam škola bilo je organizovano od pet do sedam poseta organizacijama, preduzećima i/ili školama, koje su uključivale raspitivanje i/ili isprobavanje prakse. Ovaj projektni indikator nije bio ispunjen. Sledeće školske 2012/13. godine je za praćenje implementacije Projekta u školama konstruisan i primenjen elektronski Upitnik za osnovne škole PO2, koji je uključivao i praćenje realizacije realnih susreta. Upitnik je popunilo 512 (68,9%) od ukupno 743 osnovne škole koje su implementirale Projekat tokom te školske godine. Opšti projektni indikator 1 je u 2012/13. projektnoj godini glasio: U najmanje 85% škola profesionalna orijentacija se uči u skladu sa petofaznim modelom za učenike završnih 6

7 razreda osnovne škole. Tokom 2012/2013. školske godine profesionalna orijentacija se učila u skladu sa petofaznim modelom za učenike sedmog razreda osnovne škole u 77,1% osnovnih škola, a za učenike osmog razreda u 96,1% škola. Opšti projektni indikator 1 je bio ispunjen za osme razrede. Indikator 3 školske komponente Projekta je u 2012/13. projektnoj godini glasio: 100 škola uspostavlja saradnju sa 500 preduzeća u realizaciji realnih susreta na osnovu petofaznog modela. U školskoj 2012/13. godini 361 škola je realizovalo u okviru realnih susreta na osnovu petofaznog modela ukupno 1268 posete drugim institucijama, od toga je bilo 791 poseta institucijama van školskog sistema (394 poseta preduzećima i 397 poseta ustanovama i organizacijama). U odnosu na ukupan broj institucija, pokazuje se da je projektni indikator ispunjen, ali ako se uzmu u obzir samo preduzeća, pokazuje se delimična ispunjenost ovog indikatora. Poslednje školske 2013/14. godine je za praćenje implementacije Projekta u školama primenjen elektronski Upitnik za osnovne škole PO2-2014, i uključivao je i praćenje realizacije realnih susreta. Upitnik su popunile 704 (66,6%) od ukupno 1061 osnovne škole koje su implementirale Projekat tokom te školske godine. Opšti projektni indikator 1 je u 2013/14. projektnoj godini glasio isto kao i prethodne godine. Profesionalna orijentacija u skladu sa petofaznim modelom učila u skoro svim osnovnim školama. Učenici/ce sedmog razreda su tokom školske 2013/14. godine pohađali obuku iz PO u 82,2% osnovnih škola, a učenici/ce osmog razreda u 97,3% škola. Opšti projektni indikator 1 je u potpunosti ispunjen za osme razrede i skoro sasvim ispunjen za sedme razrede. I indikator 3 školske komponente Projekta je u 2013/14. projektnoj godini glasio isto kao i prethodne školske godine. Kako je tokom školske 2013/14. godine 543 škola realizovalo 2035 poseta organizacija (prosečno M=3,75 poseta; SD=2,526), a od toga 612 poseta preduzećima, indikator 3 školske komponente Projekta je u potpunosti ispunjen. Dobijeni podaci pokazuju trend povećavanja ispunjenosti oba projekta indikatora koja se odnose na stepen implementacije projekta u školama. Svake godine se sve više povećava ne samo broj škola u kojima se program implementira, već i stepen njihove uključenosti u realizaciju programa PO (petofazni model). Školske 2012/13. godine su u okviru Projekta formirani Lokalni timovi za profesionalnu orijentaciju (TIPO), koji su do kraja projekta zauzeli centralnu poziciju u razvoju i održivosti projekta u školama i lokalnoj zajednici. Škole su izašle iz škola. Kako je projekat odmicao, sve su se više otvarale ka lokalnoj zajednici, 7

8 aktivno sarađujući sa TIPO, privredom i drugim akterima. Realni susreti u vidu poseta organizacijama, preduzećima i školama, kao i sajmovima iz oblasti PO, postali su integralni deo rada većine škola. Tokom implementacije projekta je znatno povećana i saradnja školskog tima za PO sa ostalima akterima u školi, uključujući i roditelje učenika, dok je program PO (petofazni model) sve više integrisan u školsku regulativu. Koncept usluga iz PO koje pružaju osnovne škole je zaživeo, tako da je tokom 2013/14. barem jednu uslugu iz PO definisala u skoro trećini škola, a skoro petina i realizovala. Međutim, nakon skoka u realizaciji svih pet modula petofaznog modela, koji se desio u drugoj školskoj godini implementacije Projekta, u trećoj godini je došlo do pada, a modul Odluka je bio značajno manje zastupljen. Mentorske osnovne škole (MOŠ) su opravdale svoj status. Aktivnost MOŠ u preuzimanju liderske uloge u implementaciji i razvoju programa PO (petofazni model) u školama i lokalnoj zajednici se povećavao sa protokom projekta. Interesantne su razlike između škola u poslednjoj školskoj godini procene (2013/14.) po godini početka implementacije Projekta (prva, druga i treća godina implementacije) i mestu škole (region vs. Beograd). U realizaciji osnovnih projektnih aktivnosti su bile najaktivnije škole iz poslednje (2013/14.) godine obuke i škole iz Beograda (2012/13.). Škole iz prve godine obuke (2011/12.), su bile najaktivnije u saradnji sa lokalnoj zajednicom, a škole iz poslednje godine obuke (2013/14.) - u saradnji unutar škole. Škole iz druge godine obuke (2012/13.)su bile najmanje aktivne. Beogradske škole su, u poređenju sa školama iz regiona, imale najmanje poseta organizacijama, preduzećima i školama, ali su bile najaktivnije u realizaciji i organizaciji sajmova iz oblasti PO i potpisivanju sporazuma o saradnji sa drugim institucijama. Dok je u prvoj godini implementacije projekta (petofazni model) bilo uključeno u obuku za PO nešto više devojčica nego dečaka, poslednje dve godine se pokazuje ravnomerno učešće dečaka i devojčica oba završna razreda, dok su devojčice više uključene u posete OPŠ od dečaka. Sa druge strane, dosledno se svake godine pokazuje na brojnim pokazateljima da su učenici/ce sedmog razreda i njihovi roditelji znatno manje uključeni u Projekat nego učenici/ce osmog razreda i njihovi roditelji. Poslednji modul Odluka je izgleda primereniji potrebama učenika osmog nego sedmog razreda. Nalazi pokazuju da Projekat zaista odgovora na potrebe korisnika, da je postao sastavni deo većine škola i da je postigao da se škole otvore prema zajednici i aktivno umreže sa mnogim 8

9 akterima. Pokazuje se i da je potrebno dalje podsticati realizaciju modula Odluka, koji nije dovoljno zastupljen u programu PO (petofazni model) u osnovnim školama. Istraživanje efekata projekta na učenike/ce osnovnih škola od do godine. Dva projektna indikatora se odnose na efekte projekta na učenike. Opšti projektni indikator 2 glasi: Procenat mladih oba pola koji donose odluke o daljem školovanju i budućem zanimanju na osnovu pet različitih izvora primljenih informacija se povećao sa 17,4% na 40,0%. Opšti projektni indikator 3 glasi: Broj i stepen diferencijacije među željenim profesijama se povećao, tako da se broj oblasti rada za koje je zainteresovano između 13,9% i 25,2% učenika povećao sa osam na najmanje 11 kod muškog pola, a kod ženskog pola sa pet na najmanje osam oblasti rada. U svrhu procene ispunjenosti ovih indikatora i drugih efekata obuke za PO (petofazni model) na učenike/ce, konstruisani su i korišćeni upitnici za učenike POU1 ili POU2. Efekat Projekta na učenike procenjivan je na osnovu istraživanja u kome su se poredili rezultati istih učenika sedmog i osmog razreda pre pohađanja obuke za PO i pri njenom kraju (test-retest metod). Istraživanje je sprovedeno tokom školske 2011/12. i školske 2012/13. godine. Obuhvatilo je jednogodišnje i dvogodišnje praćenje efekata projekta. Jednogodišnje praćenje efekata Jednogodišnje praćenje efekata je istraživano u dve grupe škola, u dva navrata i u dva tipa socijalne sredine. Tokom 2011/12. školske godine je na upitnike i u inicijalnom i u ponovljenom istraživanju odgovorilo 1153 učenika/ca sedmog i osmog razreda iz 39 osnovnih škola iz regiona, dok je tokom 2012/13. školske godine testom i retestom obuhvaćeno 463 učenika/ca sedmog i osmog razreda iz 19 osnovnih škola iz gradskih opština Beograda. Pretpostavljalo se da rezultati koji se dobijaju na oba uzorka stabilno odražavaju efekte programa na učenike. Opšti projektni indikator 2 je ispunjen i u istraživanju učenika iz regiona, i u istraživanju učenika iz Beograda. Procenat učenika/ca iz regiona koji koriste pet od ukupno osam ponuđenih različitih izvora primljenih informacija je povećan sa 17,4% na čak 49,7%. I u istraživanju beogradskih učenika dobio se sličan rezultat - procenat učenika/ca iz beogradskih 9

10 škola koji koriste najmanje pet različitih izvora informacija je nakon primene programa porastao sa 14,3% na 41,3%. Opšti projektni indikator 3 je ispunjen na uzorku dečaka, ali ne i devojčica iz regiona. Broj oblasti rada za koje je zainteresovano od 13,9% do 25,2% učenika muškog pola se na ponovljenom merenju povećao sa osam na 12. S druge strane, kod učenica nije postignuta željena promena. Broj oblasti rada za koje je zainteresovano od 13,9% do 25,2% učenica je na inicijalnom merenju bio pet, a na ponovljenom merenju - šest. Opšti projektni indikator 3 nije ispunjen ni kod dečaka, ni kod devojčica iz Beograda. Broj oblasti rada za koje je zainteresovano od 13,9% do 25,2% beogradskih učenika muškog pola je pre uključenja u obuku bio sedam, a na kraju obuke šest. Kod beogradskih devojčica je pre uključenja u obuku za PO bilo 10 oblasti rada za koje je zainteresovano od 13,9% do 25,2% njih, a na kraju obuke se broj oblasti u traženom rasponu smanjio na šest. Poređenje rezultata učenika/ca iz regiona sa onima učenika/ca iz Beograda je pokazalo efekte programa koji su stabilni kroz različite okolnosti realizacije projekta. U oba istraživanja se značajno povećao prosečan broj izvora informacija koje su učenici/ce koristili, kao i broj učenika koji koriste devet od ukupno 11 izvora. U oba istraživanja se raskorak između korišćenja izvora i njegove važnosti, koji se pokazao na inicijalnom merenju, smanjio za četiri izvora informacija: stručnjake koji se bave željenim zanimanjem, stručnjake za profesionalnu orijentaciju, psihologe/pedagoge i preduzeća/institucije u kojima se zanimanja obavljaju. Ni na jednom uzorku se nije povećao broj informacija koji učenici/ce poznaju u odnosu na inicijalno merenje; pokazuje se povećanje informisanosti učenika/ca o školovanju za izabrano zanimanje, ali ne i o samom zanimanju. Iako su rodni stereotipi za izbor rodno tipičnih i rodno atipičnih zanimanja nakon obuke i dalje prisutni kod oba uzorka, dolazi do pomaka kod devojčica u pravcu većeg prihvatanja rodno atipičnih profesija, što nije slučaj kod dečaka. Na inicijalnom merenju u oba istraživanja, učenici/ce pokazuju visoku zrelost odlučivanja na Skali aktivnog odlučivanja (SOD) i Skali izbegavanja odlučivanja (SIO). Kod oba istraživanja se nakon obuke dobijaju niži rezultati na Skali SOD, pre svega zbog pada značaja školovanja sa protokom vremena. Razlike između učenika/ca iz regiona i iz Beograda nisu jednoznačne. Učenici/ce beogradskih škola su i u inicijalnom i u ponovljenom merenju koristili manji broj izvora informacija i poznavali manji broj informacija. U regionu je nakon obuke došlo do značajnog povećanja prosečnog broja oblasti rada za koje su učenici/ce zainteresovani, ali i do značajnog povećanja skora na Skali SIO; ove razlike nisu dobijene u Beogradu. Kod 10

11 učenika/ca beogradskih škola su manje izražene rodne razlike nego kod učenika/ca škola iz regiona, a smanjenje rodnih stereotipa na kraju obuke je izraženiji kod devojčica. Pozitivne promene na kraju obuke su u Beogradu izraženije kod učenika/ca sedmog, nego osmog razreda, dok je u regionu nalaz obrnut. Učenici/ce iz beogradskih MOŠ su pokazali veći napredak od BOŠ nakon učešća u projektu, što se nije pokazalo u istraživanju u regionu. Dvogodišnje praćenje efekata Istraživanje efekata programa na učenike/ce koji/je su tokom dve godine pohađali obuku za PO je obuhvatilo 346 učenika/ca osmog razreda iz MOŠ iz 19 gradova u Srbiji. Uporedno su se analizirale razlike između inicijalnog, prvog ponovljenog (nakon jedne godine pohađanja obuke za PO) i drugog ponovljenog merenja (nakon dve godine pohađanja obuke za PO). Postignuta je ispunjenost jednog od dva relevantna indikatora Projekta. Opšti projektni indikator 2 je ispunjen i na kraju prve i na kraju druge godine obuke. Procenat učenika/ca koji koriste barem pet različitih izvora primljenih informacija se posle jedne godine obuke za PO sa prvobitnih 18,8% povećao na 41,6%, a posle dve godine obuke na 55,2%. Opšti projektni indikator 3 nije ispunjen ni kod dečaka, ni kod devojčica ni na kraju prve ni na kraju druge godine obuke. Broj oblasti rada za koje je zainteresovano između 13,9% i 25,2% dečaka je na početku projekta bio 10, posle prve godine obuke za PO - 9, a nakon dve godine opet 10. Kod devojčica je, sa inicijalnih 7 oblasti rada za koje je zainteresovano između 13,9% i 25,2% učenica, došlo do smanjenja na 4 oblasti i posle prve i posle druge godine obuke. Najinteresantnije pitanje u ovom istraživanju je bilo koje je promene učenicima/cama donelo dvogodišnje pohađanje obuke za PO u odnosu na jednogodišnju obuku. Pokazalo se da prosečan broj korišćenih izvora informacija značajno raste kako od inicijalnog merenje do kraja prve godine, kao i od kraja prve godine do kraja druge godine. U odnosu na kraj prve godine obuke, na kraju druge godine se značajno povećalo korišćenje sedam od 11 izvora informisanja. Do značajnog povećanje prosečnog broja informacija koje učenici/ce poznaju dolazi tek nakon dve godine obuke za PO. Kod dečaka je došlo do promene rodnih stereotipa tek u drugoj godini obuke, kada se značajno povećala njihova motivisanost za zanimanje modni kreator. Ova promena takođe nije dobijena posle jedne godine obuke ni u ovom ni u druga dva istraživanja. 11

12 Interesantna dinamika promena iz prve u drugu godinu obuke se pokazala u prosečnom broju oblasti rada koje interesuju učenike. Pokazalo se značajno povećanje na kraju prve godine obuke, da bi nakon dve godine došlo do vraćanja na početni nivo. Efekat projekta može da bude upravo u tome, da konačna odluka o daljem školovanju bude donešena na osnovu prethodnog šireg razmatranja i preispitivanja svojih interesovanja i mogućnosti. Nalazi pokazuju da je došlo do očekivanih promena u odnosu na opšti projektni indikator 2, dok opšti projektni indikator 3 ne odražava efekte koji ovaj program ima na učenike/ce iz naše sredine. Projekat je doveo do značajnog povećanja kapaciteta učenika/ca za adekvatno odlučivanje o svom daljem školovanju i budućem zanimanju. Devojčice su pokazale veće kapacitete za smanjivanje rodnih stereotipa i za adekvatno odlučivanje u oblasti PO. Promene su se pokazale stabilnima u različitim okolnostima i povećavale su se sa dužinom pohađanja obuke iz PO. Efekti projekta su bili još izraženiji kod učenika/ca koji su obuku za PO pohađali dve godine. Vršnjačka evaluacija projekta od do godine. Cilj vršnjačke evaluacije aktivnosti PO u školskoj komponenti programa je da kolege iz drugih institucija, koje su dobro upoznate sa aktivnostima školskog tima za PO u školi i na lokalu, daju procenu kvaliteta ovih aktivnosti. Ovaj način procene daje novu dimenziju evaluaciji jer podstiče razmenu i podršku među kolegama i njihovo umrežavanje. Značaj vršnjačke evaluacije je posebno naglašen u indikatoru 4 školske komponente, koji glasi: U 50 od 83 vršnjačke evaluacije koje su sprovedene u školama, kvalitet profesionalne orijentacije (koji uključuje procesnu i aktivnu orijentaciju) je evaluiran najmanje kao dobar i predlozi za unapređenje su naznačeni. U 2011/12. školskoj godini vršnjačka evaluacija je realizovana tako što su u junu svi školski timovi za PO, koji su bili uključeni u projekat, bili pozvani da popune elektronski upitnik, koji je u jednom delu sadržavao i evaluaciju drugih škola sa kojima je tim razvio partnerstvo. Upitnik VE-MOŠ1 vršnjačka evaluacija za mentorske osnovne škole su popunjavale MOŠ, dok su Upitnik VE-BOŠ1 vršnjačka evaluacija za bazične osnovne škole popunjavale BOŠ. Od 40 škola koje su razvile partnerstvo sa drugom školom (od toga 26 BOŠ i 14 MOŠ), njih 34 (85,0% ) je procenilo kvalitet realizacije petofaznog programa obuke u partnerskoj školi kao vrlo dobar ili odličan. 12

13 Tokom 2012/13. školske godine otvorene su nove mogućnosti vršnjačke evaluacije kroz razvijanje koncepta i prakse usluga PO od strane osnovnih škola. Bila je moguća vršnjačka evaluacija usluge od strane kolega iz drugih institucija koje su bili korisnici usluga. Kroz razvijanje funkcija TIPO, omogućena su još dva načina vršnjačke evaluacije. Jedan je da rukovodioci TIPO (RuTIPO) prikažu kolegama primere dobre prakse TIPO kojeg oni vode i da zatim drugi RuTIPO diskutuju o ovim primerima i daju procenu njihove korisnosti u svakodnevnoj praksi. Drugi je da RuTIPO, koji imaju uvid u rad brojnih škola sa lokala i koji najčešće i sami realizuju program PO, predlože primer dobre prakse iz škola na lokalu i evaluiraju ih na nekoliko aspekata. Analiza vršnjačke evaluacije usluga koje su 17 osnovnih škola i jedan RuTIPO realizovali u oblasti PO, date od strane njihovih kolega iz drugih škola koje su te usluge koristili, pokazala je da je za 18 od 18 njih kvalitet profesionalne orijentacije evaluiran najmanje kao vrlo dobar i da su date sugestije za njihovo unapređenje. Analiza evaluacija primera dobre prakse u osnovnim školama od strane RuTIPO je pokazala da je 13 od 13 ovih primera ocenjeno kao najmanje vrlo dobro i da su naznačene sugestije za nihovo unapređenje. Analiza vršnjačke evaluacije primera dobre prakse TIPO od strane RuTIPO iz drugih TIPO-a je pokazala da su 9 od 12 vršnjačkih evaluacija procenjene kao najmanje dobro u situaciji ograničenog izbora (maksimalno 3 od 12 izbora najkorisnijih primera) i da su za sve primere date sugestije za njihovo unapređenje. Vršnjačka evaluacija je 2013/14. obuhvatala dva načina procene: vršnjačku procenu usluga PO i vršnjačku procenu primera dobre prakse programa PO u osnovnim školama od strane RuTIPO. Analiza 20 vršnjačkih evaluacija usluga realizovanih u 2013/14. šk. g. je pokazala da je kvalitet profesionalne orijentacije 20 realizacija ukupno 16 usluga u oblasti PO, a koje je realizovalo ukupno 11 osnovnih škola, procenjen od strane njihovih korisnika kao najmanje dobar, dok su za njih devet naznačeni predlozi za unapređenje. Analiza evaluacija primera dobre prakse u osnovnim školama tokom 2013/14. školske godine, data od strane RuTIPO, pokazala je da je kvalitet 12 od 12 nijh ocenjen kao najmanje vrlo dobar i da su u četiri vršnjačke evaluacije naznačene sugestije za njihovo unapređenje. Indikator 4 školske komponente glasi: U 50 od 83 vršnjačke evaluacije koje su sprovedene u školama, kvalitet profesionalne orijentacije (koji uključuje procesnu i aktivnu orijentaciju) je evaluiran najmanje kao dobar i predlozi za unapređenje su naznačeni. U 106 od 115 vršnjačke evaluacije aktivnosti, koje su imale za cilj povećanje kvaliteta profesionalne orijentacije kod školske dece, kvalitet profesionalne orijentacije (koji uključuje procesnu i 13

14 aktivnu orijentaciju) je evaluiran najmanje kao dobar. Predlozi za unapređenje su naznačeni u 87 od 115 aktivnosti. Indikator 4 školske komponente je ispunjen u potpunosti. Literatura: GIZ BOSS (Hrnčić), Monitoring i evaluacija projekta. Godišnji izveštaj, avgust juni GIZ BOSS (Hrnčić), Monitoring i evaluacija projekta. Godišnji izveštaj, avgust juni GIZ BOSS (Hrnčić), Monitoring i evaluacija projekta. Godišnji izveštaj, avgust juni GIZ BOSS (Hrnčić), Monitoring i evaluacija projekta. Polugodišnji izveštaj, avgust decembar